Fort IX - Brunneck - Diagnoza Stanu Aktualnego

Diagnoza stanu istniejącego zespołu 18 fortów
zewnętrznego pierścienia fortyfikacji w Poznaniu

- część szczegółowa - tom 17
Fort IX - Brünneck
Adres: Poznań, ul. Rawicka/ Skalna

Działki wg „Studium...” m.in.:
nr dz. 17/52, AM 10, o. 0060 Dębiec,

nr dz. 17/53, AM 10, o. 0060 Dębiec,
nr dz. 2/2, AM 10, o. 0060 Dębiec,
nr dz. 17/32, AM 10, o. 0060 Dębiec
nr dz. 14/5, AM 21, o. 0035 Górczyn
Właściciel: Miasto Poznań

Skarb Państwa
Użytkownik: Wielkopolskie Muzeum Walk Niepodległościowych
Stary Rynek 3
61-772 Poznań
Poznań - Wrocław 11.2009r. – 06.2010r.

Autorska Pracownia arch. Macieja Małachowicza
51-637 Wrocław, ul. Orłowskiego 11, tel. 071/ 345 26 54, www: rewaloryzacja.com
Diagnoza stanu istniejącego zespołu 18 fortów zewnętrznego pierścienia fortyfikacji w Poznaniu
- część szczegółowa - tom 17 - Fort IX - Brünneck
Opracowanie:
ul. Orłowskiego 11, 51-637 Wrocław
tel. (071) 345 26 54
Autorzy:
dr inż. arch. Maciej Małachowicz
mgr inż. arch. Rafał Karnicki
mgr inż. arch. Krystyna Kret
mgr inż. arch. Anna Małachowicz
mgr inż. arch. Iwona Misek
mgr Przemysław Jurkiewicz
Zlecający:
Miasto Poznań
plac Kolegiacki 17
61-841 Poznań
/ 19.08.2009 2010 04 28 Fort IX - Brunneck

51-637 Wrocław, ul.Orłowskiego 11, tel. 071/ 345 26 54, www: rewaloryzacja.com
Spis treści:
Fort IX - Brünneck......................................................................................
Spis treści:................................................................................................
Część opisowa - Diagnoza...........................................................................
1. Przedmiot opracowania........................................................................
2. Podstawa opracowania.........................................................................
3. Zakres opracowania.............................................................................
4. Cel diagnozy ......................................................................................
5. Charakterystyka obiektu......................................................................
5.1. Historia powstania fortu.................................................................
5.2. Lokalizacja fortu na terenie miasta..................................................
6. Zestawienie poszczególnych elementów fortu oraz ocena ich stanu
technicznego..........................................................................................
6.1. Obecny stan obiektu......................................................................
6.1.1. Obecny sposób zagospodarowania terenu fortu..........................
6.1.2. Stan zachowania fortu.............................................................
6.1.3. Jakość zagospodarowania / urządzenia terenu fortu....................
6.1.4. Wskaźniki powierzchniowo – kubaturowe fortu...........................
6.1.5. Stan prawny działki / fortu.......................................................
6.1.6. Dokumentacja planistyczna......................................................
6.2. Elementy fortu – stan zachowania...................................................
6.2.1. Fort IX, Koszary, poziom fosy [K1], poziom majdanu[K2] - stan
zachowania obiektu,.........................................................................
6.2.2. Fort IX, Koszary, poziom fosy [K1] - stan zachowania
pomieszczeń....................................................................................
6.2.3. Fort IX, Koszary, poziom majdanu [K2] - stan zachowania
pomieszczeń....................................................................................
6.2.4. Fort IX, Kaponiera lewego barku [KL] - stan zachowania obiektu,.
6.2.5. Fort IX, Kaponiera lewego barku [KL] - stan zachowania
pomieszczeń....................................................................................
6.2.6. Fort IX, Kaponiera czołowa [KC] - stan zachowania obiektu,.........
6.2.7. Fort IX, Kaponiera czołowa [KC] - stan zachowania pomieszczeń. .
6.2.8. Fort IX, Kaponiera prawego barku [KP] - stan zachowania
obiektu,..........................................................................................
6.2.9. Fort IX, Kaponiera prawego barku [KP] - stan zachowania
pomieszczeń....................................................................................
6.2.10. Fort IX, Blok czoła [BC] - stan zachowania obiektu,...................
6.2.11. Fort IX, Blok czoła [BC] - stan zachowania pomieszczeń............
6.2.12. Fort IX, Prochownia wojenna lewgo barku [PL] - stan
6.2.13. Fort IX, Prochownia wojenna lewgo barku [PL] - stan
zachowania pomieszczeń...................................................................
6.2.14. Fort IX, Prochownia wojenna prawego barku [PP] - stan
6.2.15. Fort IX, Prochownia wojenna prawego barku [PP] - stan
zachowania pomieszczeń...................................................................
6.2.16. Fort IX, Blokhauz obrony wjazdu [W] - stan zachowania obiektu.
6.2.17. Fort IX, Blokhauz obrony wjazdu [W] - stan zachowania
pomieszczeń....................................................................................
6.2.18. Fort IX, Schron remizowy [I] - stan zachowania obiektu,...........
6.2.19. Fort IX, Schron remizowy [II] - stan zachowania obiektu,..........
6.2.20. Fort IX, Schron remizowy [III] - stan zachowania obiektu,.........
6.2.21. Fort IX, Schron pogotowia [IV] - stan zachowania obiektu,.........
6.2.22. Fort IX, Schron pogotowia [V] - stan zachowania obiektu,..........

6.2.23. Fort IX, Schron pogotowia [VI] - stan zachowania obiektu,.........
6.2.24. Fort IX, Schron remizowy [VII] - stan zachowania obiektu,........
6.2.25. Fort IX, Schron remizowy [VIII] - stan zachowania obiektu,.......
6.2.26. Fort IX, Schron remizowy [IX] - stan zachowania obiektu,.........
6.2.27. Fort IX, Schron pogotowia skomunikowany z koszarami [X] -
stan zachowania obiektu,..................................................................
6.2.28. Fort IX, Schron amunicyjny [SA.L] - stan zachowania obiektu,. . .
6.2.29. Fort IX, Schron amunicyjny [SA.P] - stan zachowania obiektu,. . .
6.2.30. Fort IX, Schrony remizowe, pogotowia, amunicyjny [I – X, SA] -
stan zachowania pomieszczeń............................................................
6.2.31. Fort IX, Schron betonowy - wartownia [S1] - stan zachowania
obiektu,..........................................................................................
6.2.32. Fort IX, Schron betonowy - wartownia [S2] - stan zachowania
obiektu,..........................................................................................
6.2.33. Fort IX, Schron polski wzór '39 ['39 I] - stan zachowania
obiektu,..........................................................................................
6.2.34. Fort IX, Schron polski wzór '39 ['39 II] - stan zachowania
obiektu,..........................................................................................
6.2.35. Fort IX, Stanowisko 15cm R.K. [15cm R.K 1] - stan zachowania
obiektu,..........................................................................................
6.2.36. Fort IX, Stanowisko 15cm R.K. [15cm R.K 2] - stan zachowania
obiektu,..........................................................................................
6.2.37. Fort IX, Stanowisko obserwacyjne piechoty [WT.90.L] - stan
6.2.38. Fort IX, Stanowisko obserwacyjne piechoty [WT.90.P] - stan
6.2.39. Fort IX, Fosa - stan zachowania obiektu,..................................
7. Porównanie obecnego stanu zachowania fortu i układu poszczególnych
pomieszczeń obiektów fortu w stosunku do stanu pierwotnego.....................
8. Uwarunkowania w zagospodarowaniu fortu wynikające z formy ochrony
zabytków...............................................................................................
8.1. Forma ochrony zabytków jaką objęty jest fort..................................
8.2. Ograniczenia/ uwarunkowania w zagospodarowaniu i wykorzystaniu
fortu wynikające z formy ochrony zabytków............................................
8.3. Wytyczne konserwatorskie.............................................................
9. Uwarunkowania i ograniczenia w zagospodarowaniu/ wykorzystaniu fortu
wynikające z formy ochrony przyrody........................................................
/ 19.08.2009 2010 04 28 Fort IX - Brunneck
10. Uwarunkowania historyczne zagospodarowania fortu.............................

11. Obecnie podejmowane działania planistyczne dla fortu...........................
12. Stan zaopatrzenia fortu w infrastrukturę techniczną..............................
12.1. Stan istniejący infrastruktury fortu (instalacje wewnętrzne).............
12.2. Istniejące przyłącza mediów.........................................................
12.3. Analiza możliwości doprowadzenia mediów do fortu.........................
13. Analiza dostępności komunikacyjnej fortu............................................

14. Inne................................................................................................
14.1. Uwagi........................................................................................
Bibliografia................................................................................................
Materiały archiwalne...................................................................................
/ 19.08.2009 2010 04 28 Fort IX - Brunneck

część rysunkowa:
rys. 1. Fort IX - Brünneck - sytuacja; skala 1:2000,
rys. 1. a) Fort IX - Brünneck - oznaczenie granic działek; skala 1:2000,
rys. 2. Fort IX - Brünneck - schemat rzutu w poziomie fosy – układ
historyczny; skala 1:1000,
rys. 3. Fort IX - Brünneck - schemat rzutu w poziomie majdanu – układ
rys. 4. a) i b) Fort IX - Brünneck - schemat rzutu w poziomie wałów – układ
rys. 5. Fort IX - Brünneck - schemat rzutu w poziomie fosy – stan aktualny;
skala 1:000,
rys. 6. Fort IX - Brünneck - schemat rzutu w poziomie majdanu – stan
aktualny; skala 1:000,
rys. 7. a) i b) Fort IX - Brünneck - schemat rzutu w poziomie wałów – stan
aktualny; skala 1:1000,
spis fotografii:
Poznań, Fort IX, plac broni i blokhauz obrony wjazdu, [W]

fot. W. 1. Poznań, Fort IX, plac broni i blokhauz ochrony wjazdu –
widok ogólny od płd – zach, na pierwszym planie zadaszenie szyjowej
części fosy,
fot. W. 2. Poznań, Fort IX, plac broni, detal - brama wjazdowa,
fot. W. 3. Poznań, Fort IX, brama wjazdu na drogę krytą (prawa),
fot. W. 4. Poznań, Fort IX, brama wjazdu na drogę krytą (lewa),
fot. W. 5. Poznań, Fort IX, blokhauz obrony wjazdu, elewacja, widok
ogólny od płn – wsch,
fot. W. 6. Poznań, Fort IX, blokhauz obrony wjazdu, wnętrze (1),
fot. W. 7. Poznań, Fort IX, blokhauz obrony wjazdu, wnętrze (1),
fot. W. 8. Poznań, Fort IX, blokhauz obrony wjazdu, wnętrze, detal,
metalowe okno,
Poznań, Fort IX, koszary [K]

fot. K. 1. Poznań, Fort IX, koszary, elewacja, widok od płn, na
pierwszym planie świetliki zadaszenia lewej części fosy szyi,
fot. K. 2. Poznań, Fort IX, koszary, elewacja, widok od płd – wsch, na
pierwszym planie zadaszenia fosy szyi,
fot. K. 3. Poznań, Fort IX, koszary, elewacja bramy głównej,
/ 19.08.2009 2010 04 28 Fort IX - Brunneck
fot. K. 4. Poznań, Fort IX, koszary, elewacja, widok od płn,

fot. K. 5. Poznań, Fort IX, koszary, elewacja prawego skrzydła,
fot. K. 6. Poznań, Fort IX, koszary, detal, skrzydło bramy głównej,
fot. K. 7. Poznań, Fort IX, koszary, wyjście na lewy majdan,
fot. K. 8. Poznań, Fort IX, koszary, wyjście na lewy majdan, detal,
dwuskrzydłowe drzwi pancerne,
fot. K. 9. Poznań, Fort IX, koszary, wyjście na prawy majdan,

fot. K. 10. Poznań, Fort IX, koszary, wyjście na prawy majdan, detal,
dwuskrzydłowe drzwi pancerne,
fot. K. 11. Poznań, Fort IX, koszary, wnętrze (m), przedsionek poterny
głównej, widoczne strzelnice obrony wejścia,
fot. K. 12. Poznań, Fort IX, koszary, wnętrze (p) poterny głównej,
fot. K. 13. Poznań, Fort IX, koszary, wnętrze (ks1), klatka schodowa
lewego skrzydła,
fot. K. 14. Poznań, Fort IX, koszary, wnętrze (ks2), klatka schodowa po
lewej stronie poterny głównej,
fot. K. 15. Poznań, Fort IX, koszary, wnętrze (ks4), klatka schodowa
prawego skrzydła,
fot. K. 16. Poznań, Fort IX, koszary, wnętrze (ks5), klatka schodowa po
lewej stronie poterny głównej,
fot. K. 17. Poznań, Fort IX, koszary, prawe skrzydło, poziom 1, elewacja
i wnętrze zadaszenia fosy,
fot. K. 18. Poznań, Fort IX, koszary, prawe skrzydło, wnętrze, poziom 1,
wnętrze izby żołnierskiej (12) obecnie magazyn,
fot. K. 19. Poznań, Fort IX, koszary, prawe skrzydło, poziom 1, wnętrze
kuchni (8) obecnie magazyn,
izby żołnierskiej (9) obecnie magazyn,
fot. K. 23. Poznań, Fort IX, koszary, prawe skrzydło, poziom 1,
sklepienie izby żołnierskiej (11),
izby żołnierskiej 912), widoczne zawilgocenia,
izby żołnierskiej (a),
izby żołnierskiej (a) widoczne zawilgocenia,
poterny (p7),
fot. K. 28. Poznań, Fort IX, koszary, prawe skrzydło, poziom 1,
pomieszczenie studni (s),
fot. K. 29. Poznań, Fort IX, koszary, lewe skrzydło, poziom 2, wnętrze
/ 19.08.2009 2010 04 28 Fort IX - Brunneck
poterny (p2),
piwnicy (d) – widoczny strop odcinkowy Kleina,
izby żołnierskiej,
izby żołnierskiej, detal okien,

fot. K. 33. Poznań, Fort IX, koszary, lewe skrzydło, wnętrze, poziom 2,
zawilgocenie ściany szczytowej,
detal okna i żaluzji pancernej,
detal, izolatory elektryczne,
detal, stolarka nadświetla wewnętrznego,
detal, dwuskrzydłowe wrota pancerne,
poterny (p8),
poterny (p8),
poterny (p6),
poterny (p5), widoczna wnęka komina doswietlającego (o5),
fot. K. 45. Poznań, Fort IX, koszary, prawe skrzydło, poziom 2, wnętrze,
relikt drzwi segmentowych, wtórnie zamknięty,
zabetonowany szyb oświetleniowy,
detal, pancerne wrota bramy,
Poznań, Fort IX, blok czoła [BC]

fot. BC. 1. Poznań, Fort IX, majdan lewego barku, schron VIII, widok
ogólny od wschodu,
fot. BC. 2. Poznań, Fort IX, majdan lewego barku, wyjazd z bloku czoła,
widoczna zamurowana brama,
/ 19.08.2009 2010 04 28 Fort IX - Brunneck
fot. BC. 3. Poznań, Fort IX, majdan prawego barku, widok ogólny,
fot. BC. 4. Poznań, Fort IX, majdan prawego barku, wyjazd z bloku
czoła,
fot. BC. 5. Poznań, Fort IX, blok czoła, wnętrze (p1) poterny lewego
skrzydła,
fot. BC. 6. Poznań, Fort IX, blok czoła, wnętrze (p2) poterny prawego
skrzydła,

fot. BC. 7. Poznań, Fort IX, blok czoła, wnętrze latryny (1),
fot. BC. 8. Poznań, Fort IX, blok czoła, wnętrze przygotowalni pocisków
(2),
fot. BC. 9. Poznań, Fort IX, blok czoła, wnętrze magazynu podręcznego
pocisków (3),
prochu i łusek (4),
fot. BC. 11. Poznań, Fort IX, blok czoła, wnętrze pomieszczenia
pogotowia,
fot. BC. 12. Poznań, Fort IX, blok czoła, wnętrze pomieszczenia
pogotowia,
fot. BC. 13. Poznań, Fort IX, blok czoła, wnętrze magazynu materiałów
artyleryjskich (8),
fot. BC. 14. Poznań, Fort IX, blok czoła, wnętrze laboratorium (9),
fot. BC. 15. Poznań, Fort IX, blok czoła, wnętrze głównego magazynu
pocisków (10),
fot. BC. 16. Poznań, Fort IX, blok czoła, wnętrze, detal okna,
fot. BC. 17. Poznań, Fort IX, blok czoła, wnętrze poterny, detal
wewnętrznych okiennic,
fot. BC. 18. Poznań, Fort IX, blok czoła, wnętrze, przygotowalni pocisków
(11),
pocisków (12),
prochu i łusek (13),
fot. BC. 21. Poznań, Fort IX, blok czoła, wnętrze warsztatów
artyleryjskich (14/15),
fot. BC. 22. Poznań, Fort IX, blok czoła, wnętrze pom. fortyfikacyjnego
(17),
fot. BC. 23. Poznań, Fort IX, blok czoła, wnętrze korytarza klatki
schodowej (ks6),
fot. BC. 24. Poznań, Fort IX, blok czoła, wnętrze klatki schodowej (ks7),
fot. BC. 25. Poznań, Fort IX, blok czoła, wnętrze korytarza klatki
schodowej (ks9),
fot. BC. 26. Poznań, Fort IX, blok czoła, wnętrze klatki schodowej (ks9),
fot. BC. 27. Poznań, Fort IX, blok czoła, wnętrze, detal bramy
dwuskrzydłowej z kratą nadświetla,
fot. BC. 28. Poznań, Fort IX, blok czoła, wnętrze, detale okiennic
/ 19.08.2009 2010 04 28 Fort IX - Brunneck
wewnętrznych,
fot. BC. 29. Poznań, Fort IX, blok czoła, detale okiennic i drzwi
pancernych,
fot. BC. 30. Poznań, Fort IX, blok czoła, detal drzwi pancernych,
fot. BC. 31. Poznań, Fort IX, blok czoła, detal drzwi pancernych,
fot. BC. 32. Poznań, Fort IX, blok czoła, detal – zbiornik żelazny,

Poznań, Fort IX, prochownia wojenna lewego barku [PL]

fot. PL. 1. Poznań, Fort IX, prochownia wojenna lewego barku, elewacje,
widok od północy,
fot. PL. 2. Poznań, Fort IX, prochownia wojenna lewego barku, detal
zakratowanych okien,
fot. PL. 3. Poznań, Fort IX, prochownia wojenna lewego barku, wnętrze
przedsionka (p),
korytarza wentylacyjno – oświetleniowego (2),
prochowni (1),
prochowni (1),
Poznań, Fort IX, kaponiera lewego barku [KL]

fot. KL. 1. Poznań, Fort IX, kaponiera lewego barku, widok ogólny od
pólnocy ( z góry),
fot. KL. 2. Poznań, Fort IX, kaponiera lewego barku, elewacja galerii
przeciwskarpy,
fot. KL. 3. Poznań, Fort IX, kaponiera lewego barku, wnętrze poterny
(p),
fot. KL. 4. Poznań, Fort IX, kaponiera lewego barku, wnętrze, wejście do
izby strzeleckiej (1),
fot. KL. 5. Poznań, Fort IX, kaponiera lewego barku, wnętrze izby
strzeleckiej (1) – widoczne zawilgocenie,
fot. KL. 6. Poznań, Fort IX, kaponiera lewego barku, wnętrze izby
strzeleckiej (1) – widoczna wnęka na piecyk,
fot. KL. 7. Poznań, Fort IX, galeria strzelecka przeciwskarpy fosy lewego
barku (2),
barku (2),
barku, wnętrze prochowni podręcznej (3),
barku, detal strzelnic,
barku (2), widoczny kominek wnękowy,
/ 19.08.2009 2010 04 28 Fort IX - Brunneck
barku (2), detal kominka,
Poznań, Fort IX, kaponiera czołowa [KC]

fot. KC. 1. Poznań, Fort IX, kaponiera czołowa, widok ogólny od płn –
wsch (z góry),
fot. KC. 2. Poznań, Fort IX, kaponiera czołowa, fragment elewacji
wschodniej, widoczne zadaszenie fosy,

fot. KC. 3. Poznań, Fort IX, kaponiera czołowa, galeria przeciwskarpy,

fragment elewacji prawego skrzydła,
fot. KC. 4. Poznań, Fort IX, kaponiera czołowa, galeria przeciwskarpy,
detal drzwi pancernych i przedsionek,
fot. KC. 5. Poznań, Fort IX, kaponiera czołowa, wnętrze działobitni (5),
fot. KC. 8. Poznań, Fort IX, kaponiera czołowa, wnętrze poterny (p),
fot. KC. 9. Poznań, Fort IX, kaponiera czołowa, wnętrze, detale żaluzji
pancernych,
fot. KC. 10. Poznań, Fort IX, kaponiera czołowa, wnętrze, detale żaluzji
pancernych,
fot. KC. 11. Poznań, Fort IX, kaponiera czołowa, detal, pionowa żaluzja
pancerna,
fot. KC. 12. Poznań, Fort IX, kaponiera czołowa, detal, pozioma żaluzja
pancerna,
fot. KC. 13. Poznań, Fort IX, kaponiera czołowa, elewacja, galeria
przeciwskarpy fosy,
fot. KC. 14. Poznań, Fort IX, kaponiera czołowa, elewacja, galeria
przeciwskarpy fosy,
Poznań, Fort IX, prochownia wojenna prawego barku [PP]

fot. PP. 1. Poznań, Fort IX, prochownia wojenna prawego barku,
elewacja, widok ogólny od wschodu,
fragment elewacji płn – wsch, widoczne wtórne przebicie muru,
wnętrze przedsionka,
wnętrze przedsionka,
wnętrze prochowni (1),
wnętrze prochowni (1),
Poznań, Fort IX, kaponiera prawego barku [KP]

fot. KP. 1. Poznań, Fort IX, kaponiera prawego barku, elewacja, widok
ogólny,
/ 19.08.2009 2010 04 28 Fort IX - Brunneck
fot. KP. 2. Poznań, Fort IX, kaponiera prawego barku, fragment elewacji
płn – wsch, widoczne wtórne przebicia muru,
fot. KP. 3. Poznań, Fort IX, kaponiera prawego barku, fragment elewacji
płd – zach,
fot. KP. 4. Poznań, Fort IX, kaponiera prawego barku, wnętrze poterny
(p),

fot. KP. 5. Poznań, Fort IX, kaponiera prawego barku, wnętrze izby
strzeleckiej (1),
fot. KP. 6. Poznań, Fort IX, kaponiera prawego barku, wnętrze izby
strzeleckiej (1),
fot. KP. 7. Poznań, Fort IX, kaponiera prawego barku, wnętrze poterny
(p),
fot. KP. 8. Poznań, Fort IX, kaponiera prawego barku, detal,
zamurowany otwór z drewnianą krata nadświetla,
fot. KP. 9. Poznań, Fort IX, galeria strzelecka przeciwskarpy fosy
prawego barku, elewacja, widok ogólny,
prawego barku, wnętrze izby strzeleckiej (2),
prawego barku, wnętrze prochowni (3),
prawego barku, wnętrze izby strzeleckiej (2),
Poznań, Fort IX, schrony, ujęcia ogólne, detale,

fot. 1. Poznań, Fort IX, schron pogotowia I, elewacja, widok ogólny,
fot. 2. Poznań, Fort IX, schron pogotowia I, wnętrze,
fot. 3. Poznań, Fort IX, schron pogotowia I, detal okna,
fot. 4. Poznań, Fort IX, schron pogotowia I, detal skarpy,
fot. 5. Poznań, Fort IX, stanowisko R.K.2., elewacja,
fot. 6. Poznań, Fort IX, schron betonowy 39', widok ogólny elewacji,
fot. 7. Poznań, Fort IX, schron remizowy II, elewacja,
fot. 8. Poznań, Fort IX, schron remizowy II, wnętrze,
fot. 9. Poznań, Fort IX, schron remizowy III, elewacja,
fot. 10. Poznań, Fort IX, schron remizowy III, wnętrze,
fot. 11. Poznań, Fort IX, schron pogotowia IV, elewacja z betonową
przelotnią,
fot. 12. Poznań, Fort IX, schron pogotowia IV, detal drzwi pancernych,
fot. 13. Poznań, Fort IX, schron pogotowia IV, wnętrze, widoczny strop na
blasze falistej,
fot. 14. Poznań, Fort IX, schron pogotowia IV, wnętrze stanowiska
obserwacyjnego W.T.90,
fot. 15. Poznań, Fort IX, schron pogotowia IV, detal, brama pancerna,
fot. 16. Poznań, Fort IX, schron pogotowia IV, detal, koło górne windy
amunicyjnej,
/ 19.08.2009 2010 04 28 Fort IX - Brunneck
fot. 17. Poznań, Fort IX, schron pogotowia V, elewacja z betonowa

przelotnią,
fot. 18. Poznań, Fort IX, schron pogotowia V, detal drzwi pancernych,
fot. 19. Poznań, Fort IX, schron pogotowia V, wnętrze,
fot. 20. Poznań, Fort IX, schron pogotowia V, wnętrze klatki schodowej,
fot. 21. Poznań, Fort IX, schron pogotowia VI, elewacja z betonowa
przelotnią,

fot. 22. Poznań, Fort IX, schron pogotowia VI, detal drzwi pancernych,
fot. 23. Poznań, Fort IX, schron remizowy VII, elewacja,
fot. 24. Poznań, Fort IX, schron remizowy VII, wnętrze,
fot. 25. Poznań, Fort IX, schron remizowy VIII, elewacja,
fot. 26. Poznań, Fort IX, schron remizowy VIII, wnętrze,
fot. 27. Poznań, Fort IX, stanowisko R.K.1., elewacja,
fot. 28. Poznań, Fort IX, schron betonowy 39', elewacja,
fot. 29. Poznań, Fort IX, schron pogotowia IX, elewacja,
fot. 30. Poznań, Fort IX, schron pogotowia IX, wnętrze,
fot. 31. Poznań, Fort IX, schron pogotowia X, elewacja,
fot. 32. Poznań, Fort IX, schron pogotowia X, detal drzwi pancernych,
fot. 33. Poznań, Fort IX, fosa, widoczne świetliki i pokrycie wtórnego
zadaszenia,
fot. 34. Poznań, Fort IX, fosa, widoczne świetliki i pokrycie wtórnego
zadaszenia,
fot. 35. Poznań, Fort IX, fosa, widoczne zadaszone wnętrze,
fot. 36. Poznań, Fort IX, fosa, widoczne zadaszone wnętrze z
wewnętrznymi podziałami ,
fot. 37. Poznań, Fort IX, fosa, widoczne kraty forteczne i wtórne
zabudowania,
fot. 38. Poznań, Fort IX, fosa, widoczne kraty forteczne i wtórne
zabudowania,
fot. 39. Poznań, Fort IX, fosa, fragment zadaszonego wnętrza,
fot. 40. Poznań, Fort IX, fosa, fragment zadaszonego wnętrza,
fot. 41. Poznań, Fort IX, pomieszczenie dawnej stajni, wnętrze (t),
fot. 42. Poznań, Fort IX, pomieszczenie dawnej stajni (t),
fot. 43. Poznań, Fort IX, detal, kraty forteczne,
fot. 44. Poznań, Fort IX, detal, kraty forteczne,
fot. 45. Poznań, Fort IX, lewa bateria dołączona, schron amunicyjny (SA),
elewacja,
fot. 46. Poznań, Fort IX, lewa bateria dołączona, schron amunicyjny,
wnętrze,
fot. 47. Poznań, Fort IX, prawa bateria dołączona, widok ogólny,
fot. 48. Poznań, Fort IX, prawa bateria dołączona, schron amunicyjny,
elewacja,
wnętrze,
fot. 50. Poznań, Fort IX, prawa bateria dołączona, schron amunicyjny, detal
/ 19.08.2009 2010 04 28 Fort IX - Brunneck
wejścia,
wnętrze,
wnętrze,
fot. 53. Poznań, Fort IX, prawa bateria dołączona, schron mobilizacyjny,
elewacja,

fot. 54. Poznań, Fort IX, prawa bateria dołączona, schron mobilizacyjny,
wnętrze,
fot. 55. Poznań, Fort IX, lewy bark, schron wartownia drogi krytej, widok
osłony wejścia,
fot. 56. Poznań, Fort IX, lewy bark, schron wartownia drogi krytej, wnętrze,
fragment sklepienia na blasze falistej,
fot. 57. Poznań, Fort IX, prawy bark, schron wartownia drogi krytej, widok
osłony wejścia,
fot. 58. Poznań, Fort IX, prawy bark, schron wartownia drogi krytej, detal
wnętrza,
/ 19.08.2009 2010 04 28 Fort IX - Brunneck

Część opisowa - Diagnoza
1. Przedmiot opracowania
Przedmiotem niniejszego opracowania jest „Diagnoza stanu
istniejącego zespołu 18 fortów zewnętrznego pierścienia fortyfikacji w
Poznaniu - część szczegółowa - tom 17”.
Opracowaniu podlega Fort IX - Brünneck wchodzący w skład

fortyfikacji Twierdzy Poznań (18 fortów) wpisanych do rejestru zabytków
pod nr A-245 z 25.05.1983 r.
2. Podstawa opracowania
Podstawą opracowania jest umowa nr GN III/3420-161/09 Fn5234/09
z dnia 30.10.2009 zawarta pomiędzy zleceniodawcą: Miastem Poznań,
plac Kolegiacki 17, 61-841 Poznań,
a: Autorską Pracownią arch. Macieja Małachowicza, ul. Orłowskiego 11,
51-637 Wrocław.
3. Zakres opracowania
Opracowanie obejmuje:
–część opisową dotyczącą stanu obiektu wraz z wnioskami dla

podejmowanych działań w przyszłości.
– część graficzną obejmującą: rysunki poglądowe, zebraną

dokumentację fotograficzną (stan 2009/2010r.), analizę dokumentów
archiwalnych.
4. Cel diagnozy
Celem diagnozy jest zebranie i uaktualnienie informacji o zespole
18 fortów zewnętrznego pierścienia fortyfikacji w Poznaniu,
a w szczególności:
/ 19.08.2009 2010 04 28 Fort IX - Brunneck
- opis lokalizacji fortu na terenie miasta
- historia powstania fortu
- opis obecnego stanu fortu (w tym stan techniczny konstrukcji,

skuteczność izolacji przeciwwilgotnościowych, stan techniczny elewacji,
stan techniczny posadzek, stan techniczny otworów okiennych, stan
techniczny elementów wyposażenia, stan zachowania architektury fortu,

sposób użytkowania poszczególnych pomieszczeń obiektu fortu, wskazanie

powierzchni i kubatury całego obiektu fortu i jego poszczególnych
pomieszczeń, wskazanie powierzchni terenu fortu, obecny sposób
zagospodarowania terenu fortu, jakość zagospodarowania/ urządzenia
terenu fortu)
- porównanie obecnego stanu zachowania fortu i układu

poszczególnych pomieszczeń obiektu fortu w stosunku do stanu
pierwotnego
- stan własności fortu oraz władanie
- forma ochrony zabytku
- ochrona fortu wynikająca z formy ochrony przyrody, ograniczeń/

uwarunkowań w zagospodarowaniu/ wykorzystaniu fortu
- uwarunkowania historyczne zagospodarowania fortu
- zapisy aktualnych dokumentów planistycznych
- stan zaopatrzenia fortu w infrastrukturę techniczną
- analiza dostępności komunikacyjnej fortu.
5. Charakterystyka obiektu
Fort główny artyleryjski I typu.
Rozbudowany blok czołowy mieścił min. prochownię, magazyny

i laboratorium.
Do dwupoziomowych koszar prowadziły wejścia: główne – przez most

zwodzony, boczne – 2, z poziomu majdanu. Koszary były skomunikowane
z nasypem osiowym poprzez klatkę schodową.
Symetryczne barki mieściły m.in. prochownie wojenne.

/ 19.08.2009 2010 04 28 Fort IX - Brunneck
Na nasypie znajdowały się 3 schrony pogotowia, skomunikowane

z podwalnią oraz 6 schronów remizowych.
Fort o konstrukcji ceglanej, osłoniętej nasypem ziemnym.

5.1. Historia powstania fortu

Fort artyleryjski Biehlera (fort standardowy) typu I, wybudowany zo-
stał jako jeden z 9 fortów głównych Twierdzy Poznań w latach 1876-1880
w południowo-zachodniej części pierścienia, na południe od drogi do Lesz-
na. Budowę prowadziła firma G. Stammer & Co. pod nadzorem kapitana
Grolsa oraz mistrza budowlanego Sixti. Około 1881 roku dodano na wale
dwa stałe stanowiska „nadbrzeżne” dla armat pierścieniowych 15 cm
(15 cm R.K.). Fort nie posiada na czole niskiego wału piechoty. Wzmocnie-
nie fortu nastąpiło w latach 1887-1888. W tym samym czasie przy bar-
kach wzniesiono standardowe sześciostanowiskowe baterie dołączone.
Około 1892 roku zainstalowano dwa przeciwodłamkowe stanowiska obser-
wacyjne piechoty typu W.T.90. Jeszcze przed I wojną światową dokonano
kilku modernizacji: część wejść została przemurowana, zostały zamonto-
wany płyty pancerne w strzelnicach kaponier, zaś wnętrze wyposażono
w nową instalacje wodną z metalowym zbiornikiem. Na przeciwskarpie
zbudowano dwa małe schrony betonowe, a na obu bateriach dołączonych
– schrony trzyizbowe. W sierpniu 1939 roku wał otrzymał dwa betonowe
schrony obserwacyjno-bojowe, a wg niektórych publikacji zostało zainsta-
lowane również działo przeciwlotnicze na łożu obrotowym. Fosa została za-
daszona w 1944, podczas przygotowań obiektu do produkcji wojennej.
Po wojnie pomieszczenia fortu IX służyły jako magazyny.
5.2. Lokalizacja fortu na terenie miasta

Fort IX - Brünneck leży w południowej części Poznania na terenie
Świerczewa w dzielnicy Wilda. Położony jest przy ul. Skalnej i ul. Rawic-
kiej. Znajduje się w otoczeniu domków jednorodzinnych pomiędzy ulicami:
ul. Piargową, ul. Głazową, ul. Leszczyńską i ul. Śmiełowską. W pobliżu zlo-
kalizowana jest stacja kolejowa Poznań Górczyn.
/ 19.08.2009 2010 04 28 Fort IX - Brunneck

/ 19.08.2009 2010 04 28 Fort IX - Brunneck

6. Zestawienie poszczególnych elementów fortu oraz ocena

ich stanu technicznego
6.1. Obecny stan obiektu
6.1.1. Obecny sposób zagospodarowania terenu fortu

Fort w granicy wyznaczonej w "Studium..." otoczony jest osiedlem
domków jednorodzinnych, od których ogrodzone ogródki podchodzą na
prawym barku i czole niemal pod kratę forteczną.
Nasypy w obrębie fosy porośnięte są stosunkowo niewielką ilością

drzew i krzewów.
Fort ogrodzony w większości oryginalną kratą forteczną. Fosy

zadaszone na całym przebiegu. Na placu broni zlokalizowana jest
trafostacja.
Przebity nowy zjazd do fosy z lewej strony przy narożniku szyjowo –

barkowym (rozebrano odcinek przeciwskarpy).
Fort posiada wielu najemców. Liczne zmiany, głównie systemu

komunikacji, związane z podziałem. Zamurowana poterna główna przy
zejściu do kaponiery czołowej.
Na terenie fortu jest 11 najemców. Użytkowane są poszczególne

pomieszczenia:
L.p. Oznaczenie
Element fortu Przedmiot najmu
najemcy pomieszczenia
1-7, 13-14, a.L, b1.L, b2.L, pom. magazynowe
1.
g, s.L
koszary K1
dwa pom. magazynowe (stajnie)
2. t
w fosie
3. 1-7 siedem pomieszczeń magazynowych
4. 8-14, a.P, c pom. magazynowe
koszary K2
a.L, b, K2.d.L, K2.d.P,
5. pom. magazynowe
K3.d.L, K3.d.P, e.L
blok czoła BC 1-4, BC1.ks9, ks9
6. pom. magazynowe
/ 19.08.2009 2010 04 28 Fort IX - Brunneck
schron pogotowia IV IV
7. 6-7 pom. magazynowe
blok czoła BC
8. 8, 9, 16, 17 pom. magazynowe
koszary K1 d.L pom. magazynowe
9. schron amunic. SA.L SA.1.L, SA.2.L pom. magazynowe
fosa - parking depozytowy
10. - zakład ślusarski
fosa
11. - magazyn na zadaszeniu fosy

6.1.2. Stan zachowania fortu

Bryła i rozplanowanie fortu – czytelne, zachowane w stanie bardzo
dobrym.
Stan techniczny obiektów fortu
Stan techniczny konstrukcji obiektów fortu można określić jako

stabilny. Nie wystepują bierzące zagrożenia i postępujące uszkodzenia
budowalne. Konserwacji wymaga jednak konstrukcja wojennych zadaszeń
fosy.
Skuteczność izolacji przeciwwilgotnościowych
Zawilgocenia występują jedynie w pomieszczeniach nieużytkowanych

i nieogrzewanych. Przecieki uszkodzonej izolacji widoczne na styku ze
ściana frontowa koszar, w kaponierach oraz w schronie amunicyjnym
baterii dołączonej. Możliwe uszkodzenia izolacji przez korzenie drzew,
w tym momencie nieujawnione.
Stan techniczny elewacji
Stan techniczny elewacji średni, liczne drobne uszkodzenia ceglanego

lica oraz liczne wtórnie przebite otwory i przemurowania.
Stan techniczny posadzek
Stan techniczny posadzek w pomieszczeniach użytkowanych średni.

Zabytkowe posadzki ceglane noszą ślady zużycia. W pomieszczeniach
nieużytkowanych liczne uszkodzenia i nieprawidłowe uzupełnienia
posadzek. W pomieszczeniach prochowni i magazynów amunicyjnych brak
oryginalnych, wentylowanych podłóg drewnianych, zachowane jedynie
ceglane podłoże.
Stan techniczny otworów okiennych i bramowych
Stan średni. brak większych uszkodzeń konstrukcyjnych. Liczne

drobne uszkodzenia tynków i lica muru. Nowa stolarka okienna w stanie
dobrym. Zabytkowa stolarka (krosnowa i skrzynkowa) w stanie złym.
W częściach nieużytkowanych liczne braki stolarki i ślusarki okiennej
/ 19.08.2009 2010 04 28 Fort IX - Brunneck
i drzwiowej.
Stan techniczny elementów wyposażenia
Ogrodzenie terenu fortu z kraty fortecznej zachowane – stan dobry,

wymagający bieżącej konserwacji. W ogrodzeniach zachowane 3 bramy.
Zachowana część zabytkowej ślusarki drzwi, bram, okiennic i żaluzji
ok. 35 %.

W forcie istnieje funkcjonująca wentylacja grawitacyjna. Instalacja

wentylacji mechanicznej (zabytkowa) zdemontowana, nie funkcjonuje.
Plac broni posiada wtórną nawierzchnię z betonu w stanie dobrym.

W zadaszonej fosie wtórna nawierzchnia betonowa. Pozostałe
nawierzchnie – gruntowe.
Na terenie fortu znajdują się dwa schrony wzór polski '39, dwa
stanowiska 15 cm R.K i dwa stanowiska obserwacyjne piechoty WT.90.
6.1.3. Jakość zagospodarowania / urządzenia terenu fortu
Fort ogrodzony w większości oryginalną kratą forteczną. Na placu
broni zlokalizowana jest trafostacja.
Koszary szyjowe, odcinki szyjowe fos i blok czołowy w większości

wynajmowane. Pozostałe pomieszczenia niezabezpieczone.
6.1.4. Wskaźniki powierzchniowo – kubaturowe fortu

Szacowana kubatura obiektów fortu (bez nasypów): 39233 m3
Szacowana powierzchnia fortu w obrysie zewnętrznym fosy:

34186 m2
Łączna powierzchnia działek fortu wg "Studium...": 92551 m2

6.1.5. Stan prawny działki / fortu
Fort IX - Brünneck wg "Studium..." obejmuje działki m.in.:
nr dz. 17/52, AM 10, obręb 0060 Dębiec, ks. wiecz. nr 86486; na mocy
umowy nr GN.VII/3420-257/07 Fn 5190/07 z dnia 03.12.2007 r. została prze
kazania do nieodpłatnego używania Wielkopolskiemu Muzeum Walk Niepodle-
głościowych.
nr dz. 17/53, AM 10, o. 0060 Dębiec, ks.wiecz. nr PO2P/00110961/9;
na mocy umowy nr GN.VII/3420-257/07 Fn 5190/07 z dnia 03.12.2007 r.
została przekazania do nieodpłatnego używania Wielkopolskiemu Muzeum Walk
Niepodległościowych.
nr dz. 2/2, AM 10, o. 0060 Dębiec, ks.wiecz. nr PO2P/00110961/9,

/ 19.08.2009 2010 04 28 Fort IX - Brunneck
nr dz. 17/32, AM 10, o. 0060 Dębiec, ks. wiecz. nr PO2P/00032221/9,

wszczęto podział części nieruchomości na parcele budowlane.
nr dz. 14/5, AM 21, o. 0035 Górczyn, ks. wiecz. nr PO1P/00101856/7

Ponadto zawarto 10 umów, wszystkie zostały zawarte na czas
nieoznaczony i posiadają 3-miesięczny okres wypowiedzenia:
a) 5 z przeznaczeniem na magazyn,
b) 3 z przeznaczeniem na magazyn, pracownie stolarskie,

c) 1 z przeznaczeniem na pracownię ślusarską,

d) 1 z przeznaczeniem na stolarnię.
Dz. nr 17/32 jest własnością Skarbu Państwa. Dz. nr 17/52, 17/53, 2/2,
14/5 są własnością Miasta Poznań.
6.1.6. Dokumentacja planistyczna
Uchwałą nr LXXII/993/V/2010 Rady Miasta Poznania z dnia

11.05.2010 został na tym terenie wywołany mpzp "Fort IX".
Obszar fortu został uwzględniony w Studium uwarunkowań

i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Poznania – z dnia
18.01.2008 r. Fort został uwzględniony jako tereny zieleni oraz obszary
i obiekty cenne przyrodniczo i kulturowo.
„Tereny zieleni:
Zieleń towarzysząca ulicom i placom, zabytkowym fortyfikacjom:

Fort IX i Fort IXa (...)
Obszary i obiekty cenne przyrodniczo:
objęte formą ochrony przyrody:
Fort IX - element pierścienia fortyfikacji poznańskich, projektowany

obszar NATURA 2000 zgłoszony do zatwierdzenia przez Komisję
Europejską.(...)
Objęte formą ochrony zabytków:
Fort IX Brunneck – Górczyn."
W części szczegółowej:
"1.1.2 Tereny o specjalnym sposobie zagospodarowania

i zabudowy:(...)
UF usługi w fortach;"
/ 19.08.2009 2010 04 28 Fort IX - Brunneck
"Na terenie fortów UF
- w ramach obiektu dopuszcza się lokalizację funkcji kultury,

gastronomii, jeżeli nie będzie to kolidowało z zasadami
zagospodarowania określonymi w części„Zasady ochrony dla obszarów
i obiektów cennych przyrodniczo” oraz „Zasady ochrony dla obszarów
i obiektów cennych kulturowo”,

– na terenie fortu dodatkowo dopuszcza się wprowadzenie funkcji parku."
"2.3.3 Elementy dysharmonizujące krajobraz miejski
- Na terenach ZOR, ZP, UF, ZC, ZD zakazuje się lokalizowania

urządzeń reklamowych. (...)
- Na terenach ZP, UF, ZC zakazuje się lokalizowania obiektów

telefonii komórkowej. "
"3.3.1Zasady ochrony dla obszarów i obiektów cennych przyrodniczo
- Tereny objęte formami ochrony przyrody:
- W podstrefie mogą występować obiekty przyrodnicze wpisane do

wojewódzkiego rejestru pomników przyrody, dla których ochrona
realizowana jest na podstawie odpowiednich aktów prawnych.
- Fort IX i IXa– projektowany obszar NATURA 2000 zgłoszony do

zatwierdzenia przez Komisję Europejską.
Na wyżej wymienionych terenach fortów:
- należy dążyć do zachowania i wzbogacania zieleni przy fortach

z uwzględnieniem zasad ochrony konserwatorskiej;
- dopuszcza się wprowadzenie funkcji gwarantujących dotychczasowe

warunki zimowania nietoperzy;
- dopuszcza się lokalizację tablic informacyjnych dotyczących

przyrody."
Uwaga: od czasu uchwalenia „Studium...” wpis fortów na listę

obszarów NATURA 2000 został pozytywnie zaopiniowany przez Komisję
Europejską.
"4.1.1 Obszary i obiekty objęte formą ochrony zabytków:
- Fort IX.Brunneck, Górczyn,

/ 19.08.2009 2010 04 28 Fort IX - Brunneck
- Fort IXa Witzleben, Dębiec.
Na wyżej wymienionych terenach należy:
- zapewnić ochronę wszystkich elementów fortów (budowle

kubaturowe, nasypy ziemne, zieleń forteczna);

- wprowadzić zakaz lokalizowania nowych oraz rozbudowy

istniejących obiektów budowlanych z wyjątkiem:
- rekonstrukcji elementów fortyfikacji;
- ścieżek rekreacyjnych, a także obiektów małej architektury;
- infrastruktury technicznej oraz niezbędnej infrastruktury

transportowej,
- tablic informacyjnych dotyczących obiektów zabytkowych."
"System XIX-wiecznych fortyfikacji:
- W celu wyeksponowania całego XIX-wiecznego systemu fortyfikacji

w miarę możliwości należy dążyć do:
- uczytelnienia układu dawnych dróg rokadowych, w tym także

poprzez wytworzenie alternatywnych połączeń podbudowanych zielenią,
umożliwiających stworzenie spójnego systemu;
- zachowania systemu pomocniczych obiektów i urządzeń

militarnych."
"5.2.3 Rehabilitacja fortów
- Należy dążyć do wyeksponowania systemu XIX – wiecznych

fortyfikacji zgodnie z zasadami zawartymi w części „Zasady ochrony dla
obszarów i obiektów cennych kulturowo”.
- Należy rozwiązać problem ewentualnej sprzeczności użytkowania

fortów jako obiektu objętego formą ochrony przyrody i formą ochrony
zabytków, zgodnie z zasadami zawartymi w części „Zasady ochrony dla
obszarów i obiektów cennych przyrodniczo” oraz „Zasady ochrony dla
obszarów i obiektów cennych kulturowo”."
W części „synteza”
„ (...)3.3. OCHRONA DZIEDZICTWA KULTUROWEGO (...)

/ 19.08.2009 2010 04 28 Fort IX - Brunneck
zewnętrzny pas fortów - system elementów struktury urbanistycznej,

w formie pasa rozproszonych fortów, powstały w końcu XIX wieku;
stanowi wartościowy przykład pruskiego budownictwa militarnego, (...)
5.2. Kierunki ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego

i jego zasobów.

(...)Jakość życia mieszkańców, krajobraz i atrakcyjność miasta zależy

w dużej mierze od właściwie ukształtowanej i utrzymywanej struktury
zieleni miasta, jako składowej zasobów środowiska przyrodniczego.
W Studium za priorytetowe kierunki kształtowania i ochrony terenów
zieleni Poznania uznano przede wszystkim:
- kontynuację ochrony klinowo-pierścieniowego sytemu miasta

poprzez wprowadzenie zakazu zabudowy na najcenniejszych przyrodniczo
terenach zieleni otwartej oraz utrzymanie ciągłości korytarzy
ekologicznych, umożliwiających wymianę powietrza, migrację zwierząt
oraz właściwy rozwój flory i fauny;
- wprowadzenie bezwzględnego zakazu zabudowy oraz powołania

odpowiednich form ochrony przyrody na obszarach cennych przyrodniczo;
(…)
5.3. Ochrona dziedzictwa kulturowego i zabytków
W celu wyeksponowania całego XIX-wiecznego systemu zewnętrznego

pierścienia fortyfikacji (pochodzących z okresu gdy Poznań był pruską
twierdzą fortową), studium zakłada możliwość uczytelnienia układu
dawnych dróg rokadowych, w tym także wytworzenie alternatywnych
połączeń umożliwiających stworzenie spójnego systemu. (...)”
Granica ochrony konserwatorskiej pokazana w "Studium..." nie pokrywa

się z granicą wpisu do Rejestru Zabytków.
/ 19.08.2009 2010 04 28 Fort IX - Brunneck

6.2. Elementy fortu – stan zachowania
6.2.1. Fort IX, Koszary, poziom fosy [K1], poziom majdanu[K2] - stan zachowania obiektu,
Ogólna charakterystyka obiektu
W części szyjowej fortu. Wzdłuż fosy. materiał stan lica detal/ wystrój/ uwagi
(spękania, elementy wyposażenia inne
uszkodzenia)
Cegła. Stan dobry. Najbardziej ozdobna
lokalizacja
elewacja
Nadstawy Drobne brama wjazdowa ze
ceglane. uszkodzenia. wszystkich fortów.
Ślady przy oknach
innej cegły są Na całej długości fryz
związane arkadkowy. Poziome pasy
z wmurowaniem z ciemniejszej cegły. Na
wewnątrz haków do uwagę zasługują ozdobne
blokowania żaluzji "ślepe okna" nad
(w ramach latrynami.
modernizacji).
Koszary na całej długości zabudowane dachami hal. Koszary wzmocnione w konstrukcji trójwartwowej w części centralnej, kojce i po
inf. o obiekcie / stan ogólny / parametry
jednym pomieszczeniu na skrzydłach.
konstrukcja
Na dolnej kondygnacji wybite 5 bram i 3 wejścia.
Zamurowane w ramach modernizacji otwory okienne; okna wybite.
Zachowane drzwi przeciwpodmuchowe dwuskrzydłowe i wrota stalowe, natomiast

drzwi dwudzielne niezachowane.
Strzelnice w kojcach powiększone na okienka.

czytelność pokrycie/ samosiejki uwagi inne
nasypy
Bardzo dobra. Trawa, pojedyncze drzewa
i krzaki. Więcej drzew na
lewym skrzydle.
Nawierzchnia betonowa (na poziomie fosy).
nawierzchnia
Diagnoza stanu istniejącego zespołu 18 fortów zewnętrznego pierścienia fortyfikacji w Poznaniu - część szczegółowa - tom 17 - Fort IX - Brünneck
LEGENDA: V – atrybut występuje + element oryginalny - element zastąpiony X – element nie występuje/ roebrany/ usunięty 0 - zniszczony lub zawalony;
1 – poważne uszkodzenia postępujące, zagrożenie katastrofy; 2 – postępujące uszkodzenia budowlane; 3 – uszkodzenia budowlane/ stan stabilny/ uszkodzenia nie
postępujące, wynikłe z eksploatacji; 4 – stan dobry/ uszkodzenia użytkowe; 5- stan bardzo dobry/ w pełni zachowane; xx% - szacowany obszar uszkodzenia
6.2.2. Fort IX, Koszary, poziom fosy [K1] - stan zachowania pomieszczeń
element stan techniczny skuteczność stan zachowane elementy wyposażenia inne elementy
konstrukcji izolacji techniczny zachowanego
wnętrz detalu/
uwagi
spękania nadproży
otworów/ ślusarka
powierzchnia [m2]
funkcja pierwotna
korozja i ubytki w
instalacja wodno-
Funkcja obecna /
drzwi/ ślusarka
ubytki stropów
pomieszczenia
kanalizacyjna
wycieki wody
wentylacyjna
wyposażenia
ubytki ścian,
stan izolacji
posadzkach
elektryczna
korozja lica
zamknięcia
oznaczenie
szacowana
wysolenia
instalacja
instalacja
elementy
spękania
otworów
filarów
okna
inne
1 magazyn / izba żołnierska 50,2 X 3 X X X X 4 X X X X X + prowa +\- X X wybite ściany
-dnica działowe
i oddzielające
ściany od
korytarza
2 magazyn / izba żołnierska 51,4 X 3 X X X X 4 X X X X X + prowa +\- X X -"-
-dnica
3 magazyn / izba żołnierska 48,8 X 3 X X X X 4 X X X X X + 2 +\- + X -"-

prowa
-dnice
4 pracownia, warsztat / izba żołnierska 37,4 X 3 X X X X 4 X X - X X + 2 - + X -"-

prowa
-dnice
5 pracownia, warsztat / izba żołnierska 47 X 3 X X X X 4 X X - X X + 2 - + X -"-

prowa
-dnice
6 pracownia, warsztat / izba żołnierska 35,1 X 3 X X X X 4 X X X X X + prowa - + - drzwiczki went.,

-dnica duża brama
zamiast okien
7 pracownia, warsztat / kuchnia 40,4 X 3 X X X X 4 X X - X X + 2 - + - obniżony sufit,
prowa ścianki działowe
-dnice – 1 drzwi wybite
8 magazyn / kuchnia 42,5 X 3 X X X V 4 4 X X X X X - + X duża brama
9 magazyn / izba żołnierska 39,5 X 3 X X X V 4 4 X - X X X +\- + X w stropie
otynko prowadnica,
-wane odpada tynk
wnętrz detalu/
uwagi
spękania nadproży
otworów/ ślusarka
powierzchnia [m2]
funkcja pierwotna
korozja i ubytki w
instalacja wodno-
Funkcja obecna /
drzwi/ ślusarka
ubytki stropów
pomieszczenia
kanalizacyjna
wycieki wody
wentylacyjna
wyposażenia
ubytki ścian,
stan izolacji
posadzkach
elektryczna
korozja lica
zamknięcia
oznaczenie
szacowana
wysolenia
instalacja
instalacja
elementy
spękania
otworów
filarów
okna
inne
10 magazyn / izba żołnierska 41,2 X 3 X X X V 4 4 X - X X + drzwi +\- + X korozja przy
otynko went. oknach
-wane
11 magazyn / izba żołnierska 40,0 X 3 X X X V 4 4 X - X X + drzwi +\- + X odpada tynk

otynko went.
-wane
12 pom. nieużytkowane / izba żołnierska 54,5 X 3 X X X V 4 4 X + X X + drzwi - + X

zasy- przy went.
pane ok-
nach
13 magazyn / izba żołnierska 48,1 X 4 X X X X 4 3 X - X X X +\- X X

14 magazyn / izba żołnierska 52,9 X 3 X X X X 4 3 X X X X X - X X duża brama
a.L magazyn / izba żołnierska 28,7 X X X X X X 4 X X X X drzwi - + X podwieszony
went. sufit, otwory
strzelnic
powiększone na
okna
a.P magazyn / izba żołnierska 27,3 V/3 3 X X 3 X 4 4 X X X X + drzwi +\- + X otwory
went. powiększone na
okna
b1.L magazyn / mag. prowiantu 41,1 X 3 X X X X 4 X X X X X X - X X
b2.L magazyn / mag. prowiantu 12,7 X X X X X X 4 3\ 2 4 X X X X - X X
b1.P magazyn / mag. prowiantu 42,4 X 3 X X X X 4 X X + X X X +\- X X
beton
b2.P magazyn / mag. prowiantu 11,2 X 3 X X X X 3\ 4 X X X X X X X - X
wnętrz detalu/
uwagi
spękania nadproży
otworów/ ślusarka
powierzchnia [m2]
funkcja pierwotna
korozja i ubytki w
instalacja wodno-
Funkcja obecna /
drzwi/ ślusarka
ubytki stropów
pomieszczenia
kanalizacyjna
wycieki wody
wentylacyjna
wyposażenia
ubytki ścian,
stan izolacji
posadzkach
elektryczna
korozja lica
zamknięcia
oznaczenie
szacowana
wysolenia
instalacja
instalacja
elementy
spękania
otworów
filarów
okna
inne
d.L magazyn / piwnica 24,3 3 3 X X X X 4 X X X X X X -\v X X zamknięte
wypa- przejście do
da klatki schodowej
spo-
ina
d.P magazyn / piwnica 25,7 X 3 X X X X 4 X X X X X X X X X

beton
f.L pom. nieużytkowane / piwnica 3,6 X X X X X X 4 X X X X X X X X X

f.P pom. nieużytkowane / piwnica 3,9 X X X X X X 4 X X X X X X X X X
g kotłownia / piwnica pod zwodem 25,8 X 3 brak X X X 4 4 X X X X X - X X wybite wejście,
mos- strzelnice
tu
zamurowane
j.L - / szambo - niedostępne
j.P - / szambo - niedostępne
p1 komunikacja / poterna 45,1 X 3 X X X X 4 X X X X X X - X X
p3 komunikacja / poterna 32,6 X 3 X X 4 X 4 X X X - X X - X X drzwi oryginalne
(wtórnie
osadzone)
p5 komunikacja / poterna 45,9 X 3 X X X X 4 X X X X X X + X X
p6 komunikacja / poterna 32,3 X 4 X X X X 4 X X + X X + +\- X X 1 uchwyt,
prowadnica,
2 haki przy
oknach,
ościeżnica drzwi
przeciwpodmuch.
wnętrz detalu/
uwagi
spękania nadproży
otworów/ ślusarka
powierzchnia [m2]
funkcja pierwotna
korozja i ubytki w
instalacja wodno-
Funkcja obecna /
drzwi/ ślusarka
ubytki stropów
pomieszczenia
kanalizacyjna
wycieki wody
wentylacyjna
wyposażenia
ubytki ścian,
stan izolacji
posadzkach
elektryczna
korozja lica
zamknięcia
oznaczenie
szacowana
wysolenia
instalacja
instalacja
elementy
spękania
otworów
filarów
okna
inne
p7 komunikacja / poterna 19,5 X 3 X X X X 4 X X X X X + +\- X X 1 kółko od
beton dzwonka;
dobudowane
ścianki działowe
r.L - / rów diamentowy - zasypany,
zabetonowany
r.P - / rów diamentowy - zasypany,
zabetonowany
s.L pom. nieużytkowane / studnia 26,6 X X X X X X 5 X X X X X + X X + rura pompy
s.P pom. nieużytkowane / studnia 26,4 X X X X X X 3 X 3 X X X + X X X podstawa pompy
w posadzce;
dodatkowe
pomieszczenie
t magazyny / stajnie 36,4 X X X X X X 4 4 X +\ + X + X + X przejście między
wypa- - pomieszczeniami
da zamurowane,
spo-
lewe pomieszcz.
ina
otynkowane;
wspornik
ks1 klatka schodowa 14,4 X X X X X X 4 X X X X X + X X X poręcze, 4 kółka
od dzwonka,
schody żeliwne
wycięte;
zachowana tylko
rama od schodów
ks2 klatka schodowa 11,7 X X X X X X 4 X X X X X + X X X poręcz
ks3 klatka schodowa 12,1 X X X X X V 4 X deski X X X X - X X
wnętrz detalu/
uwagi
spękania nadproży
otworów/ ślusarka
powierzchnia [m2]
funkcja pierwotna
korozja i ubytki w
instalacja wodno-
Funkcja obecna /
drzwi/ ślusarka
ubytki stropów
pomieszczenia
kanalizacyjna
wycieki wody
wentylacyjna
wyposażenia
ubytki ścian,
stan izolacji
posadzkach
elektryczna
korozja lica
zamknięcia
oznaczenie
szacowana
wysolenia
instalacja
instalacja
elementy
spękania
otworów
filarów
okna
inne
ks4 klatka schodowa 14,5 X X X X X X 4 X X X X X + X X X poręcze, kółko od
dzwonka;
schody wycięte,
zachowana tylko
rama schodów
6.2.3. Fort IX, Koszary, poziom majdanu [K2] - stan zachowania pomieszczeń
wnętrz detalu/
uwagi
spękania nadproży
otworów/ ślusarka
powierzchnia [m2]
funkcja pierwotna
korozja i ubytki w
instalacja wodno-
Funkcja obecna /
drzwi/ ślusarka
ubytki stropów
pomieszczenia
kanalizacyjna
wycieki wody
wentylacyjna
wyposażenia
ubytki ścian,
stan izolacji
posadzkach
elektryczna
korozja lica
zamknięcia
oznaczenie
szacowana
wysolenia
instalacja
instalacja
elementy
spękania
otworów
filarów
okna
inne
1 magazyn / izba żołnierska 51,2 X 3 X X X X 4 4 X - X X + prowa- - X X
dnica
2 magazyn / izba żołnierska 66,3 X 3 X X X X 4 3 X - X X + prowa- - X X

przy dnica
oknie
3 magazyn / izba żołnierska 71,9 X 3 X X X X 4 -"- X - X X + 2 - X X

prowa-
dnice
4 warsztat / izba żołnierska 44,8 X 4 X X X X 4 -"- X - X X + 2 - + X zachowany świetlik

prowa-
dnice
drzwi
went.
5 warsztat / izba oficerska 45,8 X 3 X X X X 4 -"- X - X X + -"- - + X

6 biuro / izba oficerska 45,7 X 3 X X X X 4 -"- X - X X + -"- - + X
7 biuro / telegraf 43,3 X 4 X X X X 5 X X - X X + -"- - + + ścianki działowe
8 biuro / wartownia 43,1 X 3 X X X X 4 X X - X X + prowa- - + X ścianki działowe
dnica
9 magazyn / izba oficerska 45,8 X 3 X X X X 4 X X - X X + - + X dobudówka w poł.

10 magazyn / izba oficerska 45,4 X 3 X X X V 4 3 X - X X + - + X brak ścianki
przy działowej
oknie
11 magazyn / izba żołnierska 43,9 X 3 X X X V 4 -"- X - X X + - X X -"-

12 magazyn / lazaret 67,4 X 3 X X V X 4 -"- X - X X + drzwi +\- + X w korytarzu między
went. pom. 12-13
ościeżnica drzwi
przeciwpodmuch.
i ścianka działowa
wnętrz detalu/
uwagi
spękania nadproży
otworów/ ślusarka
powierzchnia [m2]
funkcja pierwotna
korozja i ubytki w
instalacja wodno-
Funkcja obecna /
drzwi/ ślusarka
ubytki stropów
pomieszczenia
kanalizacyjna
wycieki wody
wentylacyjna
wyposażenia
ubytki ścian,
stan izolacji
posadzkach
elektryczna
korozja lica
zamknięcia
oznaczenie
szacowana
wysolenia
instalacja
instalacja
elementy
spękania
otworów
filarów
okna
inne
13 warsztat / lazaret 66,4 X 3 X X X X 4 -"- X - X X X +\- X X -"-
14 warsztat / lazaret 67,2 X 4 X X X X 4 -"- X - X X X +\- X X otynkowana
posadzka
betonowa -
popękana
a.L magazyn / izba żołnierska 23,8 V V X X X X 4 4 X - X X + drzwi - + X
went.
a.P magazyn / izba żołnierska 24,9 X V X X V X 4 4 X - X X X - - X

b piec, magazyn / mag. prowiantu 42,9 X X X X X X 5 X X X X X X - + X zachowany
świetlik,
dobudowany komin
i piec
c magazyn / piekarnia 43,9 X 3 X X X X 5 X X X X X X - - X
K2.d. magazyn / pomieszczenie 25,1 X X X X X X 4 4 X - X X + poręcz - X X
L
K3.d. magazyn / pomieszczenie 28,3 X X X X X X 4 4 X - X X + - X X rama schodów, 2
L kółka od dzwonków
K2.d. magazyn / pomieszczenie 29,7 V\ 3 X X V X X 4 X 3 + X X X +\- X X
P
K3.d. magazyn / pomieszczenie 32,3 V\ 3 X X X 4 X 4 X X X X X X - X X schody wycięte,
P zachowana tylko
rama schodów
e.L magazyn / latryny 42,2 X X X X X 4 X X - X X + X X X haki, 2 prowadnice,
ubytek nad
wejściem
3 kółka od
dzwonka, 1 duże
kółko do
podnoszenia żaluzji
wnętrz detalu/
uwagi
spękania nadproży
otworów/ ślusarka
powierzchnia [m2]
funkcja pierwotna
korozja i ubytki w
instalacja wodno-
Funkcja obecna /
drzwi/ ślusarka
ubytki stropów
pomieszczenia
kanalizacyjna
wycieki wody
wentylacyjna
wyposażenia
ubytki ścian,
stan izolacji
posadzkach
elektryczna
korozja lica
zamknięcia
oznaczenie
szacowana
wysolenia
instalacja
instalacja
elementy
spękania
otworów
filarów
okna
inne
e.P magazyn / latryny 44,5 V\ 3 X X X X X 3 4 X + X X + + X X 2 prowadnice, 2
kółka od dzwonka,
5 haków okiennic
k.L - / studnia odwadniająca - niedostępna,
zawalona gałęziami
k.P - / studnia odwadniająca - niedostępna,
zawalona gałęziami
m - / most zwodzony - niezachowany
n.L - / śmietnik - X X X X 3 + zawiasy od klap
n.P - / śmietnik - X X V X 3 + zawiasy od klap
o1 - / komin doświetlający - X X X X 4 V 3 X X X X X X X X X na K1 zamurowany
o2 - / komin doświetlający - X X X X X V 3 X X X X X X X X X zamknięty w czasie
modernizacji
o4 - / komin doświetlający - zlikwidowany – w
czasie modernizacji
05 - / komin doświetlający - X X X X X X 4 X X X X X X X X X między
kondygnacjami –
zabetonowany; od
góry zamknięty
p komunikacja / poterna 222,4 X X XX X X X 4 4 X X + X + tablice - X X
p1 komunikacja / poterna 30,8 X 3 X X X X 4 4 X X X X + +\- X X futryna drzwi
przeciwpodmuch.
p2 komunikacja / poterna 35,3 X X X X X X 4 X X X + X X - X X
p3 komunikacja / poterna 45,6 X X X X X X 4 X X - X X + hak, - X X
prowa-
dnica
wnętrz detalu/
uwagi
spękania nadproży
otworów/ ślusarka
powierzchnia [m2]
funkcja pierwotna
korozja i ubytki w
instalacja wodno-
Funkcja obecna /
drzwi/ ślusarka
ubytki stropów
pomieszczenia
kanalizacyjna
wycieki wody
wentylacyjna
wyposażenia
ubytki ścian,
stan izolacji
posadzkach
elektryczna
korozja lica
zamknięcia
oznaczenie
szacowana
wysolenia
instalacja
instalacja
elementy
spękania
otworów
filarów
okna
inne
p4 komunikacja / poterna 44,4 X 3 X X X X 4 X X - X X X - X X
p5 komunikacja / poterna 44,7 X 3 X X X X 4 4 X X X X X - - X
p6 komunikacja / poterna 35,6 X X X X X X 4 4 X - X X + haki, +\- + X
prowa-
dnica
p7 komunikacja / poterna 16,1 X 3 X X X X 4 X X X +4 X X +\- X X

p8 komunikacja / poterna 30,8 X 3 X X X X 4 3\ 4 X X X X + +\- X X ościeżnica drzwi
pprzeciwpodmuch.
s.L - / studnia - X X X X X X 4 4 X X X X X X X X
s.P - / studnia - X X X X X X 4 4 X X X X + + X X X
kółko
ks5 klatka schodowa 19,6 V X X X X X 4 4 X X + X + X X X 2 poręcze, 2 haki

przy od lampy
wyj-
ściu
6.2.4. Fort IX, Kaponiera lewego barku [KL] - stan zachowania obiektu,
Lewe zakole fosy barkowo-czołowe. materiał stan lica detal/ wystrój/ uwagi inne
(spękania, elementy
lokalizacja
uszkodzenia) wyposażenia
elewacja
Cegła. Dobry. Od strony
Drobne zewnętrznej na
uszkodzenia. zakolu
poprowadzona jest
rynna.
Obiekt nieużytkowany. Zmodernizowana przez położenie warstwy betonowej na strop i pogrubienie

ściany czołowej z zamurowaniem strzelnic.
Zabudowana z zewnątrz przez hale.
konstrukcja
W każdej izbie bojowej wybite duże okno, strzelnice zamurowane.
Wybite duże wyjście obok starego (zamurowane) na drogę straży.
nasypy
Bardzo dobra. Trawa, krzaki.
Nawierzchnia betonowa.
nawierzchnia
6.2.5. Fort IX, Kaponiera lewego barku [KL] - stan zachowania pomieszczeń
wnętrz detalu/
uwagi
spękania nadproży
otworów/ ślusarka
powierzchnia [m2]
funkcja pierwotna
korozja i ubytki w
instalacja wodno-
Funkcja obecna /
drzwi/ ślusarka
ubytki stropów
pomieszczenia
kanalizacyjna
wycieki wody
wentylacyjna
wyposażenia
ubytki ścian,
stan izolacji
posadzkach
elektryczna
korozja lica
zamknięcia
oznaczenie
szacowana
wysolenia
instalacja
instalacja
elementy
spękania
otworów
filarów
okna
inne
1 pom. nieużytkowane / izba strzelecka 26,4 X 3 X X V X 4 3\ 2 X - X X 8 + + X
wsporni-
ków do
półek
2 pom. nieużytkowane / izba strzelecka 47,3 X 4 X X X X 4 4 X X X X + + X małe drzwiczki

galerii przeciwskarpowej kominowe;
wybite okienko
przy wejściu.
3 pom. nieużytkowane / prochownia 16,2 X X 3 X X X 4 4 X X X X 11 siatek X + X w ścianach
podręczna beton wmurowane liczne
metalowe elementy
p pom. nieużytkowane / poterna 61,9 X X X X V X 4 3 4 X X X kółko do + X X wybite wyjście na
dzwonka, drogę straży, a przy
izolacja kaponierze -
zamurowane
r - / rów diamentowy - zasypany
i zabetonowany
6.2.6. Fort IX, Kaponiera czołowa [KC] - stan zachowania obiektu,
W części czołowej fortu. W skarpie fosy i przeciwskarpie fosy. materiał stan lica detal/ wystrój/ uwagi inne
lokalizacja
elewacja
Cegła. Korozja. Na ścianie czołowej
zamontowano
rynny.
Obiekt nieużytkowany. Zmodernizowana – warstwa betonu na stropie.

Wybite w każdej izbie bojowej duże okno, a strzelnice zamurowane. Małe pomieszczenia przy kazamatach skarpowych zabetonowane i zamurowane
konstrukcja
w ramach modernizacji.
W prawej i lewej kazamacie skarpowej oryginalne wyposażenie, ale w bardzo złym
stanie oraz wybrane wtórne wejścia. Szyb wentylacyjny zamurowany.
Zachowane oryginalne drzwi stalowe na drogę straży (z obu stron). Do kazamat skarp – wejście od korytarza.
Z kazamat skarpowych wybito wyjścia do fosy. Trzy duże strzelnice w ściance czołowej zastąpione pięcioma małymi
i zamontowano w nich płyty pancerne.
nasypy
Beton (na poziomie fosy).
nawierzchnia
6.2.7. Fort IX, Kaponiera czołowa [KC] - stan zachowania pomieszczeń

wnętrz detalu/
uwagi
spękania nadproży
otworów/ ślusarka
powierzchnia [m2]
funkcja pierwotna
korozja i ubytki w
instalacja wodno-
Funkcja obecna /
drzwi/ ślusarka
ubytki stropów
pomieszczenia
kanalizacyjna
wycieki wody
wentylacyjna
wyposażenia
ubytki ścian,
stan izolacji
posadzkach
elektryczna
korozja lica
zamknięcia
oznaczenie
szacowana
wysolenia
instalacja
instalacja
elementy
spękania
otworów
filarów
okna
inne
2 - / galeria strzelecka przeciwskarpy - niedostępne
3.L - / prochownia podręczna - niedostępne
3.P - / prochownia podręczna - niedostępne
4.L pom. nieużytkowane / izby strzeleckie 16,2 X 3 X X X V 3 2 X X X + + + + X 2 żaluzje otworów
galerii skarpy beton wentylacyjnych,
jedna żaluzja z
łańcuchem,
3 żaluzje strzelnic
(dwie przesuwne
i jedna
podnoszona),
2 kółka do
podnoszenia żaluzji,
prowadnice,
2 wsporniki od półek
4.P pom. nieużytkowane / izby strzeleckie 16,2 X 3 X X 4 X 3 2 X X X + + X + X 6 zasłon
galerii skarpy drewnianych obitych
blachą, łańcuch,
kółko, 2 wsporniki
od półek
5 pom. nieużytkowane / działobitnie armat 53,6 X 3 X X X X 4 3\ 2 3 X X + + + + X widoczna jest płyta
przeciwszturmowych pancerna strzelnicy
(4 strzelnice
zamurowane)
o - / komin doświetlający - zamurowany
w czasie
modernizacji
wnętrz detalu/
uwagi
spękania nadproży
otworów/ ślusarka
powierzchnia [m2]
funkcja pierwotna
korozja i ubytki w
instalacja wodno-
Funkcja obecna /
drzwi/ ślusarka
ubytki stropów
pomieszczenia
kanalizacyjna
wycieki wody
wentylacyjna
wyposażenia
ubytki ścian,
stan izolacji
posadzkach
elektryczna
korozja lica
zamknięcia
oznaczenie
szacowana
wysolenia
instalacja
instalacja
elementy
spękania
otworów
filarów
okna
inne
p pom. nieużytkowane / poterna 63,6 X X X X X X 4 4 X X X X X + X X
r - / rów diamentowy - zasypany i zabet.
6.2.8. Fort IX, Kaponiera prawego barku [KP] - stan zachowania obiektu,
Na prawym barku fortu. W skarpie fosy i przeciwskarpie fosy. materiał stan lica detal/ wystrój/ uwagi inne
lokalizacja
elewacja
Cegła. Od czoła korozja.
Obiekt nieużytkowany. Zmodernizowana warstwa betonowa na stropie.

Wybite duże okna – wejścia w każdej izbie bojowej. Strzelnice w ścianie czołowej zamurowane, a ściana pogrubiona.
konstrukcja
Dobudowana od zewnątrz rampa. W ramach kolejnej modernizacji zamontowano w strzelnicach płyty pancerne za
wyjątkiem jednej, przeznaczonej na reflektor.
nasypy
Nawierzchnia betonowa przed wejściem do kaponiery (w fosie).
nawierzchnia
6.2.9. Fort IX, Kaponiera prawego barku [KP] - stan zachowania pomieszczeń
wnętrz detalu/
uwagi
spękania nadproży
otworów/ ślusarka
powierzchnia [m2]
funkcja pierwotna
korozja i ubytki w
instalacja wodno-
Funkcja obecna /
drzwi/ ślusarka
ubytki stropów
pomieszczenia
kanalizacyjna
wycieki wody
wentylacyjna
wyposażenia
ubytki ścian,
stan izolacji
posadzkach
elektryczna
korozja lica
zamknięcia
oznaczenie
szacowana
wysolenia
instalacja
instalacja
elementy
spękania
otworów
filarów
okna
inne
1 pom. nieużytkowane / izba strzelecka 26,4 X 3 X X 4 X 4 4 X X X + + X + X 2 strzelnice
zamurowane, 2
kółka od dzwonka,
prowadnice do
żaluzji, obejma
komina
2 pom. nieużytkowane / izba strzelecka 34,5 X X X X X X 4 4 3 X X X X X X X instalacja wodno-
galerii przeciwskarpowej wykute kanaliz.
kanały zamurowana
3 pom. nieużytkowane / prochownia 23,8 X X X X 4 X 4 4 X X X X + X + X 9 siatek otworów
podręczna went., w licu ścian
wypada spoina
p pom. nieużytkowane / poterna 71,6 X X X X X X 4 3 X X X + + X + X płyta pancerna
strzelnicy, 1
strzelnica
zamurowana, drzwi
zamurowane, a
obok - wtórnie
wykute
r - / rów diamentowy - zasypany;
nawierzchnia
betonowa,
dobudowana rampa
6.2.10. Fort IX, Blok czoła [BC] - stan zachowania obiektu,
W części centralnej fortu, pod wałem i drogą wałową na czole fortu. materiał stan lica detal/ wystrój/ uwagi inne
lokalizacja
elewacja
Cegła. Elewacja wewnątrz
(z oknami
i wejściami do
pomieszczeń –
pierwotna elewacja
zewnętrzna)
w dobrym stanie.
Wyjazdy z BC na majdany w słabym stanie – liczne spękania. Bramy zamurowane. Zmodernizowany w konstrukcji trójwartstwowej.
Schody zniszczone. Dobudowano poprzeczny korytarz.
konstrukcja
Wewnętrzne schody żeliwne wycięte.
Zachowany zbiornik na wodę.
Wnętrze w dobrym stanie.
nasypy
Nawierzchnia nieutwardzona (ziemia).
nawierzchnia
6.2.11. Fort IX, Blok czoła [BC] - stan zachowania pomieszczeń

wnętrz detalu/
uwagi
spękania nadproży
otworów/ ślusarka
powierzchnia [m2]
funkcja pierwotna
korozja i ubytki w
instalacja wodno-
Funkcja obecna /
drzwi/ ślusarka
ubytki stropów
pomieszczenia
kanalizacyjna
wycieki wody
wentylacyjna
wyposażenia
ubytki ścian,
stan izolacji
posadzkach
elektryczna
korozja lica
zamknięcia
oznaczenie
szacowana
wysolenia
instalacja
instalacja
elementy
spękania
otworów
filarów
okna
inne
1 magazyn / latryna 14,9 X X X X X X 4 X X + X + + - X X 1 kółko od
dzwonka, ramy
okien, latryny
2 magazyn / przygotowalnia pocisków 23,1 X 3 X X X X 4 X X + X X X - X X 1 rama okna
3 magazyn / mag. podr. pocisków 21,8 X 3 X X X X 4 X X + X X X - X X ramka okienka
oświetleniowego
4 magazyn / mag. podr. prochu i łusek 17,4 X 3 X X X X 4 X X + X X + - + X 4 siatki
5 pom. nieużytkowane / gł. mag. 73,6 X X X X X X 4 4 4 + + + + zbio- + + X
pocisków rama rnik
6 magazyn / pom. pogotowia 62,7 X X X X X X 4 X X X X X + - X X 3 kółka od dzwonka

7 magazyn / pom. pogotowia 54,2 X X X X X X 4 X X X X + - X X 2 kółka od dzwonka
8 warsztat / mag. mat. artyleryjskich 64,8 X 3 X X X X 4 X X X + X + - + X 1 kółko od
dzwonka,
pomieszczenie
osmolone
9 warsztat / labolatorium 77,2 X 3 X X X X 4 X X + X + X - + X pom. otynkowane
10 pom. nieużytkowane / gł. mag. 67,1 X X X X X X 4 X 4 + X + + +\- + X 3 kółka od dzwonka
pocisków rama
okna
ośw.
11 pom. nieużytkowane / przygotowalnia 21,7 X X X X X X 4 4 X X X + X +\- X X ubytek nad oknem

pocisków
12 pom. nieużytkowane / mag. podr. 21,8 X X X X X X 4 X X X X X X +\- + X 2 siatki
pocisków
wnętrz detalu/
uwagi
spękania nadproży
otworów/ ślusarka
powierzchnia [m2]
funkcja pierwotna
korozja i ubytki w
instalacja wodno-
Funkcja obecna /
drzwi/ ślusarka
ubytki stropów
pomieszczenia
kanalizacyjna
wycieki wody
wentylacyjna
wyposażenia
ubytki ścian,
stan izolacji
posadzkach
elektryczna
korozja lica
zamknięcia
oznaczenie
szacowana
wysolenia
instalacja
instalacja
elementy
spękania
otworów
filarów
okna
inne
13 pom. nieużytkowane / mag. podr. 18,7 X X X X X X 4 X X X X X + rama +\- + X 6 siatek
prochu i łusek okna
ośw.
14 pom. nieużytkowane / warsztaty 23,6 X X X X X X 4 4 X ramy X X X X X X

artyleryjskie
15 pom. nieużytkowane / warsztaty 24,7 X X X X X X 4 4 X ramy X X X X X X
artyleryjskie
16 magazyn / warsztaty artyleryjskie 23,5 X 3 X X X X 4 X X X X X X - X X
17 magazyn / pom. fortyfikacyjne 23,1 X 3 X X X X 4 X X X X X X - X X
BC1. - / pomieszczenie dodatkowe w połowie - niedostępne
ks6 kondygnacji
BC1. magazyn / pomieszczenie dodatkowe w 17,6 X X 4 X X X 4 4 X X X + X X X X
ks9 połowie kondygnacji
BC1. - / pomieszczenie dodatkowe ponad - niedostępne
p poterną
j - / szambo - X X X X X X 4 X X X X X X X X X
p komunikacja / poterna 43,7 X X X X V V 4\ 3 4 X X X X + +\- X X + 1 kółko od
hak dzwonka
p1 komunikacja / poterna 107,6 X X X X 4 X 4 X X X X X X +\- X X wyjścia na majdan
beton zamurowane
p2 komunikacja / poterna 126,6 X X X X X V 3 4 X X X X + + X X 1 kółko od dzwonka
beton
w.L - / winda amunicyjna - X 4 X X X X 4 4 X X X X + X X X górne koło

w.P - / winda amunicyjna - X X X X X X 4 X X X X + + X X X górne koło
ks6 klatka schodowa 45,6 X X X X 3 X 4 4 3 X X X + +\- + X 2 kółka od
dzwonka, 10 siatek
wnętrz detalu/
uwagi
spękania nadproży
otworów/ ślusarka
powierzchnia [m2]
funkcja pierwotna
korozja i ubytki w
instalacja wodno-
Funkcja obecna /
drzwi/ ślusarka
ubytki stropów
pomieszczenia
kanalizacyjna
wycieki wody
wentylacyjna
wyposażenia
ubytki ścian,
stan izolacji
posadzkach
elektryczna
korozja lica
zamknięcia
oznaczenie
szacowana
wysolenia
instalacja
instalacja
elementy
spękania
otworów
filarów
okna
inne
ks7 klatka schodowa 17,1 X X X X X X 4 X X X X X X - + X 1 siatka;
brak schodów
ks8 klatka schodowa 5,2 X X X X X X 4 X X X X X + X + X 6 siatek, poręcze,
1 hak od lampy
ks9 magazyn / klatka schodowa 41,2 X X X X X X 4 X 4 X X X + - + X 1 kółko od dzwonka
– pojedyncze, 2
kółka od dzwonka –
podwójne, 8 siatek,
schody wycięte,
zachowana poręcz
6.2.12. Fort IX, Prochownia wojenna lewgo barku [PL] - stan zachowania obiektu,
Pod wałem lewego barku. materiał stan lica detal/ wystrój/ uwagi inne
lokalizacja
elewacja
Cegła. Spękania w lewym Wejście
i prawym murze wyremontowane
oporowym; nową cegłą.
spękania w murach
oporowych
kanałów
wentylacyjnych.
Obiekt nieużytkowany. Zmodernizowana przez dodanie wewnątrz drzwi przeciwpodmuchowych
(niezachowane) i przekucie do poterny kaponiery, a wejście do tej poterny
Stan ogólny – bardzo dobry. z zewnątrz – zamurowane.
konstrukcja
W wylotach kanałów wentylacyjnych wstawiono współcześnie dodatkowe kraty dla Stan bardzo dobry.
ochrony nietoperzy.
nasypy
Bardzo dobra. Krzaki, drzewka.
Nawierzchnia nieutwardzona.
nawierzchnia
6.2.13. Fort IX, Prochownia wojenna lewgo barku [PL] - stan zachowania pomieszczeń
wnętrz detalu/
uwagi
spękania nadproży
otworów/ ślusarka
powierzchnia [m2]
funkcja pierwotna
korozja i ubytki w
instalacja wodno-
Funkcja obecna /
drzwi/ ślusarka
ubytki stropów
pomieszczenia
kanalizacyjna
wycieki wody
wentylacyjna
wyposażenia
ubytki ścian,
stan izolacji
posadzkach
elektryczna
korozja lica
zamknięcia
oznaczenie
szacowana
wysolenia
instalacja
instalacja
elementy
spękania
otworów
filarów
okna
inne
1 pom. nieużytkowane / prochownia 125,2 X X X X X X 4 X X X X X X + + X prawe okienko
oświetleniowe
rozkute
2 pom. nieużytkowane / korytarz 35,8 X X X X V X 4 4 X ram- X X X + + X
wentylacyjno-oświetleniowy ka
3 - / kanały wentylacyjne prochowni - X X X X X X 4 3\ 2 X X X X X X X X

p pom. nieużytkowane / poterna 18,8 X 3 X X X X 4 4 X X X X X + X X posadzka
bitumiczna
6.2.14. Fort IX, Prochownia wojenna prawego barku [PP] - stan zachowania obiektu,
Pod wałem prawego barku. materiał stan lica detal/ wystrój/ uwagi inne
lokalizacja
elewacja
Cegła. Poszerzone
wejścia.
Obiekt nieużytkowany. Zmodernizowana przez dodanie wewnątrz drzwi przeciwpodmuchowych

(niezachowane) i przekucie do poterny kaponiery, a wejście do tej poterny
Wejście zamurowane. z zewnątrz – zamurowane.
konstrukcja
Wyloty kanałów wentylacyjnych zniszczone przez wyłamanie i wygięcie prętów. Stan bardzo dobry.
Stan prochowni bardzo dobry.
Spękanie pod rolką lewego muru oporowego, przy wylotach kanałów

wentylacyjnych; ubytek w łuku lewego wylotu.
nasypy
Obecnie teren przy prochowni zasypany/ nawierzchnia nieutwardzona. Możliwa
nawierzchnia
utwardzona nawierzchnia pod warstwą humusu.
6.2.15. Fort IX, Prochownia wojenna prawego barku [PP] - stan zachowania pomieszczeń
wnętrz detalu/
uwagi
spękania nadproży
otworów/ ślusarka
powierzchnia [m2]
funkcja pierwotna
korozja i ubytki w
instalacja wodno-
Funkcja obecna /
drzwi/ ślusarka
ubytki stropów
pomieszczenia
kanalizacyjna
wycieki wody
wentylacyjna
wyposażenia
ubytki ścian,
stan izolacji
posadzkach
elektryczna
korozja lica
zamknięcia
oznaczenie
szacowana
wysolenia
instalacja
instalacja
elementy
spękania
otworów
filarów
okna
inne
1 pom. nieużytkowane / prochownia 123,2 X X X X X X 5 X X 4 X X X - + X
ramy
2 pom. nieużytkowane / korytarz 35,7 X X X X X X 5 X X X X X + X + X 3 ramy okienek

wentylacyjno-oświetleniowy oświetleniowych,
zachowane siatki
otworów went. pod
oknami
3 pom. nieużytkowane / kanały - X X X X X X 4 4 X X X X X X X X na końcu
wentylacyjne prochowni zamurowany
p pom. nieużytkowane / poterna 19,5 X 3 X X X X 5 X X X X X X X X X przy wejściu
ścianka działowa
6.2.16. Fort IX, Blokhauz obrony wjazdu [W] - stan zachowania obiektu
W lewej części placu broni, w części szyjowej fortu. Przy krawędzi fosy, po lewej materiał stan lica detal/ wystrój/ uwagi inne
stronie. Przed wjazdem na most. (spękania, elementy
lokalizacja
elewacja
Cegła. Stan dobry.
Stan ogólny – dobry. Stan ogólny – dobry.

Strzelnice powiększone na okna bądź zamurowane. W ramach modernizacji wewnątrz wstawiono drzwi przeciwpodmuchowe
konstrukcja
dwudzielne (niezachowane).
Rów diamentowy zasypany.
Wnętrze współcześnie podzielone ściankami działowymi.
Od strony fosy do blokhauzu przylega zadaszenie fosy.
Na ścianie zewnętrznej wschodniej dobudowano mur oporowy oraz usunięto

kamienny gzyms.
W ramach modernizacji wewnątrz wstawiono drzwi przeciwpodmuchowe dwudzielne

(niezachowane). czytelność pokrycie/ samosiejki uwagi inne
nasypy
Doprowadzony prąd i woda.
Obiekt nieużytkowany.
Utwardzona ziemia z kamieniami.
nawierzchnia
6.2.17. Fort IX, Blokhauz obrony wjazdu [W] - stan zachowania pomieszczeń
wnętrz detalu/
uwagi
spękania nadproży
otworów/ ślusarka
powierzchnia [m2]
funkcja pierwotna
korozja i ubytki w
instalacja wodno-
Funkcja obecna /
drzwi/ ślusarka
ubytki stropów
pomieszczenia
kanalizacyjna
wycieki wody
wentylacyjna
wyposażenia
ubytki ścian,
stan izolacji
posadzkach
elektryczna
korozja lica
zamknięcia
oznaczenie
szacowana
wysolenia
instalacja
instalacja
elementy
spękania
otworów
filarów
okna
inne
1 pom. nieużytkowane / pomieszczenie 62,4 X X X X X X 4 X X - X X X - X V ściany otynkowane,
główne w ubikacji kafelki;
dolna kondygnacja
niedostępna
6.2.18. Fort IX, Schron remizowy [I] - stan zachowania obiektu,
Pod środkowym trawersem prawego barku. materiał stan lica detal/ wystrój/ uwagi inne
lokalizacja
elewacja
Cegła. Popękany mur Brama okna
oporowy z lewej i wnęki otoczone
strony schronu. ciemniejszymi
cegłami.
Obiekt nieużytkowany. Stan dobry.

Brak drzwi przesuwanych i okiennic.
konstrukcja
Mury w dobrym stanie, korozja przy oknach.
nasypy
Bardzo dobra. Trawa; przy ścianie
schronu – drzewa.
nawierzchnia
6.2.19. Fort IX, Schron remizowy [II] - stan zachowania obiektu,
Pod prawym trawersem baterii wałowej prawego czoła. materiał stan lica detal/ wystrój/ uwagi inne
lokalizacja
elewacja
Cegła. Brakuje fragmentu Brama i wnęki
gzymsu. otoczone
ciemniejszymi
cegłami.
Obiekt nieużytkowany. Stan ogólny dostateczny/ dobry.

Zniszczona wnęka na piec, rozkuty kanał kominowy; w stropie na całej długości
konstrukcja
pęknięcie.
Brakuje drzwi oraz drzwiczek wnęk amunicyjnych.
nasypy
Bardzo dobra. Krzaki, trawa.
Obecnie teren przy schronie zasypany/ nawierzchnia nieutwardzona. Możliwa
nawierzchnia
6.2.20. Fort IX, Schron remizowy [III] - stan zachowania obiektu,
Pod lewym trawersem baterii wałowej prawego czoła. materiał stan lica detal/ wystrój/ uwagi inne
lokalizacja
elewacja
Cegła. Brama i wnęki
otoczone
ciemniejszymi
cegłami.
Obiekt nieużytkowany. Stan dobry.

Brak drzwi oraz drzwiczek wnęk amunicyjnych.
konstrukcja
Z prawej strony – mur oporowy spękany.
nasypy
Bardzo dobra. Drzewka, krzaki.
Obecnie teren przy schronie zasypany. Możliwa utwardzona nawierzchnia pod
nawierzchnia
warstwą humusu.
6.2.21. Fort IX, Schron pogotowia [IV] - stan zachowania obiektu,
Nad blokiem czołowym po prawej stronie. materiał stan lica detal/ wystrój/ uwagi inne
lokalizacja
elewacja
Cegła. Spękania z lewej
Przelotnia strony nad wnęką.
betonowa.
Stan bardzo dobry; brakuje jedynie wieżyczki WT90 i skrzydła drzwiczek wnęki Zmodernizowany w konstrukcji trójwarstwowej z tą różnicą, że warstwę piasku
amunicyjnej oraz żeliwnych schodów. położono na blasze falistej pod sklepieniem i obniżono podłogę.
konstrukcja
Przelotnia z silną korozją. W schronie zamontowano wieżyczkę WT90.
Zachowane górne koło od windy i drzwi przeciwpodmuchowe. Przed I wojną światową dobudowano przelotnię betonową.
Wejście wewnątrz częściowo zamurowane.
nasypy
Bardzo dobra. Trawa.
nawierzchnia
6.2.22. Fort IX, Schron pogotowia [V] - stan zachowania obiektu,
Schron osiowy nad blokiem czołowym. materiał stan lica detal/ wystrój/ uwagi inne
lokalizacja
elewacja
Cegła. Spękania z lewej
Przelotnia strony nad wnęką.
betonowa.
Obiekt nieużytkowany. Zmodernizowany w konstrukcji trójwarstwowej z poduszką piaskowa na blasze

falistej.
Stan bardzo dobry, jedynie przelotnia z silną korozją.
konstrukcja
Przed I wojną światową dodano betonową przelotnię.
Zachowane drzwi przeciwpodmuchowe.
Brak drzwiczek wnęk amunicyjnych.
nasypy
Bardzo dobry. Trawa, krzaki.
nawierzchnia
6.2.23. Fort IX, Schron pogotowia [VI] - stan zachowania obiektu,
Nad blokiem czołowym po lewej stronie. materiał stan lica detal/ wystrój/ uwagi inne
lokalizacja
elewacja
Cegła. Korozja z prawej
strony pod
gzymsem.
Obiekt nieużywany. Konstrukcja trójwarstwowa z poduszką piaskową na blasze falistej i obniżoną

podłogą. Przed I wojną światową dobudowano betonową przelotnię.
Stan bardzo dobry.
konstrukcja
Wieżyczka W.T.90 (niezachowana).
Zachowane drzwi przeciwpodmuchowe.
Stan ogólny bardzo dobry.
Brak drzwiczek wnęki amunicyjnej.
Schody żeliwne wycięte.
Zachowane górne koło od windy.
Ubytki w zewnętrznych schodach betonowych i niewielkie ubytki w przelotni. czytelność pokrycie/ samosiejki uwagi inne
nasypy
Bardzo dobra. Trawa.
Z lewej strony przed
elewacją drzewa.
nawierzchnia
6.2.24. Fort IX, Schron remizowy [VII] - stan zachowania obiektu,
Pod prawym trawersem baterii wałowej lewego czoła. materiał stan lica detal/ wystrój/ uwagi inne
lokalizacja
elewacja
Cegła. Spękania z lewej Brama i wnęki
strony i pod otoczone
gzymsem. ciemniejszymi
cegłami.
Obiekt nieużywany. Stan ogólny – dobry.

Stan dobry.
konstrukcja
Zachowana brama stalowa.
Niezachowane drzwiczki wnęk amunicyjnych.
nasypy
Bardzo dobra. Krzaki. Przy schronie liczne
drzewa.
nawierzchnia
6.2.25. Fort IX, Schron remizowy [VIII] - stan zachowania obiektu,
Pod lewym trawersem baterii wałowej lewego czoła. materiał stan lica detal/ wystrój/ uwagi inne
lokalizacja
elewacja
Cegła. Silne uszkodzenia Brama i wnęki
muru oporowego, otoczone
z prawej strony ciemniejszymi
spękania pod cegłami.
gzymsem,
spękania nadproża.
Stan dobry.
konstrukcja
Zachowana brama stalowa.
Niezachowane drzwiczki wnęk amunicyjnych.
Wnęka na piec zamurowana i przebudowana na żłoby dla koni.
nasypy
Bardzo dobra. Krzaki, drzewka. Przed elewacją drzewa.
nawierzchnia
6.2.26. Fort IX, Schron remizowy [IX] - stan zachowania obiektu,
W środkowym trawersie lewego barku. materiał stan lica detal/ wystrój/ uwagi inne
lokalizacja
elewacja
Cegła. Spękania muru Brama okna
oporowego i wnęki otoczone
z prawej strony. ciemniejszymi
cegłami.

Zachowane drzwi przesuwane, drzwiczki od wnęk amunicyjnych i jedne okiennice
konstrukcja
od okna.
1 okienko rozkute.
nasypy
Bardzo dobra. Drzewka.
nawierzchnia
6.2.27. Fort IX, Schron pogotowia skomunikowany z koszarami [X] - stan zachowania obiektu,
Nad koszarami szyjowymi, z lewej strony bramy głównej. materiał stan lica detal/ wystrój/ uwagi inne
lokalizacja
elewacja
Cegła. Spękania z prawej
Nadstawa z bloków strony i pod łukami
kamiennych. wejścia.
Stan ogólny – dobry. Stan ogólny – dobry.

Wejście w połowie zamurowane.
konstrukcja
Zachowana dwuskrzydłowa brama zewnętrzna i dwuskrzydłowe drzwi
przeciwpodmuchowe na końcu klatki schodowej.
Zachowana balustrada przy zewnętrznych schodach i poręcze wewnątrz klatki

schodowej.
nasypy
Dobra. Trawa, przed elewacją
drzewa.
Nawierzchnia utwardzona przed wejściem do schronu.
nawierzchnia
6.2.28. Fort IX, Schron amunicyjny [SA.L] - stan zachowania obiektu,
Schron położony przy lewym narożniku fosy barkowo – szyjowym przy zjeździe do materiał stan lica detal/ wystrój/ uwagi inne
fosy. (spękania, elementy
lokalizacja
elewacja
Cegła. Korozja.
Nadstawa z dwóch
rzędów bloków
kamiennych.
Dostępne tylko prawe pomieszczenie na górnej kondygnacji. Stan ogólny – dobry.

Wewnątrz rozdzielnia elektryczna.
Konstrukcja trójwarstwowa.
konstrukcja
Stan ogólny – dobry.
Uszkodzenia parapetu okna i łuków nad oknem i wejściem.
nasypy
Dostateczna. Drzewa i trawa.
Po bokach nasypy
usunięte i obmurowane
w związku z wykonaniem
zjazdu do fosy.
Nawierzchnia utwardzona.
nawierzchnia
6.2.29. Fort IX, Schron amunicyjny [SA.P] - stan zachowania obiektu,
Schron położony przy prawym narożniku fosy barkowo – szyjowym, po jej materiał stan lica detal/ wystrój/ uwagi inne
zewnętrznej stronie. (spękania, elementy
lokalizacja
elewacja
Cegła, kamień. Gzyms w dwóch
miejscach
wyłamany.
Spękania poziome.
Obiekt nieużytkowany. Konstrukcja trójwarstwowa.

Wejście częściowo zamurowane.
konstrukcja
W prawym pomieszczeniu na dolnej kondygnacji wybita dziura w murze z prawej
strony oraz w korytarzu w stropie na dolnej kondygnacji.
Zachowane drzwiczki zamykające okienko oświetleniowe na lampy.
Zachowane drzwi pancerne przy wejściu do fosy.
Zachowane szyny do wózków amunicyjnych.

nasypy
Dobra. Drzewa
Możliwa nawierzchnia utwardzona pod obecną tam warstwą humusu.
nawierzchnia
6.2.30. Fort IX, Schrony remizowe, pogotowia, amunicyjny [I – X, SA] - stan zachowania
pomieszczeń
wnętrz detalu/
uwagi
spękania nadproży
otworów/ ślusarka
powierzchnia [m2]
funkcja pierwotna
korozja i ubytki w
instalacja wodno-
Funkcja obecna /
drzwi/ ślusarka
ubytki stropów
pomieszczenie
kanalizacyjna
wycieki wody
wentylacyjna
wyposażenia
ubytki ścian,
stan izolacji
posadzkach
elektryczna
korozja lica
zamknięcia
szacowana
wysolenia
instalacja
instalacja
elementy
spękania
otworów
schronu
filarów
okna
inne
I pom. nieużytkowane / remiza 35,4 V X X X X X 4 3\ 2 - + X X + + X X hak na lampę
mur przy rama
oporowy ok-
nach
II pom. nieużytkowane / remiza 21,9 3\ 2 V X V X X 3 3 X X X X X X X X brakuje kawałka

gzymsu
III pom. nieużytkowane / remiza 16,1 V X X X 4 X 4 4 X X X X X X X X
mur ze
str. P
IV magazyn / izba 14,5 V X X V V X 4 4 X X +5 X + X X X 1 hak na lampę,

mur ze 2 wsporniki od
str. L półek, fragment
uchwytu do
uruchamiania
dzwonka,
balustrada
V pom. nieużytkowane / izba 14,7 V X X X V V 4 4 X X +5 X + X X X 1 hak na lampę,
mur ze 6 wsporników od
str. L półek
VI - / izba - X +5 X niedostępna
VII pom. nieużytkowane / remiza 18,4 V X X X X X 4 4 X X +4 X + X + X hak lampy
VIII pom. nieużytkowane / remiza 22,6 V V X V X X 4 3\ 2 X X +4 X X X + X
IX pom. nieużytkowane / remiza 35,7 V X X V X X 4 3\ 2 3 X +4 +4 + X X X pierścień do
armaty
wnętrz detalu/
uwagi
spękania nadproży
otworów/ ślusarka
powierzchnia [m2]
funkcja pierwotna
korozja i ubytki w
instalacja wodno-
Funkcja obecna /
drzwi/ ślusarka
ubytki stropów
pomieszczenie
kanalizacyjna
wycieki wody
wentylacyjna
wyposażenia
ubytki ścian,
stan izolacji
posadzkach
elektryczna
korozja lica
zamknięcia
szacowana
wysolenia
instalacja
instalacja
elementy
spękania
otworów
schronu
filarów
okna
inne
X klatka schodowa 5,1 V X X X X X 4 4 X X + X + X X X 2 poręcze, 2 haki
od lampy,
balustrada
SA.1.L - / izba dolnej kondygnacji - niedostępna
SA.2.L pom. nieużytkowane / izba górnej 43,9 X X X X X X 4 4 X - - X + - + X prowadnica żaluzji
kondygnacji
SA.1.P pom. nieużytkowane / izba dolnej 69,6 X 3 3 X X X 4 3 X X + + + X X X drzwi pancerne,
kondygnacji drzwiczki okienka
oświetleniowego,
szyny do
wagoników
amunicyjnych
SA.2.P pom. nieużytkowane / izba górnej 47,2 X 4 X X X X 4 4/3 X X X X + X + X prowadnica do
kondygnacji żaluzji, okno
zamurowane
6.2.31. Fort IX, Schron betonowy - wartownia [S1] - stan zachowania obiektu,
Przy drodze krytej na przeciw prawej kaponiery barkowej. materiał stan lica detal/ wystrój/ uwagi inne
lokalizacja
elewacja
Beton. Stan dobry.
Brak ubytków.
Wartownia drogi krytej Stan dobry.

Nieużytkowany, brak mediów.
konstrukcja
Zachowana blacha falista, 1 hak na lampę, nad wejściem do pomieszczenia
prowadnica do drzwi.
Wewnątrz brak posadzki.
nasypy
Dobra. Samosiejki. Na schronie przechodzi
przesunięty płot forteczny.
nawierzchnia
Przy wejściu rosną dwa drzewa. Mury oporowe pokryte mchem.
6.2.32. Fort IX, Schron betonowy - wartownia [S2] - stan zachowania obiektu,
Przy drodze krytej na przeciw lewej kaponiery barkowej. materiał stan lica detal/ wystrój/ uwagi inne
lokalizacja
elewacja
Beton. Przy wejściu ubytki
i spękania
w murach
oporowych.
Wartownia drogi krytej Stan dobry.

Nieużytkowany, brak mediów.
konstrukcja
Zachowana blacha falista, 1 hak na lampę, nad wejściem do pomieszczenia
prowadnica do drzwi.
Wewnątrz brak posadzki, wysolenia, blacha falista miejscami pokryta rdzą.
nasypy
Słaba. Jedno drzewo. Na schronie przechodzi
Na części schronu brakuje przesunięty płot forteczny.
nasypu.
nawierzchnia
Mury oporowe pokryte mchem.
6.2.33. Fort IX, Schron polski wzór '39 ['39 I] - stan zachowania obiektu,
Prawy narożnik barkowo czołowy wału, przed stanowiskiem RK. materiał stan lica detal/ wystrój/ uwagi inne
lokalizacja
elewacja
Żelazobeton. Po lewej stronie
strzelnicy drobne
uszkodzenie,
widoczny pręt
zbrojeniowy.
Schron obserwacyjno bojowy. Stan dobry.

Częściowo zasypany, widoczne fragmenty ścian z wejściem i strzelnicą.
konstrukcja
nasypy
Dobra. Trawa.
nawierzchnia
6.2.34. Fort IX, Schron polski wzór '39 ['39 II] - stan zachowania obiektu,
Lewy narożnik barkowo czołowy wału, przed stanowiskiem RK. materiał stan lica detal/ wystrój/ uwagi inne
lokalizacja
elewacja
Żelazobeton. Stan widocznych
fragmentów ścian
– dobry.
Miejscami pokryte
mchem.
Schron obserwacyjno bojowy.

Zasypany, widoczne tylko niewielkie fragmenty ścian.
konstrukcja
nasypy
Dobra. Trawa.
nawierzchnia
Między schronem a murem stanowiska RK - drzewa.
6.2.35. Fort IX, Stanowisko 15cm R.K. [15cm R.K 1] - stan zachowania obiektu,
W lewym narożniku wału barkowo – czołowym. Po lewej stronie schronu materiał stan lica detal/ wystrój/ uwagi inne
remizowego nr VIII. (spękania, elementy
lokalizacja
elewacja
Cegła. Spękanie nad
łukiem przejścia do
polskiego schronu
i ubytki w tym
łuku.
Obiekt nieużytkowany. Spękanie i ubytek spoiny nad prawą wnęką.

konstrukcja
Zachowane oryginalne elementy: 2 haki, 2 haczyki, 2 łańcuszki, 1 kółko (pierścień)
do przesuwania armaty.
nasypy
Dobra. Trawa, samosiejki, drzewa Przed stanowiskiem polski
i drzewa na stanowisku. schron z '39 roku –
zasypany.
Nawierzchnia przysypana ziemią, betonowa z blokami kamiennymi, do których
nawierzchnia
przymocowane były szyny (służyły do przesuwania lawety z armatą).
6.2.36. Fort IX, Stanowisko 15cm R.K. [15cm R.K 2] - stan zachowania obiektu,
W prawym narożniku wału barkowo – czołowym. Po prawej stronie schronu materiał stan lica detal/ wystrój/ uwagi inne
remizowego nr II. (spękania, elementy
lokalizacja
elewacja
Cegła. Spękania poziome
nad wnękami
amunicyjnymi.
Obiekt nieużytkowany. Liczne spękania w ścianie z przejściem do polskiego schronu.

Stan ogólny – dostateczny.
konstrukcja
Zachowane dwa kółka do przesuwania armaty.
nasypy
Dobra. Trawa, samosiejki Przed stanowiskiem polski
i drzewa na stanowisku. schron z '39 roku –
częściowo zasypany.
Nawierzchnia przysypana ziemią, betonowa z blokami kamiennymi, do których
nawierzchnia
przymocowane były szyny (służyły do przesuwania lawety z armatą).
6.2.37. Fort IX, Stanowisko obserwacyjne piechoty [WT.90.L] - stan zachowania obiektu,
Dobudowane w ramach modernizacji do schronu pogotowia nr VI. materiał stan lica detal/ wystrój/ uwagi inne
lokalizacja
elewacja
Stal, bloki
kamienne.
Obiekt nieużytkowany. Wnętrze niedostępne. Stan ogólny – dobry.

Brak wieżyczki obserwacyjnej.
konstrukcja
Zachowane gniazdo, ale bez wyposażenia.
Pokryte korozją.
nasypy
Dobra. Trawa.
Nawierzchnia przysypana ziemią. Pod warstwą humusu możliwa nawierzchnia
nawierzchnia
utwardzona.
6.2.38. Fort IX, Stanowisko obserwacyjne piechoty [WT.90.P] - stan zachowania obiektu,
Dobudowane w ramach modernizacji do schronu pogotowia nr IV. materiał stan lica detal/ wystrój/ uwagi inne
lokalizacja
elewacja
Brak wieżyczki obserwacyjnej.
Gniazdo zamknięte perforowaną blachą.
konstrukcja
Wewnątrz zachowane 3 obręcze i jedna obręcz uchylna.
nasypy
Dobra. Trawa.
Nawierzchnia mocno przysypana – nieutwardzona.
nawierzchnia
6.2.39. Fort IX, Fosa - stan zachowania obiektu,
Dookoła fortu. materiał stan lica detal/ wystrój/ uwagi inne
lokalizacja
elewacja
Cegła. Miejscami korozja
murów, ubytki
w trzech łukach
próżnych lewego
barku.
Na lewym barku, lewym czole i lewej szyi znajduje się parking depozytowy. Przeciwskarpa z łukami próżnymi.
Na prawym odcinku szyjowym – zakład ślusarski.
Mur skarpy na odcinkach szyi i barków to mur Carnota.
konstrukcja
Skarpa na odcinkach szyi po bokach koszar z łukami próżnymi (trzy z nich
Fosa w całości została zadaszona w czasie II wojny światowej. Pokrycie w złym przebudowano na magazyny).
stanie technicznym – liczne przecieki.
Rozebrany fragment przeciwskarpy i zrobiony zjazd do fosy w lewym narożniku

szyjowo – barkowym.
Strzelnice w murze Carnota zamurowane.
Świetliki w dachu w bardzo złym stanie.
Na zadaszeniu lewego odcinka szyjowego zbudowano magazyn użytkowany przez czytelność pokrycie/ samosiejki uwagi inne
nasypy
PPHU Jakpol S.C.
Bardzo dobra.
Wzdłuż murów skarpy i przeciwskarpy na odcinku prawego czoła dobudowano
ceglane filary.
Mur przeciwskarpy przy początku pochylni ma liczne spękania i ulega korozji.
Nawierzchnia betonowa.
Krata forteczna zachowana. Brakujące fragmenty kraty zostały współcześnie
nawierzchnia
uzupełnione.
Od strony szyi niespotykany w Poznaniu typ kraty fortecznej, używany
w niemieckich twierdzach na zachodzie.
Zachowana w większości krata (płot) na pochylnię, prowadzącą do fosy.
LEGENDA:
V atrybut występuje
+ element oryginalny
- element zastąpiony
X element nie występuje/ rozebrany/ usunięty
0 zniszczony lub zawalony

1 poważne uszkodzenia postępujące/ zagrożenie katastrofy
2 postępujące uszkodzenia budowlane
3 uszkodzenia budowlane/ stan stabilny/ uszkodzenia nie postępujące,
wynikłe z eksploatacji
4 stan dobry/ uszkodzenia użytkowe
5 stan bardzo dobry/ w pełni zachowane
xx% szacowany obszar / stopień uszkodzenia
/ 19.08.2009 2010 04 28 Fort IX - Brunneck

7. Porównanie obecnego stanu zachowania fortu i układu

poszczególnych pomieszczeń obiektów fortu w stosunku do
stanu pierwotnego
Pierwotna funkcja fortu uległa zmianie.
Szczegółowe informacje dotyczące stanu zachowania obiektów fortu

i ich poszczególnych pomieszczeń zawarte w zestawieniu tabelarycznym
pkt. 6.2.
8. Uwarunkowania w zagospodarowaniu fortu wynikające

z formy ochrony zabytków
8.1. Forma ochrony zabytków jaką objęty jest fort

Obiekt wpisany do rejestru zabytków pod nr A 245 z dn 25.05.1983 r.
jako: pozostałości fortyfikacji pruskich z końca XIX w. obejmujące

pierścień 18 fortów zewnętrznych z wszystkimi elementami twierdzy
fortowej, takimi jak profile ziemne, schrony, pasy zieleni ochronnej, itp.,
rozmieszczone w rejonach fortecznych.
Postanowienie nr 219/2008 z dnia 31 marca 2008 r. wydane przez

Wielkopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w celu określenia
granic ochrony konserwatorskiej obiektu, wpisanego do rejestru zabytków
dot. dz. nr:
nr dz. 17/52, AM 10, obręb 0060 Dębiec, ks. wiecz. nr 86486
nr dz. 17/53, AM 10, o. 0060 Dębiec, ks.w. nr PO2P/00110961/9
nr dz. 2/1 i 2/2, AM 10, o. 0060 Dębiec, ks.w. PO2P/00110961/9
nr dz. 1, AM 10, o. 0060 Dębiec, ks.wiecz. nr P01P00019544/5
nr dz. 40/131, AM 09, o.0060 Dębiec, ks.w. NrPO2P/00101597/0
/ 19.08.2009 2010 04 28 Fort IX - Brunneck
8.2. Ograniczenia/ uwarunkowania w zagospodarowaniu

i wykorzystaniu fortu wynikające z formy ochrony
zabytków
Zakaz naruszania stanu zabytkowych budowli, ich detalu oraz nasy-
pów.

Zakaz wznoszenia nowych budowli w obrębie granic ochrony konser-

watorskiej.
Wszystkie działania muszą uzyskać pozwolenie konserwatorskie.
Granica ochrony konserwatorskiej – wpis do rejestru zabytków (po-

stanowienie nr 219/2008 z dnia 31.03.2008 r.) w znacznej części (po stro-
nach barkowych i czołowej fortu) pokrywa się z granicą ochrony określoną
w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
miasta Poznania z dnia 18.01.2008 r. Granica ze „Studium...” została po-
mniejszona względem granicy ochrony konserwatorskiej o działki nr 2/1,
40/2, 40/131, a powiększona o fragment działki nr 14/5.
8.3. Wytyczne konserwatorskie

- indywidualny wpis do rejestru Zabytków
- aktualizacja Karty Ewidencyjnej Zabytków
Szczegółowe wytyczne konserwatorskie (na podstawie wytycznych dla

Fortów VIIIa i IX – pismo MKZ.I.T/4044-89/08):
- Fort wraz ze strefą ścisłej ochrony konserwatorskiej nie mogą być

dzielone, należy traktować je jako całość. Obiekty należy zachować w nie-
naruszalnej formie, a ich ewentualna adaptacja nie może w jakikolwiek
sposób zniekształcać militarnego charakteru zabytku.
- Na terenie fortecznym oraz na terenie strefy ścisłej ochrony konser-

watorskiej nie wolno lokalizować jakichkolwiek trwałych obiektów architek-
tury ani zniekształcać pierwotnie ukształtowanego terenu przedpola for-
tecznego oraz profili ziemnych na czapie fortu.
- Usunięciu winny ulec wszystkie wtórne budynki i inne zabudowania

wtórne, zacierające układ przestrzenny dawnego fortu, w tym zadaszenie
fosy. Ewentualne zadaszenie części fosy winno być wykonane w sposób jak
najmniej ingerujący w historyczną i zabytkową architekturę oraz strukturę
fortów. Projekt ewentualnego nowego, częściowego zadaszenia należy
uzgodnić z Miejskim Konserwatorem Zabytków.
/ 19.08.2009 2010 04 28 Fort IX - Brunneck
- Należy uporządkować zieleń porastającą fosy, przywracając je do

pierwotnego poziomu, oraz udrożnić oryginalne, zachowane odpływy wód
opadowych.
- Należy uporządkować zieleń porastającą na nasypach ziemnych cza-

py fortecznej, ponieważ wrastające korzenie drzew powodują rozsadzanie
i destrukcję murów fortecznych. Pozostawić należy zieleń historyczną.

- Należy dokonać przeglądu i ewentualnych napraw narzutów i profili

ziemnych oraz izolacji stropów na czapie fortecznej.
- Bezwzględnie należy przeprowadzić renowację i konserwację cegla-

nych murów z zachowaniem kształtu otworów okiennych i drzwiowych
oraz przywróceniem wyglądu zachowanych bądź przekutych otworów oraz
należy zachować całość istniejącej dekoracji architektonicznej wraz z od-
tworzeniem brakujących fragmentów. Wszelkie uzupełnienia i naprawy na-
leży wykonywać w materiałach i technologii maksymalnie zbliżonych do
oryginału.
- Należy przywrócić pierwotny kształt bryły i elewacji blokhauzu na

majdanie Fortu IX.
- Należy dokonać całościowej renowacji i konserwacji, a także ewen-

tualnego uzupełnienia wszystkich elementów metalowych.
- We wnętrzach fortu należy zachować istniejący układ pomieszczeń

i ich kształt (sklepienia, posadzki, otwory drzwiowe i okienne itp.). Ewen-
tualne podziały wynikające z nowej funkcji nie mogą zakłócać historyczne-
go charakteru wnętrz i powinny być lekkimi konstrukcjami, możliwymi do
usunięcia.
- Koncepcja zagospodarowania dla fortu winna przedstawiać rozwią-

zania funkcjonalno – przestrzenne oraz harmonogram i program prac kon-
serwatorskich i remontowych, określonych w powyższych wskazaniach
konserwatorskich
– Wszelkie prace rewaloryzacyjno – konserwatorskie i adaptacyjne

należy prowadzić pod ścisłym nadzorem konserwatorskim a na ich realiza-
cję uzyskać każdorazowo wskazania oraz pozwolenie konserwatorskie. Do-
tyczy to także części ziemnej fortów jak i występującej na nich zieleni.
–Usunąć kolidujące z zabytkowym charakterem ogródki i wtórne

ogrodzenia z terenu fortu, objętego ochroną konserwatorską.
9. Uwarunkowania i ograniczenia w zagospodarowaniu/

wykorzystaniu fortu wynikające z formy ochrony przyrody
/ 19.08.2009 2010 04 28 Fort IX - Brunneck
Obszar fortu jest wpisany na listę Specjalnych Obszarów Ochrony

Siedlisk (SOO) Natura 2000 w Wielkopolsce. Kod: PLH 300005;
Fortyfikacje Poznania, typ ostoi B, powierzchnia 137,4 ha.
Podstawa prawna:
- dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie

ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory

- Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody

- Rozporządzenie Ministra ochrony Środowiska z dnia 27 pażdziernika
2008 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000
Treść wpisu: Ostoja obejmuje kompleks XIX-wiecznych budowli

fortecznych (Forty: F I, F Ia, F II, F IIa, F III, F IIIa, F IV, F IVa, F V, F Va,
F VI, F VIa, F VII, F VIIa, F VIII, F VIIIa, F IX, F IXa oraz Cytadelę, bunkier
na Sołaczu, bunkier na al. Wojska Polskiego, bunkier na ul. Mazowieckiej -
22 obiekty), rozmieszczonych głównie pośród terenów zielonych Poznania.
Stanowią one miejsca zimowania nietoperzy.
Brak szczegółowego planu ochrony
Zgłoszony do projektu „Ochrona zimowisk i kolonii letnich nietoperzy

w granicach wybranych województw”. Projekt rozpoczęto w styczniu 2010,
przewidywany termin zakończenia: grudzień 2011.
Opis uwarunkowań i ograniczeń w zagospodarowaniu obszarów Natu-

ra 2000 w tomie ogólnym.
10. Uwarunkowania historyczne zagospodarowania fortu

Obiekty kubaturowe fortów, które utraciły już swoje militarne funkcje
mogą być adaptowane m.in. na schroniska, hotele, gastronomię, obiekty
sportowe, ekspozycyjne, dydaktyczne, w tym muzealne, siedziby organi-
zacji i stowarzyszeń społecznych. W praktyce sprawdzają się również sie-
dziby firm. Czasowo kubatury fortów mogą być użytkowane na cele maga-
zynowe.
Zagospodarowanie kulturalno – turystyczne fortów, połączone z ich

ochroną konserwatorską może się odbywać m.in. w ramach Parków Kultu-
ralnych lub powstających w ostatnich latach w Europie szlakach fortecz-
nych. Poznań znajduje się na obszarze włączonym do tzw „Baltic Fort Ro-
ute”.
Ze względu na zabytkowy charakter fortu w „Studium...” określono

zasady jego użytkowania tj:
/ 19.08.2009 2010 04 28 Fort IX - Brunneck
- Preferowanym sposobem zagospodarowania powinny być funkcje

umożliwiające dostęp do obiektów fortu np. funkcje kultury, gastronomia.
- Dopuszcza się lokalizację na terenie fortu funkcji parku,

z zastrzeżeniem, że przy wzbogacaniu zieleni należy uwzględnić zasady
ochrony konserwatorskiej.

- Zakazane jest lokalizowanie na terenie fortu reklam i obiektów

telefonii komórkowej.
- Ochronie podlegają budowle kubaturowe – zabrania się wprowadzać

nową zabudowę i rozbudowywać fort, za wyjątkiem rekonstrukcji
zabudowań historycznych, ścieżek rekreacyjnych, obiektów małej
architektury, niezbędnej infrastruktury technicznej i transportowej, tablic
informacyjnych.
11. Obecnie podejmowane działania planistyczne dla fortu

Uchwałą nr LXXII/993/V/2010 Rady Miasta Poznania z dnia
11.05.2010 został na tym terenie wywołany mpzp "Fort IX".
12. Stan zaopatrzenia fortu w infrastrukturę techniczną
12.1. Stan istniejący infrastruktury fortu (instalacje

wewnętrzne)
– instalacja elektryczna
Posiada zasilanie w energię elektryczną.
– studnie i szamba (historyczne)
12.2. Istniejące przyłącza mediów

– przyłącze energetyczne
12.3. Analiza możliwości doprowadzenia mediów do fortu

– instalacja wod.-kan. - na podstawie pisma nr DW/IT/188U/16242/2010 wy-
danego przez Aquanet S.A.
/ 19.08.2009 2010 04 28 Fort IX - Brunneck
Zaopatrzenie w wodę przedmiotowego ww. budynku można przewidzieć

z wodociągu o średnicy 160 mm z rur PVC przebiegającego w rejonie ulic:
Skalnej, Na Uboczu i Głazowej
Odprowadzenie ścieków sanitarnych z przedmiotowego budynku można

przewidzieć do kanału sanitarnego przebiegającego w rejonie ulicy Skalnej.

– instalacja gazowa
(na podstawie Opinii nr TS.17-4100-170657/10 wydanej przez Wielkopolską

Spółkę Gazownictwa Sp. z o.o.)
Możliwe przyłączenie związane z budową sieci gazowej średniego ciśnienia

o długości około 150 m od istniejącego gazociągu średniego ciśnienia Dz 63
PE w ul. Głazowej.
13. Analiza dostępności komunikacyjnej fortu

Fort IX - Brünneck położony jest w obrębie osiedlowych ulic dojazdowych
(klasy D). W nieco większej odległości (~200-250 m) biegną dwie drogi klasy Z
(zbiorcze) , które wyposażone są w przystanki autobusowe komunikacji
miejskiej. Niestety owe linie autobusowe (trzy linie dzienne) obsługują
wyłącznie południową część Poznania (Świerczewo i Dębiec). Większy węzeł
komunikacyjny/ przesiadkowy oddalony jest o około 650 m (w linii prostej) od
fortu. Położony jest on na trasie wylotowej nr 5 w kierunku Wrocławia przy
ul. Głogowskiej. Tam mają pętlę trzy linie tramwajowe i kilkanaście linii
autobusowych. Niektóre z nich posiadają bezpośrednie połączenie z centrum
i innymi ważniejszymi ośrodkami miejskimi. Ponadto, w tym samym rejonie
zlokalizowana jest również stacja kolejowa Poznań Górczyn, przez którą
przebiega linia magistralna E-20 Warszawa – Kunowice. Wzdłuż ul. Głogowskiej
biegnie ścieżka rowerowa, która niestety nie ma połączenia z całościowym
systemem tras rowerowych Poznania. Brak ścieżek w części południowo-
zachodniej powoduje, że system ścieżek nie ma ciągłości.
Możliwe jest skomunikowanie pierścienia fortów rekreacyjno –

turystyczną ścieżką rowerową (szlakiem).
Analiza istniejącej komunikacji pieszej i kołowej na terenie fortu została

przedstawiona w pkt. 6.1.1.
/ 19.08.2009 2010 04 28 Fort IX - Brunneck

14. Inne
14.1. Uwagi
Opracowanie na podstawie:
– projektów archiwalnych,
– wizji lokalnych.
opracował:
dr inż. arch. Maciej Małachowicz
/ 19.08.2009 2010 04 28 Fort IX - Brunneck

Bibliografia
1. 1911-13, Die geheime Denkschrift des preus. Ingenieur – Komitees. Die

deutschen Festungen, Beschreibung nach Aufgabe, geschichtlicher
Entwicklung und Ausbau seit 1971, opr. Braun V., Gosch F., "Die Festung" z.
7, 1996
2. Album dziesięciolecia Okręgu Korpusu nr VII, Poznań, 1932
3. Bąkowski R., Kurzawa P., Nadolny W., Lekkie schrony bojowe w pasie
działań armii "Poznań" w 1939 r. - wyniki badań terenowych, "Forteca" nr 3
– 4/1998
4. Biesiadka J., Gawlak A., Kucharski S., Wojciechowski M.,Twierdza Poznań. O
fortyfikacjach miasta Poznania w XIX i XX wieku, Wydawnictwo Rawelin,
Poznań 2006
5. Biesiadka J., Wojciechowski M., Imiona fortów – Grolman, "Odkrywca" nr
10/1999 i 11/1999
6. Biesiadka J., Wojciechowski M., Twierdza Poznań – część II: Twierdza
fortowa1876 - 1914, Forteca nr 9 - 10/200
7. Biesiekierski, Historia fortyfikacji na ziemiach polskich w dobie
porozbiorowej, "Saper i Inżynier Wojskowy" t. VI z. 6I t. VII z. 8, 1926
8. Biskup K., Mosty ruchome w fortyfikacji pruskiej XIX wieku, "Infort" nr
1/1999
9. Biskup K., Die Pulvermagazine preussischer Festungen im 19. Jahrhundert,
"Schriftenreihe Festungsforschung" t. 8, 1989
10. Bogdanowski J., Holcer Z., Kornecki M., Swaryczewski A., Mały słownik
terminologiczny dawnej architektury obronnej w Polsce, Wkładka do "Teki
Komisji Urbanistyki i Architektury" 1974 – 1980
11. Brese J., Drei Vorlesungen über das Entstehen und das Wesen der neueren
Befestigungsmethode [b.m.], 1856
12. Budownictwo Wojskowe 1918 – 1935 – historia, przepisy, zasady, normy,
red. Król A., Warszawa 1936
13. Burk K., Handbuch zur Geschichte der Festungen des historischen
deutschen Ostens, Osnabrück 1995
14. Burtscher P., De la ceinture fortifiée de Strasbourg á la Position de la
Bruche, Strasbourg 1999
15. Chęciński J., Budownictwo Wojskowe w Polsce (1918 – 1939), Warszawa
1966
16. Ciałowicz J., Fortyfikacje na ziemiach polskich w czasie pierwszej wojny
/ 19.08.2009 2010 04 28 Fort IX - Brunneck
światowej, "Studia i materiały do Historii Wojskowości" t. XII 1966

17. Czarnecki W., Plany historyczne miasta Poznania, Poznań 1961
18. Czarnecki W., To był też mój Poznań, Poznań 1987
19. Dąbrowski K., Musielak B., Prochot R., Projekt "Twierdza Poznań
dziedzictwem narodów". Sposób na promocję miasta, Poznań 2008
20. Denkschrift über die Anlage von Infanteriewerken in ständiger bauart,
Berlin 1913
21. Denkschrift über die eingeführten Panzer, Berlin 1903

22. Denkschrift über die polnische Landesbefestigung, Berlin 1941

23. Dziesięciolecie odrodzenia polskiej siły zbrojnej 1918 – 1928, red. Mościcki
H., Dzwonkowski W., Bałaban T., Warszawa 1928
24. Erban J., Podzwonne dla Cytadeli Poznańskiej, "Poznańskie Zeszyty
Fortyfikacyjne" nr 2/2003 i 3/2003
25. Exerzier = Reglement für die Fuss = Artillerie der Königlisch Preussischen
Armee, Berlin 1876
26. Faucherre N., Places fortes. Bastion du pouvoir, Paris 1990
27. Förster G., Helmert H., Otto H., Schmitter H., Der preussisch – deutsche
Generalstab 1640 – 1965 zu seiner politischen Rolle in der Geschichte,
Berlin 1966
28. Frobenius H., Geschichte des preussischen Ingenieur = und Pionier = Korps
von der Mitte des 19. Jahrhunderts bis zum jahre 1886, Berlin 1906
29. Frobenius H., Unsere Festungen, Berlin 1912
30. Geschütz = Schiessvorschrift für die Fuss = Artillerie, Berlin 1892
31. Gołębiowski J., Przemysł wojenny w Polsce 1918 – 1939, Kraków 1990
32. Hadler F., Dziennik wojenny, Warszawa 1971
33. Hałas H., Karwat J., Nekropolia wojskowa na Cytadeli, "Kronika Miasta
Poznania" nr 1/2005
34. Inglot Z., Betonowe giganty, "Poznańskie Zeszyty Fortyfikacyjne" nr
4/2003
35. Jurkiewicz P., Twierdza Fortowa Poznań 1876 – 1914" maszynopis
Biblioteka Wydz. Historii Uniwersytetu Poznańskiego, Poznań 2002
36. Karolczak W., Mosty w dawnym Poznaniu (do 1939 roku), katalog wystawy,
Poznań 1997
37. Karolczak W., Życie w twierdzy poznańskiej w warunkach nadzwyczajnych
podczas I wojny światowej, "Poznańskie Zeszyty Fortyfikacyjne" nr 4/2003
38. Kilarski J., Przewodnik po Poznaniu, Lwów – Warszawa 1929
39. Kleczke K., Wyszyński W., Fortyfikacja stała, Warszawa 1937
40. Kurze Gebrauchsregeln für die Verwendung der Brisanzgranaten der
verschidenen Kaliber der Fuss = Artillerie, [b.m., koniec XIX w.]
41. Lyncker A., Die preussische Armee 1807 – 1867 und ihre sippenkundlichen
Quellen, Neustadt an der Aisch, 1981
42. Maćkowiak P., Dębieckie fortyfikacje., "Kronika Miasta Poznania" nr 1/2004
43. Maćkowiak P., Fort pośredni IXa w Poznaniu, studium historyczno –
architektoniczne, "Fortyfikacja" nr 2 – 3, 2003
44. Menne P., Festungen des nordeutschen Raumes, Oldenburg 1942
45. Niemiecka instrukcja o fortyfikacji polowej. Tłum. Z niem. Warszawa [ok.
/ 19.08.2009 2010 04 28 Fort IX - Brunneck
1917]
46. Olejnik K., Z wojennej przeszłości Poznania, Poznań 1982
47. Olszewski M., Fort VII w Poznaniu, Poznań 1974
48. Olszewski M., Naloty bombowe zachodnich aliantów na Poznań w 1941 i
1944 roku, "Kronika Miasta Poznania" nr 2/1967 i 3/1967
49. Ostrowska – Kębłowska Z., Architektura i budownictwo w Poznaniu w
latach 1780 – 1880, Warszawa – Poznań, 1982

50. Pasternak P., Schrony przeciwlotnicze 1939 – 1945, "Poznańskie Zeszyty

51. Pilarczyk Z., Budownictwo wojskowe w dawnym Poznaniu, "Kronika Miasta
Poznania", nr 1/2005
52. Plan Mobilizacyjny "W" – wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek
wojny, opr. Piotr Zarzycki, Pruszków, 1995
53. Poznań – informator adresowy przemysłu, handlu, urzędów, instytucji
społecznych, osób poświęcających się zawodom wolnym oraz spis ulic 1921
– 22, opr. Robert Kaźniakowski, Poznań, 1921
54. Poznańskie fortyfikacja, red. Polak B., Poznań 1988
55. Prittwitz M. von: Beiträge zur angewandten Befestigungskunst erläutert
durch Beispiele aus den neueren Preussischen Befestigungsanlagen, auf
100 Tafeln, Posen, 1836
56. Prittwitz M. von: Über die Leitung grosser Bauten mit besonderer
Beziehung auf die Festungbauten von Posen und Ulm, Berlin 1860
57. Rezler M., Pułki garnizonu poznańskiego 1918 – 1939, "Poznańskie Zeszyty
58. Rezmer W., Armia "Poznań" 1939, Warszawa 1992
59. Rocznik Oficerski [b.m.], 1923, 1924, 1928, 1932
60. Rogalska A., Ruszczyńska T., Puchalska U., Źródła kartograficzne do
dziejów Poznania, Katalog wystawy, Poznań 1978
61. Rolf R., Die Deutsche Panzerfortifikation, Osnabrück 1991
62. Rolf R., Die Entwiklung des deutschen Festungssystem seit 1870,
Zuiderdiep, 2000
63. Ryzyński A., 750 lat poznańskich mostów, Poznań 2003
64. Schusstafel für die 21 cm Ring – Kanone, Berlin 1896
65. Schusstafel für die kurze 15 Kanone, Berlin 1896
66. Schusstafel für die schwere 12 cm Kanone, Berlin 1895
67. Skuratowicz J., Wydra W., Poznań na przełomie wieków XIX i XX. Fotografie
sprzed lat, Poznań 1992
68. Sommer H., Posens Entwiklung als Festung, "Aus dem Posener Lande" nr
6/1910 i 7/1910
69. Sommer H., Zur Geschichte von Posens Besatzung und Garnison, "Aus dem
Posener Lande" nr 10/1913
70. Sondervorschriften für die Fussartillerie, Berlin 1905
71. Stankiewicz J., Ze studiów nad fortyfikacjami pruskimi na ziemiach
polskich, "Studia i Materiały do Historii Wojskowości" t. 12, cz. 1, 1966
72. Steinäcker H., Geschichte der Enwiklung Posens als Festung, "Historische
/ 19.08.2009 2010 04 28 Fort IX - Brunneck
Monatsblätter für die Provinz Posen", nr 7 – 8/1912

73. Szumowski Z., Bitwa o Poznań 1945, Poznań 1971
74. Szumowski Z., Wyzwolenie Poznania 1945, Poznań, 1980
75. Szymankiewicz Z., Poznań we wrześniu 1939, Poznań 1985
76. Technische Vorschrift A.23, Anleitung für die Ausführung von
Behelfsbefestigungen, Berlin 1907
77. Technische Vorschrift A.2b, Betonierungsanleitung [b.m, b.r.]

78. Technische Vorschrift A.7, Eiserne Gitter [b.m, b.r.]

79. Thieme U., Becker F., Allgemeine Lexicon der bildenden Künstler von Antike
bis zur Gegenwart, Leipzig 1933
80. Traugott E., Posen. Ein nationalpolitisches Kapitel der deutschen
Festungsgeschichte, "Deutschen Soldatenjahrbuch" 1972
81. Voigt G., Deutschlands Heere bis 1918. ursprung und Entwicklung der
einzelnen Formationen, Osnabrück 1987
82. Voigt – Rhetz C. von, Die strategische Bedeutung des Grossherzogtums
Posen bei einem Kriege Russland gegen Preussen und Deutschland, Berlin
– Posen, 1848
83. Vormann, Die Polnische Landesbefestigung, "Wehrtechnische Monatshefte"
nr 12/1940
84. Wagner R., Wagner J., Zeichnungen aus "Fortificatorischer Atlas" und
"Sammlung Technischer Bestimmungen" opr. Roman Fixemer, Werner
lacoste, Peter Skibbe, "Fortifikation Spezial" 4/2003
85. Warkoczewska M., Widoki starego Poznania. Źródła ikonograficzne do
zabudowy miasta z wieków XVII – XIX, Poznań 1960
86. Winterfeld K., Vollständiege Geschichte des deutsch – französischen
Krieges von 1870 und 1871, Berlin 1871
87. Wojciechowski M., Biesiadka J., Twierdza Poznań w XIX wieku – część I:
twierdza poligonalna, "Forteca" nr 8 [1999]
88. Wojciechowski P., Zarys rozwoju fortyfikacji miasta Poznania, "Zeszyty
Naukowe Politechniki Gdańskiej" nr 321, seria "Architektura" XX, 1981
89. Z dziejów budowniczych poznańskich, Poznań 1938
Materiały archiwalne
Wykorzystane przy opracowaniu materiały kartograficzne, dokumentacyjne

i archiwalne pochodzą ze zbiorów archiwum Biura Miejskiego Konserwatora
Zabytków.
Zdjęcia lotnicze wykorzystane z portalu www.zumi.pl.

/ 19.08.2009 2010 04 28 Fort IX - Brunneck


Fort IX - Brunneck - Diagnoza Stanu Aktualnego

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Fort IX - Brunneck - Diagnoza Stanu Aktualnego

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Diagnoza stanu istniejącego zespołu 18 fortów

zewnętrznego pierścienia fortyfikacji w Poznaniu

Adres: Poznań, ul. Rawicka/ Skalna

nr dz. 17/52, AM 10, o. 0060 Dębiec,

Właściciel: Miasto Poznań

Poznań - Wrocław 11.2009r. – 06.2010r.

Autorska Pracownia arch. Macieja Małachowicza

6.2.22. Fort IX, Schron pogotowia [V] - stan zachowania obiektu,..........

10. Uwarunkowania historyczne zagospodarowania fortu.............................

Autorska Pracownia arch. Macieja Małachowicza

Autorska Pracownia arch. Macieja Małachowicza

Poznań, Fort IX, plac broni i blokhauz obrony wjazdu, [W]

Poznań, Fort IX, koszary [K]

fot. K. 4. Poznań, Fort IX, koszary, elewacja, widok od płn,

Autorska Pracownia arch. Macieja Małachowicza

Autorska Pracownia arch. Macieja Małachowicza

Poznań, Fort IX, blok czoła [BC]

Autorska Pracownia arch. Macieja Małachowicza

Autorska Pracownia arch. Macieja Małachowicza

Poznań, Fort IX, prochownia wojenna lewego barku [PL]

Poznań, Fort IX, kaponiera lewego barku [KL]

barku (2), detal kominka,

Poznań, Fort IX, kaponiera czołowa [KC]

Autorska Pracownia arch. Macieja Małachowicza

fot. KC. 3. Poznań, Fort IX, kaponiera czołowa, galeria przeciwskarpy,

Poznań, Fort IX, prochownia wojenna prawego barku [PP]

Poznań, Fort IX, kaponiera prawego barku [KP]

Autorska Pracownia arch. Macieja Małachowicza

Poznań, Fort IX, schrony, ujęcia ogólne, detale,

fot. 17. Poznań, Fort IX, schron pogotowia V, elewacja z betonowa

Autorska Pracownia arch. Macieja Małachowicza

Autorska Pracownia arch. Macieja Małachowicza

Autorska Pracownia arch. Macieja Małachowicza

Część opisowa - Diagnoza

Opracowaniu podlega Fort IX - Brünneck wchodzący w skład

–część opisową dotyczącą stanu obiektu wraz z wnioskami dla

– część graficzną obejmującą: rysunki poglądowe, zebraną

- opis lokalizacji fortu na terenie miasta

- historia powstania fortu

- opis obecnego stanu fortu (w tym stan techniczny konstrukcji,

Autorska Pracownia arch. Macieja Małachowicza

sposób użytkowania poszczególnych pomieszczeń obiektu fortu, wskazanie

- porównanie obecnego stanu zachowania fortu i układu

- stan własności fortu oraz władanie

- forma ochrony zabytku

- ochrona fortu wynikająca z formy ochrony przyrody, ograniczeń/

- uwarunkowania historyczne zagospodarowania fortu

- zapisy aktualnych dokumentów planistycznych

- stan zaopatrzenia fortu w infrastrukturę techniczną

- analiza dostępności komunikacyjnej fortu.

Fort główny artyleryjski I typu.

Rozbudowany blok czołowy mieścił min. prochownię, magazyny

Do dwupoziomowych koszar prowadziły wejścia: główne – przez most

Symetryczne barki mieściły m.in. prochownie wojenne.

Na nasypie znajdowały się 3 schrony pogotowia, skomunikowane

Fort o konstrukcji ceglanej, osłoniętej nasypem ziemnym.

Autorska Pracownia arch. Macieja Małachowicza

5.1. Historia powstania fortu

5.2. Lokalizacja fortu na terenie miasta

Autorska Pracownia arch. Macieja Małachowicza

Autorska Pracownia arch. Macieja Małachowicza

6. Zestawienie poszczególnych elementów fortu oraz ocena

6.1. Obecny stan obiektu