Ο Ιωσήφ

Η θέση και η στάση του Ιωσήφ ποικίλλει κατά την εξέλιξη της εικόνας. Ενδιαφέρον είναι ότι
στις πιο αρχαίες εικόνες ορισμένες φορές κοιτάξει προς την Παναγία και το Βρέφος, ενώ σ’
άλλες γυρνά εμφατικά προς την αντίθετη κατεύθυνση. Η στάση αυτή πού δηλώνει την μη
πατρότητα του Ιωσήφ έχει εντυπωσιακή αντιστοιχία με αρχαίες παραστάσεις, όπου υπάρχει
ανάγκη να δηλωθεί η θεϊκή προέλευση του ήρωα και η μη πατρότητα του συζύγου. Λ.χ. στην
παράσταση της γεννήσεως του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο Φίλιππος έχει παρόμοια στάση, ενώ
ένα φίδι δηλώνει την υποτιθέμενη πατρότητα του Δία.

Στη μεταγενέστερη ανατολική εικόνα της Γεννήσεως, η θέση του Ιωσήφ έχει παγιωθεί έξω
από το σύμπλεγμα της Θεοτόκου, του Βρέφους και της φάτνης. Συχνά παρουσιάζεται ένας
γέρος, καμπουριαστός βοσκός, πού συμβολίζει τον διάβολο, ο όποιος πειράζει τον Ιωσήφ,
θέτοντας του αμφιβολίες για τη δυνατότητα μιας παρθενικής γεννήσεως. Ο Ιωσήφ γίνεται
έτσι αρχετυπικό σύμβολο της πάλης ανάμεσα στις επιταγές της λογικής και της εμπειρίας, και
την πρόσκληση για πίστη σε κάτι πού νικά τους ορούς της φύσεως.

“Esta actitud que declara la no paternidad de José tiene una llamativa correspondencia con las
representaciones antiguas, donde hay necesidad de declarar el origen divino del héroe y la no
paternidad del marido. Lg en la representación del nacimiento de Alejandro Magno, Felipe
tiene una actitud similar, mientras que una serpiente indica la supuesta paternidad de Zeus.

En el icono oriental posterior de la Natividad, la posición de José se ha consolidado fuera del

conjunto de la Virgen, el Niño y el pesebre. A menudo se representa a un pastor viejo y
jorobado, que simboliza al diablo, que tienta a José, poniendo en duda la posibilidad de un
nacimiento virginal. Joseph se convierte así en un símbolo arquetípico de la lucha entre los
dictados de la razón y la experiencia, y la invitación a creer en algo que supera los estándares
de la naturaleza”.

Autor: Διονύσιος Σκλήρης (Dionisio Skliris)

URL: https://agioskosmas.gr/sindesmos.asp?isue=121&artid=5039
Τοιχογραφία Φ.Κόντογλου, παρεκκλήσιο Οικ. Πεσμαζόγλου Κηφισιά

(Fresco mural “La Natividad de Jesús” de Fotis Kontoglou, capilla familiar Pesmazoglou en
Attica, 1932).

URL: https://anthologio.wordpress.com/2016/12/26/%CF%8C-%CE%AD-%CF%8D-nu/
Έργο του Π.Βαμπούλη

(Obra de P. Vamboulis)

URL: https://anthologio.wordpress.com/2016/12/26/%CF%8C-%CE%AD-%CF%8D-nu/
Fresco mural de Fotis Kontoglou en 1946, iglesia “Zoodochos Pigi” (Attica).
La 1ª interesa: es la obra Natividad de Yannis Tsarouchis (1946).
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει από θεολογικής πλευράς η εικονική παράσταση του
διαβόλου. Ο διάβολος στη βυζαντινή αγιογραφία εικονίζεται μόνο στη σκηνή της Γέννησης.
Πουθενά αλλού. Ουδεμία σχέση έχουν τα κακέχτυπα τερατάκια του Μεσαίωνα και του
Περσικού πανθέου ή του φοβικού Ιμπλίς που επί Τουρκοκρατίας «εισέβαλαν» στις
τοιχογραφίες της Φορβιώτισσας (Ασίνου) και αλλού. Ο διάβολος δεν παύει να είναι
κατ΄εικόναν Θεού δημιούργημα. Δυστυχισμένο (πλέον) και εγωκεντρικό. Αποστερούμενο
(επειδή έτσι αποφάσισε) Ζωής. Γιατί στην Ορθοδοξία, η Ζωή έχει σύνδεση με τη Θεο-ζωή και
από αυτήν λαμβάνει Σχέση και Ενέργεια για να μετα-φέρει Ζωή.

Ο διάβολος φέρει μαύρη κάπα, δηλαδή φοβικό αυτοπεριορισμό. Το μαύρο χρώμα στην
τέχνη είναι το χρώμα του περιορισμού. Της ακοινωνησίας. Δεν αλλάζει όμως οντολογία,
όπως τον παρουσιάζει αθεολόγητα η Δύση.

De particular interés desde un punto de vista teológico es la representación virtual del diablo.
El diablo en la hagiografía bizantina está representado solo en la escena de la Natividad: en
ningún otro lugar. No tiene nada que ver con los traviesos monstruos de la Edad Media y el
panteón persa o los fóbicos Iblis que durante la ocupación turca “invadieron” los frescos de
Forviotissa (Asinos) y otros lugares. El diablo no deja de ser una criatura a imagen de Dios.
Infeliz (ahora) y egoísta. Privado (porque así lo decidió) de la Vida. Porque en la ortodoxia, la
Vida tiene una conexión con Dios-vida, y de ella recibe Relación y Energía para transferir vida.
El diablo lleva capa negra; es decir, autocontrol fóbico. El negro en el arte es el color de la
moderación. De comunicación. Pero no cambia su ontología, como Occidente la presenta
injustificadamente.

Myria Georgiou (25.12.2019). No citar, es una web sin más.