'/

B KENDIMIT ÇUNAVET
KSND.bNJSTOREJA
prej

N. H, F.

BUKURESHT
1886 -
E KBNDIMIT ÇUNA VET

KBNDOIIBTOREJA
COIIB E DYTB

TIRE,J

GTYilURB PREJ GOQBRISB "DBJT A"

I
NDE CTYTIECKROI1ET TE SA.J,

ne
BUKURECT
1886
 Nde vit te dyte te Goqerlse ae te plsqesise pare te asaj,
nde te cilene:

K1·yes6n lie niMn 1.h·kene

ZOTI ANASTAS AVRAMIB,

IIerki·yes6n
ZOTI KONS'I'ANDIN EF0IM,

llleqes611ene
ZOTI VAIT ABDUAAH
JORQ DOKO
snmo E}'0IM,
VASIL TBRilO,
ANBREB BORJA ae
IRAKLI E. DURO

Cfkr011es6riene
ZOTI VASIL K.ANAC
JORQ V. GEÇO.

elie aik611 ene _p un ene

ZOTI KONSTANDIN NAUMESKO
AAZAR s. DURO ae
VAHI'EL GEÇO.
 rUHA GQIII

Sa est e bukure yulia eqip ! e sa est' E

Ithte me te skruar' e . me te kënduare !
Bate Gume turp, te mos dije Gqipetari ytL
hen' e ti, e te mos e kendoq' e ta skniane.
Djsmt' e v8yel' e vasat' e voqela Ifpsste te
mesojne yuhen' e tyre, ta kendojne drejt, e ta
skniajne mire.
~' do komp ka yuhen' e vet. Tuha este,
q' 'i ndan 11.frezite me ko~e. Pide I}8rezite, qe
flasine 11e yuhe, jane velezere, jane qe komp,
11e fare e ·11e fis, 3.e kane 11e spirt, 11e nak, 11e
zemre, 11e vstije e 11e zakon 3.io 11e memecit.
Heriu kur lint, 68h · mëmene, mes6n yuhen'
8 ti nga mema qe kur este ne djspt, 83.8 68h
memeden' e kombin' e ti.
T'urtete diiane si mëmene 3.e memedene e3.8
-grihen' 8 memedsnt, e yiae k6mbine.
BGt' i lik E i pabese as i map' E i paditure
ay, qe le mëmene ne mest t'U<ient1 s' nderon
memedsne, z'do kombin' e ti, perçem6n Rlihen'
8 memedëut 8 te kombit, eae perpiqste per te
huajt' 8 per Rtlherat' 8 te lniajet,
Gqipetarete te -giile diihete te diiame
... qeri
tjeterine, te kemi ve1azerine ne mest, e te per-
piqsmi per Gqiperine, ae te ndsrojme Ruhene
tene · 3.e ta skniajm' 8 ta kendojme.
Ila sihni,' x' yuh' 8 mire ! sa sije ka 8 hije!
· .Ç' e bukur' e ç' e lire ! si yuhe Ilcrendije.

MEMB EMIRE

Me meme kis tre djem, kis · ae IJ.' unaze ; i

nxori djsmte me fitim 8.e u da : Kus te beqe
më te miren' e punevst, ati' do t' i ap ketë
unaze.
Djsmte vane ne fitim, ae pas dy vjet ukdysne.
Tla me doni, u da: mem' e tyre, x' bete, te soh
kus punoj me mire e t' i ap unazene.
· I madi da : Me djal' i v6gele kie rene nde
. lume, 3.e e ema po përpiqej e hiqte lëserate i
une hyra nde lumet rae e nxora djalene.
Fort mire, me paç uratën' i Ila plaka. ,
 5

I· dyti lla : iste 11e i varfere fort, un' i 3ase

nga fitimi im ae i ndiha sa ubë i pasure,
Eae ti me p.aç uraten' i da e ema.
I treti da : Me qerf me vodi kalen' eus iku,
pas 8.jde muaj e yeta ne 11e qytet, qe ltpents,
ae is i semure ne mest t' udevzt. E mora, i vura
seroqes, e serova, e vesa, i dase 6e tre florfq 3.e
8 derqova ne , stepit te ti.
Me paç -ura.tene, biro, i fla plaka, ty do te
ta ap. unazene, 88 ti . i bere mire ati, qe te
' beri keq.

'
lIERBZITB

lifrezite ndahsue me fara : jane te bardë,

qe duhene Kafkasaj, e8.e keta jane sume ·n, Asi
ae · yill' Evr6pasite po dua ; jane te verdete, qe
~uherie Mongole, eae ata jane Kinasite etj ;· jane
te zzs, qe duhsne Ediope, këta jane n' Afrike,
e n' Amerike ; jane te kuqepësmite, qe duhsne
Malaiq, lie Rendene n' Australi e yel~ete. M~ • •• -.J

Rifle kete ndarje 11erezite jane te _yiile 1l,e fis,

11e femije ae bijt' ·e 11e mems,
lifrezite ndahene 3e me sume dega pas be-
 6

sese; Ilo prape jane -giae velezere pas qsre-

zise ; -giae IJ.frezite bssojne Ilzrendine lie i fa-
lene ; -giae bësete kane per aemsl vesazerin' e
qerezinc, elis dasurin' e urtesine ; nde· yiae be-
sete i ligu est' i makekuare, lie i miri i· uruare,
miresija per nder, ligesija per turp.
'Far' e barde ndahste me Gume kombe; K6m-
bet' e farese barde, qe jane n' Evrop' ~ n'
Amerike, jane te qytsteruare se Ilia.a6 ; kom-
bet' e saj, qe jane n' Asi e n' Afrike, jane
yymse te qytsteruare.
Mfrezit' e farevet te tjera jane te paqy-
teteniare , eas Gume syrss jane t' sgere, sa
hane ,IJ.eri tjat-erine.
rme IJ.frezite jane 1,400,000,000. N' Evro-
pe 320,000,000; n' Asi 750,000,000; n' A-
frike 200,000,000; n' Amerike 90,000,000;
n' Australi 40,000,000.

"f... •. AHMRrrr

Ne nisit te Mitilinese kists ardure 11e anije

nga Epypta, brenda n' anijete is qe djal' i v6-
gele, q' 1;, fl66in' Ahmët,
 Te z6terit' e anijese sitne plaçkate, qe ki-
sine prure nga Egypta per te siture, ae mbusne
anijene me plaçka te tjera, qe blenë ne Mi-
tiline.
Ahmsti kists dale ne qytet eae po lente me
te veRelite ; anija hapi pelhurete ae iku; · se
Ahmetne e pandshne, qe flij brenda n' anfjete;
era frynte sume, anija mori ude eae me z' dukej.
Kur srdi Ahmeti ne skale, s' pa as sokete,
as anijene, ae zu e qante me lot e perpiqej,
se is i huaj ne at te huaj. Ate kohe Ah-
mstn' e varfere e mori mali per sokete, per
memen' E per atene, ae per memedsne; pa me
s' perdekshej dot, po e stonte te qarete edsrdte
lotte si çurke.
Mitrusi is nga te paret' E Mitilinese E sum'
i pasure; me te depuare :qgarjEn' E Ahmetit
aE udërd baske me te soqsne ne skale, E mori
Ahmëtn' E i fla :
Mos qaj, biro, SE do vije prape anija, ae te
derg6:q une ty me stepi, po tani jake me ste-
pit t' ime, SE do te te kemi si djale, E sume
te dasure.
Ket6 i da ae E mriape per dore me :q' ane
.Mitrusi, me :q' ane e soqeja. Ahmeti uqezua
 8

sume, ae vij me ta duke derdure lot, e duke

pssretiture me ma1e11yfm nga mal' i memedsut
e i 11erezise.
Mitrusi me te scqene jubene mem' e. ate
Ahmstit, eci' e desne fort sume, se is djal' i
urte 8 i mire; e8.e Ahmsti i doj sum' e i qohu
per mem' e ate. Anija me s' srdi ne Mitiline,
p.o z' vate as n' E1ffp.te, se era e hodi ne Spaqe
as umbyt me yiae 11srezit, q' Isine brenda. Ah-
mëtn' e qan e erna 8.e i ati n' Eyypte, se pan-
dehne q' umbyt 8.' ay me sokete.
Ahmsti upit ne steptt te Mitrusit me Gume
te mira e si bir i vëteme. Kupe s' i fleu zë-
mrene, e s' i da fjale te keqe as Mitrusi as
e soqeja, po e kfsine Gume me pekul, eci.' e
d6nine fort sume.
He dite i fla ate-Mitrusi : Ahmet o bir, ne
ke ma1 per memedë e per 11erezf, te te der-
g6q n' Eyyp.te me 11e anije, p.o te m' ap.ç fjalene,
qe s' na hapen kupe, e do na duae 'si mem' e
a~e qe na ke. Se ti po te m' ap.ç fjalene une te
besoq, se e di, qe z' geIJ.fo kupe.
E soq' e Mitrueit mbusi syte lot cie i
Ua te soqt : Ahmeti me ka mua meme 8..e une
e kam djalene t'im te vsteme, p.n. z'beq dot
pa. të,
 9

Ahmsti u da : une s' u hapoq kupe sae s' nda-

hem sa te po:q nde jete jus. IIo kam ma1 te
soh ae qe here memedene, sa jam na1.
Ilas pake dit e nisne Ahmetne, i daue Gume
plaçka te vlera, k~ Gume per t'an' s per
t'ëmene, ae e vune n' ·· ijete. IIo kur undaue,
qan' e derde lot Gume te tre. Kur ukdyene
me stepf Mitrusi me te soqene, e nene si te
skrete ae qanine Riflei1e per Ahmstne.
Ahmeti me :q' ane e kis zemrene plot helm
nga ndarj' e mire-beresst te ti, m' ane tjater'
is i qezuare qe do te sihts mouiedsn' e 11ere-
zine ; po anija usua1 Gume ne det eae vate me
Gume ska1e t' Asis' e t' Evr6pese.
Ilas Raste muaj vate n' Emrpte. Mzjtohi sa
gas ndjeu ne zëmere Ahmsti kur pa meme-
dsne ! s RSti ya1 mëmen' e atone ! E po rnem'
e ti ae i ati, q' s dijne te vdekure, e q' e ki-
Gine humbur' aqe te . v6gele, sa uqezaane · kur
e pane ya1 sus trim e hupe! umbtis gas e drite
zëmer' e epirt' i tyre.
Si u trsg6j te sktiarat' Aluusti s' emes' e
tët, ata dane te dy me :qe zë :
I lëvduare qoft' emeri yt,. o Zot i mafi e i :
vertete ! scie mizese ndene gurt i ke dene pjese l
 10

Ilas pake kohe Ahmeti me t' ane as me anijet

te tyre vane n' Itali, andej erde ne Fas; o.s
motne tjatere kis qe1im te vij baske me t' e-
men' e t' ane ne Mitiline.
He elite kisine clalef'ne per qytet per te de-
frysre. Kur seh Ahmeti 11e plak, qe pij i mej-
tuar' e i brsnqosure Gume.
Ahmeti posa e pa, dipi :
o Zot i 1uaa ! Ate Mitrusi ! Eo.s juhotl me
qafe me lot nder sy plakute.
Illalrn e perqafoj Ahmstu' 8a€ uqezua Gume,
I at' i Ahmstit 8 pudi ve1azerist Mitrusne, as
po Isine te tre ne çudi nga pjskj' 8 papan-
dehure. Mitrusi da : ·
Vfnime nga Mitilina ne Krite ms plakene
as 1118 ça soke, mb' ude na R8ne kusare te de-
tit as na zune, tani me, nxuape ketri, te vete
me stepi, S t'u spije pese mije floriq ne nisit
te 'Ma3..tes,e, pa te mar plskene a8 sokete.
I at' i Ahmetit, q' is i pasure, N uke Jll:'Se
mije florrq da, po as spfrtine munt t' ap per
ty. lakeni, se i kam n'anijete floriqte, te hi-
pim' e te vemi te tre .11e Malte, sas t' i epe-
tojme.
Vane ne Malte, paquane floriqte, muape pla-
J
 11

ken' s3.i soket'. s erde n' Eyypte. IIlaka uge-

zua fort· Gume, kur pa Alunetn' · slle t'ane e
1u1sdajme tspere kur upoq me t'eme-t t' Ahmetit,
Nclejne Gume kohe baske n' EEyi1te, pasdaj
pruri Ahmeti ne Mitiline,

KOMBETB E EVROIIBSB .E TE ASISB

Me te paret' e kombsvet t' Evropese jemi //

ne Gqipetarete, se Gqipetarete jane bijt' e Il.e-
Utzgent, te cilete jane te parete, q' srde nga·
Asija n' Evrope. IIas Gqipetarevst jane Gre-
kerite, slle Aatinet' r mcçime, te cilete duke
perzjere me kombe te tjere t' Evropese, bene
Italiane-te, Frëqpite , Spaqolete, . etj. Iane as
I'srmanete s Gqehte , te cilete ndahsne me
Gume fare.
T' Asise jane : Ilërsete, Arapete, Hindasite,
, Kinasite, 'I'urqite, etj.

F J ALB TB VLERA

~ qe1~ezit:e jane qe femije , 11e yak, 11e

fare ~ 11e fis_; kane qe mem' e qe ate,
 12

-g_' do ILEri duhste tit soheme si veU E si

mik, ecte sa te mundime t' i bejme mire E te
mos i bejme kure te keqija,
-x, do bese, qe te imte l)l?rin lipsete t' ja nderoj- ·
me E te mos ksmi ne zcmere armiqesi per te nga
besa, SE uii:le hssete kane 11e qelim E 11e menyre
fle te made Zot per Ilsrendt. Besa 8.E Zot' i
vertste kane vent zëmrene. Zotu' E iuad E te
vërtete ta kerkojiue ne zëmrete tene. IIo
te ksmi zemrene te qeruare, kemi vete He-
rendine.

GOQBRI E MERBZISB

Me femije ka 11e stepi, fëmija ka meme, ate,

ve1Ezre, motra, 1111uere, Emta, kuseriq.kuseriraetj.
Me stepi mbahete ms pune, ms baqeti, me
bujqesi, me trsqeti, me mjesterf. Brenda de-
rese este pun' 'E gravEt>. pun' E lnipavst este
jaGte stepise me sume.
rtak a Gume stept baske, · sa te ndodenc,
benene 11e psat a kattint ; psati a katundi, kur
est' i mafi E ka trsk, Inihete palange; kur
este m' i mafi> quhste qytete. Qyt eta E pa-
 13

langa ndahene ne nqasera, te cflate .Ja.ne ca

stepi baske Eas psati, a katundi, ndahste
ne nga.sera kur est' i mafi. Qytsta mz psate-
rat, a katundet, qe ka per pso. sM ms pa-
1anga, nde .paste, ben kuvsrnari. llak a suuie
kuvsrnari beqene mbrsteri, a Riflurliresi.
X' do 110at e x' do katunt ka plsqesine, qe
sikon yio.e punerate. Ne qytet este kuvsrnari
ms trima e me te tjere, punetore e skro-
1ies, qe sohene punerat' e yio.e kuvemarise, i::as
yykatesite, qe ndajne te drsjtene. Qytsta qe pi
mbersti, a· yio.uraresia~duhete kryeqytete. U seta-
- rete ruajne vendine nga annikete, te liqt' s ku~
sarete i futine ne burk t' spete as u hsdine he-
kura nder kerube, X' do 11sri nde jete este
ndene bare, te beIJ.e' IJ.e fare pune per .qerezine.

I MJERI

Me lipes i mjere vats ne 11e stepf te 11e te

pasuri as kerk6j pake buke, duke dene :
Bste dimer' i keq, bije clebore, femijen' s
kam pa ngrene, pa zja\r e lakuriq ! Ah ! Zoti
mos ja .~ente qsriut urne ç'mban s sa duron l
Hakeze buke zoteriq, ss po suhsmi ! per sme-
rit te Z6tit.
Tsk 110 a.00 imjeri ket6 fjale rus ma~npimr., i
zot' i stepise, i cili ists 11sri ms zemere te zeze,
doli i aspeniare as i ra te mjsrite ms skopt ne
koke! i mjeri uhoq me lot nder sy e 111s zë-
mere te plagosure ! Buza i driosj as ),laku i
pifits mi faqet' e liqura as mi pobat' e gri-
sura!
MlJ' ua' s nsti 11e tjater: ii,J11jsre,. icili kists
p.ake buke ne trsjstete, as i da : Na n:fmes<m'
e kesa] buks, qe ku.J11, pa ka Llsreudija .
. Zot' i vertste ! tla i iujsri, tjaterit'., fis yen'
S 0\llllC,. S · tjaterit i fals ze.uereu' S barde !
Kisine ekuare suiue vjet kur 11e dite 11e
lipes trokeliti me dsret te 11e stepijs, e cila
iste e bukure lfa 0U1n' e mads lfa s pasure.
I zot' i stepise doli, ae posa e pa, i da :
Iake vela, brenda. Tlasda] i dipi serbetorit'
e i da : nxiri buk' e r,sle. Gerbetori s pruri
bukën' e yslene, ae i mjeri ndeq e po hante.
I zot' i stepise i Ila prape serbetorite : hiq
s nxir poba te visete, eci.s buk' s te hola te
mape me vethe,
 15

I mjeri i· da : Zoti. te falte RiUe te mfrate,

as duke pseretiture, Zl"t e qante, ds i fla se ris:
Kam qene sum' i pasure qe here, po jeta
qeneka ekas.e, 0ka1e ! sa ecte keq per qe qeri,
q' este psuar' i pasur' e behet' i n;jsre !
I zot' i stepis' i da :
Mos e pre spresene kupe nga Ifsrendija,
folen' s zogut te varfere s. ben Zoti vete. Te
dis jninerat' e" mija, qe me kane rrnare, çudi-
tes sume :
Une .kam qene ..le here fort i mjsre ; kisa
fernije sume ; nqa imate z' 1:ista -gessndi fare.
IIe .dimere, q' iets streqt' e ket sume, mbeta
fort· keq; uperpoqçe eume, po z' -geta dot no-
qe )1Ul1e, femija ]10 .ne vdisnine urijs, ri_i:ri s'
· me huajti, nevoja m- SJ1u i:.isr te Iipesija ..
" Vajta me :qe stepf te pasure, qe sprshqa te
mos. dilqa duardate. 110 · kur 00h te zon' e
stepise, qe doli i zsmeruare 3.e me ra me
· 0kopt s me çau kokone.
Kjo e keqe me beri sume mire: mora kaz-.
meu' e miha, zura qet' e lerova, ubese serbe-
t6r c bari 3.s druvar, uperpoqçe, sa· vura pake
1:ie 3.e duke skuare koha ubes' i pasu'.r\ si me
esh. Eas ti mos e pre sprssene, se ka zot' i
vërtete 3.e per ty.
 16

I zot' i stepise i da ; sih sarkene, e cila

rne ka mbeture per te permëndure ate diten'
e zeze, ae mjeresin' e te mjeri te.
I mjeri ungrit per qe 1mm i mahniture as
i ra. nder kem be te zotit stepise duke dene :
Iler ëmerit te Zotit! une jam ay faqe-ziu,
qe te godita ahere! andaj Zot' i vertete me
vu mua ne kembete tende E nde mjere~i, as
ty te lartësoj e te aa gifle te rnfrate.
I zot' -i stepfse ahsrs e mori VEG, q' is ay,
icili e pat goditure as upsndua, qe ja sty ne
syt, duke mos qohure.
Ilasdaj s ngueel6j e i fla :
Do te t' ap pake at s IJ.e pende qt as IJ.e
stepi. Ilun6 te. behes prape si ies IJ.e here i
pasure, se zoti e bekon punetope, vetem per-
tssi est' i mjere.

TB TRE NiIQTB E IIERIUT

Heriu ka tre miq nde kete jete :. yen' e

kamjsne, qsrezin' e te dasurite, as vstfjen' e ti.
Heriu posa vdes, yeja as kamja s lene, IJ.S-
.rezija as te dasurtt' SI spiene REf buze vapit.
 17

Miku i trete, qe vete baske me'(-.ne1j.n'e ~e. ·:~i·

s' i ndahste kupe eete vstija, A.i<> 8 1-i;im:_ne-;· ,~r-
,. .... "'") ~ ··'
drite, aj6 e k1et n' epeslre. · • , · • ,.,

I'YQI I ZOTIT

IIe djale kis .mbëtur' i varfere, se t' ane

ja kisine vrare, cre mem' e ti kists vdekure.
He p.lak' e mjere e piti si djalen' e saj, po
8.'aj6 vdiq, e s' apiti djal' i varfere, t' i çper-
blents te mirate, q' i beri.
Si upit djali e vune psati mburoqes ne py1.
He dite pa IJ.~ 8.elp.ere djali, ae i ndreqi p.110-
kene t' a vriste. (Hyri po JWp.era iku ue s' ugodit,
p.o ne mest te p.y1it udegua 11e ulerini' e mafie.
I'ide bariqt' 8 lopeçaret' sus druvaret' um-
blode tek ubë ulerima, atje vate ue p.y1-mbu-
roqesi,
Kur sohene 110 plak, q' is goditur' s
kis
rene, 8.e po psrpelitej, mbyture ne pak !
Ily1-mbur611esi uvsrd, ube )cly1e, ae i da me
ze te trembure :
Une te vrava! 110 me mos dasure, vajçe te
vrisqa cislp.rene, ete godita ty! te lutem sume,
2
 18

falma kete faj te mafi e mos me lere ne, mun-

dimt te vetedij ese.
Ket6 i da me yak te ngrire eii' i ra nder
kembe.
Illaku i da duke vdskure me zc te dobëte:
Nuke me vrave ti, 110 me vrau yyq' i Zotit,
se me ketc vcnt pata vrare tetato !
Ksu ua plaku 02 vdiq. Ata., q' s depuau' u .
çuditne iis dane :
Zot i vërtete ! qoft i lëvduar' imeri yt.

MOTI

Me dit' s qe nate bejne riezit s katr' ore,

11' ore ka ya0teujete te hola, qe e hole ka
na0teujete te grime.
Gtate dite bejne rie jave. Dit~t' e javese
jane: e djela, e hena, e marta, e merkura, s
eqteja, e premtoja, e setuna,
Katre jave bejne I]_e muaj, dyrubedjste muaj
bejne I]_e mot. Moti ndahete me katre kohe ;
vere, te kopa, vjsstera, clirnre.
JYiuajt' e vërese jane : marsi, 11ri1i, maji. Te
 19

kopavet jane: qersori, kopiku, gusti. Te VJt6-

tavst jane.: vjest' e pare, e dyta, li' e treta.
X T~ · dimrit jane : sen-andrsu, kolo~egu, skurti.

ITUNBTB ·•

"S:' do IJ.eri ne ketë jete. punon IJ.e pune:

Bujku mih, leron, mbjd., prasit, kor, sin, vjel
etj. etj. Bariu ruan bagetine, i mjel, ben bul-
metne, qeft bagetine, stj.. ,.. Druvari pret drute,
,,, qe c1jegeme, a ben flel}gile. 'I'rsqetari set e
ble plaçka, a Re te flala,. a dride etj. Mje0ter'
i prinevst v6gela te dorese pi nde punetoret te
ti lie i punon. Gerbetori ben eerbesene qe ka.
· Kdisesi ben muret' e stepite. Garonesi pret
drure ne p.3 1 elie beri liofla, trare, breza, etj,
1

etj. Gdendesi qdent drun' e liogene elie ndreq

stepite. Kovaçi punon hekurin' e ben senate,
sqq1ar, çekan, pluar etj, etj. Qëpesi pret e qep
poba. Golesi ben 001a, etj, etj. T'ide keta
e-lis te tjsre duhsne punetore.
 20

rILUBRA

Me vas' . s v6gele nsti IJ e yil11ere, ci' e hodi

ketjs. E e111a i da :
Z' bere urire, bije, se e 01ml IJ.f.ri e i hyn
ne kembete, po mos s hid kupe lcetjs -gilperene;
sos X' do w~ vers ne veut -te saj.
A e di i tla mema si este ber' ajo nilpere

--9
s nis sa .umudims ?
Nuk' e di Ua vasa.
R ema i Ua:
Heriu ka mfhure (lfne Gume Ude, _ ka f:!S.:.
ture mstal' e hekurit te jierzjere- me cisrern s
ka 06c.mre fle ne, pa ka nqrëhure me vethe fupe
<luks nxehure aeue oste treture scis cste ku-
lt1are hekuri, 1ia.sdtij ka mape hskuriue sci' s
ka punuare me 0u111e djerse s nis iuundiuie,
pa ka ber' ate niJi1ere. q' S lisa kctjë ti!
Ifo qsriu s' s beri ta h.s~ poste, e beri te
qq1ç e t' anerojs me te.
V{t0e1.a uturperua cis UIJ.i kokene.
 21

KARTE NGA MB:MB MB TB BIPB ·.

Ndf• Korçf' me 8 t.P nrnjlt 1885.

Te perqafoq s te pufi syte iue sume ma1.

Qe kur undavs 1180 S telni, eas une as mo-
trat' e ve1szerit' e tu e 06he111e stepine si te
skrete, as rna.Xa.11gshs111i, se qenie iuesuare baske
Na vjen 0u111e Iikste, qe je merquare nss,
sas lark vaterse, s jaste uqa ps6.' · i feiuijese !
Ah! sa est' e keqe ndarja! 1fenc1jrn' s kam
, tek ti, as zemerue cop' e depims :
IJo ndjen tis rras te mafi, duke iuejtuare, qe
je uierquare nga stepija e uqa ns, per te. nde-
ruare neve ct3 stenine tene e gicle. printt i s
· farsn' r fisne. Te d~1·guam' aty' e te vume ne-
. iuesoqetorst, te kendos s te mesce, as te be-
hes i ditur' s i urte.
Mes(), bir i dasure, ki kujdes as sendene,
beju nder mesoneset, eko ~mire rus sokete, cis
perpiqu sa te muuç, te behs0 i mire se gifia0.
Kam desire te mads, te quhsiu meru' e djali
t' urte e te diture.
'
I lutsm Zotit te -vertcte, te te falqe sen-
 22

dene, te te stoqe desirene nde mesime, s te

t' ape urtesine, miresine, diturine ae qerezin'
e yifie te mfrate.
Te perqafop se ris ms yifle zemr' e ms yifle
spirt, ::j\![6tl'at' e velezrite te ptidine syte me
eume mal. :i\IBMA JOTE ....•

KAFGBTB E BAGBTIJA

Pide punerat' e qeriut mbarohsne poflua me

ndihmet te pese r,ale :
J..::ali, muska, gomari na epiene nsvs as plaç-
kate t' ona tek driame sa jane ya1,_ pasda] me
lëkuret te tym bej me so1a s yifie ç'iu badime.
Kau ler6n e na ben drfdete, lopa, dija, delja
na apene prape qumest' e bulmstera sume us
mis e lekure sas les, qe visemi ms te.
Kafset' e bagetija jane -G6ket' s nclfhmesit'
e qsriut. :gas spsste i ndfhine qsriut si pula
etj. q'u hame vete. Nga unzate mblata na ep
mjalt' e clyle. Nga kruu bate krimb' i men-
dafsit na ben mendafsine, me te cflene bejme
me te bukurat' s pobavst,
Ms sa te mira e nderoj Zoti 11srine !
 23

Ta duame yen' e ya1e, qe na e ila Zoti

ndihmese, tle pon e punon per na.

DRUBE E BUKBSB
X' Be lipset' i doe i ati qe djali te v6gele
por te bere 11e drud' e biikese.
Djal' i urte j1qiergsq:
Lipsste te beqe gaendesi parmendene, X:11s-
ilene, tsvlfkete, hosteni ; lipsste te leroq' e te
16aste kau, te mbjs1e drfdet' i zoti, t' ape
Tlzrendija sin' e ta ujitqe; bujku ta thapue,
tit k01·11ej ,ta GiJJ.e,. ta ]rnae,. ta GOGI]e. Ila'.sdaj
lipsste muxiri ta bluaqe, sita te sitqe mjs1ine,
qerin · ta rubruqe .eas zjari ta pjekqe.
Ku0 i ngrehu yific ket6 i aa i ati.
rre siiinate aa djali i beri Ifsrendija , te
tjerate qeriu , te cilit i fali prape Ifsrendija
ment e BYq. as desire per J1U1H).

PLAÇKATB E BEUT
Brenda ne au·
gsjrne metalste, sipre soje
psmete drldet' e psmrate as ku16ten' e kafsevet.
Na ep as pambuk, li, kerp etj. per te vssure.
 24

Bëu ka ss~s, bri.Re, fusa, male, skembëq,

pipa, rn~jë, dete, lurueq, kensta, pdRs, lule,
bar, RSfls, drure, gure. Do-me-dene Rifle ç' i
duhane qsriut per te xbaviture etj. etj.
Levdate paste Zoti, q' i beri gati qeriut
Rifle, ç' i duhete.

TB G IIIKUPA'I1B E MBND,JESB TB
IIEPIUT

Heriu ka yeture metalet' s i ka përdorure,

ka bere syree -gicle viglate, q' i duhsnc, si sqe-
par, çd{an, sepate, dike, korde, pluar, etj, etj.
Ka. xbtiture kafset' e i ka vene nde pune; -lca
bere zjape, ka ber' avlemendst' e ka endure,
ka mbjs1' s ka 'korure, etj, etj.
Qemoti bluanine me mokera, pasda] me mu1i,
qe punon me ere, me pasda], ka çpikure mu-
line, qe punon· me uje. Qemoti kis per drite
~ vstem pisene, pasdaj kandil' s qirine, me pas-
cta] vajn' e gurit, te srese 8 te ilektrfkut as
ndritën IJ.e qytet te tere.
Ilerpara me manet'-' ,____
te pellnirese sendints
dsne, pasdaj, çpiku vapope, qe çan dsne, 6.s
uden' & hekurte, q' L ken si era ne sterët.
 25

Hsriu çp.iku eae balone, me te cilene qen-

dron nd'sre si zogu, qe fluturon. Çpiku tile-
grafne, -qe spije fjalete ne çast tekdo te jete.
Çpilm yille mjssterite, yille diturite, eae geti.
yifle te psshtat' e avukit t' ujit, e cila luan
vapope, qepet' e udese se hekurte, eae yille ~
hanit.ti, ne te cilate ben yille ç' i diihete, etj, etj.

A'rA BE DJEMTB E TI

lie at' i mençim kists pese djem. Iler te

trsqriare sa u duhej velazerija ae miqesija e
~ ne mcst te tyre, mori pese Gufra ae i
lidi te pesa baske, pasda] ja da me te madit
ae i Ua pa sih i dysn dot keto te pese sufera
per-qe-here.
Djal' i mafi i mori cie uperp6q t' i ~yente,
po nuke mundi. Ua aa pasda] me rade ue te
tjërevst, po as qeri nuk' i dsu dot te ba~-
. kiiara,
Hasdaj. i ndau sufrate ae · u ua nga IJ.e si-
cilit, ae u fla : llysjini.. Ahere djsmt' ,i ll5'ene
me· ?urne te lehte,
Mbi atë u aa plaku :
 26

E pate tani? Kur Isine stifrate te baekuara,

nuk' i tlf>fte dot, kur i perndava uai·rne çpsjt. i<
Do-ms-deue ss de ju pot' ini te 112se te bas-
ktiare me ve1azeri 2 me dasurI, s'u yrn kupe
dem, 110 nde uudafsi 11e-nga-11e, me s' kini fuqi sa.l
jini ne pszik.

F.J.AJ,B rcrl,_YJ,JfillA
H sriut i tia Zoti sume te mira, po Ul' f'
111ii'' 2 !~iUc te miravrt cste mendja, urtcsija
lie qsrezija, q' i aa Zot i vertzte. Hsriu, q'
undtrua kaqe urra Tlcrendija, d iihete te mos
dale kupe jast' udeso s' urtesise, po te jete
yille11e i mir' e i urt' 2.LUem.11çi111.z. elit t' u mer-
g6nste ruapezivet 1: 1-!ifle te keqijavet. Heriu
lipsete te jete mire-beres, fjal'<emble, zemre-
barde, i dasure, i pademçim, spirt-mire, i nder-
çim, mireqohes, punetor ; as te Imte bese, me'-
sire, qsrezi, dituri, s uifle te nitrate, qe nde-
rojne IJ.Srine. 11eriu duhete IJ.fl'i, kur estc IJ.Hi
i vertete e i mbaruare se yiclas.
 27

GBNDETI

Sa est' i vlere sendsti ! pa sendet IJ.Sriu este

sume fatzi, andaj duhste vene rs sendeti RifieIJ.e.
Ctnst' e dobetija mspene nde vogeli me sume,
p' andaj te vsnelite duane me--tspere sikuare
.ms lrnjdss, qe te behane le sendose.
IIer te· qen' i sendose '"IJ.sriu lfpszte te pu-
11011e, 118 te Imte trupn' s p6ben' r plaçkene te
lare, te ndeptiare, te 11a fe1iqure s te pa pe-
-----------
lyrure.
llsriu ])011 me usqim fts ms rre, Usqiru' i
11sriut este buka, misi, bulmeti, vete, , u1ii1te,
vaji as
puste, pasdaj lakerate, psmete, t' em blate.
!farin te mos pije kupe i iirete, po te Imje
sa te ngiriste, imke sa ~e fr3rlrn!:_e.
're mbaqe aqe poba ne dimre, sa te mos
n~·ciihue, e aqe ne vsre, sa te mos dersiqe.
Era, q' e msr 11sriu, duks mape fryme li-
psete te jst' s qeniare, e te mos jet' ~
Gtepija te mos iubaq ' s te mos kste ~
kupe, sas te map' ere. numi te jete nde kohe,
tlë as i pake as i. sume. , ,
Gendsn' s qsr;ut s prie ~1.m, ~-
sija, përtimi 8 ndenja
..-J?
locij' as 8 tspere .
 28

GIIIRTI

Hsriu me spirt pon) si, cie Rifle Ret' e JFLAa.

Gpirti est': i jlavdckure cie ka te beqe me Zotn'
e vertete,
Gpirti ka dy punëtore : uiendjsne cie zem-
rene. Iler te pasure spirt te mire) lipsete te
kemi mendijsne te ndrituare ae zërnrene te
qepuare,
Mendja udritohete ms inesuue e me dituri,
zemra xbukurohste me I]_erezf) me urtesi, me
butësi, me te bere mire e me te qepuare nga
Rifle te liqat' e te keqijat' e ~Jrn@at.e.
Ilo te jete mendja e ndrituar' s s xguare,
cie zemra e qeptiare , spirti stohst' e larteso-
hste ecis qezohete.

DITURITB

Heriu lhihete l]_eri) km ect' i diture, 11eriu

i paditure este skop i pagciei dure. Hsri, per
te bere qeri i mbaruare, lipsi::te te kendoq' e te
mesoqe mir' e bukure. Bste sume turp sot ne
 29

kete dite te dituris' e t~ gytst~Jj§_e te jete

qsriu i paditure, IIo diturite mesohsne ne vo-
geli, andaj te vr!'lelite duhete te jene t' urte
s te ksne deeire ne 1ue§iJ.11s, pa te mesojne.
Dituritë sot i trsqojne qcriut Biaeslne. He-
riu natene seli ne h~Jlesfrete henen' e yjte, 110
kur . eet' i paditure, s' i di ç' jane ; clftene
ssh ~line, 110 as atë s' e di ç' est' s ku

eet' e. sa este. Ilo i dituri, qe ka mesuare .

-
qj:::i0kr6IJ.ene, i msr ves te Rilla ato as te
- - .
tjera to cilate s' i 0d1 fare syr' i te padi-
turit.
Heriu i diture di ç' este arue ç' ka qene,

~-·
di ç ka fl{u brenda s giue ç' ka jaste. Se este
as-trsgoria,
~
~~11a, :::tj. stj .. qe i done --
faqeza. -
111bi111e~fsna, kafse-skroqa, as-

lisri-tn:'fJOl]a, ·tp~p-.trffJOJ]a, 0r_irt:.uefr~. na

mesojne qerine ç' este. Istoria na pefcn te
skuarat' e 11sriut. Iane as sume dituri te tjera,
qe ndritojn' s xbukurojne mendjen' e I]_l'riut.
Dulrn mesuare nqa clit~fite nifiesine, kupe-
toj 111e fis Zotn' e vërtete, q' e bori, s q' estc
te kjo.
S' este turp, ins _qene dituritë, qsriu te jet'
i paditur' r te pij' i mahniture ?
 30

lisriut, per te bere IJ.Sri, i duhane, urtesi

a, qsrezia, vstij' s mire stj.

I URTI BE I MAPI

Me ate kie dy djema. Heri is fort i urte,

P!j i 11afe1fqure, z' grissj, s' sahsj, s' qante s
z' bents kupe mapezi. Mesonts cliturite dis de-
ROnts memeu' e aten' sas iuesoqesine.
Mem' e at' e ti as 11erczija e nif.le bota e
donine fort sume, se imti este suui' i dasure.
Si upit djal' i urte ubë m' i mire as ,0ume
punetor c mire-beqes, Mernen' c ateu' i -r(1 ne
prehje sus urne 11srezise' u bents mire.
Pide bota e kisine per te mire us fitoj rmere
te mafi S ubë IJ.Sl'l i çquare, SdS i pasure.
Lum ay ! dos Rifie bota.
'Ijateri djale ists surn' i mape, pij i ndyre,
i~e, sahe], zihej, dos ~ ,SUS bente
uifie mapezite. Z' vij ne mesoqetorste, e, s' me-
sonte, 110 pij e, louts udevet, t' eiuen' s t' ane
s' i degonts. As mema as ata s' s donine, as
qsrezija, 110 e merzitnin' e s' i qasssine prane.
Si upit, ubë iu' i lik se ç' qs nde voqeli, zu
 31

r,iae te lig-at' e te paudate as ubë i mahni-

tur' s i merzfture, as i ndyr' s lipes.
T'ide bota dosts mjsr' as,!

DAGURil<j ALl~KSANDRIT rrB MA8

IIBR MBMBNB

Aleksandr' i Mafi, i cili is Gqipctar c mbret

i Maqdiopise, q' ie n' ate kohe Ile cop' e Gqi-
pcrise, doj_ pas te stena Yst te Filipit, i cili ists
y,
-
at' i ti, qe kis m breteruare me pare soje, te
I

mir ni.ne faqen' s atut, ë te behsj m brst i yifie

I

Aleksandri, si mundi e mori Elaciene, q' e

k iG. 11e knfit, uhofl n' ..A 81 uii:-; M1pa Gqipctare,
as mundi mbretu' s Hsrsise Darane, eas z11
mbrcterin s made te Llersise, s cila kis trem-
bure gifle botene.
Mcuien ' e ti, qe quhzj Olimbiade, e kis lene
ne ::\laqelioni.
Si nden ne Front te Hzrsise Aleksandr' i Mafi,
i skroj u.e.kç~sit, qe kis lene ne .Maqedoni :
Te me k20 kujdes memene, ~s Rifie mbrete ·
rija, qe kam sot s' ma vlsn 11e lotn' s saj.
 32

JDRA BE U.TI

Era este psfi c p6tule deut; ujerate, qe jane

mbi ort, duke nxehure lesojn' iivule; natene,
duke ftohure, benet' uje <18 bije mbi as, sas ·
duhete vese. Kur nqrin vssa nga te ftohtete
benste bryme.
Kur uqrihete sum' avul nga ujerat' e dsut,
s8s qendron ncl' ere, i demi -,,·t Rrte kur mblf-
8sue suuie nxihene, stis duke ftohure, bensue
uje e btene mbi as; ati uji i Ilsmi si; kur
ngrijne pikat' s siut, behsne brsser' a elbore.
Kur strenqohsne rëte , jrorzjshene te dy
fuqit' e ilektrikut, qe jane te ndara, tls nga
perpjskj' e tyre dsl flak' ~; flakese,
qe del, i fismi vstetime , kerçelimes' i dsmi
--- -
yemim. Km est' e made sume vetetima bis
11er8.3 e beu suine dem ; asaj i demi pufë,
Rëte nga noqe here t'il1sn' s'i aferohene lfaut,
ahere u fiemf rnjfrgule.
Ujerat' s siut s te clb6rese i pi dsu, pa
dalene bmims ris reks s pepeq, as syrss bsnene
lumeqte, dis dsrdsne ne det.
 33

KALORBSI

Qendrua i kis hipure kalit as kists map' ulle.

Koha upris per 11e hsre , as rete ubene
stepe te zeza, s8.s nisne vetetimat' e yemimste.
Ilas pake zuri 0i imafl, e bij me sume pem-
bini, as peket' 8 pepeqt' erde, S aeu ubë kenete.
Qendrua uqu1 8 ubë topile, sas da : oh ! sot
qe dola une perufle gioti k6hene siu te bjere !
Ilo kur fil.i_s syte perpara seh dy armike
qe ja kisine zen' udene, e pinine me puska
nder duar ! Ilosa i 11a, a.ta ja skrepne te dy
me IJ.e here ! po as qerit s' i mori puska, se
agz6tesi u is lagure.
Qendrua 0pet6j ar i ra kalit . e 'iku ne per
mest te tyre,
rra si umerqua, fla :
Zot ivertste.l uqase nga eiu ! po te mos u
kie lagure eiu puskate, do me kisine vrare!

DIEAI, BEU, HBII.f\, Etj1

Dis1i este IJ.' y1 si yifi' yjte 11a mimure s 11a

te sosure te hapesirese pa an' s pa funt.
3
 34

Dfa1i est' y1 i zjarte. Dru este qe cl~

nu~ dieli, zjap' e ka nde zemre, per sipre este
~t:l, as nde te jaue mstalste, ae 1u1Ji t6
mnuuerat S lratsete,
L' , l (," g, ..
SuS UJI S era.
Rena s' ka as uj' as sre, ss j1't ka pernbyere ~
nen, andaj s' ka as 0i, as DJ.1U!};!~11h as ne
te Ra1e. Hena nuke ka as zjar brenda, se, me
qen' e date, i ka plasure nHlazi gujata, lis zjari
este suare.
Bl"u te mos kie zjar nde zemre, uje sipre,
ere mi te, drlteu' s dielit sac te nxshtet' e,
ti, dot' is i date si o.s hena,
Dfa1i eete :q' yl msses, i cili ka suui' yj I
potu1ohes, q' i vine psU, i treti nga potusri-
hesit' e dfalit este ctflh
Beu este pumbukak si .xo\ s kilslrnte si
misi nle he:\ IJiUe11e, a.s 11e kilyerjs mbarohste
lile 11czst s katr' ore, sus sindekur k,clslrnte,
11' an' s esh- driten' e didit, tjiltera s' e seh:
anda] benste dita as nata, ss ana; q' s ~
ka drite, ajo, qe s'e esh, ka nate, pa116 çke-
!11bfl~e ms rade dita dsnata 111bi faqet te 6.cut.
Esu, duke kllfsre mbe ~s, si flame, i vjen
as psll didit, · pfa.' e llie1it s mbaron me trs-
qint S ·g::u;t.cfijst' S pese dit' S qast' Ol'G, do-
me Ileue 1~Jc 11e mot.
 35

Duke potusuare pefl didit Ulu, i vete here

drejt e hsre !rr,iIJazi, andaj hsr' este ftohte e
hsre nxehte, Tla nqa kjo vjen koh' e dimerit,
e vsrese, e te kopavet o.s s vjëstavst.
Dsu este 3,500,000 ~e lark nrra dfdi,
ae dfa1i este 1,400,700 here m6 i mad nqa
o.fo.
Rena i vjen psfl ufot, si i' vjen ufo dfdit,
padi, qe ben hena potuë,e o.fot mbarohste me
27 1/2 elite, Hena dritene, q' i soheme e msr
nga didi; kur este ne . mest te dfa1it ë te
Mut, duke ardure potuke, driten' e ka drejt
didit, o.e anen' c epet' e ka nga atu, kur este
me briqe, i soherne 11e cope nrra an' e ndri-
ture, kur vjen kundrejt clis1it e ai:ut e ka ne
msst 3.' i soheme -gifle dritene.
Kur vjen hena fi1 ne 111e0t te cii:ut s te
•
· didit na zë clriten' e clfa1it, pa flsmi uzu dis1i.
Kur vjen o.su prape fi1 ne mest te dis1it e te
henese, i ze dritene henese, q' i vjen nga dis1i,
sus demi uzu hena,
G6ket' r aeut q' i vine psa dis1it jane :
Kroni, .Aferdita, .Mari, Merkuri, Zoti, Getuni,
N eftoni,
Dukate se keta yj slie 8.su e hena kane
 36

qene qe here baske ms djtline, pasda] jane ke-

prituresoje rat i vine pra.
Veç ketyre nifie yjte, qe 06heme ne hape-
siret jane 1wse~ ras kane p~t' S tvre,
Nqa 11 e here nqrihsne spirta nga UEu ncle
rre, e duke perzjsre 11ern me tjatrene ndfzsue,
pa ua driksue si yj, tek s' jau' yj, se yjte jane
sume te mbeCTSll eus nuke biene, 110 na driksne
te vtnele, se jane sume larie

VAGB Ji; URTB

Gega ists 11e vas' s vogele, po suui' s urte.

Meni' s sa] s doj fort ar s kis te vsteme,
He dite i Ua 8' emese :
Meuie ! mbrëmanet te 00h qe dritat' i udss
vete ne stepi, 110 1iiUe kete drite, qe soheme
dit-ene, s i dsmi lliEAe ru' atë qe dukste naten'
e i dsmi hene, eas !_!ifi' yjte, qe ndrijne ne
qiej, kue i ndes ?
E ema i Ua:
Zot' i mafi e i vertste ! Zot' i yifie jetese !
qe krsu 1iifiesine, s cila s' ka funt r ane!
Zot' i vertste beri djtline q' sp drit' e ben
 37

ditene ! i EP 3fot ngrohtesi, pa lulez6n i

mbleron !
Zoti beri fiE yjt' E tjere, te cilete jane, si
clE clfa1i, te mbedsq E te zjarte loclS s' kane te
sosure yjte pse s' i 06he111e ditene, i da vasa.
Dfa1i eete m' i afere ng' ata, pa drit' i ti
s' na le t' i soheme, i da i eiua.
Blls <lfa1i i::as uit1' yjte jane r,it1eI}_e ne ha
pesiret te paane, po kur i kflsn faqsne tjatere
atu dfa1it na jsseine ne t' spete, aE n' epesi-
rete soheme yJt' i Jarge.
Zot' i vertzte beri uit1esine, aE yit1es\ja este
git1eqe ne pun' E ne leçitje.
Dëu este si qe t1eI)_gi1 i mbuluare ne mest
te yit1esise paane ! 110 sa uerrn ka nxjepe aeu !
N gad6 sikojme, soherne maderine, urtesine,
miresine , n.<·qine 28s fytyren' 8 Zotit 'te ver-
tste ! i::a.s ne kenget te zoqut, ra.i" ne sret te
lulese 116heme miresin' E tija 8 i 06he111e ur-
tesine !
IIo me ts11ere te qsriu 8 soheiue Zotu' 2
vertete !
Si pi er' E mire ne burbuqet te trendafilit,
a0t(1 82 Zot' i vertete ne zemret te barde, ne
spirtit te mire, ne vstijet te bukure, 8 te pa- r
fajrns, e kudo, qe mbreteron, miresija, urte-
sija scie 11srezija.
Duke dene ket6 e ema vasese urte, e pudi,
pa i da prape :
K enc16 s meso te març VS0 riiaesine sae Hs-
rendine.
Ki zcmrene te mire, si1u nde bote me 11s-
rezi, bej te mirene kujtdo f tekdo, ki vetije
te pelqysre.
Ki spirt te xbukuniar' e te pafajin.
Ahere Zot' i mafi e i vertete cete ndaj teje.

GQIIIBRIJA

Gqiperija este n' Evrope. Ka 1rna soje Mal'

s zi, Bosqene, Serbine, Bn1garine, 8rakene
EUtciene sae dstn' e Adriatikut, Ilerte] dsne
ka Italine, as afere ka nisin' e Korfuzit.
Malet' e Gqiperise jane : Gar!u, Kaçaniku
Mali-plak, 'I'oiuopi, Bembsli, Trnb s0ina, Çajupi,
1

Çkerfica. etj, et].

Lumeqt' e Gqiperise jane : Vijosa as Devoki,
qe skojne ne Myzsqs; Drini as Buja.na, qe
skojn' afere Gk6drese; Vardari, qe bije ne
Maqedoni etj. etj.
 Keneta jane ne Gqiperi : 2 Ohrise, ·2 Gk6-
drese, 2 Janincse etj, etj.
Gqiperija ka fusa te n2ra, mak te larte,
11yje te vësure, lrngcti te suma, lk pake buj-
qesi 2 mjecterf.

(~YTE'l'E TE OQIIIBRISD

Qytete te Gqiperise jane :

.Dtipësi;· Kroja, Gkodra, Hizrsni, Iakova , ·
Ipeku, Hristina, Luma, Tetova, Y sqypi, Iler-
lepi, Dibra, Mati, Tirana, Kavaja, .Ilsqini, El-
basani, Ohrija, Starova, Manastiri, Hurupisti,
Bilisti, Kosturi, Fes erina, Korça, Hersska,
Llermeti, Berati, Lusqn Fjeri, Vlora, J'inokas-
tra, 'I'epsleua, Libohova, Dslviua, Vostiua,
Konica, Leskoviku, Msoova, Iauina , Filati ,
Margeleçi, Hararuidia, IIarga, Ilravcza r~j.

GQIIIBTARBTB

Gqipetarete jaue me te paret' 2 niile K6m-

bsvet t' ]1;n·611e:rn. N uke kane qene ktlJ_JC Gqi-
 40

petarete as Eline, as Aatine, as r-- Gqsh, IIo

kane qene r,icle11e cis dote jene per jete Gqi-
petare. G-ege as 'I'oske, Myslimane, Te Kristere,
Ordodokse , Katolike, Syulq , Bcktasin , yicle
jane 11e: jane vsteui Gqipetare. Besojue yiae
11e Llsreudi ; Kemi 11e yak, 11e nuhe; jemi ve-
lezere, bijt' e 11e meius ; kemi 11e zakon e 11e
vstije, as 11e zemër' e 11e spirt : Jemi nifie
djsmt' 8 memedëut, bijt' e Gqiperise.

ISTORI E GC~lIIBRISB BE E GQIIIB-

TARBV}JT

Gqiperija qemoti ka qene sum' e made, po

pasdaj jane përhapure Elinete, lie jan' afeniare
Gqshte, pa este nqustuare Gqiperija,

here
••....
me pleqesl,
-
--- -------
Gqip.erija ne k6herat te vjëtera qsysrise]
-
here me mbreten.
.... - .
Mbrsterit'
e sqiperise sume 'here lfëlalisGineme tri : te Ma-
qedonise, ta 'I'oskerise, lis te Gsqerise,
Nga mbrsterit' e Maqedonisë me me ëmer'
eete · Alsksandr' i Macl, qe ka mbrsteruare mi
uifi' afere faqet te 3.fot, qe dihej ahere. Nga
mbrsterit' e 'I'oskerise ka qene Ilipua 'i Mail,
 41

me sum' €mere qe ka mundure R6masite. Nga

mbrsterit' 8 Geqerise me me tmer' este mbrs-
terssa Tefta 8.t: riri.çoja, qe kane leftuare bu-
perist ms R6masite.
R6masite kur nniape Rifle podua faqen' 8
ufot, muape 8.t: Gqiperine- p.as sume luftas te
perpaketa Hsrseu is mbret ne Maqedoni, 8.2
ne G2geri is T'snçua, ae Tosker~ja qsvepisej ms
plsqesirefa, kur i rane R6masite Gqip.erise.
Gqipetaret' ubaskuan' 2 leftiiane si hupa 2
trima, q' Isine, 1
Romasite urne boten' 2 vune nene urdere,
vrç Gqipetarete s' hyne kupe, p.o mbajtne lirin'
8 tyrs, .
Mbrsterin' 8 'I'urqise me sume .nqa J:lifle bota
mbrsterit' 8 Gqiperise 2 lefttiane, r8.€ me sume
nga urne Skendsr-Bequ, q' is mbret i Kr6jese.
Skendsr-Bsqu left6j sume her' 8 sume kohe
me Sultan Muratn' e me Su1tan Mehmstne,
as s' unnint kupe. Ilo p.as vdskjese Sksndsr-
Bsqut hyri Gqiperija nene iubreterin' e Tur-
qise.
Gqipetarete me 111 brsterin' S 'I'urqise skuane
mire, 2<12 Gume bupa Gqipetare ugentne nder
punerat te m brsterise.
 42

Gqipetarete ve1azerin' e miqesine ne msst

te tyre, ae dasurin' e derubjsn' e memedëut
s' e hapuan' e s' e merqtiane kupe.

FJALE TE VLERA
Duaj rnemedën' e perpiqu per te tekdo te
jes. Duaj kombine tent me sume se yifie b6-
tene. N dsro memedëne ae k6mbine tent eae
yuhene tende. Fid' ata, qe jane nga kombi yt,
e flasene yuhene tende, jane velazerit' e ti\.
Mos perçm6 k6mbine' tent e yuhene tende, se
san vethene. M' i dasure SE kombi, m' i uemp-
sure se memedëu, m' e ëmbele se yuh' s ti
s' ka ye tjatere per qsrine.

8EMISTOKLID
Mbreten' e Ilsrsise ne k6herat te vjstera
iste sum' e mads. N g:a Asi ja Ifsrsete dojne
te hidsein' eas u' Evrope. Mizeri usterijs udsrfl
nga Hersija mbi E1alien' e vjstere. T'id' utems-
ruan' e desne t' spesine, po Osmistokliu s' u-
 43

tremp 8.s dce me mire vdekjrne, se robenine.

8smistokliu i bindi Afii11otte as me te pake
qeres doli kundrejt usterise pa te sosure se
Tlersise per vdekje s pa sprese. Ilo i mundi
Ilsrsete ne det , ndonëse Isine te Gume , e
Gpetoj mernedëne s8.e kombin' s ti nga X{lsa'
e roberise.
Komb' i ti ja hapoj te mirene Osmistokliut,
8.e nga nakari dane Rifi' Afii11otte serte pas
zakonit, qe kisinc, 8.s e debuane 8smistokline
prej memedsut, q' e spetoj nga roberija!
Oernistokliu vats ne mbret' i Tlsrsise, q' is
armiku i ti. Mbreti s priti 8.' e mbajti mir' e
ms ndsr. Ilo me pasdaj beri se ris gati usteri
te mads per n' E1a8.e, sae te pare vu Oemi-
stokline.
8smistokliu, ndonese qs i debuare pej meme-
8.tut, s' kis mpsuar' .e s' kis hequre dore nga
dasuri' e kombit sa' s memedsut. Iler te mos
bere atë te mads te keqe, e per te mos sjsle
clem memedëut te ti, piu helmin' atë nate, ae
me te nëserst ne meqges s -gsne te vdekure.
 44

SKBNDER-BEGU

Skender-Bequ ists m brst i Gqiperise, kis

kryeqytete Kr6jene. Skender-Bsqu ka qene 11eri
i mad sume se niila0, eo.s ka emere te mad
n' istorit,
He mbret i huaj i kis skruare Skendsr-Be-
gut l]_e here ne karte ca fjale kuncler Gqipe-
tarevet:
•I'·
Skendsr-Bsqu juperpiq:
Ata Gqipetarete, qe s' te pelqejne tS,, jane
bijt' e Aleksandrit te mafi, qe· ka vene yiile
b6tene nen' iirdere, ete IIirose, qe ka temspuare
Romanete ae sume te tjsre, Gqipetarete jane
,-
hupa me srnere, qe kane mundure gic\.el]_e e
s' jane mundure kupe.

ARISTOTELI

Sokrati ists m'i mafi i fo1osofevet te vjstere.

IIo fi60te niilelJ.e, qe di, qe -ge z' cli. Il.satoni
kis mesuare nga Sokrati. Aristoteli mes6j n-ga
II1atoni. Sokrati ae II1atoni Isin' Eline, Ari-
 45

stotsli is 'Maqedonas nga qyteti, qe fiusj Stapire.

Aristoteli ists mesoqes' i Alsksandrit te mafi.
Aleksandri ubë i mafi me mesimete, q' i da Ari-
stoteli.
Stapfren' e pat prisure Filipi, i at' i Ale-
ksandrit te mafi. Kur ubë Aleksandri mbret pas
vdëlqese tst, 8 p)'reti mesonesin' e ti Aristotele :
Ç' ye kerkon meje per yifie te mirate, qe me
meseve, ndonese s' t'i ç11erble11 dot kupe.
Aristoteli i da :
Z' dua ye tjatere, veç dua t' a11ç iirdere, e
te behete se ris qytet' 8 Stapirese, q' e prisi
yt.ate , ne te cilene kam lindure vste , me
kane pojtur' e8.e printt' e mij.
Aleksandri da tirdere, 8 bene Stanirene, e
cila iete memedëu i Eisosofit.

ITIOKRATI

Ipokrati Iste seroqes ne kohet te Eltnevst te

vjetere. Kis aqe smere te mafi Ipokrati, sa
qnhste i at' i seroqese.
Mbret' i Hsrsise i derqoj fjale, ne vij ne
Tlsrst, e ne pij nclaj soje, do t' i ip sume te
mira.
 Ipokrati jupeq~sq :
Nuke munt te le nevojen' e memedsut t'
im, e te ndjek te mirene t' ime.

KARTE NGA DJALI MBB TB BMBNB

Nde • . • me • • to qereorit, 1885,

Mem: e daeure !

Mora kartene tende te skruare me 8 te

majit 1885. Me sume gas 8.e me lot e ken-
dova.
Vertet ndarja nga mem' e nga velezer' e
nga motra 8.e nga qsrezija e nga miqte, 88.8
~ga stepija e nga mernedëu qëneka sum' · s
rende' e fort s keqe ! Kam mal te mad nuke
vëteme per qerezi, po 8.e per gur' e per drure.
Tani e mora ves dembjen' e memes' e te
memedsut ds te velezrevet! Mëndjsne, zemrene,
spfrtine, i kam aty! Tifle ç' 00h ketu jane te
huaj: qsrezija, guha, atu s' jane te mijte !
Ilo yifie ketë mal, e ket6 te keqia i munt
desir' e mesimit, eas defrzq duke mesiiare.
Kam sprcse te Zot' i vertete me uratet'
 47.

tende te mesoq e te te gez6-q, duke punuare

p.as fjalevst te vlera e t'urta, qe kam depuare
teje.
I lutem Ilsrendise te me beqe qe dite te
mir' e te vlere p.er memedë s p.er stepi as
per yille qerezine.
Te p.ua d6rene me sume mal e me te fala.
:(!~qafol}_ motrat' e ve1ezerit eae yifle qsrezin'
8 miqte. YTBIR ....

MIQBSIA BE Gl1IRTMABBSIA E
SKBNDER-BEGUT

Skendsr-Bsqu mbret' i Gqiperise kists Gume

miqesi me mbrsn' e N eapolese, qe quhej Al-
f6ns.
Kur vdiq Alfonsi, nden ne front te ti i biri
Ferdinandua. Tlo. sume mbretre ubene :qe as
dojne ta nxirine Ferdinandone nga fron' i tët .
.....--:kot umundua Hapa; qe quhej Ilio· i dyte,
t' i bintts mbrstrite, qe te hiqnine dore nga
kjo pune, Ata te Rille as me usterit' e tym
po e strenqonine Fsrdinandone. Fsrdinandua,
duke p.are qe s' ua dil dot, umsjtua qe n' aqe
 48

te Gume fuqi vsteme bupi trim i Gqip.erise

muhts te pij kundrejt, icili iste miku i tst.
Andaj i clerg6j Gume te pare, q' i trequane
mbretit te Gqiperise pszikne, ne te cilete yencfaj
mbret' i tym, e julutne Ut spetonts, Eiie
Hap.a i c1erg6j me vethe lutes Skendsr-Bsqut
per epetim te Perdinandose.
Skendsr-Bequ, ndonese iste ne lufte te pa-
prere me mbrsterin' s Turqst, la ne kembet
te ti Mbreterësene, siis Gqipetare t' urt 'e te
diture nde punera, mblodi e porositi 3.e yiae
yykatesite, te sfhnine ll}rqste 1118 te drejte 8 te
mos i behej qsriu dem, pa hipi nd' anijera
me Gume bnpa Gqipetarc, 3.' unis per n' Itali.
U eterf e Skendsr-Bsqut, pas istQri-Gkr611e-
S8t t' asaj kohs, ists pej nen te mije vetas,
state kembes e dy mije Kalores. Ho yifie bupa
te mesuare ne lufte, 8 te pamundure kupe,
3.8 te krejetuare pej 11e bupi, qe s' kis sok
nde jete.
Anijate dua.le ne Apulf, atje ysn' siie Fer-
dinandone, i cili i priti me gas te mafi, pa
srde pasdaj ne qytet te Barit q' ikis mbajture
besene Ferdinandose.
Ne Bar yifi' usetaret' 8 yifie qsrezija clua1e
e i p.ritne me te mafi nder Gqipetarete.
 49

U steri e armfkevet ki0 rene jaste Barit.

Skender-Bequ derg6j qeres e mesoj yifle pti-
nerat' e armiqet, pa mblodi te paret' e uste-
rise e beri fjalen' e luftese ; pasdaj mblodi us-
terin' s ti ae vu fjal' e U aa:
Do te leftojme sot per te spetiiare qe mik
te Gqiperise, e dote mburojme te drëjtene.
Kujtoni trimerin' e yifieqeGme, me te cilene
kemi mundure kur-do-here, e s' jemi mundure
kupe. Duhete te leftojme cie ketë rade me
ment e me trimeri, q~ te mos turperojme Gqi-
perine ne mest t' Evropese. Andaj te deponi 8.e
fjalen' e te parevet t' usterise si fjalene t' ime·
IIas kesaj fjale unisn' e dua1e ne sest te
hiftese me flamure te hapure.
I par' i yiae mbreterst e i usterise te armiqst
iste qe mbret Frenk, qe guhej Kont Iliqinino.
Skender-Bsqu usteriu' e ti e hapi me te
paret' e saj, cie vete ndeq kundrejt Iliqintnose,
i cili kists mizeri Frenq e Italiane me vathe.
IIo para Skendsr-Bsqut e Gqipetarevst e
pane qe z' diline dot, se ahere Gqipetaret' e
mbret' i tyre kisin' ëmere te mafi ne yiae bote ..
Me te hëdure Gqipetarete, uster' e IIiqinf-
nose zu te dyhe]. Iliqinfnua e pa qe s' mba-
4
 · 50

hsj dot, fis doli nqa mez' i usterise me 11' an

e i dipi Skender-Bequt, duke dëne ss doj tt
piqej 1118 te. I

Efie Skenclsr-Bsgu doli jast' usterise ti 1

vats te piqej ms Ifiqininone, q' e kerkonta
IIiqinfnua 110 e sikonts i mahniture bupeu' 8
depuare ne yicle bote .
. Çudi s mads ists, si done istori-skroqesit'
e asaj kohe, kur upoqne Skender-Bequ me IIi-
qininone, se Skender-Bspu ists hup' i mad e
i yate, IIiqininua is i ekurtr' e i. p~yuare, pa
Skendsr-Bequ e ngriti nder .duar di' e qafoj
pas zakonit te mbrëteret, fi' e lesoj mbe fis
prape nga dals, sindekiir ngre e leson 11e 11eri
i mad 11e fosqe te voqele.
IIiqininua juhit Mbretit Gqiperise t' e linine
per pake dit hiftene, as Skendsr-Bequ s' ja
prisi fjalene, IIiqininua me soket' uzune nga
8.elperite, fis d6nine ta ftonin' 8 ta vinin ncl'
use Skender-Bsne, pa ta vrisnine me te pa
bese. IIo ato s' skonine kupe te Skendzr-Bequ.
Armikete, si e 11111.ape ves mire me ke kieine
te benine, ungrin' s ikne, 110. prape styn' us-
\erin' s tyre ne qytet te N oqsrese, s tojp._~' t'
i binine Ferdinandose, q' is ne qytet te Ursa-
nese, s cila is afere N oqsrese. -
 · 51

Skender-Bequ, . posa mësoj ket6, unis nga

Bari as i psa6j armikete ne N oqere, · Tliqini-
nua me sokete, duke dene lase -usterise tyre
i ndeqne kundrejt, IIo Skender-Bequ me Gqipe-
tarete ma ms sume trimeri, pa s' umbajtne
dot, 110 ua5,sne. Katre a pese mij' armike rane
te vrare, 11' a dy mije uzune te gale, te tjsrete
uperhapue.
Iliqininua uapatis 'e ra me se fundi ne cloret
te Fransoa Sforcit, q' is armiku i ti, icili da
urder' sas s vrane. Duke-J ani iku e ufut ne
Franse i turpëruare, te tjsret" upemdane,
Ilaresija, q' is bere me armiket e Fsrdinan-
dose, sra' s jufale Skender-Bequt, e i kerku-
ane ndjese per fajt te tyre, a' i c!ane bese.
Skendsr-Bsqu atyre ufali fajne, as ca, qe kisine
zene vent 8 z' dojne te falsGine, i mundi me
lufte, d's stroj vendine mire, pa srdi ne N sa-
pole me Ria' usterf,
Ferdinandua as te paret' e mbrsterise e giae
bota i duale perpara Skender-Bsqut e Gqipeta-
vevst as i pritne me Gume nder e me Gume gas.
Nga Rifl' Evropa erde qeres per te pare Mbrsn'
~ depuare, q' is bupe me emere te mad, ae
sicili 8 kiG per lëvdate ne vent te ti, te doste :
.Kam pare me syt te mij Trimne m' ëmere.
 Eae
---52

-
Hapa, qe is sum' i rende n' atë kohe„
tra.i ne N eapole 8 p.a Skender-Bsqun' e up.6q
me te.
Si vu ne front te mbrsterise se N eapolese te
bip' 8 mikut te ti Skendsr-Bequ likilye prape
ne Gqiperi.
. t....
 '/

B KENDIMIT ÇUNAVET
KSND.bNJSTOREJA
prej

N. H, F.

BUKURESHT
1886 -