6.

ÜNİTE :
12. Sınıf

Görüntüleme Teknolojileri

1
www.fizikpenceresi.com
12. SINIF 6. ÜNİTE : MODERN FĠZĠĞĠN TEKNOLOJĠDEKĠ UYGULAMALARI
Röntgen Çekimi

Röntgen tüpünden vücudun tamamına veya herhangi bölümüne gönderilen X-ışınları; bu

bölgenin kalınlığına, içerdiği maddenin yoğunluğuna göre röntgen filmine ulaşır. Tıp
alanında kullanılan X-ışınları etkisi altındaki hücreleri iyonlaştırabileceğinden canlı
hücrelerine zarar verebilir.

2
Röntgen filmi; üzerine homojen şekilde gümüş bromür (AgBr) sürülmüş, X-ışınlarına
karşı duyarlı plastik bir yapraktır. Röntgen filmi üzerine düşürülen X-ışınları, gümüş
bromürdeki bağları gevşetir. Bağları gevşemiş gümüş bromür, kimyasal solüsyon içine
sokulduğunda moleküllerdeki bromür gümüşten ayrılır ve sıvıya geçer. Film üzerinde
kalan gümüş ise oksitlenerek filmdeki siyah bölgeleri oluşturur. X-ışınını çok soğuran
kemikler röntgen filminde beyaz görünürken az soğuran kaslar siyah görünür.

3
 12. SINIF 6. ÜNİTE : MODERN FĠZĠĞĠN TEKNOLOJĠDEKĠ UYGULAMALARI
Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR)

Sağlık alanında kullanılan görüntüleme yöntemlerinden biridir.

Canlı dokulara manyetik alan içerisinde gönderilen radyo dal-
galarının etkisi ile hareket eden hidrojen atomunun yaptığı
ışımaları görünür hâle getirir.
Çalışma prensibi olarak hidrojen atomunun çekirdeğinde
bulunan proton güçlü bir manyetik alanın etkisinde bırakılır
ve üzerine radyo dalgaları gönderilir. Hastalıklı dokulardaki
su miktarı sağlıklı dokuya göre daha fazla olduğundan hastalıklı dokudaki proton yoğunluğu
da fazla olur. Radyo dalgaları ile karşılaşan protonlar yoğunluk, dağılım ve dizilişlerine göre
farklı sinyaller oluşturur ve bu sinyaller MR cihazı tarafından görüntüye dönüştürülür. MR
cihazlarında radyasyon kullanılmadığından bu cihazlar canlı dokular için zararlı değildir.
MR cihazı yumuşak dokuların görüntülenmesinde, beyin ve omurilik hastalıklarının teşhisin-
de ve kas iskelet sistemi rahatsızlıklarının tespitinde kullanılır.

4
www.fizikpenceresi.com
12. SINIF 6. ÜNİTE : MODERN FĠZĠĞĠN TEKNOLOJĠDEKĠ UYGULAMALARI
Bilgisayarlı Tomografi (BT)

Bilgisayarlı tomografi; x-ışını kullanılarak vücudun

incelenen bölgesinin kesitler şeklinde görüntüler
oluşturulur. Bu görüntüler birbiriyle birleştirilerek üç
boyutlu görüntü elde edilir.
Bilgisayarlı tomografi 1972 yılında Hounsfielt ve
Ambrose tarafından geliştirildi.

Örneğin, beyin kanaması geçiren bir hastanın beyninin hangi bölgesinde kanama olduğunun
tespit edilebilmesi Ġçin beyin tomografisi çekilmelidir.

Bunun için hastaya öncelikle pozitron yayan radyoaktif madde, glikoz çözeltisi ile enjekte
edilmektedir. Beyne ulaşan radyoaktif maddeden yayılan pozitronlar elektronlar ile çarpışır.
Bu çarpışma sonucunda yayılan gamma ışınları, pozitron salma tomografisi taraması ile
belirlenir ve beyne ait görüntüler, bilgisayarlar aracılığıyla elde edilir.
5
12. SINIF 6. ÜNİTE : MODERN FĠZĠĞĠN TEKNOLOJĠDEKĠ UYGULAMALARI
PET (Pozitron Emisyon Tomografisi)

Pozitron Emisyon Tomografisi (PET), damar yolu ile vücuda

enjekte edilen radyoaktif maddenin biriktiği dokuları görün-
tüleyen nükleer tıp cihazının adıdır. PET taramaları; kan akı-
şı, oksijen kullanımı ve şeker dengesi gibi önemli vücut fonk-
siyonlarını ölçerek organ ve dokuların ne kadar sağlıklı çalış-
tığını değerlendirmede doktorlara yardımcı olur. PET tarama-
larının çoğu günümüzde bilgisayarlı tomografi (BT) taraması
ile birlikte yapılmaktadır. Bu birleştirilmiş tarama yöntemine PET/BT denir. Bu cihazlar
vücuttaki anormal metabolik durumların yerini belirler. Birleştirilmiş tetkik yöntemi tek tek
yapılan iki taramaya göre daha doğru teşhis sağlar. Bu yöntemin özellikle kanser, parkinson
benzeri hastalıkların tanılamasında önemli bir yeri vardır.

6
12. SINIF 6. ÜNİTE : MODERN FĠZĠĞĠN TEKNOLOJĠDEKĠ UYGULAMALARI
Ultrason

Ultrason, vücudun içindeki herhangi bir yapının

hassas görüntülerini elde etmek için yüksek
frekanslı ses dalgalarını kullanan bir görüntü-
leme tekniğidir.
Ultrason yüksek frekanslı ses demektir. Yüksek
frekanslı ses elde etmek için piozeelektrik
olaydan yararlanılmaktadır.
Vücuda gönderilen ultrason ses demetinin yansıma açısı gelme sürelerine göre yumuşak
doku yapıları arasındaki ara yüzeyleri ayırtedebilir.
 Hamile kadınlarda bebeğin durumunu incelemek için,
 Safra kesesindeki taşların durumunu değerlendirmek için,
 Kan damarlarındaki kan akışını görmek için,
 Biyopsi veya tümör tedavisi sırasında kullanılan özel iğneye rehberlik etmesi için,
 Memede fark edilen yumruların kanserli ya da zararsız olduklarına karar verebilmek için,
 Tiroit bezinin durumunu kontrol etmek için,
 Kalbinizin çalışmasında olumsuz bir durum olup olmadığını görmek için,
7
 Bazı kanser türlerinin tanısını kolaylaştırmak için,
12. SINIF 6. ÜNİTE : MODERN FĠZĠĞĠN TEKNOLOJĠDEKĠ UYGULAMALARI
Ultrason

Sonar (Sound Navigation And Ranging),

ses dalgalarını kullanarak cismin boyut,
uzaklık ve diğer verileri görmemize yara-
yan alet.
Sesin su altında yayılmasını kullanarak su
altında/ üstünde gezmeyi, haberleşmeyi ve
diğer cisimleri tespit etmeyi sağlayan bir
tekniktir.
Yunuslar ve yarasalar da sonarı kullanır.
Radarlarda aynı esasa göre çalışır ancak
onda elektromanyetik dalgalar kullanılır.

8
12. SINIF 6. ÜNİTE : MODERN FĠZĠĞĠN TEKNOLOJĠDEKĠ UYGULAMALARI
Termal Kameralar

Termal kamera, görüntüleme yöntemi olarak

gözle görülmeyen kızıl ötesi ışınları algılayan bir
görüntüleme sistemidir.

Bu cihazların çektiği fotoğrafta sıcak bölgeler açık

renk, soğuk bölgeler ise koyu renk le gösterilir.
En soğuk bölgeyi mavi, en sıcak bölgeyi ise sarı
gösterir.

Güvenlik amaçlı askeri gölgelerde, yangın sırasında canlıların yerinin yada yangın kaynağının tespiti,
Elektrik panoları, iletim hatları, trafolarda gereğinden fazla ısınan yerlerinin tespiti,
Motor, rulman, dönen parçaların yağlanmamasından kaynaklanan sürtünme ve oluşturduğu yerlerin
tespiti,
Konut, iş merkezi gibi binaların enerji verimliliğinin ölçülmesinde, sorunlu bölgelerin tespitinde kullanılır.

9
12. SINIF 6. ÜNİTE : MODERN FĠZĠĞĠN TEKNOLOJĠDEKĠ UYGULAMALARI
Radar

Ses dalgaları gibi elektromanyetik dalgaların da yansı-

ma özelliği vardır. Radar [Radio Detection And Ranging
“radyo ile tespit etme ve mesafe belirleme” anlamına
gelen Ġngilizce ifadenin baş harflerinden oluşur.
Radar radyo dalgalarının bir engele çarpıp yansımasını
temel alır. Engele çarpıp yansıyan radyo dalgaları kulla-
nılarak cisimlerin uzaklıkları, hareket yönleri ve hızları
hakkında bilgi edinilir. Radarlar hava radarı ve deniz radarı olarak ikiye ayrılır. Sivil ve askerî
alanda sıklıkla kullanılır. Uçak ve gemi trafiğinin kontrol edilmesi, hava durumu hakkında bilgi
edinme amacıyla ve arama kurtarma araçları ile hız sensörlerinde radarlardan yararlanılır.
Askerî alanda ise gözetleme, gözlem, erken uyarı ve füze savunma sistemlerinde kullanılır.
Radar kullanılan trafik kontrollerinin de sürücülerin hız sınırlarına uymaları konusunda yapıcı
etkisi vardır.

10
12. SINIF 6. ÜNİTE : MODERN FĠZĠĞĠN TEKNOLOJĠDEKĠ UYGULAMALARI
LCD (Sıvı Kristaller)

Katı kristal yapı Sıvı kristal Sıvı

Sıvı kristalleri, günümüzde daha çok LC (Liquid Crystal) olarak bilinirler. Sıvı kristalleri sıvı gibi
akar ama molekülleri bir kristalinki gibi yönlüdür. Yapı olarak katı özellikleri taşırlar, fakat görü-
nüş olarak sıvıdırlar.

Günümüzün en önemli icatlarından biri de LCD teknolojisine sahip televizyonlardır. Bu televiz-

yonların çalışmasında yarı katı, yarı sıvı özellik gösteren sıvı kristaller önemli bir yer tutar. Sıvı
kristallerin en önemli özelliği, içerisinden geçen ışık ışınlarına yön vermesi ve onları is-
tenilen doğrultuda bükebilmesidir. Böylece görüntünün kısa mesafelerde ekran üzerine
düşürülmesi sağlanır.
11
 Basit kristal yapıya sahip maddeleri incelemek için kullanılan
yöntemlerin, sıvı kristal ve polimer gibi karmaşık yapıya sahip
maddeleri incelemede de kullanılabileceğini keşfetmiştir. Bu
çalışmasından dolayı 1991 yılında Nobel Fizik ödülü almıştır.
Pierre-Gilles Gennes, sıvı kristallerinde görüntü oluşturmayı
başarmış ve bu nedenle LCD teknolojisinin mucidi kabul
edilmiştir.
Pierre-Gilles de Gennes
(1932-2007)

Sıvı kristallerdeki molekül içi bağların zayıf olması onların basınç, sıcaklık, elektriksel ve
manyetik alandan kolay etkilenmelerine neden olur. Bunun sonucunda sıvı kristallerin
renkleri kırmızıdan mora kadar değiştirilebilir.
Örneğin, vücut sıcaklığımız yükseldiğinde yüzümüzün kırmızı veya sarı renge dönüş-
mesini sıvı kristal yapıya sahip kolesterin maddesi sağlar.
Kolesterin maddesi 36,5 °C’ta renksiz, 39,5 °C’ta kırmızı, 40 °C’ta sarı, 40,2 °C’ta ise yeşil
rengini alır.
12
 12. SINIF 6. ÜNİTE : MODERN FĠZĠĞĠN TEKNOLOJĠDEKĠ UYGULAMALARI
Plazma

Plazma maddenin 4. hâlidir. Yüksek sıcaklık ve

basınç altında gazın iyonize olmuş hâline plazma
denir. Plazma teknolojisi ile ilgili çalışmalar 1960’
larda başlamış ve ilk örnek 1964’te üretilmiştir.
Ġlk ticari ürün 1990’larda Japonya’da piyasaya
çıkmıştır. Plazma teknolojisinin esası piksele
dayanır. Pikseller de alt piksellerden oluşur.
Ekranı oluşturan her bir alt piksel kırmızı, yeşil
ve mavi renklerden birisini yayan mikroskobik floresanlar gibi davranır. Bu alt piksellerin ışık
yoğunlukları değiştirilerek farklı renk tonları elde edilir. Plazma ekranlarda iki cam ekran
arasında neon ve xenon gazları vardır. Bu gazlara elektrik verildiğinde gazlar plazma hâline
geçer ve etrafa ultraviyole (morötesi) ışınlar yayar. Morötesi ışık da hücrelerdeki fosforu
harekete geçirip hücrelerin görünür ışık yaymasını sağlar.

13
 12. SINIF 6. ÜNİTE : MODERN FĠZĠĞĠN TEKNOLOJĠDEKĠ UYGULAMALARI
Soru Görüntüleme Teknolojileri

Modern tıpta, hastalıkların tanısında ve tedavisinde hekimlere reh-

berlik etme amaçlı mühendislerle geliştirilen cihazlar biyomedikal
cihaz olarak tanımlanır.
Buna göre,
I. Tomografi(BT)
II. Manyetik rezonans görüntüleme
III. Sonar
IV. Termal kameralar
V. Ultrason (USG)
cihazlarından hangileri tıp biliminde tanı, teşhis ve tedavide
kullanılan biyomedikal görüntüleme cihazlarından değildir?
A) I ve II. B) II ve III. C) III ve IV. D) IV ve V. E) II ve IV.

14
www.fizikpenceresi.com Cevap: C
 12. SINIF 6. ÜNİTE : MODERN FĠZĠĞĠN TEKNOLOJĠDEKĠ UYGULAMALARI
Soru Görüntüleme Teknolojileri

I . Sonar
II. Termal kamera
III. MR cihazı
IV. Ultrason
V. Radar
Yukarıdaki teknolojik sistemlerden hangileri
sesin yansıması ilkesi ile çalışır?
A) Yalnız I B) I ve IV C) II ve III
D) I ve III E) I, II ve III

15
www.fizikpenceresi.com Cevap: B
 12. SINIF 6. ÜNİTE : MODERN FĠZĠĞĠN TEKNOLOJĠDEKĠ UYGULAMALARI
Soru Görüntüleme Teknolojileri

Hastanelerde yaralı veya hastalara tanı konulmasına yardımcı

I. MR çekimi
II. Röntgen çekimi
III. Tomografi çekimi
tetkiklerinden hangilerinde X-ışınları kullanılır?
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III
D) I ve III E) I, II ve III

16
www.fizikpenceresi.com Cevap: C
 12. SINIF 6. ÜNİTE : MODERN FĠZĠĞĠN TEKNOLOJĠDEKĠ UYGULAMALARI
Soru Görüntüleme Teknolojileri

Termal kameralar ile ilgili

I. Cisimlere dokunmadan sıcaklığı algılar.
II. Sadece ışıklı ortamlarda çalışır.
III. Kızılötesi ışımaları tespit eder.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve III E) I, II ve III

17
www.fizikpenceresi.com Cevap: D
 12. SINIF 6. ÜNİTE : MODERN FĠZĠĞĠN TEKNOLOJĠDEKĠ UYGULAMALARI
Soru Görüntüleme Teknolojileri

PET ( Pozitron Emisyon Tomografi) ile ilgili

I. X-ışınları kullanır.
II. Ses dalgalarının yansıma prensibini kullanır.
III. Canlılar için zararlı değildir.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III
D) I ve III E) I, II ve III

18
www.fizikpenceresi.com Cevap: A
 12. SINIF 6. ÜNİTE : MODERN FĠZĠĞĠN TEKNOLOJĠDEKĠ UYGULAMALARI
Soru Görüntüleme Teknolojileri

PET ( Pozitron Emisyon Tomografi) ile ilgili

I. X-ışınları kullanır.
II. Ses dalgalarının yansıma prensibini kullanır.
III. Canlılar için zararlı değildir.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III
D) I ve III E) I, II ve III

19
www.fizikpenceresi.com Cevap: A
 12. SINIF 6. ÜNİTE : MODERN FĠZĠĞĠN TEKNOLOJĠDEKĠ UYGULAMALARI
Soru Görüntüleme Teknolojileri

Röntgen cihazları kullanılırken, küçük çocuklar ve

hamileler için tehlike oluşturabilir.
Bu durumun sebebi;
I. canlı dokulara zarar verebilmesi
II. yüksek enerji taşımaları
III. giricilik özelliklerinin olması
ifadelerinden hangileridir?
A) Yalnız I. B) Yalnız II. C) I ve II.
D) II ve III. E) I, II ve III.

20
www.fizikpenceresi.com Cevap: A
 SINAVDA ÇIKMIŞ SORULAR

2019 AYT
Sağlık, savunma sanayi ve diğer bazı alanlarda kullanılan termal kamera, PET ve sonar
görüntüleme cihazlarından elde edilen görüntülerin fiziksel olarak oluşma prensipleri karışık
olarak aşağıda verilmiştir:
I. Elektronların antiparçacıklarıyla birleşmesi sonucu yayılan ışınlar dedektörler yardımıyla
sayılarak, görüntü oluşturulur.
II. Bir hedefe çarparak geri yansıyan ses dalgaları dedektörler yardımıyla algılanarak, hedefin
görüntüsü oluşturulur.
III. Bir cisimden yayılan kızılötesi ışınlar dedektörler yardımıyla algılanarak, cismin görüntüsü
oluşturulur.
Buna göre, görüntünün oluşma prensibi ile görüntüleme cihazı eşleştirmesi aşağıdaki
seçeneklerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?
I II III
A) Termal kamera Sonar PET
B) Termal kamera PET Sonar
C) Sonar PET Termal kamera
D) PET Termal kamera Sonar
21
E) PET Sonar Termal kamera Cevap: E
 SINAVDA ÇIKMIŞ SORULAR

2017 LYS

Ultrasonun çalışma şekli ve kullanım yeriyle ilgili,

I. Ses dalgaları kullanır.
II. Dalgaların dokudan yankı (eko) yapması ilkesine göre çalışır.
III. Dalgaların vücuttaki farklı dokularda yayılma hızının farklı
olmasından yararlanır.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III

22
www.fizikpenceresi.com Cevap: E
“Ġnsanın ilerlemesi kesinlikle buluşa bağlıdır.”
Nikola Tesla

23
www.fizikpenceresi.com
 Konu bitmiştir.

Hoşçakalın

24
www.fizikpenceresi.com