Professional Documents
Culture Documents
4. Διόνυσος, σάτυροι, νύμφες, αριάδνη, ήφαιστος - η επιστροφή , αχχιλέας και τρωιλός
4. Διόνυσος, σάτυροι, νύμφες, αριάδνη, ήφαιστος - η επιστροφή , αχχιλέας και τρωιλός
Β ) Διόνυσος – γάμος πυλέα θέτιδας – διακριτά σύμβολα – θεός της ετερότητας – λατρεία
– συσχέτιση με δήμητρα -εικονογραφία = από τα παλαιότερα αγγεία με τον διόνυσο είναι ένα βίνος
στον οποίο υπάρχει επιγραφή με το όνομα Διόνυσος ενώ απεικονίζεται η Θέτιδα , ο πυλαίας και οι καλεσμένοι του
όπου ένας από αυτούς είναι ο Διόνυσος ο οποίος διαχωρίζεται από τους υπόλοιπους θεούς επίσης κρατά ένα
κλαδί με σταφύλι μιας και αυτό αποτελούσε ένα από τα σύμβολα του επιπλέον όλα αυτά μαρτυρούν ότι ο
Διόνυσος είναι ένας θεός που ενώ δεν είναι ξένος παρουσιάζει χαρακτηριστικά ετερότητας – ως ένας αντίποδας
συγκεκριμένα ο διόνυσος από την μια είναι θεός του κρασιού και του συμποσίου και από την άλλη θεός των πιο
σκοτεινών μύθων (παιδοκτονίας , ανθρωποφαγίας κτλ. ) επίσης το σύνηθες μυθολογικό σχήμα είναι πως όποιος
αποδέχεται την λατρεία του Διονύσου ανταμείβονταν και όποιος όχι συντρίβονταν συγκεκριμένα το βασικό όπλο
που είχε ήταν η μανία με αποτέλεσμα να μπορεί να προκαλέσει στον άλλο την τρέλα έτσι ήταν ένας θεός που ήρθε
να επιβάλλει την θεϊκή του ταυτότητα στους ανθρώπους η οποία δεν γίνεται αποδεκτή από όλους επίσης από
άποψη λατρευτική βρίσκεται συχνά κοντά στην Δήμητρα ( τα δημητριακά και το κρασί ήταν τα δύο πιο σημαντικά
αγαθά)
Δ ) διόνυσος – γέννηση (από μηρό του δία ) – σεμέλη μητέρα του - εικονογραφία= σε ένα
ψηφιδωτό δάπεδο απεικονίζεται ο Ερμής , ο Διόνυσος , νύμφες κτλ. και η δράση τοποθετείται στο όρος νίσα η
οποία αφορά την γέννηση του Διονύσου συγκεκριμένα η γέννηση του Διονύσου είναι διπλή μιας και η Σεμέλη η
μητέρα του ζήτησε από τον δια να της παρουσιαστεί με την πραγματική του εικόνα και τότε ο Δίας έγινε κεραυνός
και την έκαψε ωστόσο πρόλαβε να ρίξει έναν κισσό ο οποίος τύλιξε το έμβρυο και το προστάτεψε έτσι το έμβρυο
ράφτηκε στον μηρό του Δία όπου ολοκληρώθηκε η κύηση
Ε ) Διόνυσος – γέννηση – εικονογραφία = υπάρχει μια λήκυθος από την Ερέτρια όπου δείχνει το μωρό
– Διόνυσο να βγαίνει μέσα από τον μηρό του Δία επίσης υπάρχει ο Ερμής ο οποίος έπρεπε να πάρει το παιδί και να
το αναθρέψει και μάλιστα μοιάζει να κρατά ο Ερμής το σκήπτρο του δια προκειμένου να γεννήσει
Η ) εκδοχές ανατροφής διονύσου –παράδοση του σε νύμφες – αναθρεψη από αθάμα και
ινώ = Βασική εκδοχή είναι να υπάρχει ο Ερμής να πηγαίνει τον διόνυσο – βρέφος στις νύμφες να το μεγαλώσουν
ωστόσο υπάρχει μια παραλλαγή που σίγουρα σχετίζεται με το κωμικό έργο ‘’διονισίσκος ‘’ και εμπλέκει τον
παποσυρινό ( σάτυρος ) επίσης η Τρίτη εκδοχή είναι ότι το βρέφος παραδόθηκε στην Ινώ και στον σύζυγο της
Αθάμα γι αυτό και τιμωρήθηκαν από την ήρα με τρέλα
Θ ) ο μύθος του διονύσου με τους τυρρινούς πειρατές – εικονογραφία = ο βασικός μύθος του
Διονύσου είναι αυτός των τυρινών πειρατών όπου αναφέρεται στον ομηρικό ύμνο προς τον Διόνυσο συγκεκριμένα
στον ομηρικό ύμνο του Διονύσου ο Διόνυσος παρουσιάζεται ως παιδί που θέλει να πάει από την Νάξο ( που ήταν
κέντρο της λατρείας του ) στην Ικαρία ωστόσο οι πειρατές – ναυτικοί αποφάσισαν να μην πάνε τον Διόνυσο στον
προορισμό του αλλά να τον πάνε στην Κύπρο και να τον πουλήσουν για δούλο επίσης ο μόνος που διαφωνούσε με
αυτό το εγχείρημα ήταν ο τιμονιέρης του πλοίου τον οποίο έδεσαν και απομάκρυναν επίσης έδεσαν τον Διόνυσο
στο κατάρτι ωστόσο έπεσαν τα δεσμά του θεού μαγικά και μεταμορφώθηκε σε ζώο τότε έπιασε τους πειρατές μια
μανία να χορέψουν και αυτή η μανία έσβηνε μόνο αν πηδούσαν στην θάλασσα με αποτέλεσμα πηδώντας στην
θάλασσα να μεταμορφώνονται σε δελφίνια επίσης σε ένα ετρουσκικό αγγείο αυτό που αλλάζει στον μύθο του
ομηρικού ύμνου είναι πως ο Διόνυσος δεν είναι παιδί και πως εμφανίζεται ως συμποσιαστής σε θρίαμβο ακόμη
υπάρχει μια υδρία όπου η έμφαση δίνετε στους τυρρινούς πειρατές οι οποίοι πηδούν στην θάλασσα και κατά την
διάρκεια του άλματος μεταμορφώνονται σε δελφίνια ενώ επίσης σε μια κύλικα υπάρχει ο Διόνυσος ως
θριαμβευτής στο πλοίο
Ι ) πομπή του καραβιού του διονύσου – πομπή με άρμα , σάτυρους – εικονογραφία = στο
τελετουργικό επίπεδο ο Διόνυσος σχετίζεται με το καράβι και με έναν άλλο τρόπο καθώς γίνονταν πομπή του
καραβιού του Διονύσου σε πολλές περιοχές της ιονίας επίσης σε ένα αττικό αγγείο υπήρχε ένα άρμα σε μορφή
καραβιού που το τραβούσαν άντρες ντυμένοι σάτυροι και μια θυσιαστήρια πομπή (γιορτή Ανθεστηρίων ή γιορτή
των Διονυσίων )
Κ ) μύθος με τρέλα του διονύσου - θεός των μυστηρίων - εικονογραφία = υποτίθεται πως η
ήρα έδωσε στον θεό την τρέλα – μανία έτσι εμφανίζεται ένα επεισόδιο με τον Διόνυσο να διασπά ζώα εν μέσω του
θιάσου επίσης σύμφωνα με τον μύθο υποτίθεται πως έπειτα πήγε στην Κυβέλη η οποία τον θεράπευσε μυώντας
τον στα δικά του μυστήρια ( διονυσιακά μυστήρια) έτσι έκτοτε ο Διόνυσος ήταν ο θεός των μυστηρίων ωστόσο δεν
υπάρχει εικονογραφία των μυστηρίων
Ξ ) ταξίδι διόνυσου στον κάτω κόσμο για την μάνα του – παιδιά Διόνυσου από άλλες
γυναίκες – σχέση διονύσου με ικάριο- εικονογραφία = υπάρχει ο μύθος όπου ο Λυκούργος καταδίωξε
τον Διόνυσο και αυτός έπεσε στην θάλασσα και τον περιέθαλψε η Θέτιδα κάτι που απεικονίζεται σε ένα οριχάλκινο
- επίχρυσο αγγείο — ο Διόνυσος είχε παιδιά και από άλλες γυναίκες αργότερα ( π.χ. θόας ή π.χ. εμφανίζεται ως
οινοχόος του πατέρα του ) επίσης σημαντική μυθολογική μορφή ήταν η μητέρα του Διονύσου Σεμέλη την οποία
πήγε και έφερε από τον κάτω κόσμο ο ίδιος ο Διόνυσος έτσι ο Διόνυσος ήταν ένας από αυτούς που από τον πάνω
κόσμο ταξίδεψε στον κάτω ενώ αυτοί που κατάφεραν να επιστρέψουν από τον κάτω κόσμο ήταν λίγοι ( π.χ.
Ηρακλής , Ορφέας κτλ. ) επίσης υπάρχει μια ομάδα αγγείων που κάποιοι θεωρούν πως δείχνουν τον Διόνυσο και
τον ικάριο ωστόσο αυτό είναι αμφίβολο πάντως σίγουρα η σκηνή που εμφανίζεται ο ικάριος υπάρχει σε μια πελική
όπου ο Διόνυσος του παραδίδει το δώρο της αμπέλου --συνηθισμένη ήταν η σκηνή όπου ο Διόνυσος βρίσκεται σε
συμπόσιο με θεούς , την Αριάδνη κτλ. ενώ ο θεός παρίστανται και όταν οι σάτυροι και οι μενάδες φτιάχνουν
κρασί ή τον βλέπουμε να σερβίρει κρασί
Ήφαιστος
Ο ) Ήφαιστος- μύθος με αχχιλέα ( αναφορά ) – μύθος με επιστροφή στον Όλυμπο
(αναλυτικά) – παρθενογένεση ήρας – μύθος με Πανδώρα (αναφορά) – εικονογραφία =
διακριτά σύμβολα του ηφαίστου ήταν λαβύδες , ο πέλεκυς ενώ συχνά φορούσε ένα καπέλο εργάτη η βασική
εικονογραφία του Ηφαίστου είναι στον μύθο του Αχιλλέα ενώ ακόμη ένας μύθος που τον αφορά είναι η επιστροφή
του στον Όλυμπο επίσης ο Ήφαιστος ήταν παρθενογένεση της ήρας καθώς μόλις τον είδε τόσο καχεκτικό τον
εκσφεντώνησε και έπεσε στον Όλυμπο και τότε τον μάζεψε η Θέτιδα ο Ήφαιστος εξελίχθηκε σε κορυφαίο
σιδηρουργό , χαλκουργό και μάγο επίσης το επεισόδιο της επιστροφής του Ηφαίστου είναι μεν μύθος που αφορά
τον Ήφαιστο αλλά και άθλος διονυσιακός γι’ αυτό και υπήρχε σε φωτογραφία στον ναό του Διονύσου στην Αθήνα
επίσης στην πρωιμώτερη εκδοχή του μύθου δεν υπήρχαν ακόμα σάτυροι αλλά όντα που τους έμοιαζαν ενώ
φαίνεται πως χαρακτηριστικό του Ήφαιστου ήταν τα στραβά του πόδια --- σημαντικά στοιχεία για την επιστροφή
του Ηφαίστου έχουμε από την εικονογραφία στο αγγείο φρανσουά που χρονολογείται περίπου στο 570 και
απεικονίζονται διάφορες μορφές επάνω του και μυθολογικά θέματα ενώ υπάρχει ευκολία ως προς την αναγνώριση
των μορφών μιας και υπάρχουν επιγραφές σύμφωνα με τον μύθο ο Ήφαιστος για να εκδικηθεί την μάνα του της
έστειλε έναν θρόνο με αόρατα δεσμά και τότε η ήρα παγιδεύτηκε σε αυτόν και δεν μπορούσε να ελευθερωθεί άρα
ο μόνος που μπορούσε να την ελευθερώσει ήταν ο Ήφαιστος γι’ αυτό και τότε έστειλε τον αγαπημένο της γιο τον
Άρη να φοβίσει τον Ήφαιστο ωστόσο χωρίς αποτέλεσμα τότε ο Διόνυσος προσφέρθηκε να αναλάβει αυτός τον
Ήφαιστο γι’ αυτό και τον προσκάλεσε σε ένα συμπόσιο με ποτό και φαγητό έτσι ο Ήφαιστος μέθυσε και τότε τον
έβαλαν ο Διόνυσος με τις νύμφες και τους σηλινούς ( μισό σώμα αλόγου και μισό ανθρώπου) σε ένα μουλάρι και
τον πήγαν στον Όλυμπο επίσης μόλις πάει στον Όλυμπο ο Ήφαιστος παραβρίσκονται όλοι οι θεοί και η ήρα δεμένη
επιπλέον σε έναν αττικό κιονωτό κρατήρα εμφανίζεται ο ήφαιστος πάνω σε ένα μουλάρι μαζί με τον διόνυσο ,
σάτυρους , σιληνούς κτλ. ακόμη σε μελανόμορφες σκηνές παρουσιάζετε μόνο ο ήφαιστος πάνω στο μουλάρι και
τριγύρω του οι σάτυροι και σε τέτοιες σκηνές συνήθως κουβαλά μαζί του έναν πέλεκυ ( σήμα κατατεθέν του )
βέβαια σε άλλες απεικονίσεις του μύθου ο ήφαιστος κουβαλά φυσερό και λαβίδες επιπλέον εκτός αττικής ο μύθος
της επιστροφής του ηφαίστου είχε διάφορες παραλλαγές στην εικονογραφία του ( π.χ. σε μια λακωνική κύλικα δεν
εμφανίζεται ο Διόνυσος ) σχετικά με την εικονογραφία ο Ήφαιστος εμφανίζεται και στην κεραμική της ιονίας , της
ετουρίας κτλ. επίσης σταδιακά (5ος αι) το επεισόδιο απλοποιούνταν και απέκτησε χαρακτηριστικά πεζής πομπής
και όχι με μουλάρι ακόμη σε αποσπάσματα θεατρικών έργων ή σε αττικά αγγεία υπάρχει αναφορά στην στιγμή
που ο Διόνυσος μέθυσε τον Ήφαιστο επιπροσθέτως σε έναν αμφορέα από την απουλία παρουσιάζεται ο μύθος της
επιστροφής ως μια παρωδία επίσης σημαντικό ρόλο έχει ο Ήφαιστος και στον μύθο με την δημιουργία της
Πανδώρας η οποία ήταν η γυναίκα που έφτιαξε ο Ήφαιστος