Sau gần một tuần nhóm họp, Hội đồng liên chính phủ về biến đổi khí hậu

(IPCC) đã đưa ra báo cáo đánh giá toàn diện nhất từ trước đến nay về biến
đổi khí hậu. Trước thực trạng đáng báo động về biến đổi khí hậu, báo cáo
của IPCC đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về những mối đe dọa và nguy cơ
mà biến đổi khí hậu gây ra cho con người.
          * Thực trạng đáng báo động
          Theo các nghiên cứu khoa học, “Thủ phạm” làm tăng nhiệt trên Trái Đất
gây ra hiện tượng băng tan và làm nóng các đại dương chính là khí nhà kính
tồn tại lâu dài trong khí quyển. Từ năm 1990, lượng khí nhà kính đã làm gia
tăng 41% tổng bức xạ, nhân tố gây ra quá trình nóng lên toàn cầu. Trong đó,
khí carbon dioxide (CO2) chiếm 82% lượng bức xạ gia tăng trong thập niên
vừa qua. Tình trạng thải khí CO2 đã đạt đến những kỷ lục vào năm 2017 và
2018. Riêng trong năm 2017, nồng độ CO2 trong khí quyển đã lên mức trung
bình toàn cầu 405,5 phần triệu (ppm), cao hơn gần 50% so với giai đoạn
trước khi diễn ra cuộc cách mạng công nghiệp, và đang tiếp tục tăng cao hơn
nữa. Sự gia tăng đột biến nồng độ khí CO2 khiến Trái Đất không thể hấp thu
được hết lượng khí thải độc hại này cũng như các khí gây hiệu ứng nhà kính
khác đang dư thừa trong bầu khí quyển, làm nhiệt độ Trái Đất tăng lên, dẫn
đến tình trạng biến đổi khí hậu.
          Thực tế cho thấy, các hoạt động sinh sống và sản xuất không kiểm soát
của con người hiện nay là nguồn phát thải chính các khí gây hiệu ứng nhà
kính. Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng nếu con người tiếp tục khai thác và sử
dụng nhiên liệu hóa thạch để phục vụ các lĩnh vực như giao thông, năng
lượng và công nghiệp, với tốc độ hiện tại thì đến năm 2250, nồng độ CO2
trong không khí sẽ tăng lên mức cao chưa từng thấy trong 200 triệu năm qua
kể từ kỷ Trias - thời kỳ nóng nhất trong lịch sử Trái Đất với hai cực địa cầu
không hề có băng tuyết.
          Trong những năm gần đây, con người đã chứng kiến các đợt nắng
nóng đỉnh điểm đến gần 50 độ C ở Australia, Ấn Độ hay lên tới 41 độ C ở
những xứ lạnh như châu Âu, Canada và Mỹ làm nhiều người tử vong. Mặc dù
hiệp định Paris về biến đổi khí hậu năm 2015 kêu gọi giữ mức tăng nhiệt độ
Trái Đất dưới ngưỡng 2 độ C, nhưng hành tinh của chúng ta hiện đang trên
đà nóng lên gấp đôi con số này. Các tổ chức khí tượng và môi trường của
LHQ dự báo nhiệt độ toàn cầu có thể tăng thêm từ 3-5 độ C trong thế kỷ XXI,
vượt xa so với mục tiêu hạn chế ở mức 1,5 - 2 độ C theo Hiệp định Paris.
          Sự nóng lên toàn cầu cũng kéo theo rủi ro ngày càng gia tăng liên quan
đến khí hậu đối với sức khỏe, sinh kế, an ninh lương thực, cấp nước, an ninh
con người và tăng trưởng kinh tế. Không chỉ đối mặt với các đợt nắng nóng
đỉnh điểm gây thiệt hại về người, thế giới cũng xảy ra các vụ cháy rừng gây
thiệt hại nặng nề, hay những trận siêu bão có sức tàn phá lớn biến mọi thứ
trở thành hoang tàn ở Philippines, Indonesia... hoặc những đợt cháy rừng
khủng khiếp tàn phá Mỹ, Hy Lạp, Thụy Điển, Italy…, và cả những đợt núi lửa
phun trào, động đất, sóng thần ở nhiều nước châu Á… Năm 2018, lần đầu
tiên khối băng dày vĩnh cửu tại miền Bắc Greenland bắt đầu rạn nứt. Dự báo
đến năm 2100, những trận siêu bão như Sandy ở Mỹ sẽ lặp lại với tần suất
thường xuyên hơn, có thể tới 17 lần/năm.
          Các điều kiện thời tiết cực đoan do biến đổi khí hậu gây ra đang cản trở
những nỗ lực xóa đói giảm nghèo cũng như làm xói mòn những thành tựu đạt
được trong lộ trình thực hiện mục tiêu phát triển bền vững của Liên hợp quốc
(LHQ). Đáng lo ngại hơn, các chuyên gia đều đồng ý rằng, tình trạng biến đổi
khí hậu sẽ ngày càng gây ra những tác động tàn phá không thể đảo ngược
đối với sự sống trên Trái Đất.
          * Con người cần nhành chóng điều chỉnh hành vi
          Trong một nỗ lực tiếp theo nhằm đối phó với tình trạng biến đổi khí hậu,
195 quốc gia thành viên IPCC đã tiến hành phiên họp lần thứ 50 tại Geneva,
Thụy Sĩ, từ ngày 2 đến 6-8. Tại phiên họp, các đại biểu tham dự đã xem xét
các vấn đề biến đổi khí hậu, hiệu ứng nhà kính, sa mạc hóa, suy thoái đất,
quản lý đất đai bền vững và an ninh lương thực.
          Sau hội nghị, ngày 8-8, IPCC đã công bố báo cáo đặc biệt dài 1.000
trang với sự chấp thuận của Hội đồng chuyên gia đánh giá về tương lai và vai
trò của đất đai trong bối cảnh biến đổi khí hậu, nhằm giúp định hướng cho
cuộc họp của các chính phủ sẽ diễn ra tại Chile trong năm nay về cách thức
thực thi Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu.
          Trong báo cáo, IPCC nhận định nếu không hạn chế được lượng khí
phát thải gây hiệu ứng nhà kính, chấm dứt việc canh tác không bền vững và
phá rừng, trong những thập kỷ tới, con người sẽ phải đối mặt với việc đánh
đổi giữa an ninh lương thực và tăng nhiệt độ toàn cầu. Theo IPCC, nỗ lực
hạn chế sự nóng lên của Trái Đất và nuôi sống một lượng lớn dân số đang
bùng nổ có thể bị hủy hoại nếu con người không nhanh chóng thay đổi cách
thức sử dụng đất. Giáo sư Dave Reay, thuộc Đại học Edinburgh, đã ví thực
trạng hiện nay như "một cơn bão" khi đất đai hạn chế còn dân số bùng nổ và
tất cả các yếu tố này đang bị "chiếc chăn" biến đổi khí hậu bao bọc làm cho
ngột ngạt. Do đó, con người cần bảo vệ các khu rừng nhiệt đới còn lại trên
Trái Đất hiện nay, vốn được coi là "tấm cản nhiệt" chống lại sự nóng lên của
Trái Đất trong tương lai.
          Báo cáo nêu rõ kể từ thời kỳ tiền công nghiệp, nhiệt độ không khí trên
bề mặt đất tăng 1,53 độ C, gấp hai lần nhiệt độ trung bình toàn cầu (0,87 độ
C), kéo theo nhiều đợt nắng nóng, hạn hán, mưa lớn hơn cũng như gây ra
hiện tượng suy thoái đất và sa mạc hóa. Trong khi đó, các hành vi của con
người ảnh hưởng trực tiếp đến tình trạng biến đổi khí hậu, khi các hoạt động
nông nghiệp và sử dụng đất, rừng chiếm tới 23% tổng lượng khí phát thải gây
hiệu ứng nhà kính do con người tạo ra trong giai đoạn từ năm 2007-2016.
Nếu tính cả hoạt động trước và sau sản xuất lương thực, con số này tăng lên
tới 37%.
          Trên thực tế, đất đai có mối liên hệ mật thiết với khí hậu. Các khu rừng,
cây và đất có thể hút và lưu trữ khoảng 1/3 lượng khí thải do con người tạo
ra. Chính vì vậy, việc khai thác mạnh mẽ các nguồn tài nguyên này cũng sẽ
tạo ra một lượng lớn khí làm Trái Đất nóng lên, trong đó có CO2, methane và
nitrous oxide trong khi hoạt động nông nghiệp tiêu tốn tới 70% lượng nước
ngọt của Trái Đất. Trong bối cảnh dân số toàn cầu có thể lên tới 10 tỷ người
vào giữa thế kỷ này, cách thức quản lý đất đai của chính phủ, ngành công
nghiệp và nông dân sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc hạn chế hay thúc
đẩy tình trạng biến đổi khí hậu.
          Bên cạnh đó, báo cáo còn xem xét các hệ thống mà con người sử dụng
để nuôi sống mình cũng như những tác động mang tính tàn phá của các hoạt
động này. Theo đó, không chỉ nông nghiệp mà các dây chuyền cung ứng đều
"góp mặt" trong lượng khí phát thải gây hiệu ứng nhà kính do con người tạo
ra, trong khi sản xuất công nghiệp và chuỗi thực phẩm toàn cầu hiện nay đều
góp phần gây ra tình trạng bất bình đẳng lương thực. Báo cáo nhấn mạnh,
trong khi có khoảng 2 tỷ người trưởng thành thừa cân hoặc béo phì, có tới
820 triệu người vẫn không nạp đủ lượng calo cần thiết. Không chỉ vậy, 1/3
lượng thức ăn được sản xuất hiện nay bị hư hỏng hoặc lãng phí.
          Mặc dù không đề cập tới tranh cãi hiện nay về việc kêu gọi ngừng ăn
thịt, báo cáo nhấn mạnh tới vai trò của các thực phẩm có nguồn gốc từ thực
vật, cũng như sự cần thiết của việc thay đổi thói quen canh tác và ăn uống
nhằm hạn chế tác động của dân số gia tăng và hạn chế lượng khí phát thải
gây hiệu ứng nhà kính. Báo cáo ước tính việc tiêu thụ thực phẩm từ thực vật
có thể giải phóng được hàng triệu km2 đất vào năm 2050 cũng như giúp giảm
0,7-0,8 nồng độ khí CO2 mỗi năm.
          Các nhà nghiên cứu và hoạt động vì môi trường hy vọng bản báo cáo
của IPCC sẽ góp thêm tiếng nói giúp ngăn ngừa tình trạng biến đổi khí hậu
đang diễn ra ngày một nhanh thông qua việc điều chỉnh hành vi con người./.