Λαμβάνοντας υπόψιν σου το περιεχόμενο των επιμέρους θεμάτων της Ενότητας 1, να απαντήσεις

στο παρακάτω ερώτημα επιλέγοντας προσεκτικά και αναπτύσσοντας συνοπτικά (σ΄ ένα κείμενο
μισής σελίδας περίπου) τη σωστή απάντηση (ή τις σωστές απαντήσεις) από ένα σύνολο πολλαπλών
απαντήσεων που παρατίθενται στη συνέχεια. 6 ΠΟΛΛΑΠΛΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

● (1) Η αρχή της συμπερίληψης εμπεριέχει νεωτεριστικά/καινοτόμα στοιχεία που άπτονται της
δομής, της οργάνωσης και της λειτουργίας του γενικού σχολείου με αποδέκτες το σύνολο των
μαθητών. = Η αρχή της συμπερίληψης αποτελεί πρόσφατη εκπαιδευτική μεταρρύθμιση η
οποία προωθεί την συμμετοχική εκπαίδευση και συμπεριλαμβάνει όλους τους μαθητές ( ένα
σχολείο για όλους) . Πριν να κυριαρχήσει η αρχή της συμπερίληψης ως η πιο ορθή
παιδαγωγική πρακτική κυριαρχούσαν άλλες εκπαιδευτικές φιλοσοφίες οι οποίες είχαν σαν
αποτέλεσμα τον διαχωρισμό των μαθητών με ειδικές ανάγκες από το υπόλοιπο σύνολο.
Πλέον η αρχή της συμπερίληψης καταρρίπτει αυτόν τον διαχωρισμό καθώς το αναλυτικό
πρόγραμμα σπουδών και οι δραστηριότητες θα πρέπει να είναι κοινά για όλους τους μαθητές
λαμβάνοντας υπόψιν τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες τους . Συνεπώς τα άτομα με ειδικές
ανάγκες θα έχουν την ευκαιρία να διαμορφώσουν κοινωνικές σχέσεις με τους συνομήλικους
τους και να συμμετέχουν σε ένα κοινό πρόγραμμα μάθησης μαζί τους . Έτσι η αρχή της
συμπερίληψης αποτελεί μια καινοτόμα ιδέα με αποτέλεσμα τα γενικά σχολεία να πρέπει να
αναδιαμορφώσουν την οργάνωση , την δομή και την λειτουργία τους . Για να γίνει
εφαρμογή της αρχής της συμπερίληψης θα πρέπει τα παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες
να μην θεωρούνται ως μια αποκλεισμένη από το σύνολο ομάδα με ξεχωριστό πρόγραμμα
αλλά να ενσωματωθούν πλήρως στην τάξη , στο πρόγραμμα και στις δραστηριότητες του
γενικού σχολείου και να ακολουθούν την ίδια εκπαιδευτική πορεία και διαδικασία με το
σύνολο των συμμαθητών τους . Επίσης χρειάζεται να υπάρχει η κατάλληλη επιμόρφωση των
εκπαιδευτικών για να μπορέσουν να ανταποκριθούν στην ποικιλομορφία όλων αυτών των
παιδιών

● (2) Η αποτελεσματική εφαρμογή της εν λόγω αρχής απαιτεί (ριζικές) αλλαγές σε όλα τα
επίπεδα λειτουργίας του γενικού σχολείου όπως διάθεση επαρκών κονδυλίων από τον κρατικό
προϋπολογισμό, διαμόρφωση νέων αντιλήψεων για το ρόλο και τη λειτουργία του σχολείου,
κατάρτιση κατάλληλων αναλυτικών προγραμμάτων, χρήση καινοτόμων στρατηγικών
διδασκαλίας, εμπλουτισμό του σχολείου με κατάλληλο εξοπλισμό και εποπτικά μέσα, κ.τ.λ. =
Θα πρέπει όλοι οι εμπλεκόμενοι σε ένα σχολείο (γονείς , εκπαιδευτικοί , βοηθητικό
προσωπικό κτλ.) να ενστερνιστούν την αρχή της ενσωμάτωσης και να απομακρυνθούν από
παλαιότερες αντιλήψεις για την λειτουργία του σχολείου. Επιπλέον ένας σημαντικός
ανασταλτικός παράγοντας είναι ο σχεδιασμός των αναλυτικών προγραμμάτων καθώς συχνά
δεν υπολογίζεται η ποικιλομορφία των μαθητών και οι ιδιαιτερότητες τους. Επίσης ακόμα
και τα διδακτικά εγχειρίδια θα πρέπει να υποστούν αλλαγές και να λάβουν υπόψιν κατά την
συγγραφή τους την συμπεριληπτική αρχή καθώς συχνά κάποιοι μαθητές αποκλείονται από
την διαδικασία της διδασκαλίας χάρη σε αυτά. Ένα ακόμη σημείο που θα πρέπει να υποστεί
αλλαγή είναι πως συχνά οι υποδομές που υπάρχουν δεν επιτρέπουν την πρόσβαση σε όλους
τους μαθητές (π.χ. μη μέριμνα για παιδιά με κινητικά προβλήματα) ενώ ταυτόχρονα υπάρχει
έλλειψη υλικοτεχνικού εξοπλισμού ο οποίος είναι απαραίτητος για τις ανάγκες των παιδιών (
H/Y , προτζεκτορας κτλ.) . Για όλες τις παραπάνω ελλείψεις είναι επιτακτική ανάγκη να
διατεθούν οι απαραίτητοι οικονομικοί πόροι από το κράτος ώστε το σχολείο να εξοπλιστεί
με τεχνολογικά μέσα και υποδομές που θα ανταποκρίνονται στις ιδιαιτερότητες του κάθε
παιδιού . Επιπλέον οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να έχουν την κατάλληλη κατάρτιση και
καθοδήγηση ώστε να μην έχουν μόνο θεωρητικές γνώσεις αλλά να μπορούν να εντάσσουν
εναλλακτικές και καινοτόμες στρατηγικές διδασκαλίας και στην σχολική πραγματικότητα.

● (3) Η εν λόγω αρχή εντάσσεται στο κείμενο Διακήρυξης της Σαλαμάνκα (UNESCO, 1994) ήταν
(και είναι) από τη φύση της ρηξικέλευθη και μακρόπνοη = Η ένταξη της συμπεριληπτικής αρχής
στην διακήρυξη της Σαλαμάνκας ήταν μια επαναστατική ιδέα και άνοιξε νέους ορίζοντες για
την εκπαιδευτική διαδικασία. Πλέον με αυτή την διακήρυξη η ειδική αγωγή και εκπαίδευση
δεν στρέφετε προς την αρχή της συμπερίληψης που στοχεύει στην αποδοχή όλων με ισότιμο
τρόπο και στην ποιοτικότερη εκπαίδευση . Στην ουσία αφορά τον μετασχηματισμό των
ίδιων των σχολείων ώστε να είναι σε θέση να εξυπηρετούν όλες τις ανάγκες του συνόλου
των παιδιών ώστε να εξασφαλίζεται η δίκαιη συμμετοχή τους. Έτσι αυτή η συνθήκη κάλεσε
τα κράτη να θέσουν την συμπεριληπτική εκπαίδευσής ως μια από τις προτεραιότητες τους.
Ωστόσο πρέπει να γίνουν αρκετές ακόμη αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα για να
επιτευχθεί πλήρως ο στόχος της αρχής της συμπερίληψης μιας και είναι ένα δύσκολο
εγχείρημα που χρειάζεται χώρο και υποστήριξη για να υλοποιηθεί. Η διακήρυξη λοιπόν δίνει
την κατεύθυνση που θα πρέπει να ακολουθήσουν τα σχολεία τόσο στο παρόν όσο και στο
μέλλον η οποία καταργεί προηγούμενες κατευθύνσεις που αφορούσαν την ειδική αγωγή γι’
αυτό η επίτευξη ενός τέτοιου εγχειρήματος χρειάζεται χρόνο για να υλοποιηθεί.
● (4) Η αρχή της συμπερίληψης απευθύνεται στο σύνολο των εκπαιδευτικών συστημάτων των
οικονομικά αναπτυγμένων και αναπτυσσόμενων χωρών του κόσμου και κρίνεται απαραίτητη η
συνεργασία μεταξύ τους . = Οι εκπαιδευτικοί για να μπορούν να βελτιώνουν τις πρακτικές
τους θα πρέπει να μελετούν τη διεθνή βιβλιογραφία και να γνωρίζουν τις παγκόσμιες
εξελίξεις που αφορούν την εκπαίδευση. Επίσης τα αναπτυσσόμενα κράτη είναι απαραίτητο
να συνεργαστούν ώστε να εξασφαλιστούν περισσότερα εκπαιδευτικά συστήματα χωρίς
αποκλεισμούς για το σύνολο των μαθητών . Η αρχή της συμπερίληψης αφορά μια κοινή
πορεία που έχουν αναλάβει να ακολουθήσουν τα εκπαιδευτικά συστήματα των
αναπτυσσόμενων χωρών γι’ αυτό και από την στιγμή που υπάρχει ένα κοινό όραμα προς μια
φιλοσοφία είναι απαραίτητη και η συνεργασία τους.
● (5) Η αρχή της συμπερίληψης στοχεύει πρωτίστως στην άρση (τυχόν) εμποδίων στη μάθηση
στο σύνολο των μαθητών του γενικού σχολείου. ΄ = Η αρχή της συμπερίληψης θέτει ως στόχο
της την ισότητα όλων των μαθητών και την απελευθέρωση των παιδιών με ειδικές ανάγκες
από αισθήματα κατωτερότητας και απομόνωσης που προϋπήρχαν στα παλαιότερα
συστήματα λόγω του διαχωρισμού τους από τα υπόλοιπα τυπικά αναπτυσσόμενα παιδιά. Ο
εκπαιδευτικός θα πρέπει να προσπελάσει τυχόν εμπόδια και προβλήματα και να διαμορφώσει
το μάθημα του με τέτοιον τρόπο που να ικανοποιεί τις ανάγκες και τις επιθυμίες όλων των
μαθητών λαμβάνοντας υπόψιν τις αδυναμίες και τις ικανότητες του καθένα. Η
συμπεριληπτική εκπαίδευση είναι ικανή να συμβάλει στην βελτίωση της σχολικής και
κοινωνικής ζωής των παιδιών με ειδικές ανάγκες και συμβάλει στην δημιουργία ενός δίκαιου
σχολείου το οποίο δεν κάνει καμία διάκριση. Συγκεκριμένα με την εφαρμογή αυτής της
αρχής θα υπάρξει αλληλοαποδοχή μεταξύ των μαθητών και παράλληλα απομάκρυνση από
διάφορες ετικετοποιήσεις . Επίσης ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να είναι ικανός να εντοπίσει
τις δυσκολίες και τις ιδιαιτερότητες κάποιον μαθητών λαμβάνοντας τες υπόψη κατά την
δημιουργία του αναλυτικού προγράμματος ώστε να είναι ωφέλιμο για όλους και όχι να τις
βλέπει ως δυσκολία και εμπόδιο . Σε συνάρτηση με τα παραπάνω θα ήταν εύλογο λοιπόν για
την άρση των εμποδίων να χρησιμοποιηθούν ενναλακτικές μέθοδοι διδασκαλίας και
δραστηριοτήτων ώστε να έχουν την δυνατότητα να συμμετέχουν όλα τα παιδιά ανεξαρτήτως
μαθησιακού προφίλ.
● (6) Αλλαγές επιβάλλεται να γίνουν και στο πλαίσιο της τοπικής κοινωνίας στην οποία ανήκει το
γενικό σχολείο. = Στον σχεδιασμό και την υλοποίηση των προγραμμάτων συνεκπαίδευσης
εκτός των άλλων σημαντικό ρόλο παίζει και η τοπική κοινωνία . Είναι αναγκαίο λοιπόν να
γίνουν αλλαγές και να επαναπροσδιοριστούν αξίες με κατεύθυνση την συμπερίληψη στην
τοπική κοινωνία μιας και το γενικό σχολείο αποτελεί βασικό της κύτταρο . Υπάρχει έντονη
αλληλεξάρτηση και αλληλεπίδραση μεταξύ σχολείου και τοπικής κοινωνίας καθώς πολλές
λειτουργίες της εκπαίδευσης οργανώνονται από την τοπική αυτοδιοίκηση . Επίσης θα πρέπει
να υπάρχει δικτύωση των σχολείων με την τοπική κοινωνία διότι μπορεί να δώσει την
ευκαιρία στα σχολεία να υλοποιήσουν καινοτόμα προγράμματα , σχολικές εκδρομές ,
εκδηλώσεις κτλ. με τρόπο που να εξασφαλίζει την συμμετοχή όλων των μαθητών .
Επιπλέον η τοπική κοινωνία είναι συχνά υπεύθυνη για την κάλυψη των δαπανών ενός
σχολείου ωστόσο αυτό δεν γίνετε πάντα στην πράξη με αποτέλεσμα να υπάρχουν ελλείψεις
στο σχολείο (εξοπλισμός , υποδομές κτλ.) .Επίσης είναι απαραίτητο να γίνουν αλλαγές στην
κοινωνία με κατεύθυνση προς την συμπερίληψη , μια κοινωνία δηλαδή που θα τους
αποδέχεται όλους και θα φέρεται σε όλους ισότιμα χωρίς κανένα κοινωνικό αποκλεισμό .
Συγκεκριμένα η τοπική κοινωνία θα πρέπει να μεριμνήσει ώστε να παρέχει ίσες ευκαιρίες
(π.χ. επαγγελματικές) σε όλα τα μέλη της εξαλείφοντας τις διακρίσεις και τα στερεότυπα που
υπάρχουν για τα άτομα που κατατάσσονται στην κατηγορία των ειδικών αναγκών. Η δίκαιη
εκπαίδευση καθώς και η μετέπειτα ένταξη στην αγορά εργασίας αυτών των ατόμων
αποτελούν τους κύριους μοχλούς για την ενσωμάτωση τους στη κοινωνία ωστόσο υπάρχει
έλλειψη παρεμβάσεων με αποτέλεσμα να υπάρχει ακόμα και σήμερα έντονα ο κοινωνικός
αποκλεισμός. Επιπλέον η τοπική κοινωνία θα πρέπει να προσπαθήσει να διευκολύνει την ζωή
των ανθρώπων με ειδικές ανάγκες παρέχοντας τους τις κατάλληλες υποδομές ώστε να
εξασφαλιστεί η αυτονομία τους και να έχουν όσο το δυνατόν γίνετε πιο ίσες δυνατότητες
μετακίνησης και κυκλοφορίας με τα υπόλοιπα μέλη της κοινωνίας. Επιπροσθέτως πολλά
από τα μέλη της τοπικής κοινωνίας πρέπει να πάψουν να φέρονται με ελεημοσύνη στα άτομα
με ειδικές ανάγκες θεωρώντας τα κατώτερα ώστε να μην δημιουργείται το αίσθημα της
ανισότητας και της ετικετοποίησης .

Η ένταξη της συμπεριληπτικής αρχής στην διακήρυξη της Σαλαμάνκας ήταν μια
επαναστατική ιδέα η οποία άνοιξε νέους ορίζοντες για την εκπαιδευτική διαδικασία καθώς
στοχεύει στην αποδοχή όλων με ισότιμο τρόπο και στην ποιοτικότερη εκπαίδευση. Στην
ουσία αφορά στον μετασχηματισμό των ίδιων των σχολείων ώστε να είναι σε θέση να
εξυπηρετούν τις ανάγκες του συνόλου των παιδιών και να εξασφαλίζεται η δίκαιη συμμετοχή
τους. Έτσι η διακήρυξη κάλεσε τα κράτη να θέσουν την συμπεριληπτική εκπαίδευσή ως μια
από τις προτεραιότητες τους. Ωστόσο πρέπει να γίνουν αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα
για να επιτευχθούν τα όσα πρεσβεύει η αρχή και να καταργηθούν προηγούμενες
κατευθύνσεις κάτι που αποτελεί δύσκολο εγχείρημα που χρειάζεται χρόνο και υποστήριξη
για να υλοποιηθεί. Η αρχή της συμπερίληψης λοιπόν προτείνει την ένταξη όλων των
μαθητών σε ένα κοινό αναλυτικό πρόγραμμα και σε δραστηριότητες του σχολείου
καταρρίπτοντας προηγούμενους διαχωρισμούς που δημιουργούσαν αισθήματα
κατωτερότητας και κοινωνικού αποκλεισμού. Αποτελεί μια καινοτόμα ιδέα με αποτέλεσμα
τα γενικά σχολεία να πρέπει να αναδιαμορφώσουν την οργάνωση , την δομή και την
λειτουργία τους. Συνεπώς δεν θα πρέπει κανένα παιδί να είναι αποκλεισμένο από το σύνολο
και να έχει ξεχωριστό πρόγραμμα αλλά να ενσωματωθεί πλήρως στο περιβάλλον του γενικού
σχολείου. Επίσης οι εκπαιδευτικοί πρέπει να προσπελάσουν τυχόν εμπόδια και να
διαμορφώσουν το μάθημα τους με τρόπο που να ικανοποιούνται οι ανάγκες και οι επιθυμίες
όλων των μαθητών. Συνεπώς χρειάζεται να υπάρχει η κατάλληλη επιμόρφωση των
εκπαιδευτικών και η γνώση των παγκόσμιων εξελίξεων στην εκπαίδευση από πλευράς τους
για να μπορέσουν να ανταποκριθούν στην ποικιλομορφία των παιδιών. Σε συνάρτηση με τα
παραπάνω θα ήταν εύλογο για την άρση των εμποδίων να χρησιμοποιηθούν ενναλακτικές
μέθοδοι διδασκαλίας ώστε να έχουν την δυνατότητα να συμμετέχουν όλα τα παιδιά
ανεξαρτήτως μαθησιακού προφίλ (π.χ. χρήση ΤΠΕ). Στον σχεδιασμό και την υλοποίηση των
προγραμμάτων συμπερίληψης σημαντικό ρόλο παίζει και η τοπική κοινωνία . Έτσι είναι
αναγκαίο να γίνουν αλλαγές και να επαναπροσδιοριστούν αξίες με κατεύθυνση την
συμπερίληψη στην τοπική κοινωνία μιας και το γενικό σχολείο αποτελεί βασικό της κύτταρο.
Η έντονη αλληλεξάρτηση και αλληλεπίδραση μεταξύ σχολείου και τοπικής κοινωνίας
φαίνεται από το γεγονός πως πολλές λειτουργίες της εκπαίδευσης οργανώνονται από την
τοπική αυτοδιοίκηση . Επιτακτική επίσης κρίνετε η ανάγκη όλοι οι εμπλεκόμενοι σε ένα
σχολείο να ενστερνιστούν την αρχή της ενσωμάτωσης και να απομακρυνθούν από
παλαιότερες αντιλήψεις για την λειτουργία του σχολείου. Επιπλέον ανασταλτικό παράγοντα
αποτελεί ο σχεδιασμός των αναλυτικών προγραμμάτων καθώς συχνά δεν υπολογίζεται η
ποικιλομορφία των μαθητών. Επίσης ακόμα και τα διδακτικά εγχειρίδια θα πρέπει να
υποστούν αλλαγές και να λάβουν υπόψιν τους την συμπεριληπτική αρχή. Ένα ακόμη σημείο
είναι πως συχνά οι υποδομές που υπάρχουν δεν επιτρέπουν την πρόσβαση σε όλους τους
μαθητές (π.χ. μη μέριμνα για παιδιά με κινητικά προβλήματα) ενώ ταυτόχρονα υπάρχει
έλλειψη υλικοτεχνικού εξοπλισμού ο οποίος πολλές φορές κρίνετε απαραίτητος ( H/Y ,
προτζεκτορας κτλ.) . Για όλες τις παραπάνω ελλείψεις θα πρέπει να διατεθούν οι απαραίτητοι
οικονομικοί πόροι από το κράτος ώστε το σχολείο να εξοπλιστεί με τεχνολογικά μέσα και
υποδομές που θα ανταποκρίνονται στις ιδιαιτερότητες του κάθε παιδιού . Τέλος η αρχή της
συμπερίληψης αφορά μια κοινή πορεία που έχουν αναλάβει να ακολουθήσουν τα
εκπαιδευτικά συστήματα των αναπτυσσόμενων χωρών γι’ αυτό και από την στιγμή που
υπάρχει ένα κοινό όραμα προς μια φιλοσοφία είναι απαραίτητη και η συνεργασία τους.