FIL 112 (QUIZ)
PANANAGUTAN (Responsibility) -
* TAMA/MALI (M1)
* PUNAN ANG PATLANG (ULO NG BALITA)
* ENUMERASYON (URI NG BALITA)
M1
MAGLATHALA NG BALITA – ito ang
pinakamahalagang tungkuling
ginagampanan ng pahayagan. Ang
paglathala ay magiging ganap kung:
a. buo at walang kulang ang impormasyong
ibinibigay
b. tama ang pangyayaring iniuulat
c. ang balitang inilathala ay walang
kinikilingan
MAGBIGAY PUNA SA BALITA – Natuklasan
ng mambabasa ang kahulugan ng balita
– sa pamamagitan ng editoryal na tudling
TUMULONG SA MAMBABASA – Kabilang
dito ang mga pitak pangkalusugan,
mansikolohiya, pag-aalaga ng sanggol,
paghahalamanan at iba pa.
suring pelikula (Movie review) at suring
aklat (book review) ay nakatutulong sa
mambabasa sa matalinong paggugugol ng
panahon
Tinatawag ngayon na developmental
journalism -pahayagang kumakampanya sa
pagpapaunlad ng pamayanan
MANLIBANG SA MAMBABASA –
Napatunayan sa isang pagsisiyasat na higit
na maraming bumabasa ng Lathalaing
manlilibang (entertainment features) kaysa
balita
MAGLATHALA NG ANUNSIYO – Ito ang
tumutustos o nagtataguyod sa pahayagan.
MGA SIMULAIN SA PAMAHAYAGAN
Canons of Journalism
Abril 28, 1932 – (kapisanan ng mga
Patnugot na Amerikano) nagpatibay noong
ng isang kalipunan ng mga etika at
tuntunin…
A.
pagsasaalang-alang nito ng ukol sa
kapakanan ng publiko
B. KALAYAAN NG PAMAHAGAN
(Freedom of the Press) - karapatang
mag-usap o magsulat o sumukat at
magpalimbag tungkol sa anumang
bagay
C. PANSARILI (Independence) - Ang
kalayaan sa lahat ng mga gawain
kasama ang karapatan sa kapakanan
ng publiko ay mahalaga.
- Ang balitang nanggagaling sa
pribadong pinagmulan ay di dapat
ipalimbag nang walang paunawa sa
publiko tungkol sa pinagmulan nito.
D. KATAPATAN, KATOTOHANAN,
GANAP NA KAWASTUHAN
(Sincerity, Truthfulness, Accuracy) -
pagtitiwala ng mambabasa ay
pundasyon ng lahat ng mahusay na
pamahayagan – dapat maging
makatotohanan
E. WALANG KINIKILINGAN
(Impartiality) - Ang tumpak na
pagsasanay ay nagbibigay ng
malinaw na pagtatangi kung alin ang
talagang balita kaysa kuru-kuro
lamang.
F. MAKATARUNGANG PAKITUNGO
(Fair Play) - Ang isang pahayagan ay
hindi dapat maglathala ng di-opisyal
na pagbibintang na makasasama sa
reputasyon, o nauugnay sa di
mabuting kaasalan
G. MAGANDANG KAASALAN (Decency)
- Ang isang pahayagan ay
hahatulang hindi tapat kung, habang
naghahayag ng mataas na kaasalan
ay nanghihikayat naman sa
mababang katauhan ng mambabasa
– krimen, bisyo
LIBELO (Libel) - paninirang puri, pag
nasusulat ito’y libelo, pag binibigkas ito’y
islander (slander)
Ang libelo ay isang pampubliko’t pasulat na
may masamang hangaring paninirang puri
ng tao o dahil daw sa isang krimen o isang
bisyo, depekto…. - Art. 358, Binagong
kodigo Penal
Ang libelo ay isang publikasyon, nasusulat o
nalilimbag, hayagang pagpula (defamatory)
sa isang tao, maging buhay man o patay.
Ang libelo ay isang paninirang puri o
hayagang pagpula kung ito’y magiging
dahilan ng pagsira ng karangalan
Ang libelo ay lisang paninirang puri
(defamation); ito’y paglabag sa karapatan
ng karangalan
Mga Pagkakakilanlan (requesites) sa Libelo
1. Paninirang puri sa karangalan
(defamatory imputation)
2. Malisya, maging sa batas o sa paksa
(malice either in law or in fact)
3. Pagpapalimbag ng paninirang puri
(publication of the imputation)
4. Pagkakilala’t pagtiyak sa biktima
(identity and certainty of the person
libelled)
Ang isang pahayagan ay maaaring maging
mapanirang puri (libelous) kahima’t ito’y
nang-aaliw o dili kaya’y matalinong
tumugon lamang sa pamumuna ng kalaban.
Malice in law - publikasyon ay malisya kung
ito’y walang pahintulot na pagpapalimbag
na hayagang pagpula na walang patawad ng
batas.
Malice in fact - Malisya pa rin kung ito’y
nangangahulugan ng masamang motibo, o
di-mabuting kalooban sa pagpapalimbag.
Pagpapalimbag
Hindi sapat na ang isang isyu na may
paninirang puri ay naipalimbag ng isang
editor o newsmen upang siya’y panagutin
sa salang libelo
Kung ang paninirang puri (defamation) ay
na broadcast sa radyo o telebisyon ito ay
matuturingang libelo parin kahit hindi
nakalimbag.
Ang huling kailangan o requisite para
mapatunayan ang salang libelo ay ang
malinaw na pagkilala ng biktima
Dalawang Uri ng Libelo
Ang libelo per se (by or in itself) ay isang
paninirang puri na di na kailangan pang
patunayan.
Ang libelo per quod (by provable evidence)
kinakailangan pa na ang paninirang puri at
mapatunayan na nakapinsala.
MGA PANGUNAHING ALITUNTUNIN
UPANG MAKAIWAS SA LIBELO:
1. Iwasang gumawa ng hayagang paninirang
puri. Una sa lahat pigilin ang sarii sa
paggamit ng mga salita o pananalitang
mapanirang puri (libelous)
2. Kung gagamit ng makasisirang-puring
pananalita dahil kailangan sa isang kwento,
iwasan ang pagbanggit ng pangalan o
partikular na pagkakakilanlan ng taong
tinutukoy sa kwento.
3. Ang pag-uulat na batay sa sabi-sabi
(pakikipanayam, press release atb.) ay di
lubhang maaasahan. Ang mga kuwentong
may bahaging makasisirang puri ay
kailangang may dokumentong ebidensya.
4. Iwasan ang di-makatotohanang
paghahayag ng mga paksa. Kailangang
sulatin ang paksa nang wasto, walang labis,
walang kulang at hindi bumabaluktot sa
katotohanan.
5. Kung ang isang kuwento ay may bahaging
nakasisirang puri, ngunit di maaaring
baguhin sapagkat nakasisira sa takbo ng
kuwento, tiyakin na bago ipalathala ito ay
magkakaroon ng tanging karapatan o
pribilehiyo (privileged communication) na
tatanggapin sa korte o hukuman kung
sakali.
ang isang editor, kolumnista, reporter o
pabliser ay may karapatang tumangging
magbunyag ng pinanggalingan ng balita o
impormasyon na nailathala, na isiniwalat sa
kanya ng may pagtitiwala (in confidence). (editorial proper)
R.A. No. 53 as amended. e. Tudling Editoryal o pitak (editorial
column)
“sa interes ng Istado” (R.A. No. 53)
f. Kartun (cartoon)
Ang mga sumusunod ay kasama sa tanging g. Liham sa patnugot (letter to the editor)
pribilehiyo (Priviledged Communication) h. Editoryal layner (editorial liner)
i. Panauhing tudling (guest editorial)
1. Mga ulat ukol sa mga hakbangin ng
pununo ng bayan o ng mga gawain ng 3. PAHINA NG MGA PILING LATHALAIN
pinuno. (FEATURES PAGE)
a. Tudling ng palagiang lathalain(regular
2. Ulat sa pagkagawa ng krimen,
features column)
pangkalahatan at pansariling gawain ng
b. Natatanging lathalain (special features)
isang pinuno ng bayan at mga kawani na
c. Mga larawan (cuts or illustrations)
nakapipinsala sa pagtupad ng kanilang
tungkulin. 4.PAHINA NG PALARUAN O PALAKASAN O
ISPORTS (SPORTS PAGE)
3. Mga pamumuna sa mga bagay na
a. Balitang pampalakasan (sports news)
pampubliko o yaong may kinalaman sa
b. Tudling pampalakasan (sports
bayan.
commentary/ column)
ULO NG BALITA (M3) c. Lathalaing pampalakasan (sports
features)
Bahagi at Pangkat ng Pahayagang Pang-
d. Mga Larawan o klitse (cuts)
araw-araw
5. PAHINANG PAMPANITIKAN (LITERARY
PANGMUKHANG PAHINA (FRONT PAGE)
PAGE)
a. Pangalan ng pahayagan (nameplate/logo)
a. Maikling kwento
b. Tainga (ears)
b. Sanaysay
c. Ulo ng pinakamahalagang balita(Banner
c. Tula
headline)
d. Dula o drama
d. Pinakamahalagang balita (Banner news)
e. Suring aklat
e. Pamatnubay(lead)
f. Suring pelikula
f. Balita (news)
g. Suring dula atb.
g. Larawan/ klitse (cut)
h. Paliwanag sa larawan o kapsyon (caption
or cutline)
KATUTURAN NG ULO NG BALITA (M5)
i. Pamagat ng paliwanag sa itaas ng
larawan(overline) Ang ulo ng balita ay ang pamagat ng isang
j. Kiker (tagline/ kicker) balita na nagtataglay ng lalong malaking
k.Petsahang balita (dateline news) titik kaysa teksto o katawan nito.
l. Pangalawang bahagi ng ulo ng balita o
MGA URI NG ULO NG BALITA
kubyerta o dek (deck o bank)
1.Baner (banner headlines) - Ulo ng
2.PAHINA NG PANGULONG TUDLING
pinakamahalagang balita na nagtataglay ng
(EDITORIAL PAGE)
pinakamalaking titik na pinaka itim na tipo.
a. Polyo (folio)- tinataglay ang bilang ng
pahina, pangalan ng pahayagan at ang petsa 2. Bandereta (streamer) - isang baner na
ng paglimbag tumatawid sa buong pahina.
b. Watawat (flag)- pinaliit na pangalan ng
3. baynder (binder) - isang ulo ng balita na
pahayagan sa loob ng kahon ng patnugutan.
tumatawid sa buong pahina na nasa itaas ng
c. Kahon ng patnugutan (masthead or staff
panloob na pahina.
box) d. Pangulong tudling o editoryal
4. Kubyerta (deck, readout or drophead)
- pangalawang bahagi parin ng baner na
nagtataglay ng lalong maliit na titik at
naiibang tipo sa unang ulo.
5. Payong (umbrella or skyline) - tanging
pangalan sa bandereta na nasa itaas ng
pangalan ng pahayagan (name plate) na
pumapayong sa lahat.
pantay-kaliwa at ang dalawa o tatlong
magkakapantay na linya ay inurong pakanan.
4. Baligtad na piramide o tagilo (inverted
pyramid) - binubuo ng dalawa o higit pang linya
na paikli nang paikli ang haba, na ang huli at
linakamaikling linya ay nakasentro.
5. Kroslayn (crossline or barline) - binubuo ay
isang linya ng dalawa o tatlong kolum.

6. Sabhed (subhead) - isang maikling 6. Plaslayn (flackline or fall line) - Dalawa o

pamagat na ginagamit upang mabigyan ng higit pang magkasinghabang linya na umaabot
sa kaliwa atvkanang mardyin.
mahabang istorya ng Break oputing
ispasyo(white space) upang hindi
pagsawaan ang pagbabasa.
MGA URI (M4)
7. Taglayn (tagline), tisir(teaser) o kiker
1. AYON SA SAKLAW O PINAGMULAN
(kicker)
(ACCORDING TO SCOPE OR ORIGIN)
- binubuo ng isang maikling linya na
inilalagay sa itaas ng pinakaulo sa bandang a. Balitang lokal o nasyonal (local news)
kaliwa nito o sentro. Ito'y nagtataglay ng - naganap sa loob ng bansa
maliit na tipo at sinalungguhitan. Ginagamit b. Balitang dayuhan o banyaga (foreign
itong pang akit sa bumabasa maaaring itoy news) - naganap sa labas ng bansa
isang salitang parirala lamang kung ang c. Balitang may petsa at pinanggalingan
taglayn ay mas malaki kaysa sa ulo ng balita (Dateline news) - Pinangungunahan ng
ito'y tinatawag na hamer (hammer). petsa, kung kailan sinulat at ang lunan, kung
saan sinulat ng reporter.
9. Talon-ulo (jump head) - ulong jump head
story na nasa ibang pahina. 2. AYON SA PAGKAKASUNOD-SUNOD
(ACCORDING TO CHRONOLOGY AND
URI NG ULO NG BALITA AYON SA ISTILO
SEQUENCE)
(ACCORDING TO STYLE)
1. Malalaking Titik (all caps)
TORCH NANGUNA SA PALIGSAHAN
2. Malaki-Maliit na titik
Torch Nanguna sa Paligsahan
3. Pababang Istilo (down style)
Torch nanguna sa paligsahan
URI NG ULO NG BALITA AYON SA ANYO
(ACCORDING TO STRUCTURE)
1. Pantay-kaliwa (flush-left) - dalawa o higit
pang linya na pantay ang pagkakahanay sa
kaliwang baybayin. Ang kabaligtaran nito ay
ang "pantay kanan" (flush-right)
2. Draphlayn (dropline or stepform) - dalawa o
higit pang linya na ang unang linya ay pantay
kaliwa at bawat kasunod ay inurong pakanan

3. Bitin-pantay (hanging indention) - binubuo

ng maraming linya ang unang linya ay
a. Paunang Balita (Advance or anticipated)-
Ulat na ukol sa inaasahang pangyayari tulad
ng gaganaping patimpalak, konsiyerto, dula,
palaro, kampanya, atb.
b. Balitang Di-inaasahan (Spot news)-
Balitang isinulat ukol sa pangyayaring
naganap na di inaasahan.
c. Balitang Itinalaga (Coverage news) -
Balitang isinulat o isusulat pa, batay sa isang
palagiang o pinagkukunan gaya ng
kongreso, ospital, fire department,
tanggapan ng punong-guro, aklatan atb.
d.Balitang Panubaybay (Follow-up news)-
Ulat ukol sa pinakabagong pangayayari
bilang karagdagan o kasunod ng naunang
balita.
e. Balitang Rutin o Kinagawian (Routine
news story) - Balitang ukol sa inaasahang
magaganap tulad ng regular na
pagpupulong panahunang pagsusulit,
palatuntunan.
3. AYON SA ANYO (ACCORDING TO
STRUCTURE)- INILALARAWAN ANG
KAANYUAN O BALANGKAS NG
PAGKASULAT.
a. Tuwirang Balita (Straight news)-
Inihahayag ang mga pangyayari sa ayos na
tagilo o baligtad na piramide (inverted
pyramid structure) mula sa pinakamahalaga
hanggang sa pinakamaliit na kahalagahan.
b. Balitang Lathalain (News Features) -
Nababatay rin sa tunay na pangyayari na
kagaya ng mga tuwrang balita.
c. Balitang Iisang Paksa o Tala (Single-
feature or one-incident story) - Iisang
pangyayari o paksa ang taglay ng
pamatnubay.
d. Balitang Maraming Itinatampok (Several
features or composite story) – Ang
pagpapaliwanag sa mga paksa ay
nakahanay sa katawan ng balita na ayon din
sa pagkakaayos ng mga ito sa pamatnubay.
4. AYON SA PAGTALAKAY NG PAKSA
(ACCORDING TO TREATMENT OF THE
TOPICS
a. Balitang may Pamukaw- damdamin o
Kawilihan (Human interest story) - Ito’y
umaantig ng damdamin at kumukuha ng
reaksyon ng mambabasa.
b. Balitang may Pagpapakahulugan
(Interpretative or interpretative news)
- Ipinauunawa sa mambabasa ang
kahalagahan ng pangyayari.
c. Balitang may Lalim (In-depth report)
- Pagbabalitang may paghamon sa kaisipan
ng mga mambabasa at kakayahan ng
reporter.
5. AYON SA NILALAMAN (ACCORDING TO
CONTENT)
a. Balitang Pang-agham (Science news)
b. Balitang Pangkaunlaran (Development
news)
c. Balitang Pampalakasan (Sports news
E. Mga Tanging Uri (Other Kinds)
1. Batay sa mga Talang Nakuha (Fact
story)- Pagsasalaysay ng karaniwang
pangyayari na kasagutan sa Sino?, Ano?,
Saan?, Kailan?, Bakit?, at Paano?
2. Batay sa kilos o aksyon (Action story)-
Pagsasalaysay ng mga mga pangyayari
ng hindi lamang paktwal kundi yaong
tinatampukan ng kilos, madulang
pangyayari, paglalarawan sa
tao,pahayag ng isang saksi o kaya mga
nagpapaliwanag ng mga bagay-bagay.
3. Ukol sa Talumpati o Panayam (Quote,
Speech or Interview Story)- Isinasaad
kung sino ang tagapagsalitao kung sino
ang kinapanayam, ang paksang diwa ng
kanyang talumpati; okasyon, oras at
pook na pinagdausan atb.
4. Balitang Pangkatnig- (Sidebar)-
Maikling balitang isinusulat nang
hiwalay ngunit kaagapay at kaugnay ng
isang pangunahing balita.
5. Balitang Kinipil (News brief)- Maiikling
balita na karaniwang binubuo ng hindi
hihigit sa dalawang talata.
6. Bulitin (Bulletin)- Habol o karagdagan sa
kasalukuyang mahalagang balita.Ito’y
inilalagay sa unang pahina , nakakahon
at sa tipong mariin (boldface)
7. Dagliang Balita (Flash)- Pinakabuod ng
bagong mahalagang balita na
kailangang mailathala kaagad dahil huli
na para mailathala ang buong balita