Istota kontroli w polskim

porządku prawnym
Pojęcie i istota kontroli

W n a u c e a d m i n i st ra c j i t ra k t u j e s i ę kon t ro l ę ja ko e l e me nt za r z ą d za n i a i a d mi n i st rowa n i a

E uge n i us z O c h an d ows k i: kont rol a p o l e ga n a u sta l e n i u i st n i e j ą c e go sta n u r ze c zy o ra z sta n u p oż ą d a n e go. Sta n p oż ą d a ny

ok re ś l a ny j e st p r zez o d p o w i e d n i e wzorc e , c z y te ż n o r my. N a s tę p n i e p oró wn u j e s i ę i za z n a c za róż n i c e . W ko ń c u
for mu ł u j e s i ę za l e c e n i a w c e l u u s u n i ę c i a n i e p raw i d ł o wo ś c i .

J a ce k L a ng : kont rol a to p o rów ny wa n i e te go, co je st , z t y m co być p o wi n n o. J e j c e l e m j e st u sta l e n i e , c zy p r zew i d z i a ny

sta n zosta ł u r ze c zy w i st n i o ny

J a ce k J ag i el s k i : kate gor i a kont ro l i oz n a c za n a stę p u j ą c e f u n kc j e :

- o bs e r wowa n i e i roz p oz n a wa n i e d a n e j d z i a ła l n oś c i ( w d a nym m i e j s c u i c za s i e ) .

- d okony wa n i e oc e ny te j d z i a ł a l n o ś c i ,

- staw i a n i e d i a g n ozy p r zyc zy n e we n t u a l nyc h n i e p ra wi d ł owoś c i ,

-for mu ł owa n i e w n i os ków, m a j ą c yc h n a c e l u za p ob i e ga n i e i p r ze c i wd z i a ł a n i e t y m n i e p raw i d ł owoś c i o m

Te w ym i e n i o n e f u n kc je ś w i a d c z ą , że u r ze c z y w i st n i e n i e i c h sta n o wi p ew i e n p roc e s , co oz n a cza d yn a m i kę f u n kc j i kont rol i .

 badanie zgodności stanu istniejącego ze
stanem postulowanym

Kontrola w
ustalenie zasięgu i przyczyn rozbieżności
administracji

przekazanie wyników tego ustalenia, a

czasem i wynikających stąd dyspozycji
zarówno podmiotowi kontrolowanemu,
jak i podmiotowi organizacyjnie
zwierzchniemu
 • Bezstronność- nakłada na organ prowadzący
kontrolę obowiązek obiektywnej oceny
kontrolowanej działalności. Najistotniejsze to
brak powiązań organizacyjnych o charakterze
nadzoru, istniejących pomiędzy jednostką
kontrolowaną a kontrolującą.
Cechy kontroli • Fachowość- zdolność oceny działalności jednostki
kontrolowanej z określonego punktu widzenia.
Wymogi odnoszą się przede wszystkim do
pracowników instytucji kontrolnych,
przeprowadzających w kontrolę.

• Efektywność- skuteczność kor ygowania

ni erawidłowych działań
Kryteria kontroli- muszą być określone przez
prawo. Są nimi:

• legalności,

• celowości,

• rzetelności,

• gospodarności,

• Uwzględniania interesu społecznego,

• Uwzględniania interesu indywidualnego,

• zgodności z polityką rządu,

• Inne szczegółowe kryteria

Etapy kontroli

1. ustalenie zaistniałego stanu rzeczy

2. ustalenie stanu oczekiwanego

3. zestawienie istniejącej sytuacji z wzorcami

4. sformułowanie różnic pomiędzy stanem rzeczywistym a stanem pożądanym

5. ustalenie przyczyn powstania różnic

6. sformułowanie zaleceń mających na celu zapobieżenie niepożądanym

zjawiskom w przyszłość
Zasięg kontroli można określać podmiotowo i
przedmiotowo.
 Podmioty poddawane kontroli:
a) Organy admi nistracji państwowej,

b) Organy administracji rządowej w sferze organi zacji zewnętrznej,

c) Organy administracji rządowej w zakresie kształtowani a zewnętrznych stosunków społecznych i

gospodarczych,

d) Organy samorządu terytorialnego w sferze organizacyjno-zewnętrznej,

e) Organy samorządu tery tori al nego w sferze kształtowania zewnętrznych stosunków społecznych i
gospodarczych,

f ) Podmioty społeczne w zakresie określonej prawem sferze organizowania stosunków społecznych, a także
gospodarczych i politycznych,

g) Gospodarcze podmioty państwowe i samorządowe pod kątem kształtowani a stosunków gospodarczych, a

czasem także społecznych

h) Gospodarcze pomi oty prywat ne w zakresie kształtowania stosunków gospodarczych, a ni ekiedy także
społecznych,

i ) Obywatel e w określonej prawem sferze ich działań pol itycznych, gospodarczych i społecznych
Kontrolę można podzielić na:

Kontrola zewnętrzna to taka, którą

przeprowadza organ administracji publicznej kompetentny
do jej przeprowadzania, często jest to organ nadrzędny
w stosunku do kontrolowanego. Kontrolujący jest
wyspecjalizowany do tego typu działalności i jest niezależny.

Kontrola wewnętrzna to taka, którą przeprowadza

kierownictwo jednostki lub odpowiednia komórka kontroli
wewnętrznej w jego imieniu.
Kontrolę wewnętrzną można podzielić na:

Kontrola funkcjonalna to taka kontrola, którą przeprowadza osoba

o najwyższych kompetencjach w  danej jednostce, oprócz tych czynności
wykonuje ona również inne niezwiązane z  kontrolą, np. główny księgowy
jednostki ma obowiązki kontrolne.

Kontrola instytucjonalna to taka, którą przeprowadzają specjalne,

samodzielne organy, które służą tylko do  kontrolowania przypisanych
im jednostek przykładem może tu  być kontrola prowadzona przez wydział
kontroli w urzędach wojewódzkich.
 Zadaniem organu kontrolującego jest
zbadanie w jakim stopniu stan faktyczny
odpowiada pewnemu przyjętemu
wzorcowi. Jeżeli stan ten nie jest zgodny
z pożądanym, organ kontrolny może
jedynie zasugerować wprowadzenie
pewnych zmian, nie może ich jednak
narzucić. Inaczej wygląda to w
przypadku nadzoru.
Kontrola jest przeprowadzana
względem podmiotów, które w sposób
organizacyjny lub inny znajdują się w
stosunku podległości wobec organu
kontrolnego. Ta cecha kontroli
najbardziej uwypuklona została w
kontroli wewnętrznej, gdzie
kontrolujący jest zarazem podmiotem
kontrolowanym.
 Podmioty kontrolujące:

Najczęściej spotykany podział dokonany jest wedle podmiotów kontrolujących. Rodzaje kontroli:

• kontrola parlamentarna (sejmowa i senacka), • kontrola resortowa,

• kontrola prezydencka,
• kontrola społeczna,
• kontrola sądowa,
• kontrola prokuratorska,
• kontrola Najwyższej Izby Kontroli,
• kontrola administracji rządowej nad
administracja samorządową,
• kontrola instancyjna,
• kontrolę międzyresortowa,
• kontrola dyscyplinarną,
• kontrola Rzecznika Praw Obywatelskich,
• kontrola dokonywaną przez Trybunał
Konstytucyjny.
Sposoby przeprowadzania kontroli:

• inspekcję (bezpośrednia obserwacja zachowań ludzi w kontrolowanej

jednostce),

• lustrację (ocena stanu rzeczywistego badanego podmiotu lub wyników

określonego działania),

• rewizję (najczęściej kontrola finansowa),

• wizytację (ocena przez bezpośredni wgląd w całokształt działalności

podmiotu kontrolowanego).
Bibliografia:

• Nowy słownik języka polskiego PWN, Warszawa 2002

• J. Boć, Prawo administracyjne, Wrocław 1998

• E. Ochendowski, Prawo administracyjne. Część ogólna, Toruń 2001

• J. Jagielski, Kontrola administracji publicznej, Warszawa 2007

• J. Lang, Kontrola administracji publicznej, Warszawa 1999

• Pojęcie kontroli w prawie polskim (sn2.eu)

• Istota, charakter i zadania współczesnej administracji publicznej w Polsce - NETTV24