የምግብ ደህንነት ጥበቃ

የምግብ ደህንነት ወሳኝ የህብረተሰብ ጤና ጉዳይ ነው

መግቢያ
የሰው ልጅ ታሪክ መመዝገብ ከተጀመረበት ጊዜ ጀምሮ የሰው የጤና
ችግሮች መንስዔ ደህንነቱ ያልተጠበቀ ምግብ ነው
ዛሬ እያጋጠሙን ያሉት የምግብ ደህንነት ችግሮች አዲስ አይደሉም
ምንም እንኩዋ የአለም መንግስታት ደህንነቱ የተጠበቀ የምግብ አቅርቦት
እንዲሻሻል የቻሉትን እየሰሩ ቢሆንም የምግብ ወለድ በሽታዎች ክስተት
ግን አሁንም ወሳኝ የምግብ ደህንነት ጉዳይ ሆኖ ቀጥሏል
የአለም ጤና ድርጅት(WHO) ያወጣው መረጃ እንደሚያሳየው
በየአመቱ 1.8 ሚሊዮን ሰዎች በምግብ ወለድ ተቅማጥ ሳቢያ ይሞታሉ
የታወቁ ከ 200 በላይ በሽታዎች ምግብ ወለድ እና ተላላፊ መሆናቸው
ተረጋግጧል
ምግብን በትክክል በማዘጋጀት እና በጥንቃቄ በማስቀመጥ አብዘኛውን
ምግብ ወለድ በሽታ መከላከል ይቻላል
የምግብ ወለድ በሽታዎች ችግር?
ምግብ አደገኛ በሆኑ ጥቃቅን ተህዋስያን ፤መርዛማ ኬሚካሎች ፤ እና ባእድ
(ጠጣር) ቁሶች ሊበከል ይችላል
 የምግብ ወለድ በሽታዎች ችግር ያደጉትም ሆነ ያለደጉ የሚባሉ ሀገሮች
ይከሰታል
 የጤንነት ጥበቃ ከፍተኛ ራስ ምታት ነው
 ጨቅላ ህፃናትን፤ህፃናትን፤አረጋውያንን እና ህመምተኞችን በከፋ መልኩ
ያጠቃል
 የሀገራትን እድገት እና ኢኮኖሚ ከመጉዳትም አልፎ አለማቀፍ የንግድ
ግንኙነትን ያውካል
 ጥቃቅን ተህዋስያን?

o ጥቃቅን ተህዋስያን ማለት በአይን ሊታዩ የማይችሉ በጣም ደቃቅ የሆኑ ህይወት
ያላቸው ፍጡር ሲሆኑ
 በሶስት ክፍል ይመደባሉ
ጥሩ ፤መጥፎ እና አደገኛ ይባላሉ
ጥሩ የሚባሉት ለምግብ እና መጠጦች ዝግጅት የሚያገለግሉ ሲሆን
( አይብ፤እርጎ፤ቢራ እና ወይን ) ፤ለመድሃኒት (ፔኒሲሊን)
መጥፎ የሚባሉት ደግሞ የምግብን ሽታ እና ጣዕም የሚለውጡ ሲሆን፤ ባብዛኛው
ሰዎችን አያሳምሙም
አደገኛ የሚባሉት ደግሞ ሰዎችን የሚያሳምሙ አልፈውም ለሞት ሊያደርሱ የሚችሉ
ሲሆን (ጀርሞች)፤ባክቴርያ፤ቫይረስ፤ጥገኛ
ምሳሌዎች

ባክቴርያ፡-ሳልሞኔላ፣ሺጌላ፣ኢ-ኮላይ፣ካምፓይሎባክተር
ቫይረስ ፡-ሄፓታየተስ ኤ፣ ኖሮቫይረስ
ጥገኛ ፡- ጃርዲያ፣ትሪቺኔላ
እርሾ(YEAST) & ሻጋታ(MOULD )
ጥቃቅን ተህዋስያን የት ይኖራሉ?
 ተህዋስያን ማንኛውም ቦታ ሊኖሩ ቢችሉም በበለጠ የሚገኙት
ዓይነ ምድር
አፈር፣ውሃ
አይጦች ፣ተባይዎች
የቤትም ሆኑ የዱር እንስሳት ላይ
ሰዎች ላይ(መገጣጠሚያ፣ አፍ፣ አፍንጫ፣ አንጀት፣ እጆች፣ ጥፍሮች እና
ቆዳችን ላይ)
መጠናቸውስ ?
አንድ የእስፒል ጭንቅላት አንድ ሚሊዮን ጥቃቅን ተህዋስ ሊሸፍን ይችላል
10000 ተህዋስያን ጎን ለጎን ቢያያዙ የ1 ሴ.ሜ ቦታ ሊሸፍኑ ይችላሉ
1 ማንኪያ አፈር ውስጥ 1 ቢሊየን ጥቃቅን ህዋስ ሊኖር ይችላል
በ 1 ሴ.ሜ ስኩዌር የሰው ቆዳ ላይ 100000 ተህዋስያን ሊገኝ ይችላል
ጀርሞች እንዴት ይንቀሳቀሳሉ?
በእንስሳት እግር፣ፀጉር፣ በሰው እጅ፣በንፋስ ከቦታ ቦታ ይዘዋወራሉ
በዚህ ሂደት ውስጥ ምግብ ይበከላል
አንድ ምግብ አምራች ግለሰብ በቫይረስ ተጠቅቶ የማምረት ሂደቱን ከቀጠለ
ቫይረሶች በምግቡ ውስጥ በመግባት ደምበኛውን ሊበክል ይችላል
(ሄፓታይተስ ኤ፣ኖሮቫይረስ)
ዙኖዝስ ተላላፊ በሽታዎች ሲሆኑ ከእንስሳት ወደ ሰው ይተላለፋሉ ለምሳሌ
አቭያን ኢንፍልዌንዛ ፣ ኢ ኮላይ
እድገት እና አረባብ
 ጀርሞች ለማደግ እና ለመራባት ምግብ፣ውሃ፣ግዜ እና ሙቀት ያስፈልጋቸዋል
 አንድ ባክቴርያ በ15 ደቂቃ 2 ይሆናል፤ይህ ማለት በ6 ሰዓት ውስጥ
ከ16000000 በላይ እራሱን ያባዛል
 አንዳንድ ባክቴርያዎች ጉዳት ለማድረስ በከፍተኛ ቁጥር መኖር አለባቸው፣
አንዳነዶች ደግሞ ጥቂቶችም ቢሆኑ ጎጂ ናቸው
 ቫይረሶች ከባክቴርያዎች በብዙ እጥፍ ያነሱ ደቃቅ ሲሆኑ በምግብ /ውሃ
ውስጥ አያድጉም ፣ነገር ግን የመተላለፊያ መንገድ ግን ይሆናቸዋል
 የሩብ ሊትር ውሃን መልክ ለመለወጥ (ደመና) 2.5 ቢልዮን ባክቴርያ
የወስዳል ነገር ግን አነድን ሰው ጉዳት ላይ ለመጣል ከ15 እስከ 20 ጎጂ
ባክቴርያ በቂ ነው
ምልክቶች
በየአመቱ በቢልዮን የሚቆጠሩ ሰዎች አንዴ ወይም ከዚያ በላይ በምግብ
ወለድ በሽታዎች ይጠቃሉ ምንም እንኩዋ የበሽታቸው መንስዔ ምግብ
መሆኑን ባያውቁም
የተለመዱ ምልክቶቹ የጨጓራ ህመም፣ማቅለሽለሽ፣ተቅማጥ
አብዛኞቹ ምግብ ወለድ በሽታዎች ምግቡ ከተወሰደ ከ 24-72 ሰዓታት
ውስጥ ምልክት የሚያሳዩ ሲሆን
የምግብ ወለድ በሽታዎች ጉዳት ከባድ ለሆኑ በሽታዎች እስከማጋለጥ
የሚደርስ ሲሆን ካንሰር፣የደም እና የነርቭ ስርዓት መዛባትን ሊያስከትሉ
ይችላሉ(3%)
ምልክቶች
ከታመሙ ያሳውቁ
የምርት አሻጊ ሰራተኞች በተለይ ከሚከተሉት በሽታዎች ባንዱ እንኳ
ከተጠቁ ማሳወቅ አለባቸው ምርት ከመጀመራቸው በፊት ለምሳሌ፡-
ሄፓታይተስ ኤ ፣ተቅማጥ፣ማቅለሽለሽ፣የቆዳ ኅመም(እብጠት እና መቁሰል)፣
ከጆሮ ከዓይን እና ከአፍንጫ ፈሳሽ መምጣት እና የመሳሰሉት
ቢቻል ከታመሙ እና ምልክቶች ከተወገዱ ከ48 ሰዓት በፊት ምግብ
አያዘጋጁ ካልተቻለ ደግሞ እጅዎን በተደጋጋሚ በሳሙና እና በውሀ ይታጠቡ
ኬሚካል በካዮች
የተፈጥሮ መርዞች (አፍላቶክሲን) ምግቦች በሚሻግቱ ስዓት ሊፈጠር
ይችላል ጉዳቱ የጉበት ካንሰር ድረስ
ብረቶች ፣ ፀረ ተባይ ኬሚካሎች፣ለጽዳት የሚውሉ ፣ ከመጠን ያለፉ
የምግብ መቀመሚያዎች
ለምሳሌ ፡-ሜታይል ሜርኩሪ ፣አርሴኒክ፣

ጥጥር በካዮች
ጠጠር፣ብረት፣አጥንት፣ፕላስቲክ
የምግብ ወለድ በሽታን ለመከላከል

5 ቱን የምግብ አመራረት እና ጥንቃቄ ቁልፎች መተግበር

ቁልፍ 1 ዘወትር ንፁህ መሆን
ቁልፍ 2 ያልበሰሉ እና የበሰሉ ምግቦችን መለየት
ቁልፍ 3 በትክክል ማብሰል
ቁልፍ 4 ምግብን በተስማሚ የሙቀት መጠን ማሰቀመጥ
ቁልፍ 5 ደህንነቱ የተጠበቀ ውሀ እና ጥሬ እቃ መጠቀም
ቁለፍ 1 ንፅህናን መጠበቅ
ምግብ ከማዘጋጀትዎ በፊት እና ዘወትር እጅዎን ይታጠቡ
ከመፀዳጃ ቤት ሲመለሱ ዘወትር እጅዎን ይታጠቡ
የምግብ ማዘጋጃ ቦታዎች ከመፀዳጃ ቦታዎች ማራቅ
ከመመገብዎ በፊት
የህጻናት ዳይፐር ከቀየሩ በኋላ
ከተናፈጡ/ካስነጠሱ በኋላ
ቆሻሻ ከነኩ በኋላ
እንስሳትን ከነኩ በኋላ
ኬሚካል ከነኩ(የፅዳትን ጨምሮ) በኋላ
ካጨሱ በኋላ
ጥፍርን መቁረጥ ፣ ጓንት(የሚቀየር) ማጥለቅ ፣አፍ መሸፈን
የቀጠለ…..
መታጠቢያ ሳሙና ባይኖር እንኳ በ ከሰል አመድ እና በውሃ መታጠብ
ተቀባይነት አግኝቱዋል
የመመገቢያ እና የማብሰያ እቃዎችን ማጽዳት( በሙቅ ውሃ፣ 5ሚሊ በ750
ሚሊ)
ፎጣው በየቀኑ መለወጥ አለበት እስፖንጅ አይመከርም
ማብሰያ አካባቢያችንን ከተባይ እና እንስሶች
ማራቅ(ከአይጥ፣ከወፍ፣ከነፍሳት፣ውሾች፣ድመቶች)
ምግብን መሸፈን፣መክደን፣የተረፉ ምግቦችን ማሰወገድ፣የቆሻሻ ቅርጫትን
ዘወትር መሸፈን፣ቆሻሻውን ማስወገድ፣የተሰነጠቁ ግድግዳዎችን
ማጠገን፣በመርዝ እና በወጥመድ
 ቁልፍ 2 ጥሬ እና የበሰሉ ምግቦችን
መለየት
ጥሬ እና የበሰሉ ምግቦችን አነድ ላይ አለማሰቀመጥ(ስጋ)
የጥሬ ምግቦችን ማዘጋጃ ቢላ እና መክተፊያ መለየት
ለመመገብ ዝግጁ የሆኑ ምግቦችን ከጥሬ ምግቦች በላይ (ፍሪጅ)
ጥሬ እቃዎችን ከ ተዘጋጁ ምግቦች(ምርቶች) መለየት
ቁልፍ 3 በደምብ ማብሰል
በተለይ ስጋ እንቁላል እና የእንስሳት ተዋጽኦዎች ሙሉ በሙሉ መብሰል
አለባቸው
ትክከለኛ የማብሰያ የሙቀት መጠን 70º ሴ፣በቴርሞ ሜተር መለካት፣ ንጹህ
እና ፈሳሹ ፒንክ ከለር እንደለለው መረጋገጥ
በ 70º ሴ የሙቀት መጠን ለ30 ሴኮንድ መቀቀል ጥቃቅን ተህዋስያንን
ያስወግዳል
ቁልፍ 4. በትክክለኛ ሙቀት መጠን ማስቀመጥ
የበሰለ ምግብን በተለመደ የቤት ሙቀት መጠን ለ2 ሰዓት አያስቀምጡ
 በቀላሉ ለሚበላሹ ከ 5º በታች
 የበሰሉ ምግቦች ሙቀት ከ60º በላይ
 ፍሪጅ ውስጥ በጣም ለረጅም ግዜ አያስቀምጡ
65 º  ፍሪጅ ውስጥ ማስቀጥ የባክቴርያ እድገትን ይቀንሳል
 ምግብ ሲያዘጋጁ በመጠኑ ይሁን
 የተረፈ ምግብ ፍሪጅ ውስጥ ከ 3 ቀን በላይ አያስቀምጡ
5º
ቁልፍ 5. ደህንነቱ የተጠበቀ ጥሬ እቃ መጠቀም
ደህንነቱ የተጠበቀ ውሃ መጠቀም፣ አፍልቶ መጠቀም
ትኩስ እና ለጤና ተስማሚ የሆነ ምግብ ይምረጡ
በጥንቃቄ የተመረቱ ምግቦችን ይምረጡ
ጥሬውን የሚበሉ አትክልቶችን እና ፍራፍሬዎችን ሳያጥቡ አይመገቡ
ግዜው ያበቃ ምግብ አይጠቀሙ
ያልታከመ ውሃ በውስጡ ጎጂ ጀርሞችን ሊይዝ ስለሚችል ቢቻል ማከም
ካልተቻለ ደግሞ ማፍላት (ማከሚያ ከ3-5 ጠብታ ክሎሪን ለ 1 ሊትር ውሃ)
በተለይ የወንዝ ውሃ፣ የዝናብ ውሃ በንፁህ እቃ በማስቀመጥ ተቀባይነት
አለው
የተጨራመተ፣ያበጠ ጣሳ ምግብ አይግዙ፤ የጠቆረ እና የተመታ ፍራፍሬ
ቆርጠው ይጣሉ/ያሰወግዱ
እናመሰግናለን