T.C.

MARMARA ÜNİVERSİTESİ
TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ
ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ
TEST VE ÖLÇME TEKNİKLERİ DERSİ
UYGULAMA LABORATUVARI

DENEY 5

Temel Osiloskop Uygulamaları

2.DENEYİN AMACI

Bu deneyin amacı, Osiloskop ve Sinyal Üretecinin nasıl kullanıldığını öğrenmek.

Temel ölçümler gerçekleştirmek.

3.TEORİK BİLGİLER

Bir elektrik gerilimini ölçmek için bir voltmetre kullanırsınız. Ancak ölçmek
istediğiniz elektrik voltajı zamanla değişiyorsa ne olur? Voltmetre ekranı hızla
değişerek iyi bir okuma yapmanızı engelleyebilir veya zamana göre değişen gerilimin
bir ortalamasını görüntüleyebilir. Bu durumda, zamanla değişen tüm "sinyali"
gözlemlemek ve ölçmek için bir osiloskop (skop) kullanılabilir. Osiloskop, zamanla
değişen sinyalin bir görüntüsünü ekranına yerleştirir ve sinyalin şeklini
gözlemlememizi sağlar. Çoğu zaman olduğu gibi sinyal periyodik ise (kendini tekrar
ediyorsa) sinyalin frekansını, tekrarlanma hızını da ölçebiliriz.

Sinyal (dalga) biçimlerini görüntülemek için analog ve dijital olmak üzere iki temel
osiloskop türü kullanılabilir. Analog skop, katot ışını tüpündeki (CRT) elektron
ışınının ekran boyunca gezinirken yukarı ve aşağı hareketini kontrol etmek için ölçülen
dalga biçimini doğrudan uygulayarak çalışır. LCD'ler, LED'ler ve diğer birçok format
dâhil olmak üzere görüntüleme biçimleri şimdi kullanılmasına rağmen, uzun yıllar
televizyonlarda CRT kullanıldı. "Katot Işınları" bir elektrik alanı veya manyetik alan
uygulanarak bükülebilirler. 1897'de Alman fizikçi ve mucit Karl Ferdinand Braun,
elektron ışınının üstündeki ve altındaki dikey plakalara gerilim uygulayarak ilk
osiloskop katot ışın tüpünü (CRT) yaptı. Elektron ışını karşı uçtaki bir fosfor levhasına
çarpar ve parlak bir nokta çizer. Plakalar arasında gerilim değiştikçe, nokta Şekil 1'de
gösterildiği gibi yukarı ve aşağı hareket eder.

Şekil 1. Cathode Ray Tube (CRT) ve Analog Osiloskop

Sonuç olarak, ışın, ekrandaki dalga biçimi modelini izler.

Dijital skop ise, bir analog dijital dönüştürücüde (ADC) bir örnekleme işlemi ile
ölçülen dalga biçimini dijital bilgilere dönüştürür. Dijital bilgi daha sonra yeniden
yapılandırmak için kullanılır. Analog bir skop, dalga biçimlerini "gerçek zamanlı"
olduklarında görüntüler. Dijital skoplar, rastgele veya yalnızca bir kez meydana
gelebilecek geçici darbeleri ölçmek için kullanışlıdır. Ayrıca, ölçülen dalga biçimiyle
ilgili bilgiler dijital bir kapsamda saklanabileceğinden, daha sonra görüntülenebilir,
yazdırılabilir veya bir bilgisayar veya başka yollarla kapsamlı bir şekilde analiz
edilebilir.

Şekil 2. Dijital Osiloskop ve temel blok diyagramı

Şekil 3. Bir osiloskopun ön yüzü

Tipik bir çift kanallı osiloskobun ön panelden görünümü Şekil 1'de gösterilmektedir.
Osiloskoplar kanal sayısı kadar sinyali aynı anda ekranda görüntüleyebilir.
Osiloskoplar modele ve üreticiye göre değişir, ancak çoğu belirli ortak özelliklere
sahiptir. Temelde bir osiloskopta yatay/dikey kontrolleri ve tetiklemeyi sağlayan
düğmeler/butonlar bulunur. Yatay (horizontal) ayarlar zaman için, dikey (vertical)
ayarlar genlik için yapılır. İki kanallı osiloskopta, iki dikey konum kontrol düğmesi
(Volt/Div) ve bir yatay konum kontrol düğmesi (Time/Div veya Sec/Div) bulunur.
Osiloskop probları CH1 ve CH2 girişlerine bağlanır.

Ekranın hemen altında bulunan düğmeler ile osiloskobu açma (POWER), ekran
aydınlığını ayarlama (ILLUM), görüntüyü odaklama (FOCUS), sinyal izinin
parlaklığını-yoğunluğunu ayarlama (INTEN) yapılabilir. Ayrıca prob kalibrasyonu
için Konum kontrolü (Position) ile görüntülenen bir dalga biçimi ekranda dikey olarak
yukarı veya aşağı hareket ettirilebilinir. Bağlantı modları (AC, DC veya Ground) ve
Volt/Div için kaba veya ince ayar gibi ekranda görünen birkaç öğenin seçimini sağlar.

Şekil 4. DC ve AC Coupling

Tetikleme (Trigger), Sinyalin belirlenen yeri tetikleyerek sinyalin osiloskop

ekranında sabitlenmesini sağlar. Tetik Menüsü düğmesi, kenar veya eğim tetikleme,
tetik kaynağı, tetik modu ve diğer parametreler dahil olmak üzere ekranda görünen
birkaç öğenin seçimini sağlar. Ayrıca harici bir tetikleme sinyali için bir giriş vardır.
Tetikleme, ekrandaki bir dalga biçimini sabitler ve yalnızca bir kez veya rastgele
oluşan bir darbede düzgün şekilde tetiklenir. Tetiklenmeyen sinyal, birden fazla dalga
formu gibi görünen şeyleri üreterek ekran boyunca sürüklenme eğilimindedir.

Şekil 5. Tetiklenmiş ve tetiklenmemiş sinyal

GEREKLİ MALZEMELER

- 1 adet osiloskop ve probu, 1 adet sinyal üreteci, bağlantı kabloları

Deneylerin Yapılışı

1. Deney: Osiloskobun kalbirasyonunun yapılması

Osiloskopunuzu açın. VOLTS/DIV kontrolünü 1'e ayarlayın. Böylelikle dikey bölme

başına 1 V gösterecek şekilde ayarlama yapmış olursunuz. Gösterdiğiniz sinyale bağlı
olarak, bu ayarı artırmanız veya azaltmanız gerekebilir, ancak 1 V iyi bir başlangıç
noktasıdır. TIME/DIV kontrolünü 1 ms'ye ayarlayın. Bu kontrol, ekrandaki her bir
yatay bölüm tarafından temsil edilen zaman aralığını belirler. Bu kadranı en düşük hız
ayarına çevirmeyi deneyin. Ardından, kadranı her seferinde bir çentik çevirin ve düz
bir çizgi haline gelene kadar noktanın hızlanmasını izleyin.

Tetik anahtarını (Trigger) Otomatik olarak ayarlayın. Otomatik konum, osiloskopun

izi dalga biçimindeki ortak bir tetikleme noktasında stabilize etmesini sağlar.
Tetikleme modu Otomatik olarak ayarlanmazsa, dalga formu ekran boyunca kayarak
izlemeyi zorlaştırabilir.

Giriş konnektörüne (CH1) bir prob bağlayın. Osiloskop probları, giriş sinyaline
bağladığınız bir uç noktası ve ayrı bir topraklama kablosu içerir. Topraklama
kablosunda genellikle bir timsah klipsi bulunur. Bir devreyi test ederken, bu klips devre
içindeki herhangi bir ortak toprak noktasına bağlanabilir. Bazı durumlarda, topraklama
kablosu bağlanmayabilir.
Probun ucunu osiloskobun kalibrasyon çıkış terminaline bağlayınız (Şekil 6). Bu
terminal, osiloskop ekranını kalibre etmek için kullanabileceğiniz tepeden tepeye (pik
to pik) 2 V değerinde ve 1 kHz frekansında örnek bir kare dalga sağlar.

Şekil 6. Osiloskop probunun kalibrasyon çıkış ucuna bağlantısı

Kalibrasyon için test probunuzun toprak kablosunu bağlamanız gerekmez. Gerekirse,

kare dalga ekrana tam oturana kadar TIME/DIV ve VOLT/DIV kontrollerini ayarlayın.
 2. Deney: Sinyal üreteci (Function/Signal Generator) ile üretilen farklı
sinyallerin osiloskopla ölçülmesi

Sinyal üreteci, elektronik devreleri ve sistemleri test etmek veya kontrol etmek için
elektronik olarak temelde sinüs-kare-üçgen dalgaları üreten bir cihazdır. Sınırlı bir
frekans aralığında yalnızca bir tür dalga biçimi üreten özel amaçlı cihazlardan çok
çeşitli frekanslar ve çeşitli dalga biçimleri üreten programlanabilir araçlara kadar çeşitli
sinyal oluşturucular vardır. Tüm sinyal üreteçleri, temel olarak, genliği ve frekansı
ayarlanabilen sinyaller üreten bir elektronik devre olan bir osilatörden oluşur.

1- Güç Düğmesi
2- Üretilecek olan sinyal çeşitlerini seçmeye yarayan butonlar
3- Frekans ve genlik aralıklarını değiştirebileceğimiz butonlar
4- Frekans ince ayar düğmesi
5- Bu kontrol, AC çıkışının DC seviyesini ayarlar. Bir dalga biçimine pozitif veya
negatif bir DC seviyesi ekleyebilir ve darbe dalga biçimi çıkışının görev
döngüsünü ayarlayabilirsiniz. Sinüs dalgası veya üçgen dalga çıkışları bu
kontrolden etkilenmez.

Aşağıdaki sinyalleri sinyal üreteci aracılığıyla üretip osiloskop ekranında

görüntüleyiniz.

 𝑉𝑝 = 2 𝑉, 𝑓 = 50 𝐻𝑧 sinüs dalga
 𝑉𝑝−𝑝 = 1 𝑉, 𝑓 = 250 𝑘𝐻𝑧 kare dalga
 𝑉𝑝−𝑝 = 2 𝑉, 𝑓 = 150 𝐻𝑧 sinüs dalga
 𝑉𝑝 = 2,4 𝑉, 𝑓 = 5 𝑘𝐻𝑧 sinüs dalga
 𝑉𝑝 = 0,8 𝑉, 𝑓 = 1 𝑘𝐻𝑧 kare dalga
 𝑉𝑝 = 2 𝑉, 𝑓 = 50 𝐻𝑧 sinüs dalga
 𝑉𝑝−𝑝 = 5 𝑉, 𝑓 = 5 𝑘𝐻𝑧 üçgen dalga
 𝑉𝑝 = 2 𝑉, 𝑓 = 50 𝐻𝑧 üçgen
 3. Deney: Osiloskop ekranında görünen farklı sinyallerin okunması

Aşağıda birinci osiloskop girişine (CH1 ) bağlanarak osiloskop ekranında görünen

sinyallerin tepe (genliğini) değerini, tepeden tepeye değerini, frekansını, periyodunu
belirleyiniz ve tabloya yazınız.

𝑉𝑝
𝑉𝑝−𝑝
𝑓
𝑇

𝑉𝑝
𝑉𝑝−𝑝
𝑓
𝑇

𝑉𝑝
𝑉𝑝−𝑝
𝑓
𝑇

𝑉𝑝
𝑉𝑝−𝑝
𝑓
𝑇