POJĘCIE ETYKI JAKO

PRZEDMIOTU I STANOWISKA 

Etyka urzędnika
 Tematem niniejszego referatu jest pojęcie etyki jako
przedmiotu i stanowiska. Poruszymy następujące
kwestie: co oznacza słowo etyka i jak jest rozumiane, rodzaje
etyki i poszczególne jej działy, pojęcie etyki a moralności,
etyka jako dyscyplina filozoficzna, podstawowe znaczenia
moralności, obiektywizm i subiektywizm aksjologiczny,
absolutyzm i relatywizm w etyce, etyka obowiązku a etyka
aspiracji, spór o kryterium oceny moralnej oraz jak
współcześnie jest rozumiana etyka. 
 Pochodzi od greckiego słowa ethike i
Skąd oznacza moralność (ethikos to moralny,
pochodzi słowo etyczny, od ethos - zwyczaj,
obyczaj). Etykę jako trzeci dział obok
 „etyka" i co fizyki i logiki  wprowadził do starożytnej
filozofii Arystoteles. 
oznacza? Nazywał ją filozofią praktyczną.
 Słowo „moralność" bywa używane w
dwóch zasadniczo odmiennych
znaczeniach: w sensie opisowym,
Zagadnienia aksjologicznie neutralnym, i w
 podstawowe   znaczeniu ocennym, wartościującym.
Odróżnienie tych dwóch znaczeń w
różnych kontekstach, w jakich występuje
słowo „moralność", nie zawsze jest łatwe. 
 Moralność oznacza dominujące w danej
epoce i środowisku społecznym
W sensie przekonania o tym, jakie postępowanie jest
opisowym  moralnie właściwe (moralnie nakazane), a
jakie jest niewłaściwe (moralnie
(aksjologiczni niepożądane), co jest moralnie dozwolone,
a co niedozwolone, co jest moralnym
e neutralnym)  obowiązkiem (powinnością) człowieka, a
co nim nie jest. 
 Moralne jest to, co jest oceniane moralnie
dodatnio, a co moralnie ujemnie, co jest
uznawane za absolutne dobro etyczne, co
powinno być pożądanym celem
W sensie ludzkich dążeń itp.
wartościujący  W takim wartościującym znaczeniu
stwierdza się np., że „prawdziwą
m moralnością" jest „moralność postępu",
„moralność wyrażająca
Ducha Narodu", „moralność czci dla
życia", albo też „moralność powszechnej
życzliwości i altruizmu".
 W ciągu wielu wieków rozwoju
myśli etycznej ...
różnym autorom 
(a wśród nich głównie filozofom) chodziło o ustalenie, co
jest rzeczywistą wartością moralną, jak ona istnieje i jak
można ją poznać. 
Nie przykuwali uwagi do systematycznego opisu tego, co dla
ludzi jest wartością, do czego ludzie dążą, czego starają
się unikać, jakich norm moralnych przestrzegają, jakie oceny
formułują i jakimi wartościami etycznymi w życiu się
kierują. 
Rozumienie moralistyka

etyki jest bardzo
szerokie, a rozważania nad naturą moralną człowieka

problemy, które się

na nią składają, są
analizy doktryn etycznych
rozległe i różnie
przedstawiane. 
W etyce zawierają analizy kodeksów etycznych 

się następujące
zagadnienia:  empiryczne badania nad moralnością
 Zagadnienie etyki podzielić możemy na
trzy główne rodzaje:

ETYKA ETYKA
METAETYKA
NORMATYWNA OPISOWA 
 Poszukuje odpowiedzi na pytanie, jakie
zachowania są moralnie dobre, a jakie
Etyka moralnie złe. Skupia się na ocenie,
normatywna analizie zachowań i innych aspektach
etycznych. Metodologia i status tej
dyscypliny są od dawna przedmiotem sporu.
 Zajmuje się ona nauka o moralności. Etyka
opisowa posługuje się różnymi metodami
badawczymi zapożyczonymi z nauk
społecznych, głównie psychologii i
Etyka socjologii. Bywa również nazywana z tego
opisowa powodu nauką o moralności.
Ze względu na stosowane metody
badawcze może być równie dobrze
traktowana jako część psychologii, jak i
socjologii.
  Jej przedmiotem zainteresowania nie są
zachowania ludzkie i ich moralna klasyfikacja,
ale samo znaczenie pojęć
używanych w języku  etyki.  
Przedmiotem zainteresowania metaetyki
jest również przedmiot kwalifikacji moralnej,
Metaetyka a więc ustalenie, co to jest czyn
ludzki, odpowiedzialność moralna, kto jest
podmiotem takiej odpowiedzialności, co
tę odpowiedzialność warunkuje, co
ją wyłącza. 
Oprócz ogólną definicją terminów, zajmuje
się również ich funkcją w języku.
 Co wspólnego z etyką i moralnością
ma kognitywizm, intuicjonizm, emotywizm
oraz historia moralności? 
 W dziejach myśli etycznej można
wyodrębnić 3 nurty: 

NURT
HIGIENA ŻYCIA HARMONIA
DOSKONAŁOŚCI
DUCHOWEGO  WSPÓŁŻYCIA
OSOBISTEJ
 Według innych autorów, 
np. wybitnego logika i filozofa Tadeusza Kotarbińskiego,
na główne zagadnienia etyki składają się trzy następujące działy:  

PRAKSEOLO
FELICYTOLO DEONTOLOG
GIA
GIA IA
MORALNA
 Wiele osób zadaje sobie pytania odnośnie uniwersalności norm
etycznych i norm moralnych. 
Możemy wyróżnić cztery stanowiska w tym temacie.  

skrajny absolutyzm( pryncypializ
skrajny sytuacjonizm( relatwizm) umiarkowany sytuacjonizm amoralizmem
m)
Kodeks etyczny a etyka zawodowa...
 Pojęcie etyki i moralności 
Etyka Moralność
Słowo „moralność” pochodzi natomiast
Słowo „etyka” oznaczaj zwyczaj, obyczaj, od łacińskiego mos, oznaczającego charakter,
charakter. W słowniku starożytnej greki było obyczaj, to, co konieczne i od
jeszcze inne podobne przymiotnika moralis, który znaczy
słowo: ήθός – ethos pisane przez „obyczajny”, „zgodny ze zwyczajami”.
eta, oznaczające chlew, stajnię, oborę, Na podstawie języka polskiego i innych 
ale także miejsce i sposób życia. Nie są jasne  języków  współczesnych słowo „moralność”
etymologiczne związki między tymi dwoma odnosi się do osobistych przekonań człowieka
greckimi wyrazami, o tym, co dobre, a co złe. Może obejmować
ale można zauważyć, że sens obu z nich swym zakresem zarówno zespoły
został przeniesiony norm postępowania uznane za wiążące w
do języków współczesnych, w których obok sumieniu, jak i zespoły ocen postępowania,
słowa „ethos” (lub „etos”) funkcjonują a także określone wzorce zachowań mające po
odpowiedniki polskiego słowa „etyka”.  stać osobowych ideałów moralnych. 
 Terminów „etyka” i „moralność” używamy jako synonimów. Podobnie
rzecz się ma z urobionymi od tych wyrazów przymiotnikami: „etyczny” –
„moralny”. W potocznym języku różnica między etyką a moralnością polega
na tym, że przekonania o tym, co dobre, a co złe, składające się
na moralność, rodzą się w sposób spontaniczny i intuicyjny, etyka
natomiast rozumiana jest jako zbiór przekonań pochodzących z
systematycznego namysłu. Etyka jest zatem uważana za efekt jakiegoś
rodzaju refleksji. 
Etyka jest przeciwstawiana moralności.
 Spór o znaczenie
podstawowych pojęć języka
 moralności 
Spór o treść podstawowych pojęć języka moralności ściśle wiąże się z
kwestią formalnego statusu sądów moralnych. Dlatego
warto prześledzić wspólnie główne linie
tych dwóch sporów metaetycznych. 
 Odpowiedzi na pytanie o sens pojęcia „dobry” 

 Pierwsza grupa obejmuje koncepcje, które zakładają, że możliwe jest sformułowanie

definicji pojęcia „dobry”, która oddawałaby istotne składniki
jego treści, będące nazwami właściwości poznawalnych empirycznie. Chodzi tu zarówno o
stanowiska, które utożsamiają dobro moralne z przyjemnością (hedonizm), jak i
o różne koncepcje prawa naturalnego, a także utylitarystyczne koncepcje etyczne.

To bardzo duża grupa koncepcji etycznych, które dominowały w historii myśli etycznej

aż do początku XX w. Stanowiska te poddał krytyce G.E. Moore – filozof i etyk z
Cambridge – umieszczając je w dziele „Principia ethica” z 1901 r. pod wspólnym szyldem
„naturalizm”. 
Koncepcje naturalistyczne – zdaniem Moore’a – 
ulegają specyficznemu złudzeniu epistemicznemu, które nazwał
„błędem naturalistycznym” (naturalistic fallacy). Moore wyjaśnia istotę
tego błędu następująco:

Definiowanie – jego zdaniem – polega na rozkładaniu pojęć złożonych, czyli na

wskazaniu elementów treści definiowanego pojęcia. Pojęcia proste
nie poddają się definiowaniu (mogą być jedynie przedmiotem definicji ostensywnych).
Kto próbuje budować zwykłą definicję pojęcia prostego (np. terminu „żółty”),
podejmuje się niemożliwego.
 Zdaniem Moore’a podstawowe pojęcia języka moralności są pojęciami prostymi,
zatem niedefiniowalnymi. Nie uważa on jednak, by niedefiniowalność terminu
„dobry” uniemożliwiała formułowanie sądów moralnych.
Takie sądy są możliwe dzięki szczególnej władzy poznawczej, jaką jest intuicja. Moore
reprezentował zatem stanowisko, które nazywane jest
intuicjonizmem. Zarówno zwolennicy różnych odmian naturalizmu, jak
i intuicjoniści uważają, że sądy moralne mają charakter poznawczy, a w
konsekwencji posiadają wartość logiczną prawdy albo fałszu. 
Naturalizm i intuicjonizm zajmują zatem pozycję kognitywistyczną. Stanowisko to jest przedmiotem
krytyki antykognitywizmu (nazywanego również nonkognitywizmem lub akognitywizmem), który odmawia sa
dom moralnym charakteru poznawczego i wartości logicznej. 

Za pierwszych antykognitywistów uważa się zwolenników emotywizmu.
Emotywiści głoszą tezę, że sądy moralne nie są wypowiedziami o rzeczywistości zewnętrznej wobec tego,
kto sąd taki formułuje, ale są wyłącznie wyrazem emocji przeżywanych przez niego. 
Sąd moralny tylko z pozoru ma konstrukcję zdania opisowego (np.: „Zabijanie niewinnych jest złe moralnie”).
W rzeczywistości wypowiedź taka nie mówi nic o danej kategorii ludzkich czynów (zabijaniu niewinnych,
aborcji, eutanazji, wiwisekcji czy kłamaniu), lecz wyraża negatywne emocje przeżywane przez tego, kto
taki sąd wyraża. Moralny dyskurs w ujęciu emotywistów nie jest zatem nakierowany na ustalenie, czy
dany sąd moralny jest prawdziwy (jeśli wartość logiczna sądu moralnego jest kwestionowana), lecz raczej
na zmianę emocjonalnego nastawienia uczestników debaty. Przy takim podejściu jedyną
miarą wartości argumentu w dyskursie etycznym jest jego skuteczność.
  Emotywiści przejęli od G.E. Moore’a pojęcie błędu naturalistycznego, jednak istotnie zmodyfikowali jego
sens. Pod tym pojęciem współcześni antykognitywiści rozumieją każdą próbę wyprowadzania „powinności” z
„bytu” albo inaczej – norm ze zdań opisowych. Błąd naturalistyczny nabiera tu charakteru błędu logicznego. 
 Obiektywizm i subiektywizm aksjologic
zny​
Zwolennicy obiektywizmu i subiektywizmu aksjologicznego spierają się
o istotę wartości moralnych. Zwolennicy
obiektywizmu uważają, że wartości (dobra) moralne istnieją
realnie, niezależnie od ludzkiej woli i świadomości. Są lokowane w
naturze świata, naturze rzeczy lub naturze człowieka. Obiektywistyczny
charakter mają również koncepcje etyczne lokujące wartości moralne w sferze
społecznej świadomości. Dla zwolenników subiektywizmu
aksjologicznego wartości moralne są natomiast niczym innym jak tylko wyrazem
ludzkich przekonań, preferencji, jednym słowem: istnieją jedynie w sferze
psychiki. 
 Absolutyzm i relatywizm w etyce

Pojęcie relatywizmu etycznego jest wieloznaczne. Jako stanowisko

etyczne może przybierać postać relatywizmu aksjologicznego.
Można odróżnić relatywistyczne stanowisko umiarkowane i skrajne.
  Relatywizm metodologiczny głosi tezę, że wszelkie uzasadnienie norm
moralnych ma jedynie względny charakter, gdyż polega ono na
wskazaniu ich związku z najogólniejszymi założeniami wartościującymi
jakiegoś systemu etycznego, lecz same te założenia nie podlegają
uzasadnieniu. 
 Absolutyzm i relatywizm w etyce

Relatywizm sytuacyjny to teoria głosząca względne obowiązywanie

norm moralnych. 
Zwolennicy skrajnego relatywizmu sytuacyjnego uważają, że wszystkie
normy moralne obowiązują względnie, więc nie ma większego sensu
konstruowanie moralności jako zbioru nakazów i zakazów.
Zwolennicy umiarkowanej wersji tak pojmowanego relatywizmu uznają
bezwzględne obowiązywanie niektórych norm moralnych.
 Stanowisko przeciwne relatywizmowi sytuacyjnemu nazywane jest
pryncypializmem.
 Etyka obowiązku a etyka aspiracji

Etycy i moraliści rozróżniają często obowiązek przestrzegania norm

moralnych od wypełniania pewnych moralnych ideałów.

• Moralność obowiązku operuje kategorycznymi zakazami i nakazami,

skupiona jest na zapewnieniu, by ludzie wypełniali podstawowe
wymogi życia społecznego. 
• Moralność aspiracji natomiast ma na celu wskazanie, w jaki sposób
człowiek może wykorzystać w pełni swoje zdolności.
 Spór o kryterium oceny moralnej
Odwiecznym przedmiotem sporu w metaetyce jest kwestia kryterium moralnej
oceny czynów. Zwolennicy stanowiska teleologicznego uważają, że dla
moralnej oceny czynu kluczowe znaczenie ma zamiar podmiotu czynu.
Stanowisko to ma jednak liczne słabe punkty. 
Stanowiskiem znacznie bardziej rozpowszechnionym jest konsekwencjalizm.
Przykładem stanowiska konsekwencjalistycznego jest utylitaryzm. 
Obok niezaprzeczalnych zalet konsekwencjalizm posiada również istotne wady. 
Teoriom konsekwencjalistycznym przeciwstawiają się teorie deontologiczne, w
których kluczowe znaczenie ma pojęcie obowiązku. W ujęciu deontologicznym
o moralnej kwalifikacji czynu decyduje jego wewnętrzny charakter.
 Współczesne rozumienie etyki
Etyka oznacza normy zachowania, postępowania. Bada moralność i
tworzy rozległe systemy myślowe. Te systemy myślowe, nad którymi
pracowali, dumali i nadal rozmyślają liczni filozofowie dają wskazówki
jak żyć szczęśliwie, jak działać efektywnie, bez szkody dla innych, oraz
jak być sprawiedliwym i dobrym człowiekiem.

W otaczającym nas świecie, dyskusje na temat podniesienia moralności

winny tyczyć się szczególnie następujących sfer: 
• wychowania dzieci, młodzieży, edukowanie społeczeństwa;
• polityka;
• problemy wojenne.
 W XXI wieku
Nie trzeba przekonywać, że wychowanie młodego
pokolenia i związane z nim zadania należą do
najważniejszych obecnej cywilizacji. W obliczu zmian
kulturowych i migracyjnych stoi zatem wyzwanie
utrzymania ładu, pokoju i bezwzględnej harmonii w całej
społeczności. Wychowanie, w kontekście wartości, staje
się naturalnym i moralnym obowiązkiem współczesnej
rodziny.
 Człowiek etyczny we współczesnym świecie
• nie unika współczucia 
• jest wrażliwy na niedolę, ból i cierpienie innych ludzi
• charakteryzuje się odwagą, uczciwością, odpowiedzialnością,
zdecydowaniem i sprawiedliwością
• taki człowiek może stać się odważnym opiekunem, powiernikiem
cudzych tajemnic, człowiekiem, któremu można zaufać i który zawsze
dotrzymuje danego słowa 
W niektórych społeczeństwach ceni się odwagę, w innych współczucie
dla cudzego cierpienia, a jeszcze w innych uczciwość, silną wolę
czy wytrwałość. Jednak każda z tych cech występujących razem
lub osobno, sprawia, że jednostka nosi w sobie podstawy zachowań
etycznych.
Ludzie, dla których etyka nie jest tylko pustym słowem, są dzisiaj bardzo
potrzebni. W czasach, kiedy brakuje współczucia i uczciwości, kiedy
zdecydowana większość kieruje się w życiu egoizmem i własnymi
potrzebami, tacy ludzie mogą stać się gwarantem zachowania norm
moralnych w danym społeczeństwie.
KONIEC :)