ከግንባታ ማቴሪያሎች አጠቃቀም ጋር በተያያዘ በሰዎች ጤና ላይ የሚደርስ የጤና ጉዳት

ክፍል አንድ

(በዮሐንስ ብዙነህ ሲቪል ምህንድስና ከሀዋሳ)

በዓለምም ይሁን በአገራችን በአጠቃላይ በብዙ ቦታዎች ላይ የግንባታ ስራዎች በብዛት እንደሚሰራ ይታወቃል፡፡
በተጨማሪም እነዚህን የግንባተ ስራዎችን ለመስራት ከሚያገለግሉት ኢኪውፕመንትስ ተብለው ከሚጠሩ
ጀምሮ በተጨማሪነት የሰው ኃይልም በተለያየ የስራ ሁኔታና የሙያ ዓይነት በደረጃና በቁጥር ተለክቶና
ተመጥኖ በእነዚሁ የግንባታ ስራዎች ላይ ይውላል፡፡

ይሁን እንጂ በግንባታ ስራ ላይ ተቀጥሮ መስራት በብቻው እንደገንዘብ ማስገኛ የገቢ ምንጭነት፣የስራ በር
ዕድል መክፈትና ራስን እንደማስቻያ መንገድ የሚቆጠር ቢሆንም አብረው እየዋሉ የግንባታውን ስራ
ስለሚያናወኑባቸው የግንባታ ማቴሪያሎች በጤና ላይ ስለሚያሳድሩት አሉታዊ የሆነ የጎንዮሽ ጠንቅ ግን
የሚወራበትም ሆነ የግንዛቤ ማስጨበጫ ስራ የሚሰራበት ሁኔታን ግን በአገራችን ላይ ማየት ግን አልተቻለም፡፡
ይህ ልብ እየተባለ ያይደለና የትኩረት አቅጣጫንም ያላገኘ ጭብጥ (issue) መነሳትና መፈተሽ ያለበት
ይመስለኛል፡፡

ከይዘት (occupation) አደጋና ከይዘታዊና ከሥራ ላይ ሁኔታ ጋር የተያያዙ አደጋዎችን (occupational

accidents & work related hazards) የሚበዛበትን ምክንያት ይህ የግንባታ ኢንዱስትሪ በያዘው ለኢኮኖሚ
የሚያበረክተው ትልቅ አስተዋፅኦ ጋር የቤቶች ግንባታ የስራ ትግበራ ባህርይ (nature of the work done)ከስራ
አፈፃፀሙ (work execution) ጋር ተያይዞ ካለው አደጋነት (risk) ጋር አቆራኝቶ ሁለንተናዊ ነገሩን ግራ ቀኝ
ብሎ በሚገባ ማየትን ይጠይቃል፡፡

ይህም ጉዳይ እውቅናን ሊያገኝ የሚገባ በመሆኑ ምክንያት የተነሳ በብዙዎች ተመራማሪዎች የምርምር
ፅሁፋቸው ላይ ሲገለፅ የቆየና ለውጡ ያደጉት አገራት አዲስ ጉዳይ ባለመሆኑ ትኩተር ሰጥተው እየሰሩ
ቢሆንም በእነሱም ዘንድ ቢሆን አሁንም ጉድለትና ክፍተት እንዳለ ራሳቸው ከሚያወጧቸው መረጃዎች ላይ
ማየት ይቻላል፡፡

አንዲት ሀገር ሀብታምም ትሁን ድሀ ብቻ ያላት የሰው ሀይል ቁጥር ብዛት ሀብት የሚሆናትና ይህንንም የሰው
ሀይል አምራች እንዲሆን በማድረጉም ረገድ ቢሆን ምርቷ እንዲበለፅግ የሚያደርግ ስለመሆኑ በማመን
መርግም ሳይሆን በረከቷ አድርጋ ልትቆጥረው እንደሚገባ ግልፅ ነው፡፡ በሰላም እጦትና በዘር ክፍፍል
የአመለካከት፣ የታሪክ መዛባትና የውሸት ትርክት መናኘት የተነሳ እርስ በእርስ መተላለቅና ፍጅት በምትሰቃይ
የኛ አይነት ኢኮኖሚዋ እንደሚወራው ሳይሆን ድቀት ባለበት ላይ የሰውን ልጅ ከብሔሩና ማንነቱ የተነሳ
በህይወት መኖር ብርቅ በሆነበትና የጅምላ ግድያ የአሁኑን ወይም የጊዜውን የፖለቲካ አመራርን በያዘ ፓርቲ
ውስጥ ሆነው እየመሩ ባሉ አመራሮች ተሳታፊነት ጭምር ጭዳ በሚደረግበት ሁኔታ አይደለም በቆይታ
ሰብዕናን አቃውሶ በየቦታው እንደፈንግል ያለ የዶሮ በሽታ ይሉ አይነት የሰው ነፍስ በሚጠፋባት አገር ውስጥ
እየኖሩ የግንባታ ማቴሪያልን ጉዳትና ጠንቅ ማውራት የቅንጦት ሊመስል ይችላል፡፡

ከዚህም ባለፈ አይደለም መሪዎቻችን ከቀድሞ ጀምሮ ሶስቴ ሊያበሉን ካለላቸውም መክሰስን ጨምሮ አራቴ
እናበላችኋለን ሲሉንና ሆዳችን በጉጉት እያማረው ቀኑን ናፍቆ ሲጨህ ኖረን በባዶ እዚህ ደርሰናል፡፡ አሁን ያሉን
መሪዎች ደግሞ መልክ ከሆድ ይወጣልና በሌማት እህል እናቀርብላችኋለን እያሉን በተስፋ እየጠገብን በረሀብ
ለምንሰቃይ ህዝቦች ደግሞ በእያንዳንዱ የደቂቃ ሽርፍራፊና የሴኮንድ ብልጭታ አንገት በሚያስደፋና ታሪክ
በሚያጎድፍ ብሎም ለትውልድ የሚተርፍ ለመረጃና ማስረጃ በቪዲዮና ኦዲዮ ተደግፎ ግድያ አሸን በሆነባት
አገር ላይ እየያዝን ካለው አንገት አስደፊ የታሪክ ጠባሳ ምዝገባ ላይ በሰፊው እንደ ጀብድና ገድል ለየዕለት

1
የሞት አድማቂነት እየተጣደፍን ባለንበት ይህን ርዕስ ይዞ መፃፍ ለጆሮ የማይጥም ቢመስልም መግለጡ ግን
የሚከፋ አይሆንም፡፡

ጥንቃቄና የስራ ላይ የጤናን ደህንነት ጉዳይ ለአገራችን የግንባታ እንዱስትሪ ጠቃሚ ስለሆነ ቦታ የሚሰጠው
መነጋገሪያ ርዕስ ቢሆን ምንም አይነት ክፋትም ሆነ ጉዳት አይኖረውም፡፡ በቀደመው የ 19 ነኛው ክ/ዘመን
የኢንዱስትሪ አብዮት የህንፃ ግንባታ ማቴሪያሎችን በተለያየ ዓይነት፣መጠን ፣ቅርፅ፣ የማቴሪያል ውህድና ይዘት
ያላቸውን የህንፃ ግንባታ ማቴሪያሎችን መፈብረክ ማስቻሉ የኢኮኖሚ ዕድገትና የሰራተኛ ቅጥርን መሻሻል
ባለበት መልኩ ብዙ የህንፃ ግንባታ ተግባራትን መፍጠር አስችሏል፡፡

በ 2013 እ.ኤ.አ ‹‹ሌሰን ለርንድ ፍሮም ኤክስፖዠር ቱ ቢውልዲንግ ማቴሪያልስ›› በሚል ርዕስ በታተመው
የምርምር ፅሁፋቸው ላይ ዛሪን ኢስኒን፣ሳባሪና ሼህ አህመድ እና ዛህራ ያያ የሰው ሰራሽ ውጤት ከሆኑት
አብዛኛው የግንባታ ማቴሪያሎች ውስጥ የተወሰኑት በሰዎች ጤና ላይ የጎንዮሽ ጠንቅን (adverse effects to
human health) የሚያስከትሉ ናቸው በማለት ፓችኮ ቶርጋል እና ጃላሊ የተወሰነ መርዛማነት ፎርም የያዙትን
ብዙ ቁጥር ያላቸውን ለህንፃ ግንባታ መተግበሪያነት አገልግሎት የሚውሉ ማቴሪያሎችን ዘርዝረው በ 2013
እ፣ኤ አ በጸፉት የምርምር ፅሁፋቸውን በዋቢነት ጠቅሰው አስፍረዋቸዋል፡፡

በኢትዮጵያ የግንባታ ኢንዱስትሪ ውስጥ የጤናና የደህንነት (health & safety) ጉዳይ በጣም ከሚያሳስባቸውና
ከሚያንገበግባቸው አንጋፋና እንቁ ባለሙያዎቻችን ውስጥ አንቱ ከተባሉት ጉምቱ የሆኑት ፕሮፌሰር አበበ
ድንቁ በብዙው ስለ ኸልዝና ሴፍቲ መታገላቸውን በተጨባጭ አውቃለሁ፡፡ ሆኖም ግን በተለያየ ምክንያት
ተግባራዊነቱ መውተርተር ልጀምር በማይልባት አገራችን ትንሽ ፈቅ የማይል ከዳር የማይደርስና መንግስትም
ትኩረት የማይሰጠው ጉዳይ ከመሆኑ ጋር ተዳምሮ ህግ ብቻ በማውጣት የተጠመደ እንጂ ለተግባራዊነቱ
መሳካት ቁብ የሚሰጠው በሌለበት የሚመለከተው ሴክተር ባለስልጣናት የበለጠ ግዴለሽነት፣ የክልሎች በዚህ
ጭብጥ ላይ ቆራጥ እርምጃ መውሰድ አለመቻል፣እንደ ሲቪል ኢንጂነርስ አሶሴሽን አይነቶቹ የሙያ ማህበራት
ለጥናት ፣ምርምርም ሆነ መንግሰትን ከመገፋፋት አንጻር ገፍተው መሄድ ያልቻሉበትና መንግሰት እንደ ግዙፍ
ችግር በመውሰድ ችግሮችን ነቅሶ እያወጡ ለመቅረፍ አለመቻልም ሆነ የክልሎች በዚህ ጉዳይና በጭብጡ ላይ
ተንተርሰው የራሳቸውን እርምጃ ወስዶ ለመተግበር ያለ የተነሳሽነት ደካማ መሆን ጋር ተዳምሮ በጥናት
የተደገፈ የጉዳቱን ልክና መጠን ለማሳየት የተቻለ በማይመስል ሁኔታ ላይ እንደለ የሚገባው ሁሉ ይገባዋል፡፡

ሌላው ቀርቶ በተገነቡ ህንፃዎች ውስጥ የምንኖር ኗሪዎችም ከእነዚህ በጥናት የተለዩ አንዳንድ መርዛማ የህንፃ
ግንባታ ማቴሪያሎች (toxic building materials) የተነሳ የሚደርስብንን የጤና ችግር ወይም እክልን አጢነነው
የምናውቅና መረዳቱ (awareness) ያላንሰ ስለመሆኑ ትዝ የሚለንስ ስንቶቻችን እንደሆንን ማወቅ
አይቻልም፡፡

ኢቫሎዌሽን ኦፍ ዘ አፌክትስ ኦፍ ቢውልዲንግ ማቴሪያልስ ኦን ሂውማን ኸልዝ ኤንድ ኸልዚ ማቴሪያልስ

ሰሌክሽን በሚል ርዕስ ኒል ኮ ኩሉና ሰደን አኩን ኦዝጉንለር ጤናማ ያልሆኑ (ለመኖሪያነት ምቹ ያልሆኑ)
ህንፃዎች በርከት ባለ ሁኔታ ጤናችንን ይጎዳሉ ይሉና እነዚህንም በዝርዝር ሲያትታቸውም፡-

1. ሳንባችንን በመጉዳት አጠቃላይ የመተንፈሻ አካላታችን ላይ የሚደረስ ጉዳት

በቤት ውስጥ የአየር ብክለት ተጋላጭነት ጋር በተያያዘ በመተንፈሻ አካላችን ላይ በርካታ የሆኑ ጉዳቶች
ሊስተናገዱ (ሊታዩ) የሚችሉ ሲሆን እነዚህን ጨምሮ ፑሊመናሪ ፋንክሽን አኪውትና ስር የሰደደ (chronic)
ለውጦች ወይም የመተንፈሻ ሲምፕተም ኢንሲደንስና ፕሪቫለንስ መጨመርን አስመልክቶ ከተካሄደው ጥናት
ላይ መገንዘብ የተቻለው ነገር ቢኖር፡-

2
  ከሻጋታና እርጥበት መካከል ባለ ለኑሮ አመቺ ባልሆነ መኖሪያ ቤት ውስጥ ባለ
ኢንቫይሮመንት ያልተቋረጠ ትስስር ምክንያት የተነሳ የመተንፈሻ ሲስተምና አስም
ጉዳት ይደርሳል
 ለኑሮ ምቹ ባልሆነ ህንፃ ውስጥ ከሚኖሩ 40 እጅ አካባቢ የሚሆኑ ሰዎች በአብዛኛው
በአስም (Asthma) ይሰቃያሉ፡፡

2. ለመኖሪያነት ምቹ ያልሆኑ ህንፃዎች በተለየ ሁኔታ ለልጆቻችን ጤና ጉዳት ወይም ጠንቅ

እጅግ አደገኛ ናቸው፡፡

 ከእርጥበት ሁኔታ ጋር መኖር ለልጆች ታማሚ መሆን ወይም በሽተኛ መሆን ጋር

በኃይለኛው ቁርኝት ያለው ነው፡፡
 ደካማ የቤት ውስጥ የኑሮ ሁኔታ የብዙ በሽታዎች መጨመር ጉዳትን ወይም
በልጅነትና ለአቅመ አዳም ከመድረስ በፊት (during childhood &early adulthood)
ላይ ለአካል ጉዳት እስከ 25 እጁን ያህል ድረስ ተጋላጭ ያደርጋል፡፡
 በእርጥበት ጥርቅም (damp accommodation) ውስጥ ላለፉት ከ 3-5 ዓመት ድረስ
የኖሩ በምቹ የመኖሪያ ህንፃዎች ከሚኖሩ ህፃናት ከሁለት እጥፍ በላይ (over twice
likely to have problem) ከደረት፣ከመተንፈሻ፣ከአስም ወይም ብሮንካይትስ ጋር
የተያያዘ ችግር ይገጥማቸዋል፡፡
 በእርጥበት የሚኖሩና በሻጋታማ በሚሰቃይ ቤት ውስጥ የሚኖሩ ህፃናት በአንድና
ግማሽ መካከል በ 3 እጥፍ በደረቅና ምቹ የሆነ መኖሪያ ቤት ከሚኖሩ ህፃናት ይልቅ
የአስምና የመተንፈሻ አካላት ሁኔታ ምክንያት በሆነው ሳልና(coughing) እና ደረት
ላይ የሚሰማ የኩርፍርፍታ ድምፅ (wheezing) ተጋላጭ ናቸው፡፡

እነዚህ የግንባታ ማቴሪያሎች ህንፃንና የህንፃውን ተጠቃሚዎች በውስጡ የሚኖሩ ኗሪዎችን

የሚጎዱበት ምክንያቶች በዝርዝር ሲታይ ጎጂ ንጥረ ነገሮችን ለግንባታ ማቴሪያሎች የማምረት ስራ
ላይ መጠቀም፣ ከተጠቃሚው ፍላጎት ውጭ በሆነ መንገድ ወይም ሁኔታ የግንባታ ማቴሪያሎች ምርጫ
ማድረግ፣ የፋይናንሽያል በቂ አለመሆን፣የቁጥጥር ጉድለት ጥምር ሁኔታ ህንፃውንና ተጠቃሚዎቹን
አሉታዊ በሆነ ሂደት በጤናቸው ላይ ጉዳትን ያመጣባቸዋል ሲሉ እና ኒል ኮኩሉ ከላይ በተጠቀሰው
የምርምር ፅሁፋቸው ላይ አስነብበዋል፡፡

የትኛውም ዓይነት አሉታዊ ሁኔታዎች የመረበሽ ውጤት (disturbing effects) እና የቦታዎች አጠቃቀም
ጉድለት (failure of the usage of the space) ለጤና ጠንቅ የሚሆኑ ነገሮች መከሰት ምክንያት ይሆናል
ሲሉ ኪራን ኤ ፓላቶጉሉ ከቢና ቢልጂስ ጊሪስ ጋር በጥምር ሆነው የምርምር ፅሁፋቸው ላይ
ባስነበቡበት 3 ኛ እትም ባሲም ያይን መርከዚ ኦሲታንቡል 49-65(2010) ላይ በሚገባ ገልፀውታል፡፡

እንዲሁም ሩድማን፣ዲ ኤም፣ሌንሰን፣ኤን ኬ ‹‹ቢውልዲንግ ሪቮሉሽን ሃው ኢኮሎጂ ኤንድ ኸልዝ

ኮንሰርንስ አር ትራንስፎርሚንግ ኮንስትራክሽን›› በሚል ርዕስ በመጀመሪያው እትማቸው ወርልድ ዎች
ፔፐር 124(1995) ላይ ካሰፈሩት እንደሚነበበው ከሆነው እነዚህ ተመራማሪዎች እንዳሉት ሲጽፉ አዲስ
በተገነባም ሆነ በተሻሻሉ ህንፃዎች ውስጥ ጤናማ ሁኔታዎች በምንም መልኩ የማይታደሱ ከመሆኑም
በላይ የህንፃዎቹ 30 እጅ ለኖሮ ጤናመ ወይም ምቹ ካልሆኑ ህንፃዎች የተነሳ የሚመጡ በሽታዎች
(sick building syndrom) እንዳሉ ያመላክታል ብለዋል፡፡

‹‹ኸልዚ ቢውልዲንግ ኸልዚ ፒውፕል ኤ ቪዥን ፎር ዘ ቲዌንቲዝ ሴንቸሪ›› በሚል ርዕሳቸው

የአሜሪካ የአካባቢ ጥበቃ ኤጀንሲ ኦፊስ ኦፍ ኤር ኤንድ ሪዲያሽን(66095) ኢፒኤ 402-ኬ-01-0033
3
የጥቅምት 2001 እ.ኤ.አ እትም ላይ ከሰፈረው የምርምር ፅሁፍ መረዳት እንደሚቻለው 90 እጅ
የሚሆኑት አሜሪካኖች ጊዜያቸውን በቤታቸው የመኖሪያ ህንፃ የሚያሳልፉ ከመሆኑ የተነሳ ከውጪው
ይልቅ የቤቱ ውስጥ አየር በካዮች ይዘት መጠን /Concentration የበለጠ ይሆንባቸዋል ይላል፡፡

በ 19/10/2017 ቀርቦ በ 19/07/2018 እ.ኤ.አ ተቀባይነት ባገኘው መጣጥፍ (article) ላይ የቃሲም ኦ ኤፍ

አላቢ ኤ ኤም እና ውሉ ኤስ አማካይነት ‹‹ሪስክ አሰስመንት ፎር ሀዛርድ ኤክስፖዠር ኤንድ ኢትስ
ኮንሲኬንስ ኦን ሀውሲንግ ኮንስትራክሽን ሳይት ኢን ሌጎስ ናይጀሪያ በሚል ርዕስ የተፃፈ ጥናት
እንደሚያመላክተው ከሆነ በህንፃ ውስጥ ጉዳት አምጪ ከሆኑት (harmfull gases in the building)
ጋዞች ጋር 90 እጅ የሆኑ ሰዎች ህይወታቸው ያቆራኙ (የሚያሳልፉ) በመሆኑና ይህምም ደግሞ
ከህንፃዎች ውጪ ካለ የአየር ብክለት ጋር ሲነጻጸር ብልጫ ያለው መሆኑን አሳይቷል ይላሉ፡፡ ይህ
ከመሆኑም የተነሳ ይላል ይህ የጥናት ፅሁፍ ሲቀጥል ከእነዚህ የቤት ውስጥ የጤና ጉዳቶች አምጪዎች
የተነሳ፡-

 ካንሰር
 አስም (asthma)
 የአለርጅክ ምልክቶችን የሚያሳዩ (allergic reactions) እና

ከዚያም በላይ የሆኑትን የሰው ልጅ ጤና የሚያስተናግድ በመሆኑ ጤናው መቃወስ ውስጥ እንደሚገባ
አስገንዝበዋል፡፡

እንደ ግንባታ ማቴሪያሎች በህንፃ ግንባታው ላይ የሚያሳርፉት ጉልህ አሻራና ውጤት ማርካት መኖር
አንፃር ሲታይ በዚሁ ልክ አንዳንድ የህንፃ ግንባት ማቴሪያሎች ኢኮሎጂካልና ዘላቂ የአካባቢ ጤናን
በመፍጠሩ ረገድ የማይካድ ታላቅ ሚናን መጫወት መቻላቸው ያለ ሀቅ እንደመሆኑ መጠን ቀድመው
የምህንድስናውን ዲዛይንና ስፔስፊኬሽንን የሚያዘጋጁ ባለሙያዎች ይህንን ሚና ሊወጡ የሚችሉትን
የህንፃ ግንባታ ማቴሪያሎችንም በትክክል መርጦ ለግንባታ ስራ ጥቅም ላይ የማዋል እውቀትና ግንዛቤን
መኖር የሚጠይቁም እንደሆነ ሊዘነጋ አይገባም ሲሉ ይመክራሉ፡፡

የህንፃ ግንባታ ማቴሪያሎች የቤት ውስጥ የአየር ጥራትን በተለያየ ምክንያት የተነሳ የሚበክሉ እንደሆነ
ይታመናል፡፡ እነዚህ ምክንያቶች የሚነሱት ምናልባትም ከስትራክቸሩ ይዞታና ከማቴሪያሎቹ
አመራርጥም ሆነ አጠቃቀም የተነሳ ነው የሚል እሳቤም አለ፡፡የተለያዩ የሰዎች ስብሰባ (group)
ማለትም እንደ ዲዛይነር፣አምራቾችና፣ተቆጣጣሪዎች (supervisors) ያሉት ከአንድ ህንፃ ጥንስስ ጀምሮ
እስከ ግንባታውና ፍፃሜው ድረስ የራሳቸው የሆነ ክፍል (ድርሻ) ያለቸው እንደሆነም የታመነ ጉዳይ
ነው፡፡

የራዶን፣የአካባቢ የትምባሆ ጢስ(environmental tobacco smoke /ETS) እና ዕርሳስ (lead) በተባሉት

ላይ የጉዳት ዳሰሳ ተሰርቶላቸው የጤና ጉዳት አምጪነታቸው እውነታ (shown that heath risks are
substance) በሚገባ በጥናት ተረጋግጧል፡፡ ኬሚካሎችና ባዮሎጂካል በካዮች በቤት ውስጥ ይገኛሉ፡፡
ከእነዚህም ውስጥ አብዛኞቹ በቤት ውስጥና በሌላ አካባቢ ጉልህ የሆነ የጤና ጉዳትን ያስከትላሉ፡፡
አብዛኞቹ በቤት ውስጥ (environments) እና ሌሎቹም በሌላ ቦታ ላይ መገኘት የተነሳ በሰዎች ጤና
ላይ ጉዳት አምጪነታቸው የተለያየ ቢሆንም የቤት ውስጥ ኢንቫይሮመንት የጤና ጉዳትን በተመለከተ
ግን ጠቅለል ያለ የተቀናጀ ጥረት እስካሁን ድረስ አልተደረገም ሲል ይህ ከላይ የተጠቀሰው የምርምር
ፅሁፍ ትዝብቱን አስፍሯል፡፡

እንግዲህ ባደጉት አገር ሰዎች በመኖሪያ ቤት ውስጥ ከሚጠቀሟቸው ባዮሎጂካል ኬሚካሎች የተነሳ
በሰዎች ጤና ላይ የሚያደርሰው ጉዳት ከላይ በተገለፀው ሁኔታ የተመለከተና የተብራራ ቢሆንም

4
የአገራችንን ሁኔታ ስናይ ደግሞ ጤና ጥበቃ ከግንባታው ኢንዱስትሪ ጋር እየተቀናጀ በዚህ ረገድ ምን
ያህል የጥናትና ምርምር ስራዎችን እየሰራ ይገኛል ስለሚለው ለጊዜው መረጃና ማስረጃው የሌለኝ
ከመሆኑ አንፃር ከዚህ በላይ በብዕሬ ላስውበው አልቻልኩም፡፡

በጁኔድ አህመድ ማሊክ ኢኮሎጂካል ኤንድ ኸልዝ አፌክትስ ኦፍ ቢውልዲንግ ማቴሪያልስ በሚል ርዕስ
በሻሪም ማራዝ አርታኢነት በኒውዘርላንድ በ 2022 እ.ኤ.አ ከታተመው የምርምር ፅሁፍ ላይ
እንደሚነበበው የህንጻ ውቅራት (structures) የመሬት ሀብትን(resources) በዓለም ላይ ከየትኛውም
የሰዎች ተግባራት ይበልጥና ይበልጥ የሚጠቀሙ እንደሆነ ግልፅ ነው ይላል፡፡ከዚህ በተጨማሪም ብዙ
ሚሊዮን ቶን የግሪን ሀውስ ጋዞችና መርዛማ የሆኑ ኢሚሽኖችን ፣የውሃ በካዮችን እና ጥጥር
ቆሻሻዎችን ወይም ተወጋጆችን ከግንባታ ጋር በተያያዘ ተግባራት መከናወን የተነሳ ይፈጥራሉ፡፡ ይህም
በአካባቢ ሁኔታ ላይ ታላቅ ተፅዕኖን አሳድሮ በሰዎችና በአካባቢ ሁኔታ ላይ ታላቅ ተፅዕኖን ፈጥሮ
በሰዎችና እንስሳት ጤና (Health issue) ጉዳይ ላይ ከፍተኛ የሆነ ጫናን ያሳድራሉ፡፡ ለዚህም ነው ዛሬ
ላይ ኢኮሎጂካልና የጤና ሪኳየርመንት ማውጣት የሚችል ከአካባቢ ጋር ተዛማጅ(eco-friendly) የሆኑ
የግንባታ ማቴሪያሎችን በመጠቀም ምቹ የግንባታ ኢንቫይሮመንት ለመፍጠር ከፍተኛ እርብርብ በዓለም
ላይ እየተደረገ ያለበት ሁኔታ እንዲኖር የሚያስችል ጉዳይ ተፈጥሯል ሲል ይህ ፅሁፍ ያብራራል፡፡

የዓለም ጤና ጥበቃ (WHO) በቅርቡ ካሰፈረው ወይም ከገለፀው መረጃ ላይ መረዳት እንደሚቻለው
ከሆነ ባለፉት 30 ዓመታት ውስጥ ወደ 40 እጅ የሚጠጉ በግንባታው ሴክተር ውስጥ ጥቅም ላይ
የሚውሉ ማቴሪያሎች በተፈጥሮ በኃይለኛው ቁጡ (aggressive) መሆን የተነሳ በኢንዱስትሪ
በበለፀገው የውጩ ዓለም ማህበረሰብ ውስጥ ኗሪዎችን እየጎዱ ያሉ ችግሮች እንዲፈጠሩ ምክንያት
እየሆኑ ያሉት ሲል ይህ ከላይ የተጠቀሰው የምርምር ፅሁፍ በመግቢያው ላይ ይፋ አውጥቶት የታየው፡፡

የግንባታ ማቴሪያሎች ተፅዕኖ ቀላል ያልሆነ በቤት ውስጥ በሰዎች ጤና ላይ በሚያደርሱት ጉዳት ልክ
ብቻ ያልተገደበ ስለመሆኑ ብዙ የምርምር ፅሁፎችን ዋቢ እያደረጉ መጥቀስ ይቻላል፡፡ ህንፃዎች ወይም
ቤቶች ለሰው ልጆች መጠለያነት (መኖሪያነት) የሚያገለግሉ እንደመሆናቸው መጠን ሲገነቡም ሆነ
ከተገነቡ በኋላ በአካባቢ፣በሰዎችና በእንስሳት ጤና ላይ የሚያደርሱት አሉታዊ ተፅእኖ የጎንዮሽ ጠንቅ
ተግዳሮት መኖር ጋርና ከጤናም ጋር ተያይዞ በሚከሰት ሁኔታ ብዙ ጉዳቶች እንዲስተናገድ ምክንያት
እየሆነ ቆይቷል፡፡

ከላይ በተገለፀው የእነ ኒል ኮኩሉ የሁለቱ እንስት ተመራማሪዎች የምርምር ፅሁፍ ላይ በምሳሌነት
ከተጠቀሱት የግንባታ ማቴሪያሎች ውስጥ በደረጃና ወይም ደግሞ በወለል ላይ የምንጠቀምቸው
አንዳንድ የግራናይት አይነቶች የግንባታ ማቴሪያሎች ከሚለቋቸው ራዶን (radon) ምክንያት የተነሳ
የሳምባ ካንሰር ጉዳትን የሚያባብስ ሁኔታ እንዲፈጠር ምክንያት ሆኗል በማለት ተጠቅሷል፡፡በቁጥር
ከ 70 በላይ የሚሆኑ የግንባታ ማቴሪያሎች ከጤና አንፃር የሚያመጡትን የጎንዮሽ ጠንቅን በተመለከተ
በርካታ በዚህ ጉዳይ ላይ ምርምር ያካሄዱ ተመራማሪዎች በምሁር ብዕራቸው በሚገባና በተገቢው
ሁኔታ አብራርተውታል፡፡

እነዚህ ከላይ የተጠቀሱት ሁለቱ እንስት ተመራማሪዎች በኮምፔሳቶ፣ፋይበር ቦርድ፣ፖርቲክል ቦርድና

ኤም ዲ ኤፍ አይነት የግንባታ ማቴሪያሎች ውስጥ ያሉ ለማጠበቂያነት የሚያገለግሉ የዩሪያና
የፎርማልድሃይድ ኬሚካል ይዘቶች የመተንፈሻ ትራክ መዛባት (respiratory track disorders)
ምክንያትም መሆናቸው በሚገባ ገልፀውታል፡፡ ከዚህ የምርምር ፅሁፍ ላይ እንደሚነበበው ከሆነ እንደ
የአሜሪካ አለርጂስትስ ህብረት (the union of American allergists) ገለፃ ከሆነ 50 እጅ የሚሆኑ
የበሽታው መስፋፋት ምክንያት በቤት ውስጥ ብክለት የተነሳና 1/6 ተኛው የሚሆኑት በሽተኞችም

5
ከአለርጂ የተነሳ የህክምና ትሪትመንት እንዲሰጣቸው በሚል ሀኪሞቻቸውን ለመጎብኘት የሚገደዱ
ስለመሆኑም እንዲሁ በዚህ የምርምር ፅሁፍ ላይ ተብራርቷል፡፡

ከላይ በተገለፀው የዩናይትድ ስቴትስ ኦፍ አሜሪካ ኢንቫይሮመንትስ ፕሮቴክሽን ኤጀንሲ የ EPA

የጥቅምት 2001 እ.ኤ.አ እትም ላይ በሰፈረው መሰረት ምንም እንኳን ከታወቁ አንዳንድ የግንባታ
ማቴሪያሎች የተነሳ በሰዎች ላይ ከሚደርሰው የጤና እክል አንፃር ብዙ ዓይነት ምርምር ቢደረግም
እንኳን ይህ ፅሁፍ ግን አሁንም ያሉበትን ጉድለቶች ለማሳየት ሞክሯል፡፡ በተጋላጭነት አሰሳና ቁጥጥሩ
ስፍራ(Exposure assessemenet area) ላይ ጉልህ የሆኑ እርግጠኛ አለመሆኖች እንዳሉ አልሸሽግም፡፡
ለምሳሌ እንደ ከህንፃ የግንባታ ማቴሪያሎች የተጠቃሚዎች ምርት ያሉትን አስመልክቶ ከብዙ
ምንጮች የልቀቱን (emission) መጠንና ድግግሞሽ የዳታ ማግኘት እጥረት /ችግር መኖር አንዱ ተደርጎ
ታይቷል፡፡ ከዚህም ጋር ተያይዞ በኬሚካሎች ልቀት ማንነት ላይም እንዲሁ የዳታ እጥረት /ችግር ያለ
መሆኑን ይህ የምርምር ፅሁፍ መሸሸግ አልፈለገም፡፡ እንዲሁም ከዚህም በላይ ደግሞ
በተጋላጭነታቸውና የመቀነስ መንገድ (solution) ኮስትና አፈፃፀም (performance) ላይም እንዲሁ ይህን
መሰሉ የዳታ እጥረት/ችግር መኖሩም ጭምር በዚህ የጥናትና ምርምር የጽሁፍ ወረቀት ላይ ስፍራ ይዞ
ተብራርቷል፡፡ ይህን ችግር ባለማወቃችን የተነሳ ትኩረት የማንሰጠው ይህ እውነታ በጤንነታችን ላየ
እያሳደረ ያለውን ተፅእኖ አትኩረን እያየነው እንዳልሆነ ግልፅ ነው፡፡ ‹‹በደንባራ በቅሎ
ቃጭል-------------›› እንዲሉ ያሉን ችግሮቻችን የሚያባንኑንና የሚያስደነብሩን እንጂ ስለዋናው
የጤንነታችን መጎዳትና በሽተኛ እየሆኑ መምጣትም ከምን ምን ጋር የተያያዘ እንደሆነ እንኳን
ለማወቅ የሚያጓጓን ጉዳይ እየሆነ አይደለም የሚል ሙግት በተጨማሪነት ሊቀርብ ይችል ይሆናል፡፡

ሰዎች ራሳቸው ባመረቷቸው (በፈጠሯቸው) ብሎም ዲዛይን አድርገው ውብ በሆነ ሁኔታ ከገነቧቸው
ህንፃዎች ላይ ከሚውሉ አንዳንድ የግንባታ ማቴሪያሎች የተነሳ በሰዎች ጤና ላይ የሚፈጠሩ አሉታዊ
ተፅእኖዎችም ቢሆኑ ቀላል ግምት የሚሰጧቸውና ቦታ የማያገኙም ሊሆኑ አይገባም፡፡ሂል ብሪፊንግ
በሚባለው በቤልጂየም ብራስልስ በሚገኘውና በኸልዝ ኤንድ ኢንቫይሮመንት ተባባሪዎች (Aliance) ሂል
(HEAL) የተሰኘው ተቋም ኸልዚ ቢውልዲንግ፤ ሄልዚየር ፒውፕል በሚል ከሚታተመው መጣጥፍ ላይ
መረዳት እንደሚቻለው እስከ 2017 እ.ኤ.አ. ድረስ ከተደረጉ የምርምር ፅሁፎች ላይ የተገኙ ውጤቶችን
ሰድሮ በመያዝ ቀጥሎ በተዘረዘረው ሁኔታ ያብራራቸዋል፡፡ ለመኖሪያ ምቹ ያልሆኑ ህንፃዎች የካንሰር
ጉዳትን በመጨመር ለካርዲዮ ቫስኩላር ጤና ቀውስ እንዲጋለጥ (jeopardize) ያደርጉታል፡፡

 ራዶን(radon) ራዲዮ አክቲቪ ጋዝ ሲሆን ከአንዳንድ በህንፃዎች ግንባታ ላይ ከተጠቀምናቸው

የግንባታ ማቴሪያሎች የሚመነጭ (emitted) ምክንያት የተነሳ ቀድሞ ተጠቅቶ ከፍ ያለ ሁኔታ
ላይ ከደረሰ ከሳንባ ካንሰር መጨመር ጋር ከፍተኛ የሆነ ቁርኝት ያለው መሆኑ ተረጋግጧል፡፡
 የቤት ውስጥ አየር በካይ ከሆኑት ጥቂቶቹ ውስጥ የትምባሆ ጢስ ብቻ ሳይሆን የአስቤስቶስ
ምርት የሆነ የግንባታ ማቴሪያል ህንጻው ላይ ጥቅም ላይ ውሎ ካለ ደግሞ ከካንሰር ጋር
ተያያዥነት አለው፡፡
 የድምፅ መጠን ደረጃ ሲጨምርና ልቅ የሆነና ከሚፈለገው ደረጃ ከፍ ሲል ድምፅ በራሱ አንዱ
የጤና ጉዳትን አምጪ እንደ መሆኑ መጠን ሲስቶሊክ (systolic) እና ዲዛቶሊክ (diastolic)
ከተባሉ የደም ግፊት ጋር የተያያዙና ወደ ኸርት ሬትና ሃይፐርተንሽን (hypertension) ከፍ
የሚሉ (የሚያድጉ) ወይም የሚለወጡበት አጋጣሚ ወይም ሁኔታ ያለ መሆኑ ጭምር
ተገልጿል፡፡

ከእነዚህም አለፍ ሲል ደግሞ፡-

6
  የቀዝቃዛ ቤቶችን የተርማል ጥራት (thermac quality) ማሻሻል ደግሞ በጣም ጉልህ በሆነ
ሁኔታ የደም ግፊትን (blood pressure) ህመምን መቀንስም ሆነ ሆስፒታል ታሞ
ከመተኛትም (hospital admission) ሆነ መድኃኒቶችን መጠቀምንም ተጋላጭነት (use
medication) ይቀንሳል፡፡
 እንደ አውሮፓ ህብረት (European union) ማሳሰቢያ ከሆነ ደግሞ ወደ 56 ሚሊዮን
ከሚጠጋ ህዝብ 54 እጅ ያህል የሚሆኑ ከ 250 ሺህ ኗሪዎች በላይ የሚኖሩባቸው ቦታዎች
(living area) ኤል ዲ ኢ ኤን (LDEN) ለ 55 ዴሲብል የመንገድ ትራፊክ ድምፅ ብክለት
ተጋላጭ በመሆናቸው የተነሳ ጤናቸው አደጋ ውስጥ ነው ያለው (risky to health)
ተብሎ ይታሰባል ሲል ይገልጻል፡፡

ለኑሮ/መኖሪያነት ተስማሚ ያልሆነ ህንፃ/Sick or unhealthy Building የአዕምሮ ጤንነትን ያጓድላል፡-

 ቅዝቃዜ (cold)፣ድራፍት (draft)እና እርገት (condensation) የኃይል ወጪን

የሚጠይቁ እንደመሆናቸው መጠን ከስጋት/ጭንቀት (anxiety) ጋር ተያያዥነት
አላቸው፡፡
 ገቢያቸው ዝቅ ያለ ሰዎች፣ ደካማ የቤት ጥራት፣በቤት ኪራይ መጨመር የተነሳ
ቀላል ክፍያ ወደሚቴቁ ቤቶች ፍለጋና መቀያየር የተነሳ በሚከሰት የመኖሪያ ቦታ
አለመረጋጋት፣ ከደካማ ገቢ መኖር ጋር ተያይዞ ለቆንጆና ለጤና ምቹ የሆነ የቤት
ኪራይ ጥሩ(ደህና) አድርጎ ከፍሎ መኖር አለመቻል (lack of affordability) እና
ከጎረቤት ጋር የሚፈጠር የማህበራዊ ግንኙነት ትስስር ቅርበት የላላና እጥረት ያለበት
(socially deprived neignbour condition) ሆኖ ሲገኝ ዋና የጭንቀት ምንጭ
ምልክት ተደርገው ይታያሉ፡፡
 ደህና አድርጎ መክፈል ባለመቻል የምቹ ቤት እጦት ችግር (unfordable housing)
ደግሞ ከሀይፐርቴንሽን(hypertension) እና ደካማ የሆነ የጤና ደረጃ መኖር (poor
self rated health) ጋር ተያያዥነት ወይም ቁርኝት ይኖረዋል ሲሉ አንዳንድ
ጥናቶች ያመለክታሉ፡፡
 በቀዝቃዛና እርጥበታማ ቤት ውስጥ መኖር፣ መበደርና መክፈልን(including debt &
affordability) አለመቻልን ጨምሮ የሚታይ ተከታታይ ጭንቀት(persistent worry)፣
የተለያየ አየር የተርማል ( thermal) አለመመቸት እና ከቅዝቃዜና እርጥበት
መመንጨት የተነሳ ጤና ላይ ስለሚደርስ እክል መጨነቅ የተነሳ ጋር ተያይዞ
በተጨማሪም የተለያዩ አይነት (varity of different) የአዕምሮ ጤና ወጣሪዎች
(mental health stressors) እንዲኖሩ የራሳቸውን አስተዋፅኦ ያበረክታሉ፡፡
 ባለፉት 5 ዓመት ውስጥ ከ 5 እጅ 1 እጅ የሚሆኑት የእንግሊሽ ጎልማሶች(Englilsh
adults) የቤት ጉዳይ በጤናቸው ላይ አሉታዊ የሆነ ተፅእኖን ያሳደረ መሆኑን
ገልፀዋል፡፡

ይህ ከላይ የተገለጹት ለጤንንት ምቹ የሆኑ መኖሪያ ቤት ውስጥ መኖር አለመቻልም ሆነ በህንጻዎች

ላይ ከሚሰፍሩ የግንባታ ማቴሪያሎች ለጤና እጅጉን አስጊነት ያላቸው መሆኑን ጥናቶች
እንደማማላከታቸው መጠን በእኛም አገር ከግንባታ ሴፍቲና ኸልዝ ጋር አያይዞ የ መኖር ሁኔታ /የኑሮ ሁኔታ
ጤናን /Occupational Health አስመልክቶ ብዙ ሊሰሩ የሚገቡ ስራዎች እንዳለ ያመላክታል፡፡