ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2017-2018

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Γʹ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΟ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ – ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ/ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΑ: ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ - ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΣΜΟΣ - ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Επιμέλεια
Δρ Πό λα Χατζηνεοφύ του, ΕΜΕ
Δρ Eιρή νη Ροδοσθένους, ΕΜΕ

Κείμενο
Αγγελική Χρίστου, Σύμβουλος Φιλολογικών Μαθημάτων Σ ε λ ί δ α 1 | 14
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2017-2018
Έρικ Φρομ, «Ο αλλοτριωμένος καταναλωτής» (Δοκίμια Λυκείου σσ. 222-224) (Διασκευή)

Προτεινόμενος χρόνος: 4-6 διδακτικές περίοδοι

Μέσα – Υλικά
Μονοτροπικά/Πολυτροπικά Κείμενα
Φύλλο εργασίας
Βίντεο – διάρκεια 2:07 [https://www.youtube.com/watch?v=HxET7EKTpCI ]

Μέθοδοι διδασκαλίας
Επικοινωνιακή - Κειμενοκεντρική, Διαλεκτική, Μαιευτική, Συνεργατική, Διαφοροποιημένη

Στρατηγικές διαφοροποίησης
Χρήση ποικίλων οπτικοακουστικών μέσων
Διαφοροποιημένη εργασία

Βηματολόγιο
Προβολή βίντεο (ακρόαση και σημειώσεις κατά την προβολή)
Δημιουργία κατάλληλου κλίματος δεκτικότητας- Προϊδεασμός
Συζήτηση για τον Καταναλωτισμό με αφορμή το βίντεο
Ανάγνωση Κειμένου από τον/τη διδάσκοντα/ουσα– Συζήτηση περιεχομένου
Επεξεργασία κειμένου
Ανάθεση και επεξήγηση κατ’ οίκον εργασίας

Σημείωση:
Διευκρινίζεται ότι το συγκεκριμένο δειγματικό υποστηρικτικό υλικό έχει διαμορφωθεί, έτσι
ώστε να συνάδει με τους Δείκτες Επιτυχίας- Δείκτες Επάρκειας (ΔΕ-ΔΕ) και περιλαμβάνει
ενδεικτικά τυπολόγιο ερωτήσεων και δραστηριοτήτων. Εστιάζει κυρίως στο κειμενικό είδος
του Δοκιμίου. Τα υπόλοιπα που εξετάζει θεωρούνται προϋπάρχουσες γνώσεις. Επαφίεται
στον/στην κάθε διδάσκοντα/ουσα να επιλέξει το κατάλληλο υλικό, ανάλογα και με το επίπεδο
μαθησιακής ετοιμότητας του τμήματός του/της. Όλοι οι σχετικοί ΔΕ-ΔΕ αναφέρονται στην
πρόταση διδασκαλίας.

Δημιουργία κλίματος δεκτικότητας-Προβολή βίντεο

Αγγελική Χρίστου, Σύμβουλος Φιλολογικών Μαθημάτων Σ ε λ ί δ α 2 | 14
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2017-2018
Τίτλος: «Υπερκαταναλωτισμός ένα υπέροχο βίντεο!» Διάρκεια 6 λεπτά. Να προβληθεί μόνο
το απόσπασμα 4:30-5:40
https://www.youtube.com/watch?v=Y3LU_0QGhq4&t=267s

Με απώτερο σκοπό την ενεργοποίηση της προϋπάρχουσας γνώσης, αλλά και την πρόκληση
του ενδιαφέροντος των μαθητών/τριών, ο/η διδάσκων/ουσα προβάλλει στους/στις
μαθητές/τριες ένα σύντομο απόσπασμα από το πιο πάνω βιντεάκι σχετικό με τον
καταναλωτισμό. Tους/Τις προτρέπει να σημειώνουν ό,τι τους προκαλεί εντύπωση. Στη
συνέχεια, υποβάλλει τις εξής ερωτήσεις (ενδεικτικές) στους/στις μαθητές/τριες, με απώτερο
σκοπό την παραγωγή προφορικού λόγου και την τοποθέτησή τους στην ευρύτερη
θεματολογία.
Ποιο είναι το θέμα της ταινίας;
Να ετυμολογήσετε τη λέξη καταναλωτισμός.
Τι σας προκάλεσε εντύπωση από όσα είδατε;
Είναι αισιόδοξο ή απαισιόδοξο το μήνυμά της ταινίας; Να αιτιολογήσετε την άποψή
σας.
Ποια αρνητικά αποτελέσματα του καταναλωτισμού προβάλλονται στην ταινία;
Εσείς, τι προτείνετε έτσι ώστε να γίνουμε σωστοί καταναλωτές;

Αγγελική Χρίστου, Σύμβουλος Φιλολογικών Μαθημάτων Σ ε λ ί δ α 3 | 14

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2017-2018

ΜΕΡΟΣ Α: ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

Ο Αλλοτριωμένος Καταναλωτής

[…]Ο τρόπος που καταναλώνουμε κατ’ ανάγκη καταλήγει στο γεγονός ότι δεν είμαστε ποτέ
ικανοποιημένοι, αφού δεν είναι το πραγματικό, συγκεκριμένο πρόσωπό μας που καταναλίσκει
ένα πραγματικό ή συγκεκριμένο πράγμα. Έτσι αναπτύσσουμε μια διαρκώς αυξανόμενη
ανάγκη για περισσότερα πράγματα, για περισσότερη κατανάλωση. Είναι αλήθεια ότι, όσο το
βιοτικό επίπεδο του πληθυσμού βρίσκεται κάτω από ένα εξυψωμένο επίπεδο συντήρησης,
υπάρχει πραγματικά ανάγκη για κατανάλωση. Είναι επίσης, αλήθεια πως υπάρχει νόμιμη
ανάγκη για περισσότερη κατανάλωση, καθώς ο άνθρωπος αναπτύσσεται μορφωτικά και έχει
πιο εκλεπτυσμένες ανάγκες για καλύτερη τροφή, αντικείμενα αισθητικής απόλαυσης, βιβλία
κτλ. Αλλά η μανία μας για κατανάλωση έχει χάσει κάθε σχέση με τις πραγματικές ανάγκες του
ανθρώπου. Αρχικά, η ιδέα της κατανάλωσης περισσοτέρων και καλύτερων πραγμάτων
υποτίθεται ότι θα έδινε στον άνθρωπο μια ευτυχέστερη, πιο ικανοποιητική ζωή. Η
κατανάλωση ήταν το μέσο για κάποιο σκοπό —εκείνον της ευτυχίας. Τώρα έγινε
αυτοσκοπός. Η σταθερή αύξηση των αναγκών μάς υποχρεώνει σε μια διαρκώς αυξανόμενη
προσπάθεια, μας κάνει να εξαρτόμαστε απ’ τις ανάγκες, κι απ’ τους ανθρώπους και τους
θεσμούς, μέσω των οποίων τις ικανοποιούμε. «Κάθε πρόσωπο σκέφτεται ν’ αναπτύξει μια
νέα ανάγκη σ’ ένα άλλο πρόσωπο, για να το ωθήσει σε μια νέα εξάρτηση, σ’ ένα νέο τρόπο
ευχαρίστησης, κι έτσι στην οικονομική του καταστροφή… Μ’ ένα πλήθος από ανέσεις φτιάχνει
το βασίλειο των αποξενωμένων πραγμάτων που υποδουλώνουν τον άνθρωπο1».

Ο άνθρωπος σήμερα γοητεύεται από τη δυνατότητα ν’ αγοράσει περισσότερα, καλύτερα και,

ειδικά, καινούρια πράματα. Είναι πεινασμένος για κατανάλωση. Η ενέργεια της αγοράς και
κατανάλωσης έχει γίνει ένας πιεστικός, παράλογος σκοπός, επειδή καθαυτός είναι ένα τέλος,
έχοντας μικρή σχέση με τη χρήση ή την ευχαρίστηση από τα πράγματα που αγοράζονται και
καταναλώνονται. Ν’ αγοράσει το πιο νέο μηχάνημα, το νεότερο μοντέλο απ’ οτιδήποτε
υπάρχει στην αγορά είναι το όνειρο του καθενός, σε σχέση με το οποίο η πραγματική
ευχαρίστηση απ’ τη χρήση είναι τελείως δευτερεύουσα. Ο μοντέρνος άνθρωπος, αν θα
τολμούσε να πει καθαρά πώς φαντάζεται τον παράδεισο, θα περιέγραφε ένα όραμα που θα
έμοιαζε με το μεγαλύτερο υπερκατάστημα του κόσμου να εκθέτει νέα είδη και μηχανές και
τον εαυτό του να έχει αφθονία χρημάτων, με τα οποία να τ’ αγοράσει. Θα περιπλανιόταν μ’
ανοικτό το στόμα στον παράδεισο των μηχανών και των ειδών ανέσεων, με την προϋπόθεση
μόνο ότι θα υπήρχαν περισσότερα και νεότερα πράγματα ν’ αγοράσει και, ίσως, ότι οι
γείτονές του θα ήταν κάπως λιγότερο προνομιούχοι απ’ αυτόν.

Η αλλοτριωμένη στάση απέναντι στην κατανάλωση, όχι μόνο υπάρχει στην απόκτηση και
κατανάλωση των αγαθών και των ανέσεων, αλλά καθορίζει, περ’ απ’ αυτό, την ενασχόληση

1
Μαρξ
Αγγελική Χρίστου, Σύμβουλος Φιλολογικών Μαθημάτων Σ ε λ ί δ α 4 | 14
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2017-2018
κατά το χρόνο της ανάπαυσης. Τι πρέπει να προσδοκούμε; Εάν ένας άνθρωπος εργάζεται
χωρίς αίσθηση συγγένειας με ό,τι κάνει, εάν αγοράζει και καταναλώνει είδη ανέσεως μ’ έναν
αφηρημένο και αλλοτριωμένο τρόπο, πώς μπορεί να χρησιμοποιήσει τον χρόνο της
ανάπαυσής του κατά τρόπο ενεργητικό και νοηματισμένο; Παραμένει πάντοτε παθητικός κι
αλλοτριωμένος καταναλωτής. «Καταναλώνει» ποδοσφαιρικούς αγώνες, κινηματογραφικά
έργα, ομιλίες, φυσικές σκηνές, κοινωνικές συγκεντρώσεις, με τον ίδιο αλλοτριωμένο και
αφηρημένο τρόπο που καταναλώνει τα είδη ανέσεων που αγόρασε. Δεν συμμετέχει
ενεργητικά, θέλει να πιστεύει πως όλα υπάρχουν για ν’ αποχτηθούν και να έχει όσο το δυνατό
περισσότερη ευχαρίστηση, μόρφωση και τίποτ’ άλλο. Στην πραγματικότητα δεν είναι
ελεύθερος να απολαύσει τη «σχόλη» του· η κατανάλωση της αργίας καθορίζεται απ’ τη
βιομηχανία, όπως τα είδη ανέσεων που αγοράζει. Το γούστο του κατευθύνεται, θέλει να δει
και ν’ ακούσει ό,τι είθισται να θέλει να βλέπει και ν’ ακούει: η διασκέδαση είναι μια
βιομηχανία όπως κάθε μια άλλη, ο πελάτης φτιάχνεται για ν’ αγοράσει ευτυχία όπως
φτιάχνεται για ν’ αγοράσει ρούχα και παπούτσια. Η αξία της διασκέδασης καθορίζεται απ’ την
επιτυχία της στην αγορά —όχι από κάτι που θα μπορούσε να μετρηθεί με ανθρώπινους
όρους.
Ε. Φρομ, «Ο αλλοτριωμένος καταναλωτής»
Μετάφραση Τάκης Τζαμαλίκος
Δοκίμια Λυκείου, σσ. 222-224

Α.I.ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΚΑΙ ΜΟΡΦΗΣ

Σημείωση:
Οι δραστηριότητες που ακολουθούν μπορούν να αξιοποιηθούν είτε στην τάξη, είτε ως κατ’
οίκον εργασίες.

1.1. Να σχολιάσετε το επικοινωνιακό πλαίσιο του κειμένου.

Δείκτης Επιτυχίας: Α.Ι.4. Εντοπίζουν το επικοινωνιακό και κοινωνιοπολιτισμικό πλαίσιο
και επισημαίνουν πληροφορίες που έχουν σχέση με την ιστορικότητα του κειμένου.
Δείκτης Επάρκειας: Α.Ι.4.2. Επικοινωνιακό πλαίσιο.

1.2. Να ερμηνεύσετε τον τίτλο (τίτλος: ερμηνεία/προϊδεασμός).

Δείκτης Επιτυχίας: Α.Ι.2. Επισημαίνουν το γενικό θέμα του κειμένου, διασυνδέοντας

κειμενικά και εξωκειμενικά στοιχεία.
Δείκτης Επάρκειας: Α.Ι2.2. Κειμενικά στοιχεία, ανάλογα με το κειμενικό είδος,
ενδεικτικά: Τίτλος/υπότιτλος: λειτουργία – «γραμματική του τίτλου».

1.3. Να ξαναδιαβάσετε προσεκτικά το κείμενο και να σημειώσετε κατά πόσο το

περιεχόμενο των πιο κάτω προτάσεων είναι Ορθό ή Λάθος:

Αγγελική Χρίστου, Σύμβουλος Φιλολογικών Μαθημάτων Σ ε λ ί δ α 5 | 14

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2017-2018
Όσο το βιοτικό επίπεδο του πληθυσμού ανεβαίνει, υπάρχει πραγματικά ανάγκη για
μεγαλύτερη κατανάλωση.
Ο άνθρωπος σήμερα δεν γοητεύεται από τη δυνατότητα ν’ αγοράσει περισσότερα,
καλύτερα και, ειδικά, καινούρια πράματα.
Η αλλοτριωμένη στάση απέναντι στην κατανάλωση καθορίζει ταυτόχρονα και την
ενασχόληση του ατόμου κατά το χρόνο της ανάπαυσης.
Ο αλλοτριωμένος καταναλωτής συμμετέχει ενεργητικά, γιατί πιστεύει πως όλα
υπάρχουν για ν’ αποκτηθούν.
Δείκτης Επιτυχίας: Α.Ι.5. Εντοπίζουν τις πληροφορίες, τις αξιολογούν και
προσλαμβάνουν το κεντρικό νόημα, εφαρμόζοντας και στρατηγικές κατανόησης
κειμένου.
Δείκτης Επάρκειας: Α.Ι.5.2. Σημεία εστίασης στη διάκριση βασικών - δευτερευουσών
πληροφοριών.

1.4. Να δώσετε δύο (2) χαρακτηρισμούς για το ύφος της πρώτης (§ 1ης) παραγράφου και
να το συσχετίσετε με τον σκοπό του δοκιμιογράφου.
Δείκτης Επιτυχίας: Α.Ι.8. Εξάγουν συμπεράσματα για το κεντρικό νόημα, με αναφορά
στον σκοπό και το ύφος του κειμένου, αλλά και την οπτική γωνία του ομιλητή/
συντάκτη.
Δείκτης Επάρκειας: Α.Ι.8.1. Σκοπός, Α.Ι.8.3. Επίπεδο ύφους, Α.Ι.8.4. Τρόποι ανίχνευσης
του ύφους.

1.5. Να εξηγήσετε με συντομία πώς ορίζει το φαινόμενο του αλλοτριωμένου καταναλωτή

ο E. Φρομ στο κείμενό του (Έκταση 30-50 Λέξεις).
Δείκτης Επιτυχίας: Α.Ι.5. Εντοπίζουν τις πληροφορίες, τις αξιολογούν και
προσλαμβάνουν το κεντρικό νόημα, εφαρμόζοντας και στρατηγικές κατανόησης
κειμένου.
Δείκτης Επάρκειας: Α.Ι.5.1. Στρατηγικές κατανόησης για διάκριση βασικών -
δευτερευουσών πληροφοριών: Πολλαπλές ακροάσεις/αναγνώσεις, Γενική/επιλεκτική
ακρόαση/ανάγνωση.

1.6. «Η κατανάλωση ήταν το μέσο για κάποιο σκοπό - εκείνον της ευτυχίας. Τώρα έγινε
αυτοσκοπός».
Να εξηγήσετε με δικά σας λόγια το νόημα των πιο πάνω προτάσεων και να
τεκμηριώσετε την άποψή σας με δύο (2) παραδείγματα από τη σύγχρονη
πραγματικότητα. (Έκταση 80-100 λέξεις.)

Αγγελική Χρίστου, Σύμβουλος Φιλολογικών Μαθημάτων Σ ε λ ί δ α 6 | 14

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2017-2018
Δείκτης Επιτυχίας: Α.Ι.9. Τοποθετούνται κριτικά έναντι των πληροφοριών/ απόψεων
/ιδεών του κειμένου και καλλιεργούν την κριτική τους σκέψη, διαμορφώνοντας τη δική
τους προσωπική άποψη/ θέση.
Δείκτης Επάρκειας: Α.Ι.9.2. Θέσεις - αντιθέσεις κειμένου - ακροατή/αναγνώστη -
προσωπική ερμηνεία ακροατή/αναγνώστη.

1.7. «Το γούστο του κατευθύνεται, θέλει να δει και ν’ ακούσει ό,τι είθισται να θέλει να
βλέπει και ν’ ακούει: η διασκέδαση είναι μια βιομηχανία όπως κάθε μια άλλη, ο
πελάτης φτιάχνεται για ν’ αγοράσει ευτυχία όπως φτιάχνεται για ν’ αγοράσει ρούχα
και παπούτσια. Η αξία της διασκέδασης καθορίζεται απ’ την επιτυχία της στην αγορά —
όχι από κάτι που θα μπορούσε να μετρηθεί με ανθρώπινους όρους».

Να εξηγήσετε το πιο πάνω απόσπασμα εστιάζοντας στο σκιασμένο μέρος (Έκταση 80-
100 λέξεις).
Δείκτης Επιτυχίας: Α.Ι.9. Τοποθετούνται κριτικά έναντι των πληροφοριών/ απόψεων
/ιδεών του κειμένου και καλλιεργούν την κριτική τους σκέψη, διαμορφώνοντας τη δική
τους προσωπική άποψη/ θέση.
Δείκτης Επάρκειας: Α.Ι.9.2. Θέσεις - αντιθέσεις κειμένου - ακροατή/αναγνώστη -
προσωπική ερμηνεία ακροατή/αναγνώστη.
1.8. Να αναφέρετε μία (1) μέθοδο ανάπτυξης της πρώτης (§1ης) παραγράφου του
κειμένου και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας με στοιχεία από την παράγραφο.

Δείκτης Επιτυχίας: Α.ΙΙ.1. Αναγνωρίζουν και κατανοούν τη δομή του κειμένου και τα
οργανωτικά πρότυπα συγκεκριμένων κειμενικών ειδών.
Δείκτης Επάρκειας: Α.ΙΙ.1.2. Τρόποι ανάπτυξης παραγράφου (αιτιολόγηση, σύγκριση -
αντίθεση, αναλογία, ορισμός, παραδείγματα, διαίρεση, αίτιο - αποτέλεσμα,
συνδυασμός μεθόδων).

1.9. Στη δεύτερη (§2η ) παράγραφο, να εντοπίσετε τη θεματική πρόταση και μια (1)
πρόταση - λεπτομέρεια. Να συμπληρώσετε επίσης, την παράγραφο με μια (1) δική
σας πρόταση - λεπτομέρεια, λαμβάνοντας υπόψη την οπτική γωνία του συντάκτη.
Δείκτης Επιτυχίας: Α.ΙΙ.1. Αναγνωρίζουν και κατανοούν τη δομή του κειμένου και τα
οργανωτικά πρότυπα συγκεκριμένων κειμενικών ειδών.
Δείκτης Επάρκειας: A.ΙΙ.1.1. Εξωτερικά δομικά στοιχεία, ανάλογα με το κειμενικό είδος,
σε επίπεδο παραγράφου (θεματική περίοδος, λεπτομέρειες, κατακλείδα).

1.10. Το πιο πάνω κείμενο ανήκει στο κειμενικό είδος του δοκιμίου. Να δικαιολογήσετε την
απάντησή σας, εντοπίζοντας δύο (2) χαρακτηριστικά (γλωσσικά γνωρίσματα) του
είδους.

Αγγελική Χρίστου, Σύμβουλος Φιλολογικών Μαθημάτων Σ ε λ ί δ α 7 | 14

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2017-2018
Δείκτης Επιτυχίας: Α.ΙΙ.2. (Ανα)γνωρίζουν και αξιολογούν τα εκφραστικά μέσα και
άλλες γλωσσικές επιλογές του ομιλητή/συντάκτη.
Δείκτης Επάρκειας: Α.ΙΙ.2.1. Γλωσσικά χαρακτηριστικά συγκεκριμένων κειμενικών
ειδών, Στοχαστικό δοκίμιο.

1.11. Να εντοπίσετε τη συνυποδηλωτική - μεταφορική λειτουργία της γλώσσας στο πιο

κάτω απόσπασμα: «Ο άνθρωπος σήμερα γοητεύεται από τη δυνατότητα ν’ αγοράσει
περισσότερα, καλύτερα και, ειδικά, καινούρια πράματα. Είναι πεινασμένος για
κατανάλωση». Στη συνέχεια, να σχολιάσετε τη γλωσσική αυτή επιλογή σε σχέση τόσο
με τον σκοπό του συντάκτη, όσο και με το κειμενικό είδος που επιλέγει.
Δείκτης Επιτυχίας: Α.ΙΙ.2. (Ανα)γνωρίζουν και αξιολογούν τα εκφραστικά μέσα και
άλλες γλωσσικές επιλογές του ομιλητή/συντάκτη.
Δείκτης Επάρκειας: Α.ΙΙ.2.1. Γλωσσικά χαρακτηριστικά συγκεκριμένων κειμενικών
ειδών, Στοχαστικό δοκίμιο: χρήση ποιητικής/συγκινησιακής γλώσσας (λογοτεχνική
διατύπωση με μεταφορικές εκφράσεις)

1.12. Το πιο πάνω κείμενο ανήκει στον κειμενικό τύπο της επιχειρηματολογίας. Να γράψετε
δύο (2) τρόπους πειθούς που χρησιμοποιεί ο δοκιμιογράφος στην τελευταία
παράγραφο και ένα (1) αντίστοιχο μέσο για κάθε έναν από αυτούς τους τρόπους. Να
τεκμηριώσετε την απάντησή σας με συγκεκριμένα στοιχεία από την παράγραφο.

Δείκτης Επιτυχίας: Α.Ι.5. Εντοπίζουν τις πληροφορίες, τις αξιολογούν και

προσλαμβάνουν το κεντρικό νόημα, εφαρμόζοντας και στρατηγικές κατανόησης
κειμένου.
Δείκτης Επάρκειας: Α.Ι.5.4. Τρόποι και μέσα πειθούς.
ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΑ

ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΑΡΚΕΙΑΣ

Α.Ι.6. Κατανοούν τη σημασία των λέξεων Α.Ι.6.1. Ετυμολογία - Παραγωγή - Σύνθεση:

μέσα από την Ετυμολογία και τις προθήματα και επιθήματα, πολυλεκτικά
λειτουργίες της Παραγωγής - Σύνθεσης, και σύνθετα, οικογένειες λέξεων
εμπλουτίζουν το λεξιλόγιό τους.

Σημείωση: Όλες οι λέξεις που αναφέρονται στις λεξιλογικές ασκήσεις είναι σκιασμένες μέσα
στο δοκίμιο.

Αγγελική Χρίστου, Σύμβουλος Φιλολογικών Μαθημάτων Σ ε λ ί δ α 8 | 14

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2017-2018

1.13. α)Να αναλύσετε τη σύνθετη λέξη υποδουλώνουν στα συνθετικά της μέρη.
β) Να σχηματίσετε νέες σύνθετες λέξεις με το δεύτερο συνθετικό της πιο πάνω λέξης
συμπληρώνοντας τον πιο κάτω κατάλογο.
γ)Να δώσετε την ερμηνεία καθεμιάς από τις λέξεις του καταλόγου που διαμορφώσατε.

ΣΥΝΘΕΤΕΣ ΛΕΞΕΙΣ ΕΡΜΗΝΕΙΑ

υποδουλώνουν

1.14. α. Να αναλύσετε τις πιο κάτω λέξεις στα συνθετικά τους μέρη.
β. Να σχηματίσετε μια νέα σύνθετη λέξη με το δεύτερο συνθετικό καθεμιάς από τις
πιο κάτω λέξεις.

ΣΥΝΘΕΤΕΣ ΛΕΞΕΙΣ ΣΥΝΘΕΤΙΚΑ ΑΛΛΗ ΣΥΝΘΕΤΗ

Συντήρηση

Αντικείμενα

Προσδοκούμε

ανάπαυση

1.15. Να γράψετε ένα παράγωγο ουσιαστικό και ένα παράγωγο επίθετο από το κάθε ρήμα
που σας δίνεται.
Αγγελική Χρίστου, Σύμβουλος Φιλολογικών Μαθημάτων Σ ε λ ί δ α 9 | 14
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2017-2018

ΡΗΜΑΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΕΠΙΘΕΤΑ

υποδουλώνουν
αναπτύσσουμε
γοητεύεται
αγοράσει
συμμετέχει

1.16. Να τοποθετήσετε τις πιο κάτω φράσεις σε προτάσεις έτσι ώστε να φαίνεται η σημασία
τους:
αφθονία χρήματα, αυξανόμενη ανάγκη, αλλοτριωμένη στάση, αισθητική απόλαυση,
ανθρώπινους όρους

1.17. Να δημιουργήσετε οικογένειες λέξεων από τις σκιασμένες λέξεις του πιο κάτω
αποσπάσματος:
«Είναι επίσης αλήθεια πως υπάρχει νόμιμη ανάγκη για περισσότερη κατανάλωση,
καθώς ο άνθρωπος αναπτύσσεται μορφωτικά και έχει πιο εκλεπτυσμένες ανάγκες για
καλύτερη τροφή, αντικείμενα αισθητικής απόλαυσης, βιβλία κτλ. Αλλά η μανία μας για
κατανάλωση έχει χάσει κάθε σχέση με τις πραγματικές ανάγκες του ανθρώπου. Αρχικά,
η ιδέα της κατανάλωσης περισσοτέρων και καλύτερων πραγμάτων υποτίθεται ότι θα
έδινε στον άνθρωπο μια ευτυχέστερη, πιο ικανοποιητική ζωή. Η κατανάλωση ήταν το
μέσο για κάποιο σκοπό —εκείνον της ευτυχίας. Τώρα έγινε αυτοσκοπός».

AII. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ

2.1. Με τη βοήθεια ενός διαγράμματος (νοητικού χάρτη), να αποτυπώσετε τις βασικές ιδέες
και έννοιες του κειμένου που διαβάσατε. Στη συνέχεια, με οδηγό σας το διάγραμμα, να
ενημερώσετε προφορικά τους/τις συμμαθητές/τριες σας, σχετικά με τις βασικές
πληροφορίες του κειμένου εν συντομία.

Δείκτης Επιτυχίας: β. Διακρίνουν σε προφορικό/ γραπτό κείμενο τις βασικές πληροφορίες και
τις καταγράφουν σε σημεία (Σημειώσεις) ή τις αποδίδουν σε συνεχή λόγο (Περίληψη).
Δείκτης Επάρκειας: B.IV.1. Τρόποι οργάνωσης σημειώσεων: Νοητικοί χάρτες: Διάγραμμα, με
τη βοήθεια του οποίου αποτυπώνονται ιδέες και έννοιες.
Αγγελική Χρίστου, Σύμβουλος Φιλολογικών Μαθημάτων Σ ε λ ί δ α 10 |
14
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2017-2018

2.2. Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο του κειμένου. Το κείμενό σας θα

δημοσιευτεί στην εφημερίδα του σχολείου σας σε στήλη που εξετάζει το φαινόμενο του
καταναλωτισμού στη σύγχρονη κοινωνία. (Έκταση: 120-140 λέξεις)
(επιπρόσθετο υλικό για την περίληψη βλ. και στον ιστότοπο του μαθήματος, ΥΠΠ)
Δείκτης Επιτυχίας: Β.V. Εντάσσουν την περίληψη κειμένου σε επικοινωνιακό πλαίσιο.
Δείκτης Επάρκειας: Β.V.1. Περίληψη, Διπλή διαδικασία: α. ανάγνωση-κατανόηση β. πύκνωση-
σύνθεση - αναδιάταξη πληροφοριών.

2.3. Αφού παρατηρήσετε προσεκτικά τις πιο κάτω εικόνες, να αναπτύξετε της σκέψεις σας σ’
ένα κείμενο έκτασης 100-120 λέξεων.

Δείκτης Επιτυχίας: Β.Ι.2. Επιλέγουν τις πληροφορίες που θα αναπτύξουν περισσότερο,

λιγότερο ή θα παραλείψουν, ώστε να εξυπηρετηθεί ο σκοπός.
Δείκτης Επάρκειας: Β.Ι.2.1. Σκοπός, Β.Ι.2.2. Βασικές – δευτερεύουσες πληροφορίες/ ιδέες,
σχετικές με την ιδιαίτερη πτυχή του θέματος, όπως καθορίστηκε από την επικοινωνιακή
ανάγκη. Β.Ι.2.3. α. Προσυγγραφικό στάδιο: σχεδιασμός, γέννηση ιδεών, οργάνωση β.
Συγγραφικό στάδιο: καταγραφή ιδεών και ανάπτυξη σε ενιαίο κείμενο.

2.4. «Ο μοντέρνος άνθρωπος, αν θα τολμούσε

να πει καθαρά πώς φαντάζεται τον παράδεισο, θα περιέγραφε ένα όραμα που θα έμοιαζε με
το μεγαλύτερο υπερκατάστημα του κόσμου να εκθέτει νέα είδη και μηχανές και τον εαυτό του
να έχει αφθονία χρημάτων, με τα οποία να τ’ αγοράσει».
α. Να αναπτύξετε την πιο πάνω πρόταση σε μια παράγραφο (τρόπος ανάπτυξης:
αιτιολόγηση) (Έκταση:
60 - 80 λέξεις).

Αγγελική Χρίστου, Σύμβουλος Φιλολογικών Μαθημάτων Σ ε λ ί δ α 11 |

14
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2017-2018
β. Να φιλοτεχνήσετε το δικό σας πολυτροπικό κείμενο, στο οποίο να παρουσιάζεται η πιο
πάνω θέση του δοκιμιογράφου με εύστοχο και πρωτότυπο τρόπο. Το σκίτσο σας θα
συμπεριληφθεί στην ενότητα «Καταναλωτισμός: Αγοράζοντας λίγη ευτυχία», του μαθητικού
περιοδικού που εκδίδει το σχολείο σας.
Δείκτης Επιτυχίας: Β.ΙΙ.1. Ακολουθούν τη δομή συγκεκριμένου κειμενικού είδους και
χρησιμοποιούν τους κατάλληλους τρόπους ανάπτυξης παραγράφου, αξιοποιώντας τα
εξωτερικά και εσωτερικά δομικά στοιχεία. Β.Ι. Παράγουν προφορικό/ γραπτό κείμενο
Επιχειρηματολογίας, τοποθετώντας το σε επικοινωνιακό και κοινωνιοπολιτισμικό πλαίσιο.
Δείκτης Επάρκειας: Β.ΙΙ.1.2. Δομή παραγράφου,Β.ΙΙ.1.3. Τρόποι ανάπτυξης παραγράφου.
Β.Ι.α. Ανάγκη για έκφραση, επικοινωνία και δράση εντός ευρύτερων μαθησιακών εμπειριών
(συμμετοχή στα ενδοσχολικά /εξωσχολικά δρώμενα)

2.5. Σε δοκίμιό σας να υποστηρίξετε την άποψη πως σήμερα οι μαθητές έχουν
περισσότερες ανάγκες (υλικές, ψυχαγωγικές, μορφωτικές) σε σχέση με τους μαθητές της
προηγούμενης γενιάς. Στη συνέχεια, να εξετάσετε κατά πόσο οι ανάγκες αυτές είναι
«πραγματικές» ή «επίπλαστες». (Έκταση: 450‐500 λέξεις.) Μπορείτε να αξιοποιήσετε το
θεματικό λεξιλόγιο (σελ. 15).
Δείκτης Επιτυχίας: Β.Ι. Παράγουν προφορικό/ γραπτό κείμενο Επιχειρηματολογίας,
τοποθετώντας το σε επικοινωνιακό και κοινωνιοπολιτισμικό πλαίσιο.Β.Ι.5. Χρησιμοποιούν το
κατάλληλο θεματικό λεξιλόγιο ή και εξειδικευμένη ορολογία.
Δείκτης Επάρκειας: Β.Ι.α. Ανάγκη για έκφραση, επικοινωνία και δράση εντός ευρύτερων
μαθησιακών εμπειριών Β.Ι.5.1. Θεματικό Λεξιλόγιο ή και εξειδικευμένη ορολογία.

2.6. Ο Ε. Φρομ έχει πει: «Ο άνθρωπος έχει μεταβληθεί σε «homo consumens». Είναι
άπληστος, παθητικός και προσπαθεί να εξισορροπήσει το εσωτερικό του κενό με μια συνεχή
και αυξανόμενη κατανάλωση».
Σε ένα αποδεικτικό δοκίμιο, να εξηγήσετε τα αίτια της καταναλωτικής υπερβολής του
σύγχρονου ανθρώπου και να προτείνετε τρόπους απάμβλυνσης του φαινομένου. (Έκταση:
450‐500 λέξεις.)
Δείκτης Επιτυχίας: Β.Ι.1. Εγγράφουν στο κατάλληλο για την επικοινωνιακή ανάγκη κειμενικό
είδος.
Δείκτης Επάρκειας: Β.Ι.1.1. Κειμενικά είδη:Δοκίμιο ,Β.Ι.1.2. Λειτουργίες, κανόνες, συμβάσεις,
χαρακτηριστικά κειμενικών ειδών.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Αγγελική Χρίστου, Σύμβουλος Φιλολογικών Μαθημάτων Σ ε λ ί δ α 12 |

14
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2017-2018

Αποδεικτικό δοκίμιο
Ο συγγραφέας αποπειράται να πείσει τον αναγνώστη με τη χρήση κυρίως επιχειρημάτων
και τεκμηρίων.
Βασικά χαρακτηριστικά: συντομία, σαφήνεια, καλλιέπεια (πλούσια και προσεγμένη έκφραση),
διαλεκτική προσέγγιση (αντιπαραβολή θέσεων).
•Εισαγωγή: έκθεση του προβληματισμού με απώτερο σκοπό την πρόκληση ενδιαφέροντος
•Ανάπτυξη: παράθεση του αποδεικτικού υλικού με λογική/συνειρμική οργάνωση
•Επίλογος: συμπυκνωμένη παρουσίαση του κύριου μέρους

Δοκίμιο: λογιότερη γραμματική, επιστημονική λιτότητα και ακρίβεια στην έκφραση και
άλλα στοιχεία που θυμίζουν επιστημονικό/στοχαστικό, αλλά και λογοτεχνικό λόγο:
-Χρήση αναφορικής/λογικής γλώσσας (επιστημονική διατύπωση)
-Τεχνικές ομαλής μετάβασης: συνεκτικά μόρια και εκφράσεις, φράσεις «γέφυρες»
-Μακροπερίοδος λόγος, υποτακτική σύνταξη, παθητική σύνταξη, χρήση γ΄ ρηματικού
προσώπου
-Χρήση αφηρημένων εννοιών
-Επιγραμματική και αποφθεγματική διατύπωση

Στοχαστικό δοκίμιο
Ο συγγραφέας εκθέτει τους προβληματισμούς του, ακολουθώντας μια συνειρμική πορεία
σύνθεσης.
Βασικά χαρακτηριστικά: συντομία, σαφήνεια, καλλιέπεια (πλούσια και προσεγμένη έκφραση),
διαλεκτική προσέγγιση (αντιπαραβολή θέσεων)

•Αφετηρία: γνώμη, περιστατικό, είδηση, σκέψη, διαμάχη

•Ανάπτυξη: ελεύθερη πραγμάτευση του θέματος, περιήγηση στον χώρο των ιδεών,
συνειρμικές μεταβιβάσεις
•Συμπέρασμα

Δοκίμιο: λογιότερη γραμματική, επιστημονική λιτότητα και ακρίβεια στην έκφραση και
άλλα στοιχεία που θυμίζουν επιστημονικό/στοχαστικό, αλλά και λογοτεχνικό λόγο:
-Χρήση ποιητικής/συγκινησιακής γλώσσας (λογοτεχνική διατύπωση με μεταφορικές
εκφράσεις)
-Χρήση α΄ και β΄ ρηματικού προσώπου

Αγγελική Χρίστου, Σύμβουλος Φιλολογικών Μαθημάτων Σ ε λ ί δ α 13 |

14
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2017-2018
-Ασύνδετο σχήμα
-Στοιχεία προφορικότητας στην έκφραση
-Γλώσσα λυρική, φορτισμένη συναισθηματικά που κρατά την εικονοπλαστική της δύναμη

Χρήσιμο Θεματικό Λεξιλόγιο

παραπληροφόρηση, αποπροσανατολισμός, «πλύση εγκεφάλου», μαζοποίηση, κατάργηση της
ελευθερίας της βούλησης, υλικός ευδαιμονισμός, απληστία, ηθική αλλοτρίωση, πλαστές
ανάγκες, οικονομική εκμετάλλευση, ανούσια ψυχαγωγία, εμπορευματοποίηση αξιών, πολιτική
και ιδεολογική υποταγή, άκριτη αποδοχή, παθητική στάση, αυτογνωσία, στείρος
ανταγωνισμός, κορεσμός, αυτοπροβολή, κοινωνική αναγνώριση, άγχος, ένταση, μέσο
ψυχολογικής διεξόδου, εκτόνωση, φυγή, επιδειξιμανία, συναισθήματα ανεπάρκειας,
μειονεκτικότητας και κατωτερότητας, υπερεργασία, συρρίκνωση ελεύθερου χρόνου,
υποβιβασμός της ανθρώπινης αξίας, «το έχειν», «το είναι», οικολογικά προβλήματα, ευάλωτες
κοινωνίες, ηθική θωράκιση, φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας, απουσία ουσιαστικής
επαφής, υλικός ευδαιμονισμός, πλεονεξία, αλήθεια.

Αγγελική Χρίστου, Σύμβουλος Φιλολογικών Μαθημάτων Σ ε λ ί δ α 14 |

14