Stralingsbescherming – Master

[H1 Basis van stralingsbeschermingsregelgeving]

Basis van stralingsbeschermingsregelgeving
1. Inleiding
Internationale context
Basis van de stralingsbeschermingsregelgeving
 UNSCEAR
 Rapporten met betrekking tot bronnen, gezondheids- en
erfelijke effecten van ioniserende straling

 ICRP
 Aanbevelingen tot stralingsbescherming (niet verplicht)

 IAEA
 Basic Safety Standards (BSS) en andere aanbevelingen

 European Commission (Euratom)

 European directives (verplicht)
 Euratom-BSS
Tijdschaal voor de creatie van nationale
regelgeving rond stralingsbescherming
Basis van stralingsbeschermingsregelgeving
1. Inleiding
2. UNSCEAR
UNSCEAR
 United Nations Scientific Committee on the
Effects of Atomic Radiation

 Opgericht in 1955

 Initiële focus: radioactieve neerslag van vele

bovengrondse kernproeven (1945-1980):
 Belangrijke blootstellingsbron bevolking
Atoombomproeven (1945-2000)
VS: 1127 Sovjetunie: 969 Frankrijk: 210

Bron: Unscear
Wereldwijde blootstelling bovengrondse kernproeven

 Maximale blootstelling (1963) = 0,11 mSv/j

 Gemiddelde blootstelling vandaag = 0,005 mSv/j
UNSCEAR
 Doelstellingen
 Overzicht bijhouden van (evolutie)
blootstelling van de wereldbevolking aan
alle bronnen ioniserende straling

 Verzamelen wetenschappelijke kennis over

gezondheidseffecten ioniserende straling
 Hoge dosis: radiodermitis, acute stralingsziekte, sterfte
 Lage dosis: (voornamelijk) toename van de
kankerincidentie
 Daarnaast: Erfelijke effecten, niet-kanker effecten
gevolgen voor omgeving (dieren, planten,…)
UNSCEAR
 Werking:
 Comité van 27 lidstaten (inclusief België)

 Jaarlijkse vergaderingen voor evaluatie

wetenschappelijke rapporten

 UNSCEAR rapporten:
http://www.unscear.org/index.html
Basis van stralingsbeschermingsregelgeving
1. Inleiding
2. UNSCEAR
3. ICRP
ICRP
 International Commission on Radiological
Protection

 Onafhankelijke wetenschappelijk
commissie (opgericht in 1928)

 Publiceert regelmatig aanbevelingen en

richtlijnen  geeft vorm aan
basisprincipes stralingsbescherming
Aanbevelingen ICRP (Historisch overzicht)
 1928: vermijden acute effecten
 Maximale toegelaten dosis: 1000 mSv/y

 1951: optimaliseringsprincipe (drempelwaarde

kanker kon niet worden vastgesteld)
 Maximale toegelaten dosis: 3 mSv/week (150 mSv/y)

 1956: analyse erfelijke effecten

(bestraling gonaden bij jongeren vermijden)
 Werknemers: maximaal toegelaten dosis: 50 mSv/y
 Bevolking: maximaal toegelaten dosis: 5 mSv/y
Aanbevelingen ICRP (Historisch overzicht)
 ICRP 26 (1977): drievoudige
beschermingssysteem
 Rechtvaardigen van ieder gebruik van
ioniserende straling
 Optimaliseren van de bescherming
 Beperken van de blootstelling van een
individu (limiet is niet langer toegelaten dosis)
Aanbevelingen ICRP (Historisch overzicht)
 ICRP 60 (1991): hoger inschatten
gezondheidsrisico’s:
 Werknemers: 20 mSv/y (100 mSv in 5 jaar)
 Bevolking: 1 mSv/y

 Onderscheid twee soorten activiteiten:

 Handelingen: activiteiten die de blootstelling verhogen
 Interventies: maatregels om de blootstelling te verlagen

 Verruiming concept “schade”

 Naast kankerdood beschouwt men nu ook niet-fatale kankers,
ernstige erfelijke afwijkingen en verlies aan levensverwachting
Aanbevelingen ICRP (Historisch overzicht)
 ICRP 60 (1991): hoger inschatten
gezondheidsrisico’s:
 Werknemers: 20 mSv/y (100 mSv in 5 jaar)
 Bevolking: 1 mSv/y

 Onderscheid twee soorten activiteiten:

 Handelingen: activiteiten die de blootstelling verhogen
 Interventies: maatregels om de blootstelling te verlagen

 Verruiming concept “schade”

 Naast kankerdood beschouwt men nu ook niet-fatale kankers,
ernstige erfelijke afwijkingen en verlies aan levensverwachting
Aanbevelingen ICRP (Historisch overzicht)
 ICRP 103 (2007):
 Gezondheid mens vrijwaren door:
 Vermijden deterministische effecten
 Kans stochastische effecten op een laag en maatschappelijk niveau
beheersen

 Nieuwe risicoschatting (% per sievert effectieve dosis)

voor stochastische effecten:
 Kanker: fatale kanker en verminderde levenskwaliteit bij niet-
fatale kanker
 5,5 % (i.p.v. 6 %) per Sv voor bevolking
 4,1 % (i.p.v. 4,8 %) per Sv voor werknemers

 Erfelijke ziekte:
 0,2 % (i.p.v. 1,3 %) per Sv voor bevolking
 0,1 % (i.p.v. 0,8 %) per Sv voor werknemers
ICRP 78: Controle inwendige besmetting
 Meetprogramma afhankelijk van:
 Wijze van inname (inhalatie, ingestie, via huid)
 Biologisch gedrag radioactieve componenten in
lichaam
 Uitgezonden straling en halveringstijd
ICRP 78: Controle inwendige besmetting
 Rechtstreekse meting van gammastralers met
detector in afgeschermde ruimte (vb longmeting,
totale lichaamsmeting…)

 Onrechtstreekse meting alfa en bètastralers:

radiochemische analyse van excreta
 Bij incident: Analyse urine, aangevuld met analyse
neusslijm en feces

 Volgdosis: afhankelijk van tijd verlopen tussen inname en

meting
Inwendige besmetting
 Weten dat lichaam besmet is: angst en stress
 Inwendige besmetting blijft duren tot radioactief verval of
excretie (blootstelling thuis, bestraling familie en
vrienden)

 Gebruik beschermkledij, trekkasten,

ademhalingsapparatuur… = onhandig, duurt langer
 hogere uitwendige dosis (meer dan vermeden
inwendige dosis)
ICRP 30 (1979) - Biokinetische modellen:
Risico gebaseerde interne dosimetrie

 Biokinetisch model
‘ademhaling +
gastrointestinaal’
systeem

 Speciaal model voor ‘bot’

dosimetry:
 unieke distributie en
depositie van bot
zoekende radionucliden
ICRP 66 (1994) vervant ICRP 30
 Breder toepassingsgebied:
 Uitbreiding tot alle leden van bevolking
(6 leeftijdsklassen)
 Ook voor gassen en dampen
 Werknemers: ‘Activity median aerodynamic
diameter (AMAD)’ van 1 naar 5 m
 Dosisberekening voor extrathoracaal
gedeelte (neus-,keel-, mondholte en
strottenhoofd)
 Verdeling stralingsrisico over de
verschillende stralingsgevoelige longweefsels
ICRP 100 (2006) - model spijsverteringsstelsel

 Human Alimentary Tact Model for

radiological protection (HATM)

  ICRP zal op basis van dit model in

komende jaren nieuwe
ingestiedosiscoëfficiënten voor
werknemers en bevolking invoeren
Herziening regelgeving stralingsbescherming
 Belgische regelgeving (ARBIS):
 gebaseerd op ICRP 60

 Vanaf februari 2018  lidstaten moeten

EURATOM BSS (2013), gebaseerd op ICRP 103
implementeren

 Een proces dat nog gaande is…

BASIS ICRP systeem

In huidig
systeem

Slechts gedeeltelijk
in huidig systeem
opgenomen
Basis van stralingsbeschermingsregelgeving
1. Inleiding
2. UNSCEAR
3. ICRP
a) ICRP103
ICRP 103 - structuur
1. INTRODUCTION

2. GENERAL REQUIREMENTS FOR PROTECTION AND SAFETY

Implementation of radiation protection principles
Responsibilities of government
Responsibilities of the regulatory body
Responsibilities of other parties
Management requirements

3. PLANNED EXPOSURE SITUATIONS

Scope
Generic requirements
Occupational exposure
Public exposure
Medical exposure

4. EMERGENCY EXPOSURE SITUATIONS

Scope 103
Generic requirements
Public exposure
Exposure of emergency workers The 2007 Recommendations of the
International Commission on Radiological
Transition from an emergency exposure situation to an existing exposure Protection
situation

5. EXISTING EXPOSURE SITUATIONS

Scope
Generic requirements
Public exposure
Occupational exposure

SCHEDULES
Schedule I EXEMPTION AND CLEARANCE
Schedule II CATEGORIZATION OF SEALED SOURCES
Schedule III DOSE LIMITS FOR PLANNED EXPOSURE SITUATIONS
Schedule IV CRITERIA FOR USE IN EMERGENCY PREPAREDNESS AND RESPONSE
ICRP 103 - toepassingsgebied
 Systeem van stralingsbescherming is van
toepassing op:
 Alle vormen van blootstelling aan straling
(onafhankelijk van type bron, grote or
oorsprong,…)

 Van toepassing op natuurlijke en artificiële

bronnen

 Maar niet alle vormen zijn even belangrijk…

29
ICRP - Typisch schadelijke effecten

 Hoge dosisen veroorzaken

deterministische effecten (schadelijke
weefselreacties), vaak acute effecten die
enkel voorkomen boven threshold waarde

 Hoge en lage dosissen veroorzaken

stochastische effecten (kanker en erfelijke
effecten), die geobserveerd worden als
statistisch detecteerbare toename in
incidentie van deze effecten enige tijd na
Thyroid cancer among exposed
children of Belarus 1986-1997 due
to Chernobyl accident
6

incidence per 100000

blootstelling. 5
4
3
2
1
0

30
 Weefselreacties / deterministische effecten

• Acute hoge dosissen en hoge dosistempi

• Klinisch waarneembare schade

• Volledige lichaamsbestraling
– LD50/60 (lethale dosis waarbij 50% sterft in 60 dagen)

• Partiële lichaamsbestraling (gonaden, ooglens, beenmerg)

• Drempeldosis

31
 Stochastische effecten
• Lage dosissen en lage dosistempi

• Waarschijnlijkheid [random karakter] tot maligne tumor –

stochastische schade
(aard straling, gevoeligheid weefsel/orgaan)

• Geen drempeldosis (‘elke dosis kan effect hebben!’)

• Latentietijd (carcinogenese - herstelmechanisme)

32
 ICRP 103 - doelstelling

 Centrale doelstelling = “appropriate level of protection for people and the

environment against the detrimental effects of radiation exposure”
 Zonder overdreven beperken van gewenste menselijke activiteiten die verbonden zijn met
dergelijke blootstelling

 Gezondheidsdoelstellingen: manage en controleren blootstelling aan

ioniserende straling zodat:
 “Deterministic effects are prevented”
 “Risks of stochastic effects are reduced to the extent reasonably achievable.”

Note 1: paragraph numbers refer to ICRP103 33

Conceptuele basis ICRP 103
 Linear-non-threshold (LNT) model
 Voor dosis < 100 mSv

 Bepaalde verhoging in dosis geeft direct

proportionele verhoging op kanker of erfelijk
overdraagbare effecten

 Visie komt overeen met UNSCEAR (2000).”

Stralingsdosis-respons

A.
1. Lineair (non-threshold) curve
2. Lineair (threshold) curve
3. Non-lineair (threshold) curve

B.
Non-linear (threshold curve) om respons cellen op
hoge dosis aan te geven bij bestralingstherapie
Voor stochastische effecten: Sv
 Stochastische effecten:
 Geabsorbeerde dosissen (Gy) omrekenen naar
equivalente en effectieve dosissen (Sv).

 Deterministische schade:
 Niet omrekenen naar equivalente of
effectieve dosis
 Blijft uitgedrukt in gray.
 Geabsorbeerde dosis
Verhouding van de gemiddeld overgedragen energie als gevolg van de
interactie met ioniserende straling tot de massa

J/kg = Gy (gray)

Geabsorbeerde dosistempo (per seconde)

(verouderde eenheid 1 rad=0.01 Gy) 37

 Equivalente dosis
Equivalente dosis H T,R met stralingsgewichtsfactor (wR)
straling Stralingsgewichtfactor wR
ICRP 103

H T , R  wR DT , R Fotonen
Elektronen en muonen
1
1
Protonen en geladen pionen 2

H T   wR DT , R Alfadeeltjes, fissiefragmenten,
zware ionen
20

R
Neutronen Een continue functie van de
neutronen energie

Eenheid: Sievert (Sv)

38
 Equivalente dosis
• wR waarden gebazeerd op ‘relative
biological effectiveness’ (RBE)
𝐷𝑋
𝑅𝐵𝐸 =
𝐷𝑅

• DX = ‘reference absorbed dose of

radiation of a standard type X’,
RBE sterk afhankelijk gekozen referentie
(bv x-stralen of hoge energie gammastraling 60Co)

• DR = ‘the absorbed dose of radiation of

type R that causes the same amount of
biological damage’
 Equivalente dosis
• LET: ‘Lineair Energy Transfer’:
– Maat voor lokale Energie-overdracht
– Dichtheid van de geabsorbeerde energie langs het traject

• Lage LET-straling (Fotonen, elektronen en muonen): LET < 10 keV/m

–  enkele interacties per m
–  wR = 1
– Dit betekent niet dat er geen verschil is tussen de stralingseigenschappen van
fotonen van verschillende energieën:
• bv bij retrospectieve risicoanalyse moeten deze verschillen in rekening gebracht worden
– Bij heterogene stralingsdosis binnen de cel (vb tritium ingebouwd in het DNA)
kan er ook een specifieke analyse vereist zijn.
 Equivalente dosis

• ‘Radiation weighting factor’, wR, voor neutronen i.f.v. neutronenergie

 ‘biological effectiveness ’, van neutronen
‘Biological effectiveness’ van neutrons die binnenkomen in
menselijk lichaam is sterk afhankelijk van neutron energie :
– Omwille van variatie in de secundaire energieoverdracht i.f.v. energie:

• Neutronabsorptie
–  Productie secundaire fotonen (neemt toe met de afname van de
neutronenergie)
–  “Recoil protons” [Toename van de energie van de ‘recoil protons’ met
toename van neutronenergie]
–  Zwaardere geladen deeltjes [komen vrij bij hogere neutronenergie]
–  Nucleaire Spallatie (afsplitsings) reacties [bij erg hoge neutronnergieën]

wR als continue functie van neutronenergie (En):

 Stralingsgewicht factor protonen
• Bereik van 10 MeV protonen in weefsel is 1,2 mm (kleiner
bij lage energie)

• Protonen met lagere energie hebben hogere biologische

effectiviteit maar zijn van minder belang vanuit oogpunt
stralingsbescherming.

• Voor stralingsbescherming kijkt men vooral naar protonen

met E>10 MeV
– Voor externe proton straling wordt er één wR = 2 aanbevolen
– (In ICRP60 was dit nog 5)
Stralingsgewicht factor protonen en geladen pionen
• Kosmische straling
– Pionen (=quark + antiquark)
A. Neutrale pion (0)  vervallen
via foton/elektron cascade
(middellhoogte)
B. Geladen pionen (- ,+) 
vervallen in muonen
(=vergelijkbaar met elektron
maar veel hogere massa);

• Blootstelling in vliegtuig,
• Blootstelling van werkers bij
gebruik hoge energie
deeltjesversneller
– Pionen komen voor in complexe
stralingsveld achter de afscherming
Stralingsgewicht factor protonen en geladen pionen
• Beschouwen dat:
– Energiedistributie pionen in bestralingsveld is erg breed
– Kleine bijdrage tot totale blootstelling in complexe hoog
energetische velden

 Aanbeveling om stralingsgewichtfactor van 2 te gebruiken

voor alle geladen pionen.
 Stralingsgewicht factor alfa deeltjes
• Inwendige blootstelling
– Inhalatie vervalproducten radon (‘radon progeny’)
– Ingestie alfa stralers (210Po)

• Risico-inschatting op basis van epidemiologische studies

en dierstudies:
–  erg complexe distributie van radionucliden in organen en
weefsels (schattingen zijn erg modelafhankelijk)
–  grote onzekerheid op berekende dosis

• Voorlopig geen bewijsmateriaal om af te stappen van

wR=20 voor alfa deeltjes
 Stralingsgewichtfactor fissiefragmenten en zware ionen
• Blootstelling:
– Vooral inwendige dosimetrie (analoog aan alfastralers)
– Zware ionen: blootstelling bij luchtvaart op grote hoogte en bij
ruimtevaart

• Kort bereik van zware ionen en fissiefragmenten in

organen en weefsel
– Zeer hoge ionisatiedichtheid  wR=20

• Voor ruimtevaart: nog hogere

relatieve contributie van zware ionen
ICRP 103 - stralingsweegfactoren
 Op basis evolutie van wetenschappelijke
kennis:
straling Stralingsgewichtfactor wR
ICRP 103
Fotonen 1

Elektronen 1

Protonen 2 (5 bij ICRP 60)

Alfadeeltjes 20

Neutronen 2,5 – 20 [continue functie afhankelijk van de neutron energie]

(daling met factor 2 t.o.v ICRP-60)

 Effectieve dosis
Mogelijke biologische schade?

Effectieve dosis E met weefselgewichtsfactor (wT)

E   wT H T
T

 
E   wT   wR DT , R 
T  R 

Eenheid: Sievert (Sv)

49
 Effectieve dosis
Weefsel/orgaan Weefselgewichts- factor Σ wT
wT

Bot-oppervlak, huid, 0,01 0,04

hersenen, speekselklier
Blaas, slokdarm, lever, 0,04 0,16
schildklier

Beenmerg, darm, longen, 0,12 0,72

maag, borst
en 14 andere weefsels
gonaden 0,08 0,08
Totale lichaamsbestraling 1,00

50
ICRP 103 - weefselgewichtsfactoren
Tissue or Organ T ICRP 60 ICRP 103
Bone marrow 0.12 0.12
Colon 0.12 0.12
Lung 0.12 0.12
Stomach 0.12 0.12
Breast 0.05 0.12
Gonads 0.20 0.08
Bladder 0.05 0.04
Oesophagus 0.05 0.04
Liver 0.05 0.04
Thyroid 0.05 0.04
Skin 0.01 0.01
Bone surface 0.01 0.01
Brain – 0.01
Salivary gland – 0.01
Remainder 0.05 0.12
Total 1.0 1.0
 Weefselgewichts-factor
• Gebaseerd op
– Epidemiologische studies
– Risico inschatting van erfelijke effecten
Sievert
 Enkel gebruikt in het kader van de
stralingsbescherming om te controleren of
men voldoet aan de dosislimieten en
eventueel aan de dosisbeperkingen (dose
constraints).
Sievert
 Enkel gebruikt in het kader van de
stralingsbescherming om te controleren of
men voldoet aan de dosislimieten en
dosisbeperkingen (“dose constraints”).

Dosisbeperkingen Dosislimieten
Bron gerelateerd Individu gerelateerd
Sievert
 De sievert mag ook niet gebruikt worden
voor de berekening van een individueel
risico op een latere kanker
Basis van stralingsbeschermingsregelgeving
1. Inleiding
2. UNSCEAR
3. ICRP
a) ICRP103
ICRP recommendations

 Vroegere ICRP maakt onderscheid tussen:

 ‘practices’ die aanleiding geven tot oplopen
 Interventies die de dosis reduceren

 ICRP 103 (2007): situationele aanpak:

 ‘existing, planned, and emergency exposure situations’

NORM workshop- Hasselti,

57
Nov29,2011
ICRP 103 – Indeling beheersbare blootstellingen
 3 categorieën:
 Geplande blootstelling:
 Alle doelbewuste toepassingen van ioniserende straling,
inclusief ontmanteling, afvalberging en medische
toepassingen

 Blootstelling bij noodsituaties:

 Onverwachte situaties die zich voordoen tijdens geplande
blootstelling of kwaadwillige daden en die onmiddellijke
actie vereisen

 Bestaande blootstelling:
 Toestanden bestaan reeds op het moment van ingrijpen,
inclusief natuurlijke achtergrondstraling, historische
omgevingsbesmettingen, radon en NORM
ICRP 103
 Exemptie

 Vrijgave

 Uitsluiting
Exemptie (“Exemption”)
 Exemptie
 Bepaalde radioactieve bronnen hebben
extreem lage activiteit of specifieke activiteit
  niet nuttig om deze bronnen onder
radiologisch toezicht te brengen.

 Exemptiewaarden
 = reglementaire activiteitslimieten
waaronder bronnen niet in het systeem
van de radioprotectie terechtkomen.
Vrijgave (“Clearance”)
 Vrijgave
 Van toepassing als we materialen uit het
radiologisch toezicht halen.
 Dus enkel gebruikt voor materialen die onder
radiologisch toezicht vallen

 Bij vrijgave wordt omwille van een vastgesteld

lage radiologisch risico verder toezicht als
nutteloos ervaren:
 Individuele stralingsrisico en collectieve stralingsrisico
zijn voldoende klein

 Vrijgaveniveaus
Uitsluiting (“Exclusion”)
 Uitsluiting van scope wettelijke controle

 Kunnen niet gereguleerd worden met

wettelijke instrumenten
 Vb invallende kosmische straling
  Exemptie = niet nuttig om deze te
reguleren van wege lage dosis

 Uitsluitingswaarden
 Types Blootstelling
 Beroepshalve blootstelling: blootstelling van werkers tijdens het
werk, met uitzondering van:
 1) ‘Excluded exposures’ en blootstelling van ‘exempt activities’ of ‘exempt sources’;
 2) Alle vormen van medische blootstelling (als patiënt);
 3) Normale lokale natuurlijke achtergrond straling.

 Medische blootstelling van patiënten: Blootstelling door:

 Patiënten als deel van hun eigen medische of tandheelkundige diagnose of behandeling
 Personen, die op vrijwillige bewuste manier patiënten ondersteunen of geruststellen
 Vrijwilligers in programma van biomedisch onderzoek

 Publieke blootstelling: Blootstelling door leden van het publiek,

 Met uitsluiten van beroepshalve of medische blootstelling
 Uitsluiten van normale lokale natuurlijke achtergrondstraling

63
Bron en individu gerelateerde blootstelling
 Dosislimieten en dosisbeperkingen
(“dose limits and dose constraints”).

Dosisbeperkingen Dosislimieten
Bron gerelateerd Individu gerelateerd
Basisprincipes stralingsbescherming
 Blootstelling aan ioniserende straling zoveel
mogelijk vermijden

 3 basisprincipes van het ICRP:

 Rechtvaardiging
 Optimalisatie
 Individuele dosislimieten

 Het ALARA principe:

 de dosissen moeten zo laag gehouden worden als
redelijkerwijze mogelijk, rekening houdende met
economische en sociale factoren.
ICPR 103 – 3 basisprincipes
Bron gerelateerd, geldig in alle omstandigheden:
 Rechtvaardigheidsprincipe:
 Justificatie van ieder gebruik van ioniserende straling

 Optimaliseringsprincipe:
 Uitbreiding van ALARA-aanpak ICRP 60, streven naar
veiligheidscultuur en deelname van stakeholders bij
beslissingsprocessen

Individu gerelateerd, enkel voor geplande blootstellingen met

uitzondering van medische blootstellingen:
 Individuele dosislimieten:
 Blootstelling beperken aan som van alle toepassingen
ioniserende straling
ICRP 103 – Dosisbeperkingen en referentieniveaus
 Brongerelateerde dosisbeperkingen voor geplande
blootstelling

 Diagnostische referentieniveaus voor medische blootstelling

 Referentieniveaus bij bestaande blootstelling en noodsituaties

 toegepast voor elke beheersbare bron van ioniserende straling:

individueel dosisniveau

 Kan taak voor beroepshalve geplande blootstelling taak uitbater

zijn maar vrijwel in alle andere gevallen: voor bevoegde
overheid
ICPR 103 – 3 basisprincipes (vervolg)
 Rechtvaardiging [bron gerelateerd]
 Acties die verandering in blootstelling van individuen teweeg
brengen moeten op voorhand gerechtvaardigd worden –
“positive net benefit”

 Optimalisatie [bron gerelateerd]

 Blootstellingen = as low as reasonably achievable [ALARA]
 Onder dosisbeperkingen (bron gerelateerd) en
referentieniveaus

 Dosislimieten[individual related]
Dosis beperking (“Dose Constraint”)
 Te bereiken bron-gerelateerde dosisrestrictie
van individu bij werken met bron
 Geeft basis beschermingsniveau voor bescherming van
individuen die hoge blootstelling krijgen bij werken met bron
 Geeft ‘upper bound’ voor dosis bij optimalisatie van
stralingsbescherming voor die bepaalde bron

 Voor geplande blootstelling

 Geen limiet!

69
Bescherming werkplaats (FANC)
 Dosisbeperkingen = “dose constraint”
 Beperking opgelegd aan dosis ontvangen door
individuen (zelfs indien de dosislimieten
geëerbiedigd worden) afkomstig van een bron,
een praktijk of een taak

 Vb Vergunningen afgeleverd aan instellingen

van klasse I en II gebaseerd op dosisbeperking
voor het blootstellen van het publiek,
kinderen inbegrepen.
Referentieniveau
 Referentieniveau
 Dosis of risico niveau waarboven het als onaanvaardbaar
wordt beschouwd om blootstellingen te laten voorkomen

 Onder dit niveau moet optimalisatie van de bescherming

geïmplementeerd worden

 Gekozen waarde hangt af van veelvoorkomende

omstandigheden van de beschouwde blootstellingssituatie

 Alle “Exposure Pathways” en alle relevante

beschermingsopties moeten beschouwd worden
Bestaande blootstellingssituaties - referentieniveaus

 [VROEGER] Actieniveaus: actie (remediering) boven deze

niveaus
 Onder deze niveaus is remediëring (of optimalisatie) NIET nodig

 [Nu] Referentieniveaus: niveaus waarboven het niet

wenselijk is om een bepaalde blootstelling te plannen of te
laten doorgaan
 Onder deze niveaus BLIJFT optimalisatie nodig

 ICRP is geëvolueerd van actieniveaus naar referentieniveaus

(met zelfde numerische waarde):
 verstrenging

NORM workshop- Hasselti,

72
Nov29,2011
Referentieniveaus (FANC)

 Vb referentieniveau van 300 Bq/m³ voor

Radon:
 Het referentieniveau is de radonconcentratie
(300 Bq/m³) die niet mag worden
overschreden in woningen en bedrijven
Dosislimiet
 Dosislimiet is individu gerelateerd in de
plaats van bron gerelateerd

 Dosislimiet is enkel van toepassing op

geplande blootstellings situaties, maar niet
medische blootstelling van patiënten

75
Dosislimiet
 Enkele misvattingen over functie van dosislimieten:

 Dosislimieten worden vaak verkeerdelijk bekeken als:

 Grens tussen “veilig” en “gevaarlijk”

 Meest eenvoudige effectieve manier om blootstelling lag te houden

en tot verbeterde situatie te komen

 Enige maatregel van het strikte systeem van stralingsbescherming

76
Dosislimiet
 Publiek: 1 mSv per jaar
 Bovenop de dosis afkomstig van natuurlijke
achtergrondstraling
 Bovenop de dosis afkomstig van medische onderzoeken

 Beroepsmatig blootgestelde personen: 20 mSv

per jaar
 Bovenop de dosis afkomstig van natuurlijke
achtergrondstraling
 Bovenop de dosis afkomstig van medische onderzoeken

 Indien men werkt met ioniserende straling is het

dragen van een dosimeter verplicht

auteur: W. Schroeyers 77
Dosislimieten ICRP 103

Geplande blootstellingsituaties Individuele dosislimieten

(ICRP 103)
Beroepsmatige blootstelling 20 mSv/jaar
gemiddeld per jaar over 5 jaar
(effectieve dosis) (max 50 mSv in één jaar)
Ooglensdosis (equivalente dosis) 150 mSv/year
(20 mSv/y in nieuwe EU-BSS)
Huid (equivalente dosis) 500 mSv/year
Handen en voeten (equivalente dosis) 500 mSv/year

Zwangere vrouwen 1 mSv op het embryo/foetus

(gedurende zwangerschap)
(effectieve dosis)

auteur: W. Schroeyers 78
Dosislimieten ICRP 103

Geplande blootstellingsituaties Individuele dosislimieten (ICRP 103)

Publieke blootstelling 1 mSv in een jaar
(effectieve dosis)

Ooglens dosis 15 mSv/jaar

(equivalente dosis)

Huid 50 mSv/jaar
(equivalente dosis)

auteur: W. Schroeyers 79
Dosisbeperkingen & Referentieniveaus
The types of dose restrictions

Type of situation Occupational Public Medical

Planned exposure Dose limit Dose limit Diagnostic
Dose constraint Dose constraint reference level
Emergency Reference Reference level N.A.
exposure levela
Existing Reference level Reference level N.A.
exposure

a Long-term recovery operations should be treated as part of planned

occupational exposure

NORM workshop- Hasselti,

81
Nov29,2011
Rechtvaardiging
 Voldoende individuele of maatschappelijke
benefit om de geassocieerde schade te
compenseren is vereist voor het introduceren van
nieuwe stralingsbron

 Rechtvaardiging gaat buiten ‘scope’ van

stralingsbescherming:
 Omvat andere risico’s, kosten en voordelen

82
Optimalisatie:
 Bron gerelateerd

 Van toepassing op alle drie de types blootstellingen:

geplande, nood- en bestaande blootstelling

 Doel: ALARA (Rekening houdend met economische en sociale

factoren), door keuze beschermingsmiddelen toepassen op:
 Grootte van individuele dosissen,
 Aantal blootgestelde personen
 Waarschijnlijkheid van voorkomende blootstellingen

 Bron gerelateerde dosisbeperkingen: verplicht in ICRP 103

83
Optimalisatie

 Doel = best mogelijke niveau van bescherming

binnen de concrete situatie

 Iteratief proces, omvat:

 Evaluatie van blootstellingssituatie en potentiële blootstelling
 Selectie van geschikte waarde voor dosisbeperking of
referentieniveau
 Identificatie van mogelijk beschermingsopties
 Selectie en implementatie van beste opties in de concrete
situatie

84
 ICRP 103 Bescherming van omgeving

Voorheen: bescherm het publiek en daardoor wordt de omgeving

ook adequaat beschermd.

Nu: beschouw breeder bereik aan omgevingssituaties, losstaande

van connective met de mens met deze situaties

85
Dose Assessment Methodology - Biota

RADIONUCLIDE PATHWAY OF
ECOLOGICAL
SOURCE EXPOSURE
PARAMETERS

REFERENCE
Animal and Plant
Application of a
weighting factor
TOTAL for RBE
Compare predicted ABSORBED
dose to known DOSE
biological or
ecological effects &
guideline values

IMPACT
Referentiedieren en -planten

 “Environmental Protection - the Concept and Use of

Reference Animals and Plants”, ICRP 108
 “Environmental Protection: Transfer Parameters for
Reference Animals and Plants” ICRP 114
 ICRP 108 introduces the concept of Reference Animals
and Plants (RAP) and defines a set of 12 RAPs
 RAP are hypothetical entities with defined anatomical,
physiological, and life-history properties
 ICRP 114 includes data to estimate whole body doses
received by RAPs, in relation to internal and external
radionuclide concentrations; and outlines what is known
about the effects of radiation on such types of animals
and plants

87
Referentie
Cataloog van ICRP Publicaties…
 http://www.icrp.org/page.asp?id=5

88
 Bijkomende informatie
The 2007 Recommendations of the International Commission on Radiological Protection,
ICRP Publication 103, Ann. ICRP 37 (2-4), 2007
Environmental Protection - the Concept and Use of Reference Animals and Plants, ICRP
Publication 108, Ann. ICRP 38 (4-6), 2008
Environmental Protection: Transfer Parameters for Reference Animals and Plants, ICRP
Publication 114, Ann. ICRP 39 (6), 2009
Cost-benefit analysis in the optimisation of radiation protection. ICRP Publication 37. 1983
Optimisation and decision-making in radiological protection. ICRP Publication 55. 1989
The 1990 Recommendations of the International Commission on Radiological Protection.
ICRP Publication 60.
 Assessing dose of the representative person for the purpose of radiation protection of the
public and The optimisation of radiological protection: Broadening the process. ICRP
Publication 101. 2006

http://www.icrp.org/index.asp

89