FILOZOFIA I ETYKA

ETYKA-z greckiego „ethicos” oznacza, obyczajowy zwyczajowy od ethos- obyczaj, zwyczaj stałe miejsce zamieszkania.
ETHOS -styl, sposób życia, postawa danej grupy społecznej wyróżnionej z uwagi na całokształt wyznawanych i realizowanych w
praktyce wartości szczególnie moralnych i obyczajowych.
ETHOS- jest wyznaczany przez c hierarchię wartości sam jest pojęciem aksjologicznie neutralnym, gdyż służy do opisu
obserwowanych zachowań zbiorowości i nie należy go mylić z istniejącymi w grupie idealnymi wzorcami zachowań.
ETYKA-oznacza filozoficzną naukę o moralności,lub też naukę której problematyką jest moralność.
ETYKA FILOZOFICZNA
1 ETYKA PODSTAWOWA;
a) etyka opisowa - co jest słuszne
b) normatywna - co być powinno
c) metaetyka-jak uzasadnić
2 ETYKA STOSOWANA
-et. lekarska
-et. pielęgniarska
-et. badań naukowych
ETYKA NORMATYWNA-WŁAŚCIWA -ze względu na przedmiot badań dzieli się na
1. AKSJOLOGIĘ (teoria wartości moralnych)
2. DEONTOLOGIĘ-naukę o powinnościach
ETYKA NORMATYWNA- ze względu na poziom uogólnień dzieli się na
1- ETYKĘ OGÓLNĄ
2- ETYKĘ SZCZEGÓŁOWĄ;
* et. osobowa,
*et. społeczna
ETYKA NORMATYWNA -WŁAŚCIWA-zajmuje się ustalaniem tego co jest moralnie dobre, a co złe oraz na podstawie przyjętych
ocen i norm wytyczaniem dyrektyw moralnie pozytywnego postępowania tj. powinności moralnej.
ETYKA OPISOWA- ETOLOGIA-zajmuje się analizą opisem i wyjaśnianiem moralności rzeczywiście przyjmowanych w różnych
epokach i środowiskach społecznych, wskazaniem źródeł funkcji moralności jako formy świadomości społecznej i wykrywaniem
prawidłowości jej rozwoju.Nie ma charakteru normatywnego ani oceniającego, lecz opisowo –wyjaśniające. Etyka opisowa –
obejmuje socjologię moralności i psychologię moralności.
ETYKA SZCZEGÓŁOWA-jest to nauka filozoficzna , która ustala reguły czyli oceny i normy moralnego działania ważne dla
gatunkowo określonych kategorii aktów ludzkich np. ; świadczenia usług osobom potrzebującym ,czy wykonanie czynności
zawodowych.
ETYKA OSOBOWA-jako dział etyki szczegółowej rozważa normy regulujące zachowania się jednostek względem siebie samej oraz
względem innych osób i przyrody .
ETYKA SPOŁECZNA-jest nauką ustalającą normy moralne dla tych stosunków społecznych ,i działań których podmiotem jest
grupa, zbiorowość , a nie poszczególne jednostki .
METAETYKA-nauka rozwijająca się od początku XX wieku-stanowi teorię i metodologię nauk etycznych ,zajmująca się badaniem
ich struktury ,oraz analizą etyki ,a zwłaszcza ustalaniem pojęć jakimi się w niej operuje.
PRZEDMIOT BADAŃ ETYKI- przedmiot materialny-oznacza to czym dana nauka się zajmuje. Przedmiot materialny stanowią
ludzkie działania (czyny) .A więc ogólne zasady moralne oraz szczegółowe normatywy postępowania czyli moralność tego
działania .- przedmiot formalny- aspekt, w jakim dana nauka traktuje swój przedmiot- pod jakim kątem bada to co bada. To
analiza tego działania w aspekcie jego dobra i zła moralnego.
ETYKA ZAWODOWA PIELĘG.
ETYKA ZAWODOWA-to zespół zasad i norm określających jak z moralnego punktu widzenia powinni zachowywać się
przedstawiciele danego zawodu.”Jest zespołem norm i dyrektyw wynikających z tradycji zawodu ,ducha kultury narodowej, z
podstawowych wskazań etycznych przyjętych w danym społeczeństwie, a zastosowanych do wykonywania danego
zawodu.”/J.Szczepański/
ET.ZAW.- OGÓLNA - wyposaża etykę pielęgniarstwa w wiedzę o charakterze ogólnym dotyczącym
 dobra w tym dobra najwyższego
 wartości i norm moralnych
 odpowiedzialności za podejmowane czyny (działania)
 niezbędną do formułowania reguł i zasad moralnych wynikających ze swoistości zawodu.
ET.ZAW. SZCZEGÓŁOWA-dostarcza ogólnych reguł czyli ocen i norm moralnego działania ,ważna dla gatunkowo określonych
działań ludzkich. Reguły szczegółowe muszą być na tyle ogólne , aby można było je odnieść do konkretnych działań . Stanowią
wspólną i nadrzędną dyrektywę moralną.
ETYKA PIELĘGNIARSTWA-jako nauka normatywna , zajmuje się ustalaniem zasad i norm moralnych ,a także powinności
moralnych pielęgniarki.
ETYKA NORMATYWNA PIELĘGNIARSTWA-stara się odpowiedzieć na pytanie jak powinny postępować pielęgniarki w wypełnianiu
swych obowiązków zawodowych aby ich postępowanie zyskało miano dobrego pod względem moralnym.
* wartości moralne (wyznaczają oceny)
*wzorce postępowania(ideały, wzory osobowe)
* rozwoju moralnego pielęgniarki
*norm działania
*czyn(działanie) warunki , które muszą być spełnione aby działanie było dobre
*refleksji dotyczącej zalet (cnót) moralnych jako szczegółowych sprawności pielęgniarki
* sumienie pielęgniarki jako ostatecznej normy moralności.
ZE WZGLĘDU NA PRZEDMIOT BADAŃ;
AKSJOLOGIA-teoria wartości moralnych istotnych dla pielęgniarki
DEONTOLOGIA-nauka o powinnościach moralnych
ARETOLOGIA -nauka o cnotach moralnych .
SYNEJDEZJOLOGIA- nauka o sumieniu.
ETYKA PIELĘGNIARSTWA-JEST NAUKĄ O CHARAKTERZE AKSJOLOGICZNO –DEONTOLOGICZNYM ODWOŁUJĄCĄ SIĘ ZARÓWNO
DO ŚWIATA WARTOŚCI MORALNYCH JAK I POWINNOŚCI MORALNYCH PIELĘGNIARKI .
ET. SZCZEGÓŁOWA PIELĘGNIARSTWA -zajmuje się ustalaniem zasad etycznego postępowania pielęgniarki jako szczególnego
rodzaju „drogowskazów” pomocnych w podejmowaniu decyzji w działaniach zawodowo –moralnych pielęgniarki oraz główne
kryteria formułowania sądów moralnych;
*kwestią powinności i obowiązków moralnych pielęgniarki(stanowią one przedmiot badań deontologii)
*zagadnienia dylematów etycznych
*odpowiedzialnością zawodową
*respektowania praw pacjentów.
Praktyczne urzeczywistnienie ustaleń etyki
TEORIE ETYCZNE:
Teorie klasyczne- należą do najstarszych u mają swoją długą historię koncentrującą się wokół dobrego życia i pracują nad
osiągnięciem dalszego życia.
TEORIE ZACHODNIE- utylitaryzm, naturalizm, formalizm, pragmatyzm powstały pod wpływem judeochrześcijan izmu.
TEORIE WSCHODNIE: oparte na filozofiach azjatyckich i hinduskich mogą również powstać pod wpływem miejscowych
systemów religijnych.(np. konfucjonizm –
TEORIE KONSEKWENCYJNE: system przykazań znaczących w kierowaniu społeczeństwem.)
Konfucjusz – Chiński mędrzec (551-471 pne) ojciec kultury klasycznej, intelektualnej oraz twórca chińskiej etyki.
zajmują się konsekwencją działań- skutkiem. Jeśli skutek jest pozytywny i nie przynosi szkód to dobrze, jeśli nie to wręcz
przeciwnie. Przykład- Utylitaryzm.
TEORIE NIEKONSEKWENCYJNE- działanie dobre wtedy gdy działanie cechuje cechy dobre ,a złe jeśli takich cech nie posiada. Np.
deontologia
EUDAJMONIZM- oznacza szczęście (eudajmonia) obejmuje szereg koncepcji etycznych, wywodzi się z filozofii starożytnej Grecji w
myśl których najważniejszym dobrem moralnym jest osiągnięcie przez człowieka szczęścia w zależności od indywidualnego
pojmowania szczęścia.
HEDONIZM- szczęściem jest dobrobyt oraz uciechy w życiu doczesnym.
Demokryt- uważał, że szczęściem człowieka to umiar i rozumowanie.
Cynicy i zwolennicy sceptycyzmu- wiązali szczęście z ataraksją (spokój, niewzruszalność, wyzbycie się zbędnych pożądań)
ATARAKSJA- spokój niewzruszalność wyzbycie się wszelkich pożądań.
APATIA- nieczułość niewrażliwość wyzbycie się uczyć.
Epikur- jego zwolennicy ujmowali szczęście jako przyjemność(hedonizm)
Stoicy- upatrywali szczęście w życiu człowieka zgodnie z kosmiczną i własną rozumną naturą.
Arystoteles- Upatrywał szczęście w doskonałości w rozumnym działaniu człowieka zawartość naczelną i główny cel ludzkiego
życia uznawał doskonałość i szczęście jednostki, lecz za wspólną cechę wszystkich bez wyjątku cnót uważał umiar i rozwagę.
Pojmował szczęście człowieka, jako dążenie do doskonałości. Wyrażał dwa podstawowe rodzaje zalet, którymi powinien
odznaczać się człowiek :
dianoetyczne –intelektualne (mądrość zdolność rozumowania)
etyczne- męstwo hojność przyjaźń
HEDONIZM- najbardziej skrajny odłam eudajmonizmu (hedone- przyjemność rozkosz) doktryna etyczna powstała przez Arystypa
z Cyreny głosząca że przyjemność jest najważniejszym albo nawet jedynym dobrem i stanowi ona kryterium moralnej oceny
postępowania.
Hedonizm skrajny( Arystyp) –realizacja uciech wyzwalających przyjemności. Zdaniem ary stypa wszystkie uczucia mają charakter
zmysłowy i chwilowy a różnią się między sobą intensywnością i czasem trwania. Relacja między przyjemnością a szczęściem
przebiega w ten sposób że: częściowa przyjemność jest godna pożądania sama przez się szczęście zaś nie samo przez się lecz ze
względu na częściowe przyjemności jakie obejmuje.
HEDONIZM UMIARKOWANY-
EPIKUR -wprowadza rozróżnienia jakościowe między przyjemnościami i dzieli je na zmysłowe i duchowe przy czytm te drugie są
uznawane za lepsze i bardziej godne wyboru .Według Epikura ”szczęście” oznacza doznawanie przyjemności a nieszczęście jest
udziałem w cierpieniu. Brak cierpienia jest już przyjemnością. Człowiek cierpi rzadko więc z natury życie jego winno być
szczęśliwe.
Przyjemnością jest samo życie. Chcąc uniknąć cierpień Epikur wzorem cyników nawołuje do wyrzeczeń-gdyż najwięcej
przyjemności ma ten kto ma najmniej potrzeb.
UTYLITARYZM-pochodzi od jęz. łac. utilitas- korzyść ,pożytek wygoda.-wprowadzony przez J. St. Milla.Obejmuje wiele teorii ,
które noszą też miano konsekwencjonalizmu, gdyż skupia uwagę na konsekwencji moralnej ludzkich czynów.Klasykam są dwaj
Anglicy- Jeremy Bantham i John Stuard. –w,g ich teorii ludzkie czyny są wtedy dobre gdy ich konsekwencje są ocenione
jako dobre a złe gdy są oceniane jako złe.
Największym dobrem są szczęście i przyjemność a słusznym jest podejmowanie działań na rzecz powiększenia dobra oraz
zmniejszenia zła.
Istotne znaczenie w utylitaryzmie ma pojmowanie pojęcia „szczęście” Bentham szczęście pojmował szeroko jako synonim
dobre, korzyści, pożytku, dobrodziejstwa.
Mill- uważał że szczęście to przyjemność intelektualna. Potępiał ludzi którzy nie opanowując swojej zmysłowości szkodzą
własnemu zdrowiu.
ODMIANY UTULITARYZMU:
UTYLITARYZM KLASYCZNY- hedonistyczny głosi że celem działania jest przyjemność( Bentham) szczęście (Mill)
Utylitaryzm idealny- lub pluralistyczny powstały na początku XX wieku i związany z nazwiskiem Moor’a
Zdaniem utylitarystów przy ocenie czynu należy obliczyć bilans spowodowanych zysków i strat. Sposób różnych możliwych
działań tylko takie zasługują na na moralną aprobatę które przynosi najkorzystniejsze skutki.
Wg Benthama- człowiek dokonujący wyboru i podejmowania decyzji własnego postępowania powinien brać pod uwagę
osiągnięcie najwyższego dobra, lub ochroną przed największym złem tych osób lub osoby której dobro jest
rozpatrywane(szczęście człowieka lub społeczeństwa )
Mill- wg judeochrześcijańskiej złotej zasady „ postępuj w stosunku do innych tak jak byś chciał, aby inny postępowali w stosunku
do Ciebie”
KRYTYKA:
Brak uwzględnienia w tych teoriach jednostki ludzkiej, utylitaryzmu poświęca prawa człowieka dla dobra ogólnego Kryterium
dobra lub zła- to kryterium Użyteczności. Nad uwzględnieniem samej natury dobro zależne jest od takich reguł: mówienie
prawdy, uznawanie autonomii człowieka, dotrzymywanie słowa.

Etyka utylitarystyczna pozostaje w sprzeczności z etyką

medyczną(czynienie dobra) z etyką troski , z etyką personalistyczną.

DEONTONOMIZM- etyka posłuszeństwa, nakazów.

Deontonomizm- z grec. Deon- powinność oraz nomos- prawo
Istota tego kierunku sprowadza się do uznania że czym jest wtedy moralnie dobry, gdy jest zgodny z nakazem odpowiedniego
autorytety.
POSTACIE DEONTONIZMU
Deontonomizm-heteronomiczny uznający za autorytet moralny jakąś instancję zewnętrzną wobec podmiotu działania.
Deontonomizm- autonomiczny w którym nakazodawczym autorytetem jest człowiek sam dla siebie.

KRYTYKA:
Bezwzględne posłuszeństwo nakazom autorytetu choć posłuszeństwo nie zawsze zadowala sprawcę czynu.
Np. pracuje sumiennie nie myśli o sobie i własnych zyskach choć jest zmęczony to nie przynosi mu to szczęścia.
Niedoceniane racjonalności, jako istotnej cechy moralności która z wymogiem posłuszeństwa się nie kłuci lecz za nim stoi.
Deontonista twierdzi że za nakazem ni stoi żadna racja „ nie ma tu nic do rozumienia rozkaz to rozkaz”.
Deontonizm – podważając podstawy moralności odbiera człowiekowi podmiotowość autonomię sprowadzając go do pionka
wykonującego cudze nakazy. Odwoływanie się do autorytetów może też służyć usprawiedliwieniu swoich złych czynów tłumacząc
je jako wypełnienie rozkazów co w konsekwencji prowadzi do wypaczeń moralnych w które obfitowała II wojna światowa.
DEONTOLOGIA- teorie deontologiczne zwane teoriami formalizmu lub teoriami obowiązku lub teoriami obowiązku bądź
kantyzmu. Wg tych teorii słuszność moralna czynu zależy przede wszystkim zwłaszcza od jego natury, przecinek formy a nie od
jego efektów końcowych czyli konsekwencji. Klasykiem teorii był Imanuel Kant 1721-1804. Zdaniem Kanta etyka wywodzi się z
obowiązków człowieka zaś obowiązkiem moralnym człowieka jest mówienie prawdy dotrzymywanie słowa, okazywanie
wdzięczności.
Etyka Kanta- miano etyki czystego rozumu. Uważał że do prawd dochodzi człowiek dzięki rozumowi. Mają one charakter
uniwersalny gdyż odnoszą się do wszystkich ludzi w jednakowy sposób i znajdują uniwersalne zastosowanie we wszystkich
sytuacjach i w każdym czasie. Prawdy te mówią że wszyscy ludzie są sobie równi a więc wszystkie przejawy dominacji są złe
moralnie. Imperatyw ten brzmi „postępuj zawsze zgodnie z taką zasadą jaką równocześnie chciałbyś aby postępowali wszyscy
a więc aby była prawem dla wszystkich” dla celów praktycznych imperatyw ten kant uzupełnił stwierdzenie „ jako człowiek
traktuj innych tak jak siebie tzn zawsze jako cel a nigdy jako środek.
W KRYTYCE- teorii deontologiczny poruszany jest zarzut że nie wprowadzają jasnych rozstrzygnięć w sytuacjach w których
dochodzi do konfliktów obowiązku człowieka.
Wtedy bowiem nie wiadomo z całą pewnością który z obowiązków zajmuje miejsce nadrzędne w stosunku do pozostałych.
Np. Jak ma postąpić pielęgniarka gdy obowiązują ją moralnie prawda równocześnie wie że ujawnienie tej prawdy może wpłynąć
negatywnie na stan zdrowia pacjenta.
2. Wskazuje również na to że są sytuacje w których nie można pominąć konsekwencji decyzji czy wyboru postępowania.
Etyka normatywna-reguluje zachowania lekarzy i pielęgniarek

KODEKS DEONTOLOGICZNY
OBOWIĄZKI I POWINNOŚCI
Funkcje kodeksu
1)Funkcja dyrektywna-kodeks deontologiczny określa istotę i cel działalności zawodowej pielęgniarek a także zasady
postępowania wobec osób będących podmiotem opieki.
2)Funkcja kontrolno-oceniająca-umożliwia odpowiednim organom i osobom a także pacjentom ocenianie działalności
zawodowych pielęgniarek z etycznego punktu widzenia.
3)Funkcja społeczno-wychowawcza-służy ukształtowaniu postaw zawodowych adeptek sztuki pielęgniarskiej oraz
samowychowania pielęgniarek.
4)Funkcja korygująca-ma na celu korygowanie tych niewłaściwych zachowań przedstawicielek zawodu pielęgniarstwa tzw-.sądy
koleżeńskie
5)Funkcja autonomii zawodu-ma własne zapisy, .brak regulacji z zewnątrz.
6)Funkcja umacniania podtrzymywania identyfikacji zawodowej-wartości wynikające z tego kodeksu łączą wszystkich
przedstawicieli tego zawodu.
PRYNCYPIALIZM
Pryncype- oznacza podstawowy, zasadniczy. Może wyróżniać się konsekwentnym przywiązaniem do pewnych szczególnie
cennych zasad. Charakterystyczną cechą pryncypializmu jest nie tylko czystość intencji czy treści i konsekwencji podjętych
działań,lecz zgodność z zasadami uznanymi za nienaruszalne.Dlatego mówimy o pryncypializmie do kodeksu zasad.
ZASADY W PRYNCYPIALIZMIE
1.Autonomii
2.Poszanowania godności ludzkiej
3.Czynienia dobra i nieszkodzenie
4.Sprawiedliwości
Zasady etyczne-zespół mniej lub bardziej uświadomionych i uporządkowanych logicznie moralnych przekonań kierujących
postępowaniem człowieka.(St.Jedynak)
Wrońska podaje-zasady etyczne to pewne utrwalone sugestie które mogą służyć człowiekowi w kierowaniu swym
postępowaniem.
ZASADA DOBROCI- CZYNIENIA DOBRA
1.Zobowiązuje ona do czynienia dobra a wystrzegania zła.
2.oznacza ona pomaganie innym w osiąganiu tego co dla niego dobre.
3.Uwzględnia holistyczne podejście do człowieka, a więc wyjście poza rutynowe działania pielęgniarek.
 Jest rozpatrywane z punktu widzenia dwóch zasad bardziej szczegółowych:
a) świadczenie usług korzystnych z punktu widzenia zdrowia i życia podopiecznych włącznie z zapobieganiem złu, jego usuwaniu
oraz promocją zdrowia.
b) wymaga porównywania czyli równoważenia pożytku i szkód.
PROBLEMY REALIZACJI ZASAD:
Różnica dobra przez pacjenta , a pielęgniarkę.
a) brak przygotowania pielęgniarki do wszystkich możliwości czynienia dobra.
b) odpowiedz na pytanie co jest ważne w czynieniu dobra: chronić człowieka przed krzywdą czy ograniczenie w świadczeniu
dobra czyje dobro jest na pierwszym planie?
- co ma być przed pacjentem rodzina czy zakład prac?
ZASADA AUTONOMII
Głosi że każdy człowiek powinien mieć zagwarantowaną wolność osobistą aby mógł podejmować działania zgodnie ze swoimi
planami i wyborami.
Zasada ta wymaga od pielęgniarki poszanowania praw należnych pacjentowi:
- prawo do wyrażania zgody na proponowane świadczenia medyczne.
- prawo do odmowy prop. usług .
- prawo do uzyskania informacji.
- prawo do prywatności.
PROBLEMY W REALIZACJI TEJ ZASADY:
- pacjenci w różnym stopniu odczuwają potrzebę bycia niezależnym. Wynika to z ograniczeń wewnętrznych jak i zewnętrznych.
1. Ograniczenia wewnętrzne:
-Wiek
-poziom świadomości
- możliwość umysłowa
- rodzaj schorzeń
2. Ograniczenia zewnętrzne:
- środowisko szpitala
- dostępności opieki pielęgniarskiej
- zasób posiadanych informacji
- zasób środków finansowych
3. Uznanie przez personel medyczny że autonomia i samodzielność może być dla pacjenta niekorzystna.
Paternalistyczno-dyrektywny model opieki medycznej.
ZASADA SPRAWIEDLIWOŚCI:
To pewien wymóg, nakaz moralny równego traktowania wszystkich podopiecznych niezależnie od rasy wyznania płci stanu
cywilnego pozycji społecznej zawodowej i statusu ekonomicznego. Zasada ta obowiązuje też kadrę kierowniczą i odnosi się do
stosowania przez nich tych samych kryteriów oceny wobec podwładnych.
Zasada sprawiedliwości ma swoje odzwierciedlenie w tak zwanej sprawiedliwości „ rozdzielczej” regulującej problemy podziału
określonych dóbr i odnosi się do ochrony całego systemu zdrowia.
KRYTERIA PODZIAŁU DÓBR:
- każdej osobie po równo
- każdej osobie stosownie do jego potrzeb
- każdej osobie stosownie do zasług
- każdej osobie stosownie do reguł wolnego rynku.
ZASADA PRAWDOMÓWNOŚCI
Jest to zobowiązanie do mówienia prawdy i nie kłamanie oraz nie wprowadzanie innych w błąd. W wielu krajach
prawdomówność jest uważana za podstawę zaufania między ludźmi. Dlatego zasada ta ma szczególne znaczenie w relacjach
międzyludzkich w realizacji opieki nad zdrowiem.
- Prawdomówność jest uważana za część szacunku jaki należy się człowiekowi.
- Zasada ta realizuje prawo człowieka do prawdy.
- Pielęgniarka zobowiązana jest do mówienia prawdy gdyż inaczej utraciła by zaufanie pacjent, a to z kolei utrudniło by
współprace w procesie pielęgnacyjno leczniczym.
PROBLEMY W REALIZACJI TEJ ZASADY:
- zasada ta nie ma charakteru absolutnego. W przypadku gdy ujawnienie całej prawdy mogło by wpłynąć negatywnie a stan
zdrowia pacjenta należy stosować zasadę nieszkodzenia( mniejsze zło)
ZASADA POUFNOŚCI:
Nakazuje aby pielęgniarki i położne zachowywały w ścisłej tajemnicy wszystkie informacji które uzyskały w procesie
pielęgnowania:
-zasada ta obowiązuje nawet po śmierci pacjenta. Zwolnienie z tego obowiązku może nastąpić tylko wówczas gdy podopieczny
wyraża na to zgodę.
- lub gdy zachowanie tajemnicy zawodowej może zagrażać jego zdrowiu, rodzinie lub zespołowi terapeutycznemu
- z tego obowiązku może zwolnić pielęgniarkę także prokurator w przypadku gdy posiadane przez nią informacje mają znamiona
przestępstwa.
PERSONALIZM: łac. Perosna- osoba – personalis- osobowy. Kierunek współczesnej filozofii wyrażający pełną afirmację osoby i jej
dobro. Refleksje personalistyczne istniały już w poglądach filozoficznych sofistów w formizmie i innych kierunkach. Lecz jako
samodzielny kierunek personalizm powstał pod koniec XIX w w USA (Ward, Taggart) na gruncie europejskim głównie we Francji
personalizm wykształcił się na początku lat 30 XX w za sprawą Maritaina Gilsona w dwóch zasadniczych wersjach jako
personalizm społeczny(Mounier) i humanizm integralny (Maritain)
PERSONALIZM:
Zespół koncepcji filozoficznych wchodzących w zakres antropologii filozoficznych. Wspólnym pkt wyjścia wszystkich kierunków
personalizmu jest metafizyczne postrzeganie osoby jako autonomicznego bytu natury duchowej obdarzonej wolnością i moralną
odpowiedzialnością świadomością i wolną:
- Godność osobowa
- Rozumna natura
- Wolna wola
- Świadomość
GODNOŚĆ OSOBOWA LUB GODNOŚĆ OSOBY LUDZKIEJ: rozumiane jest jako wartość antyczna bytowa- wrodzona, trwała,
niezbywalna i równocześnie zobowiązująca. Przysługuje ona wszystkim ludziom jako osobom.
GODNOŚĆ OSOBOWA: Seneka uważał że godność osobowa przysługuje każdemu człowiekowi(nawet niewolnikowi) ponieważ
człowiek posiada duszę która odróżnia go od świata zwierząt.
WG Rodzińskiego godność osobowa antyczna wrodzona niezbywalna i zobowiązująca przysługuje każdej osobie niezależnie od
tego co czyni i jak postępuje.
Nieutracalność godności osobowej- nawet w przypadku choroby np. uszkodzenie mózgu wady rozwojowe nie pozbawiają
człowieka godności osobowej mogą jedynie uniemożliwić ujawnienie się człowiekowi właściwości intelektualnych i moralnych.
Godność osobowa ujawnia nadrzędność osoby i jej pozycji wobec wszystkich innych bytów i związanych z nimi dóbr z dobrem
wspólnym włącznie. W godności zawiera się też postulat moralnego doskonalenia się człowieka jego samorealizacji w obszarach
najwyższych dóbr.
- godność osobowa w personalizmie stanowi naczelną normę moralności.
- Rodziewicz odróżnia normę moralność od normy moralnej. Norma moralności jest sama godność osoby zaś norma moralna jest
regułą wskazującą jak ową godność afirmować.
- personalistyczna norma moralna wyklucza więc instrumentalne traktowanie człowieka tj. posługiwanie się nim jak
bezosobowym narzędziem lub środkiem do celu.
DEWIZA TA ZAKŁADA-
-afirmacje godności osobistej ”adresata” czynu
-wskazuje na afirmację godności sprawcy czynu
- oraz uznanie przez nas naszej własnej godności.
Osobowa godność adresata wyklucza instrumentalne traktowanie jednych osób dla dobra innych osób-
(totalitaryzm), czy to w formie poświęcenie wielu osób na rzecz jednostki -(indywidualizm).
Dana osoba może sama z własnego wyboru poświęcić się dla innych wyłączając jednak negację własnej godności czyli samo
upodlenie, ale nie może być poświęcona przez kogokolwiek innego. Personalistyczna norma moralności znosi opozycję między
etyką indywidualną(osobową) a etyką społeczną. W jej świetle akt afirmacji osoby lub osób przez osobę okazuję się z jednej
strony jako czyn bezinteresownej miłości(aktem wspólnot twórczym) z drugiej zaś niesie za sobą samospełnienie
(samodoskonalenie) podmiotu tego aktu.
GODNOŚĆ OSOBOWOŚCIOWA:
Doskonałość która zrodziła się w działaniu moralnie wartościowym i utrwaliła się w czyjejś osobowości. Jest ono osiągane przez
- wychowanie
- przez własną pracę nad sobą
- oddziaływanie środowiska
Nie jest ona więc wartością wrodzoną lecz nabytą przez istoty ludzkie w różnym stopniu. Natomiast tuż po jej osiągnięciu
można ją utracić poprzez postępowanie niemoralne lub pod wpływem innych niekorzystnych czynników.
GODNOŚĆ OSOBISTA:
Wiąże się z poczuciem własnej godności, honorem.
WOLNA WOLA:
Wola- termin oznaczający zdolność lub dyspozycję człowieka do świadomego i celowego kierowania swoim postępowaniem do
podejmowania decyzji o realizacji jakiś działań a zaniechaniu innych.
Wolna wola- swoboda do podejmowania decyzji zdolność do kierowania swoim postępowaniem. Interpretacja tego pojęcia jest
zależna od założeń filozoficznych danego systemu etycznego.
Świadczy o autonomii człowieka i umożliwia mu dokonywanie swobodnego wyboru co najmniej między dwoma możliwymi
sposobami zachowania się w określonej sytuacji. Nie oznacza to jednak wszechwładzy nad sobą i innymi w kierowaniu tą
wolnością człowieka jak byt rozumny musi dążyć do poznania prawdy o dobru do którego zmierza.
ETYKA NIEZALEŻNA-
T, Kotarbiński 1886-1981 jest to system etyki normatywnej który nie wiąże postulowanych przez siebie zasad z rozstrzygnięciami
filozoficznymi, religijnymi, lub innymi lecz utrzymuje że głoszone w jego ramach wskazanie moralne nie zawdzięczają swojego
istnienia i swej prawomocności nikomu i niczemu. Od religii zdaniem twórcy tej etyki nie trzeba odwoływać się do opatrzności ani
do nieśmiertelności y uznać za słuszne jeśli się chwali męstwo dobroć serce pracowitość godność własną szlachetność motywacji
inaczej nie należy odwoływać się do prawd wiary by uzasadnić co to jest dobro męstwo szlachetność czy prawość.
Od filozofii czyli od filozoficznej wizji świata tzn że etyka niezależna nie korzysta dla uzasadnienia tego co głosi z żadnych założeń
ani religijno mityczny ani teologicznych czy innych założeń filozoficznych. Od czynników zewnętrznych bowiem głosu własnego
sumienia nie podobna zastąpić głosem cudzym. Prawdziwa etyka jest etyką autonomiczną czyli ma źródło w nas samych w
naszym sumieniu. Od autorytetów politycznych „ nie można przekazać komuś innemu swojego sumienia, posłuszeństwo ma
granice” sumienie jest ponad zewnętrznymi autorytetami ono ostatecznie stanowi najwyższą normę.
SUMIENIE JAKO FUNDAMENT ETYKI NIEZALEŻNEJ :
Sumienie- to dyspozycja do dawania ocen etycznych. Pozwala odróżnić czyny dobre od złych. Sumienie nie tylko jest władzą
pozwalającą uchwycić wartość moralną czynów, lecz także siłą determinującą nasze postępowanie „ Dziwny to i tajemniczy głos
gdy się ozwie wiąże duszę nakazem lub zakazem” należy uznać że człowiek posiada zdolność do wydawania ocen specyficznie
etycznych. Wychodząc od sumienia można ustalić kryteria dobra i zła moralnego- etyka jako nauka krytyczna.
- Zaproponować model działania moralnego- etyka jako nauka praktyczna.
- Określić ogólną normę działania- etyka jako nauka normatywna
AKSJOMATY ETYCZNE
T. KOTARBIŃSKIEGO:
- dobroć jest wyższa od złośliwości
- prawość jest wyższa od bezprawia
- odwaga jest wyższa od tchórzostwa
- opanowanie nad sobą od braku woli
- dynamizm moralny od marazmu
WZORZEC OPIEKUNA SPOLEGLIWEGO I JEGO ANTYTEZA:
Dobroć- okrucieństwo
Męstwo- tchórzostwo
Prawość - nieuczciwość
Dzielność- opieszałość
Opanowanie – uległość.
Człowiek spolegliwy - to człowiek na którego zawsze można liczyć.
ETYKA TROSKI
TROSZCZYĆ SIĘ-oznacza chronić dzielić się posiadanym dobrem utrzymywać kogoś lub coś.
TROSKLIWOŚĆ to moralne zobowiązanie lub powinność pracowników służby zdrowia(Pellegrini)
TROSKLIWOŚĆ ETYCZNA obejmuje te relacje w których między osobami następuje spotkanie o charakterze moralnym .W
naukach humanistycznych –określa się jako autentyczny ludzki stan bycia.
TROSKA pojmowana jest jako wartość interpersonalna i międzyludzka.Strużewski uważa że troska jest wartością międzyludzką i
wyróżnia trzy aspekty tej troski;
-stan bycia troskliwym
-posiadanie troskliwej natury
-doświadczanie na sobie efektu troski
ETYKA TROSKI-jest etyką chronienia osób,etyką wierności człowiekowi znajdującemu się w sytuacji zagrożenia. Taką sytuacją
może być pobyt w szpitalu,czy też człowiek chory we własnym domu.
ETYKA TROSKI-jest inspirowana przez postawę dobroci i życzliwości,która jest możliwa tylko w klimacie personalnie przeżywanej
miłości.Etyka troski wiąże się ściśle z feminizmem,a więc działalnością kobiet.Bowiem to głównie kobiety troszczyły się o
rodzinę,potomstwo,osoby chore czy też starsze ,kalekie.Współcześnie w etyce wyróżnia się dwa nurty etyki troski; -nurt
chrześcijański -nurt feministyczny czyli świecki.
W praktyce opiekuńczej etykę troski rozwinęły zgromadzenia zakonne niosąc pomoc potrzebującym opieki.Główną wykładnią
moralną w ich pracy była i jest przypowieść o miłosiernym samarytaninie
Ze względu na humanistyczno aksjologiczne przesłanie tej przypowieści jest ona nadal aktualna nie tylko w życiu każdego
człowieka , ale też w SŁUŻBIE ZDROWIA.
Przypowieść o SAMARYTANINIE pokazuje nam jaki powinien być stosunek każdego z nas do cierpiącego człowieka.
Po pierwsze Samarytanin nie opuścił człowieka potrzebującego pomocy;
Po wtóre jego zachowaniw było bezinteresowne-nie oczekiwał niczego w zamian mimo ,iż wydał dość dużo własnych
pieniędzy.;
Po trzecie przekładał wartości moralne ponad materialne.

Niektórzy teoretycy pielęgniarstwa uważają troskliwość za podstawę i zasadę moralną Np.;Gadow dowodzi iż wartość
troskliwości wspiera etykę pielęgniarstwa, chroniąc i umacniając poczucie godności ludzkiej pacjenta.
Jej zdaniem w relacjach pielęgniarka – pacjent troskliwość może stanowić zobowiązanie na którym pacjent może polegać do
końca i jest wyrażona mówieniem prawdy,oraz za pośrednictwem dotyku.
TROSKLIWOŚĆ jest pojmowana jako ideał moralny i społeczny.Gadow rozumie troskliwość jako środek ochrony ludzkiej godności
pacjentów w czasie świadczenia im niezbędnej pomocy w opiece nad ich zdrowiem.
Watson proponuje , aby troskliwość została przyjęta za podstawę pielęgniarstwa jako dyscyplinę naukową.Troskliwość bowiem
zobowiązuje pielęgniarkę do chronienia ludzkiej godności i człowieczeństwa.Troskliwość to również ideał profesjonalny
wpływający na działanie podejmowane wspólnie w zawodzie pielęgniarskim, mający głęboki wpływ na rozwój ludzkiej
cywilizacji.Watson rozpatruje troskliwość jako służbę podejmowaną w stosunku do ludzkich potrzeb , takich jak potrzeba obrony
czy potrzeba miłości.
TROSKLIWOŚĆ PIELĘGNIARSKA JEST SPECJALNIE UKIERUNKOWANA NA OCHRONĘ ZDROWIA I DOBRA PACJENTA.
Etyka troskliwości koncentruje się wokół troskliwości pielęgnacyjnej , jako istoty (natury) esencji pielęgniarstwa.
Stopień w jakim troska ma być stosowana w pracy pielęgniarki zależy od wielu czynników;
- czynników osobowych pielęgniarki-przekonań religijnych,samopoczucie w pracy, doświadczeń z doznawania troski
-czynników uzależnionych od pacjenta np.;czy jest osobą współpracującą
-czasu przeznaczonego na opiekę
-współdziałania innych osób w tym rodziny pacjenta
- pomocy instytucjonalnej.
Fenomen troski w pracy pielęgniarki składa się z pięciu integralnych części:
1.Wczucia i empatii
2.Kompetencji i znajomości fachu
3.przeświadczenia i pewności siebie,
4 .zaufania
5. zobowiązania się i zaangażowania
6. sumienności i uczciwości
Przypowieść o Miłosiernym Samarytaninie
DEFINICJE CNOTY
CNOTA-pochodzi z jęz. greckiego”arete”co oznacza męstwo , dzielność , obyczajowość.
ARETOLOGIA oznacza naukę o cnotach (teorie cnót moralnych)Termin ten można rozpatrywać w dwojaki sposób ;
-w sensie szerokim „cnota” oznacza „wszelkie usprawnienia bytu jako podmiotu działania do wykonywania aktów
odpowiadających jego naturze”
- w sensie moralnym-„jako stała słuszność do spełniania aktów moralnie dobrych.

Szczególnym przedmiotem zainteresowanie ar etologii jako działu etyki normatywnej jest rozpatrywanie sprawności (moralnych,
intelektualnych, technicznych)oraz praktycznej realizacji czynów moralnie dobrych.
Teorie cnoty mają swoje korzenie w cnotach homeryckich ok.IX wp.n.e.
Etyka cnoty była uprawiana przez filozofów starożytnej Grecji,a zwłaszcza przez Platona i Arystotelesa. Do zespołu cnót
klasycznych świata starożytnego należały;odwaga, mądrość, przyjaźń, umiarkowanie, sprawiedliwość.
W okresie chrześcijaństwa podkreślano cnoty kardynalne, oraz cnoty tologiczne: wiarę, nadzieję, miłość albo miłosierdzie.
Zdaniem Kitwood (1990)do cnót uznanych współcześnie należą:współodczuwanie, troskliwość, odpowiedzialność, wrażliwość,
wewnętrzne zintegrowanie, mądrość i autentyczność.
Współcześnie tematykę cnót podejmuje wielu teoretyków pielęgniarstwa.Czynią to:Lifton, Brody, Frej, Johnston, Holmes, Scott.
ZDANIEM SCOTT najbardziej interesująca teoria cnoty nadająca się do zastosowania w pielęgniarstwie to koncepcja Arystotelesa.
Wg autorki etyka ta stanowi warte uzupełnienia etyki zasad praw i obowiązków, czyli tej etyki która dotychczas skupiała najwięcej
uwagi pielęgniarek. Wg Scott w poglądach Arystotelesa na uwagę zasługuje istota dobra i jego osiąganie, nabywanie przez
człowieka cnót moralnych. WG Arystotelesa aby wyjaśnić istotę dobra trzeba najpierw możliwie precyzyjnie określić specyfikę
tego czego ono dotyczy. Wyjaśnienie dobra człowieka wymaga zatem zdefiniowania i określenia tego:
- Kim jest człowiek
- Jakie są jego potrzeby
- Czym jest jego życie
WYJAŚNIENIE: Dobro wiązać się musi także z rolą jaką człowiek podejmuje.
To co jest bowiem dobrem w jednej roli nie musi być nim w drugiej. Istotne jest również to iż dobro musi być do osiągnięcia. U
Arystotelesa osiąganie moralnego dobra jest bardziej możliwe gdy dochodzi do niego w procesie kształtowania swoich cech
wewnętrznych aniżeli przez całej swojej woli podejmowany po to aby się zmienić. Przenosząc powyższe refleksje do pielęgniarki
można stwierdzić że sprawą podstawową jest to jakimi podstawowymi cechami powinna cechować się pielęgniarka, czy
osiągnięcie tych cech jest dla niej możliwe oraz to że ich nabywanie powinno przebiegać w procesie rozwoju. Beauchamp i
Childress wymieniają 4 cnoty podstawowe jako najważniejsze w opiece nad zdrowiem to: współodczuwanie, mądrość
zasługiwanie na zaufanie i integralność wewnętrzna. Autorzy opracowują także definicję tych cnót:
1. Współodczuwanie do działania na rzecz pomyślności innych:
-Świadoma wyobraźnia.
-Zdolność do odczuwania prawdziwej sympatii i czułości w połączeniu z odczuwaniem dyskomfortu w zetknięciu z tymi, których
spotyka nieszczęście lub cierpienie.
2. Mądrość jako cnotę cechuje:
-wrażliwość
-rozumienie(zdolność do podejmowania własnych osądów)
- działanie- zgonie z podjętą decyzją
3. Zasługiwanie na zaufanie- jako cnota oznacza budzenie u innych mocnego przekonania:
- o posiadanych umiejętnościach
- o kierowaniu się właściwymi motywami zgodnie z normami moralnymi
4. Integralność wewnętrzna została uznana za cnotę kardynała. Cnota ta obejmuje:
- Spójną integrację wartości moralnych racjonalnie stabilnych i moralnie słusznych.
- wierne kierowanie się tymi wartościami zarówno w podejmowaniu sądów jak i w postępowaniu.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZAWODOWA:
Właściwość ludzkiego postępowania polegająca na możliwości lub gotowości do ponoszenia konsekwencji wzięcie na siebie
dobrych i złych skutków własnego postępowania. Odpowiedzialność wynika z poczytalności i nieskrępowanie w
działaniu(wolności) oraz domniemania że wartość moralna spełniona w czynie staje się składową moralną osobowości sprawcy.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZAWODOWA:
Pielęgniarki i położnej oznacza obowiązek moralny lub prawny w dopowiadaniu za wykonanie osobiście lub zlecone innej osobie
czynności zawodowe bądź za ich zaniechanie lub zaniedbanie w wykonywaniu tych czynności. W ramach szeroko pojętych
odpowiedzialności zawodowych wyróżniamy odpowiedzialności:
- moralna
- cywilna
-materialna
- prawna
- służbowa
Odpowiedzialność moralna oznacza konieczność odpowiadania za swoje czyny zachowanie nakazane bądź zakazane przez normę
moralną ( kodeksy deontologiczne) i ponoszenie za nie konsekwencji odpowiedzialność moralna dotyczy całej sfery życia
zawodowego i pozazawodowego pielęgniarki tj. pielęgniarka-pacjent pielęgniarka-inne osoby w kręgu jej oddziaływania oraz
własnego rozwoju.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ MORALNA to znaczy że jeśli ktoś przyjął jakieś zobowiązanie to bez względu na konsekwencje powinien się
z nich wywiązać. Oznacza to także że jeśli ktoś przyjął zobowiązanie dobrowolnie i był świadomy tego to musi je wykonać.
Pojawiają się 2 ważne czynniki towarzyszące odpowiedzialność a mianowicie wolność oraz świadomość. Rodzaje
opowiedzialnośći moralnej to odpowiedzialnośći:
-wobec siebie
- za opiekę, wobec kogoś
ODPOWIEDZIALNOŚĆ WOBEC SIEBIE:
- za decyzję bycia pielęgniarką lekarzem itp.
- za własny rozwój zawodowy
- za własne zdrowie
- za poznawanie samego siebie rozwój wartości normalnych takich jak opanowanie życzliwość
Odpowiedzialność za opiekę:
- za osobę
- zadanie
ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA OSOBĘ-podstawową powinnością moralną jest przyjmowanie odpowiedzialności za drugiego
człowieka- myślnik pac jęta często chorego i cierpiącego. W relacjach pacjent- pielęgniarka pacjent powinien stanowić centralne
ogniwo działań opiekuńczych.
Zaś pielęgniarka powinna poszukiwać w nim wartości pozytywnych i pomóc mu zaakceptować sytuację w jakiej się znalazł. W
związku z tym powinnością moralną pielęgniarki będzie:
- akceptacja pac jęta takim jakim on jest
- poszanowanie jego godności
- poznanie jego sytuacji
- uznanie cierpień pacjenta za podstawę imperatywu moralnego” trzeba pomóc”
- przyjęcie tego imperatywu w formie „muszę pomóc”
- wykonanie obowiązkowych zadań
- współprzyczynianie do polepszenia statusu moralnego, społecznego drugiego człowieka.
We wspomnianych relacjach pacjent- pielęgniarka rodzi się też szereg dylematów etycznych:
- Jak rozdzielić świadczenie usług medycznych między pacjentami.
- Czy proponowane działania są zgodne z prawem i przekonaniem pacjentów.
- Czy podejmowane przez pacjenta działania są jego wolnym i świadomym wyborem.
- Czy podjęta odpowiedzialność za zdrowie pacjenta jest zgodna z odpowiedzialnością samego pacjenta za swoje zdrowie itp.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA ZADANIA:
-działania pielęgniarki koncentrują się na zadaniach a więc czynnościach wynikających z formalnej struktury dnia pracy oraz
codziennych zleceń lekarza.
- pielęgniarki ponoszą zatem odpowiedzialność za realizację zadań jakość tej realizacji a nie za osobę.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRAWNA:
-oznacz obowiązek ponoszenia przewidzianej przez przepisy prawne określonych konsekwencji wyróżniamy odpowiedzialność:
- karną
-cywilną
-służbową
ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA- oznacza obowiązek ponoszenia konsekwencji przewidzianej przepisami kodeksu karnego.
Odpowiedzialność cywilna- oznacza obowiązek wynagradzania szkody lub straty z reguły ma charakter moralny. Pielęgniarka
może być pociągnięta do odpowiedzialności cywilnej z powodu szkody wyrządzonej pacjentowi lub jego rodzinie wówczas gdy na
skutek zaniedbania lub zaniechania doszło do uszczerbku na zdrowiu, trwałego kalectwa lub śmierci. W tym zakresie
odpowiedzialności cywilnej orzekają sądy powszechne.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ SŁUŻBOWA- oznacza zobowiązanie pielęgniarki do wykonania wyznaczonych umową zadań w sposób
możliwie jak najszybszy. Odpowiedzialność służba odnosi się do tego kto wykonuje daną pracę.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ MATERIALNA- oznacza konieczność ponoszenia odpowiedzialności za zawinioną szkodę zakładowi pracy.
ZGODNIE Z USTAWIĄ O SAMORZĄDACH PIELĘGNIARKI I POŁOŻNEJ Z 1991R:
1. UPOMNIENIE
2. NAGANA
3. ZAKAZ PEŁNIENIA FUNKCJI KIEROWNICZYCH OD 1-5 LAT
4. ZAWIESZENIE PRAWA WYKONYWANIA ZAWODU OD 6MCY-6LAT
5. POZBAWIENIE PRAWA WYKONYWANIA
ZAWODU.
PRAWA PACJENTA
PRAWO-PRZYWILEJ
Regulacje Międzynarodowe
-Powszechna deklaracja Praw Człowieka uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w1948r(dokumenty prawne)
-Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych wolności 1950r
-EUROPEJSKA KARTA SOCJALNA-1961
-MIĘDZYNARODOWY PAKT PRAW GOSPODARCZYCH ,SPOŁECZNYCH I KULTUROWYCH-1966R
-EUROPEJSKA KONWENCJA O OCHRONIE PRAW CZŁOWIEKA I GODNOŚCI ISTOTY LUDZKIEJ WOBEC ZASTOSOWAŃ BIOLOGII I
MEDYCYNY-1997
-POWSZECHNA DEKLARACJA PRAW DZIECKA -1959
REGULACJE PRAWNE I DEONTOLOGICZNE-KRAJOWE
1. Konstytucja RP art.68 ust.1”Każdy ma prawo do ochrony zdrowia”a ust.2 glosi,że obywatelom niezależnie od ich sytuacji
materialnej władze zapewniają równy dostęp do świadcz.opieki zdrowotnej finansowane .ze śr. publicznych
2. Kodeks cywilny-art.23-Prawo do wolności prywatności życia.
3. Ustawa o Zakładach opieki zdrowotnej z 30.08.1991 z póżniejszymi zmianami.
4. Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego z 19.08.1994
5. Ustawa o pobieraniu przechowywaniu,przeszczepianiu komórek tkanek i narządów z 1.07.2005
6. Ustawa o zawodzie lekarza 05.12.1996
7. Ustawa o zawodzie Pielęgniarki i Położnej 05.07.1996
Kodeks etyki lekarskiej
Kodeks etyki Polskiej Pielęgniarki i Położnej-reguluje kwestie wykonywania zawodu-obowiązki i powinności.

RODZAJE PRAW PACJENTA

1.Prawo do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom wiedzy medycznej
2. Prawo do natychmiastowej pomocy medycznej w ZOZ
3. Prawo do intymności i poszanowania godności osobistej
4. Prawo do umierania w spokoju i godności
5. Prawo do uzyskania przystępnej informacji o swoim stanie zdrowia
6. Do wyrażania zgody na świadczenia medyczne-zabiegi medyczne
7. Do kontaktu z rodziną
8. Do opieki duszpasterskiej
9. Do dodatkowej opieki pielęgnacyjnej sprawowanej przez osobę bliską lub inną osobę wskazaną przez pacjenta
10. Do wyrażania zgody lub sprzeciwu na pobranie po śmierci komórek tkanek i narządów oraz cofnięcie tego sprzeciwu
11. Do wyrażenia sprzeciwu na wykonanie sekcji zwłok
12. Do pomieszczenia i wyżywienia odpowiednich do stanu zdrowia pacjenta w ZAKŁADACH OPIEKI ZDROWOTNEJ
przeznaczonych dla osób wymagających całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych
13.Do wypisu ze szpitala, gdy stan zdrowia pacjenta nie wymaga dalszego leczenia w szpitalu.

WYRAŻENIE ZGODY NA;-

-przyjęcie do szpitala
-zabiegi diagnostyczne
-zabiegi medyczne i rehabilitacyjne
-świadczenia pielęgniarskie
-pobieranie i przeszczepianie narządów
-wykonanie sekcji zwłok
-eksperymenty medyczne.
Pacjent chory psychicznie
Sytuacja pacjenta z zaburzeniami psychicznymi może budzić kłopoty interpersonalne ze względu na brak wzajemnej
harmonizacji,regulacji pomiędzy ustawą o zawodzie lekarza , a ustawą o ochronie zdrowia psychicznego.
WYJĄTKI OD ZASADY UZYSKANIA ZGODY
Przepisy dopuszczają w pewnych ściśle określonych sytuacjach leczenie bez zgody, ale nawet przymusowo.Lekarz podejmujący się
leczenia pacjenta bez jego zgody nie atakuje jego życia i zdrowia , lecz jego wolność –prawo do decydowania o sobie.Rodzi się tu
bowiem kolizja dóbr stanowiących wartość społeczną.
SYTUACJA NADZWYCZAJNA –BRAK SWOBODY I ŚWIADOMOŚCI-przekroczenie zakresu udzielonej zgody.Są to sytuacje, w których
już po rozpoczęciu interwencji nie ma możliwości uzyskania zgody , gdy nie podjęcie interwencji zagrażałoby zdrowiu i życiu
pacjenta i nie ma możliwości uzyskania zgody od prawnego opiekuna lub sądu opiekuńczego.
CZYNNOŚCI NIE STWARZAJĄCE PODWYŻSZONEGO RYZYKA-przesłanki
Pacjent ze względu na stan zdrowia i wiek nie może sam wyrazić zgody.
1. Pacjent wymaga niezwłocznej pomocy lekarskiej-ratowanie życia
2. Brak porozumienia się z opiekunem prawnym lub ustawowym
3. Lekarz ma obowiązek skonsultować się z innym lekarzem.
CZYNNOŚCI STWARZAJĄCE PODWYŻSZONE RYZYKO DLA PACJENTA
1.Pacjent jest niezdolny do wyrażenia zgody-małoletni
2.Ubezwłasnowolniony lub niezdolny doDYLEMATY ETYCZNE W PRACY PIELĘGNIAREKDYL świadomego wyrażenia zgody.
FORMY WYRAŻANIA ZGODY
-Zgoda pisemna-zabiegi operacyjne, interw.medyczne
-zgoda pisemna i ustna-eksperymenty medyczne
-zgoda dorozumiana
-zgoda ustna w obecności dwóch świadków
Zgoda dorozumiana-wobec pozostałych badań i innych świadczeń zdrowotnych nie na zabiegi operacyjne i interwencje
stwarzające stan podwyższonego ryzyka.Uwzględnienie woli pacjenta brak sprzeciwu.
Zgoda domniemana-domniemanie faktyczne –nie znamy rzeczywistej woli danej osoby, ale problemy danej woli dojść przez
wnioskowanie tzn. co bym zrobiła gdybym była na miejscu pacjenta.
Domniemanie prawne-empirycznie przepis prawa, w braku danych co do woli osoby np.;brak sprzeciwu może oznaczać wolę
pacjenta
Zgoda blankietowa-pacjent wyraża zgodę ogólnie na leczenie na przyjęcie do szpitala lecz nie wyraża zgody na konkretną
interwencję medyczną
PRAWO DO INFORMACJI O;
-Warunkach i rodzaju udzielanych świadczeń zdrowotnych
-Sposobie rejestracji
-Sposobie informowania pacjentów o przewidywanym terminie i godzinie udzielania świadczeń zdrowotnych
-imieniu i nazwisku osób udzielających świadczeń medycznych
-Godzinie miejsce udzielenia świadczeń zdrowotnych w ramach POZ oraz pomocy doraźnej
-Nieobecności i zastępstwa osób udzielających świadczeń zdrowotnych
-wykazie badań diagnostycznych wykonywanych na podstawie skierowania lekarza POZ.
-informacji stanie zdrowia
-proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych, leczniczych i pielęgnacyjnych
-rokowaniu art.19 ust.1 pkt2 i 3ustaway o ZOZ z 1991, ust..o zaw.lekarza, ustawa o zaw.pielęgniarki i położnej.
-prawo do informacji w omawianym zakresie mają pacjenci, którzy ukończyli 16 lat.Jeżeli pacjent nie ukończył 16 r ż lub jest
nieprzytomny – lekarz zobowiązany jest do jej przekazania przedstawicielowi ustawowemu, opiekunowi faktycznemu art.31
ust5,6 o zawodach medycznych
DYLEMATY ETYCZNE W PRACY PIELĘGNIAREK
DYLEMAT ETYCZNY-jest definiowany w dwojaki sposób:1- TRUDNY PROBLEM POZORNIE NIEMOŻLIWY DO ROZWIĄZANIA.
2- SYTUACJA WYMAGAJĄCA WYBORU MIĘDZY DWOMA ALTERNATYWAMI, W KTÓREJ ŻADNE Z ROZWIĄZAŃ NIE JEST
ZADAWALAJĄCE .
Dylematy w pracy pielęgniarki
Dylemat etyczny- jest wyborem odwołującym się do naszych przekonań i odczuć o tym co my rzeczywiście uważamy za dobre i
słuszne w świetle wartości i zasad moralnych i wg tych kryteriów pragniemy postępować. Dylemat etyczny to-sytuacje
sprzecznych żądań, wymagających naszego ustosunkowania się do nich i wyboru. Podejmując działanie zgodnie z jedną zasadą
narusza drugą.
ŹRÓDŁA DYLEMATU ZALEŻĄ OD:
1)Specjalności pielęgniarskiej –inne ma środowiskowa od pediatrycznej
2)Stanowiska: inne naczelna od odcinkowej
3)Atmosfery w pracy.
W pracy pielęgniarki dylematy etyczne powstają na podłożu konfliktu wartości , oraz na podłożu konfliktów moralnych między
powinnościami pielęgniarek, a prawem pacjenta.
DYLEMATY BIOETYCZNE-w wyniku postępu naukowego w medycynie : dotyczy lekarzy (aborcja, zapłodnienie invitro,eutanazje)
BIOETYKA-bios-życie, ethos-zwyczaj, obyczaj
Nazwa powstała w latach 70-tych XX wdla określenia dyscypliny etycznej związanej z najnowszymi osiągnięciami nauk
biologicznych i medycznych.
Przedmiotem bioetyki-są takie sytuacje,w których na skutek ingerencji poznawczej i terapeutycznej w przebieg naturalnych
procesów biologicznych zostaje zagrożone życie jego trwanie lub dochodzi do śmierci.
BIOETYKA-jest nauką poszukującą rozwiązania problemów natury moralnej, które rodzą się w granicznych momentach życia
tj.poczęcia, narodzin chorobie i śmierci.Zajmuje się ona normowaniem i osądem moralnym stosowanych praktyk służby zdrowia
w odniesieniu do życia i zdrowia ludzkiego.
Bioetyka-jest nauką interdyscyplinarną –oprócz głosów etyki,moralistów,lekarzy uwzględnia także opinie prawników,socjologów,
psychologów,ekonomistów itp.
PODZIAŁ BIOETYKI
-Biogeneza-zajmuje się analizą moralną aspektów różnych praktyk,skierowanych na prenatalne formy ludzkiego życia np.sztuczne
zapłodnienie
-Bioterapia-moralnymi aspektami nowych metod leczenia w medycynie
Tanatologia-analizuje stosunek człowieka do cierpienia, choroby,śmierci( np.eutanazja)
Bioetyka zajmuje się:-poczęciem
-aborcją
-sztuczną prokreacją
-inżynierią genetyczną
-eksperymentami na człowieku
-transplantacją
-eutanazją