KONU ÖZETİ Modern Fiziğin Teknolojideki Uygulamaları
MR VEYA MRG (MANYETİK REZONANS
GÖRÜNTÜLEME) NEDİR?
MR sistemi 1,5 tesla gücünde olup en son teknolojik
gelişmeleri içeren bir cihazdır. Tanısal amaçla güvenle
kullanılabilen bir yöntemdir.
MR cihazı, protonların manyetik alandaki titreşimlerin-
den yararlanılarak yapılan tanı amacıyla kullanılan bir ci-
hazdır. MR cihazında Radyo Dalgaları kullanılır. Bu tek-
nolojide manyetik alan etkisi ile vücutta bulunan su mo-
lekülleri içindeki hidrojen atomlarının protonları uyarılır.
Kısa adı MR veya MRG olarak adlandırılır ve okunuşu
EMAR’dır. Açılımı ise manyetik rezonans görüntüleme-
dir. Günümüzde kullanılan görüntüleme teknolojileri ara-
sında en zararsız olanıdır. Diğer görüntüleme teknolo-
jilerinde olduğu gibi alerjiye yol açmaması için ilaç ve-
rilme zorunluluğu yoktur. Tercih edilmesindeki en büyük
neden MRG sonrasında herhangi bir acı vermemesidir.
MR vücudun herhangi bir bölgesini kitlesel olarak gö-
rüntüleyen bir teknolojidir. MR cihazında X ışınları kul-
lanılmaz. Dev bir mıknatıstan oluştuğu için elektroman-
yetik ve radyo dalgaları sayesinde görüntüleme yapar.
MR kullanılırken dev mıknatısların bulunduğu tünele
masa yardımıyla hasta ilerletilir. Burada görüntü alınır.
Bu işlem sırasında hasta mutlaka haraketsiz olmalıdır.
Aksi takdirde net bir şekilde görüntü elde edilemez.
SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI
Manyetik Rezonans Görüntüleme büyük mıknatıslarla
oluşturulan güçlü manyetik alan içinde radyo dalgaları
kullanılarak belirli anatomik yapıları, diğer yapılardan net
olarak ayırt etmek, sağlıklı ve hastalıklı dokular arasın-
daki farklılıkları saptamak ve tanımlamak için kullanılan
bir tıbbi tekniktir.
MR ÇEKİMİ HANGİ DURUMDA YAPILIR?
MRG (Emar) ile kemiklerin içi dahi görüntülenir. Kafa-
tasının içine bakıp beyin tümörü varlığı tespit edilebi-
lir. Sinir kılıflarını inceleyip multüple skleroz bulguları-
nı araştırmak beyin kanaması ve eklem rahatsızlıkla-
rını değerlendirmek gibi karışık ve zor işlemler gerçek-
leştirilebilir.
Ayrıca kaslar, bağlar, kan damarları, kalp, karaciğer ve
böbrek gibi organlar net olarak görüntülenir.
MRG beyin yapısını da değerlendirebildiğinden ruhsal
bozuklukların incelenmesi içinde kullanılabilir. Elde edi-
len görüntüleri değerlendiren bir radyolog doktor bilgi-
sayar aracılığıyla ek bazı işlemler yaparak daha detaylı
ve farklı bilgiler elde edilebilir.
MRG ile insan vücudu bir elmayı dilimler gibi incelene-
bilir.
MRG'nin tanıya yardımcı olan özellikleri yanında ek
olarak işlem için hastanın hastanede kalma zorunlu-
luğunun olmaması hastanın rahatsızlık duymaması ve
radyolog doktorun sonuçları klinisyenlere hemen bildi-
rebilmesi gibi yararları da vardır.
MRG çağımızda beyin ve omurilik hastalıkları ve pa-
tolojilerinin görüntülenmesinde en değerli görüntüleme
yöntemidir.
410
MR NASIL GÖRÜNTÜ ALIR?
Hasta çok güçlü elektromanyetik dalga (Radyo Dal-
gası) içeren silindir içerisine yollanır. Hasta buraday-
ken vücudundaki hidrojen atomlarının enerji salması
için radyo dalgaları gönderilir ve görüntüleme işlemi
gerçekleştirilir. Mıknatıs etkisi ile hareket eden bin-
lerce atoma ait bilgi bilgisayar ekranına gönderilir ve
oldukça da kaliteli görüntü elde edilmiş olur.
RADYOGRAFİ NE DEMEKTİR?
(RÖNTGEN)
Radyografi, gözün gördüğü ışınlardan daha farklı,
özellikle X ışınlarına hassas olan filim veya levhalar
üzerine bir şeyin resmini, görüntüsünü çıkarma işle-
midir. X ışınlarıyla alınan ve röntgen adı verilen bu
resimlerden birçok hastalığın teşhisinde faydalanılır.
Bir cisim X ışınları ile aydınlatıldığı zaman, X ışınları-
nı en fazla soğuran kısımlar, gölge meydana getirir-
ler. Bu gölgeler ya flüorışıl bir ekran üzerinde görülür-
ler (radyoskopi) ya da bir fotoğraf plağı üzerine alına-
bilirler. İşte bu durum radyografiyi meydana getirir.
Gerek radyoskopi, gerekse radyografi, kemik kırıkla-
rını (kemik X ışınları için saydamsız gibidir), çeşitli or-
gan sorunlarını (ciğer, mide, böbrek) göstermek için
tıpta kullanılır.
Bilindiği gibi röntgen ışınları diğer ışınlardan farklı
olarak dokulardan geçer ve dokuların sertliğine, yu-
muşaklığına göre çeşitli gölgeler verir, işte bundan
faydalanılarak, röntgen ışınları gözle görülmeyen do-
kuların durumunu aydınlatmak ve teşhis için kullanı-
lır. Bunun için de çeşitli modern aletler geliştirilmiştir.
Tetkik edilecek hasta röntgen ışınları ile, bu ışınları
tespit eden hassas film arasına koyulur ve kısa bir
süre vücuttan röntgen ışınları geçirilir. Filmde çıkan
siyah beyaz gölgeler bu işin mütehassısları tarafın-
dan okunur ve düşünülen bir hastalığın teşhisine gi-
dilir.
X ışınları temel olarak alternatif şehir akımının yük-
seltilerek düz akım haline getirilmesinden ve bunun
bir cam tüp içinde kapalı şekilde aktarılması esna-
sında anota çarpan elektronların enerjilerinin değiş-
mesinden kaynaklanır. X ışınları düz akan ışınlardır.
Bunlar yönlendirilir ve dokuların içlerinden geçmele-
ri sağlanır. Dokularda apsasyon, dokuların cinsine ve
kalınlığına göre değişmektedir. Artık ışınlar eğer diji-
tal röntgenlerse bir görüntü plağının üzerine düşerler.
Bu şekilde kayda alınan film daha sonra gösterilebil-
mektedir. Radyoskopiler genellikle hareketli organla-
rın tetkiki için kullanılırlar. Radyografiler ise daha sa-
bit organların tetkikleri için kullanılırlar.
 KONU ÖZETİ Modern Fiziğin Teknolojideki Uygulamaları
TİROİD SİNTİGRAFİSİ
Tiroid sintigrafisi çok düşük dozlarda radyoaktif mad-
de verilerek guatrın taranması yöntemidir. Guatrla il-
gili bütün hastalıklar , orada bir kitle olup olmaması
veya da kanser şüphesinin olup olmaması tiroid sin-
tigrafisiyle saptanır.
SİNTİGRAFİ PRENSİBİ NEDİR?
Sintigrafinin prensibi, insan vücudundaki hücrelerin
metabolizmaları ve biyolojik aktivitelerine giren rad-
yoaktif maddelerin kullanılmasına dayanır. Bu saye-
de, teşhis amaçlı sintigrafi isimli “fonksiyonel görüntü”
elde edilir. Sintigrafi hizmeti verirken gama kamera
isimli bir görüntüleme cihazına ihtiyaç vardır. Gama
kamera radyasyon yaymaz. Sintigrafi bir çeşit görün-
tüleme ve film çekimidir.
SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI
TİROİD SİNTİGRAFİSİ
Sintigrafi, tiroid’in hücrelerini bir arada gösteren "ilaç-
lı" bir filmdir. Teknesyum isimli bir radyoaktif mad-
denin damar yolundan verilmesinden yaklaşık 20
dakika sonra gama kamera isimli bir cihaz ile çekilir.
Çoğunlukla, renklidir ancak siyah beyaz çekilse de
aynı amaca hizmet eder. Sadece fonksiyonu olan
tiroid hücreleri bu filmde görünür. Bu ilacın vücudu-
nuzda dağılmasını gama kamera cihazı altında sta-
tik, dinamik veya SPECT teknikleri ile görüntülemek
mümkündür. Bu şekilde elde edilen görüntüye sintig-
rafi denir.
ZARARLI MIDIR?
Kullanılan radyoaktif maddenin (ilacın) insan sağlığı-
na zararı yoktur, hastaya verilen radyasyon, basit bir
akciğer filminden dahi daha düşüktür. Bu ilaç, gerek
hastaya gerekse çevresine zararlı değildir ve bu mad-
delerin temini ve kullanımı Türkiye Atom Enerjisi Ku-
rumunca sıkı sıkıya denetlenmektedir. Ayrıca, allerji
yapmaz. Sintigrafi çekiminden önce veya sonra has-
taların tecrit edilmesi, diğer insanlardan uzak durma-
sının tavsiye e dilmesi bilimsellikten uzak bir abartıdır.
411
TEKNİK DONANIM
Çekilmek istenen organa, sintigrafiye ve kullanılan
radyoaktif maddeye göre gama kameraya “kolimatör”
isimli bir parça eklenmek zorundadır. Örneğin, tiro-
id sintigrafisi için “pinhole” isimli huni benzeri bir ucu
olan kolimatör kullanılır, aksi halde başka kolimatör
kullanılarak elde edilen görüntü istenilen kalitede ol-
maz.
UZMANLIK
Sintigrafi, deneyimli nükleer tıp uzmanı tarafından yo-
rumlanmalıdır.Sintigrafi, bilgisayarla otomatik olarak
değerlendirilen bir “film değil”dir. Nükleer Tıp Uzmanı
olmayan kişilerin sintigrafi çekip rapor yazması gerek
T.C. Sağlık Bakanlığı gerekse Türkiye Atom Enerjisi
Kurumunca yasaklanmıştır; buna rağmen bazen bu
şekilde rapor yazıldığına tanık olunabiliyor. Sintigrafi
yorumundaki bir hata bazen hastanın gereksiz yere
ameliyata alınmasına neden olduğu gibi bazen var
olan bir hastalığın “gözden kaçırılmasına” da neden
olabilir.
ÖNEMLİ: Sintigrafinin verdiği bilgileri ultrasonografi
veremediği gibi ultrasonografinin verdiği bilgileri sin-
tigrafi veremez. Her ikisi de çok değerli, birbirini ta-
mamlayan bilgiler verir, biri diğerinin yerini tutmaz.
Sintigrafi ile kanser tanısı konulamaz,nodülün kanser
olup olmadığı anlaşılamaz. Soğuk nodül, muhakkak
kanser demek değildir.
PET CT NEDİR?
2000’li yılların yani çağımızın en önemli sorunlarının
başında, giderek artan hastalıklar ve bu hastalıkların
tanı ve tedavisinde karşılaşılan problemler gelmek-
tedir.
PET CT radyoaktif bir cihazdır. Pozitron emisyon to-
mografisi ve bilgisayarlı tomografinin bileşiminden
meydana getirilmiştir. Diğer bir ifade ile nükleer tıpta
kullanılan, 21. asra damgasını vurmuş ve TIME der-
gisi tarafından 2000 yılında yılın bilim ödülünü almış
tıbbın göz bebeğidir de diyebiliriz. Genel olarak me-
tabolizma faaliyetlerinin sonuçları ve hücresel fonksi-
yonlar hakkında oldukça detaylı bilgiler vermektedir.
 KONU ÖZETİ Modern Fiziğin Teknolojideki Uygulamaları
PET CT'NİN ÖZELLİKLERİ NELERDİR?
PET CT cihazı hakkında ilk olarak bilmeniz gereken
radyoaktif süreçler içermesi ve bu radyoaktif süreçle-
rin kişilere bağlı olarak farklı sonuçlar ortaya çıkarma
ihtimalinin olduğudur. Damar yolu ile enjekte edilen
radyoaktif maddeleri izleyerek patolojik dokularda bi-
rikimlerine dayanarak kanserli hücreleri saptayabilir.
Hastalıkların erken tanısında oldukça kullanışlı olan
ve özellikle kanser sürecinde hayata tutunma nokta-
sında büyük avantajlar sağlayan PET CT üzerinde bi-
lim adamları yeni geliştirmeler ve eklentiler eklemek
sureti ile cihazın daha fonksiyonel olması için çalış-
malarını sürdürmektedirler.
PET/CT, vücudun organları hakkında aynı anda hem
metabolik, hem morfolojik bilgi veren kapsamlı bir
görüntüleme modalitesidir. İnsan vücuduna hiç bir
yan etkisi bulunmayan çok düşük dozdaki radyoak-
tif maddelerin damar yoluyla verilerek tüm vücudun
üç boyutlu tomografik yöntemlerle görüntülenmesi-
ne dayanan bu yöntem ile, kötü huylu olduğundan
şüphelenilen kitlelerde canlı tümör dokusunun sap-
tanması, kanserin yayılım derecesinin belirlenmesi
(evreleme), bu hastalara uygulanan tedaviye yanıtın
değerlendirilmesi, radyoterapi planlaması gibi alan-
larda ve kanserli hastaların tedavi sonrası dönemdeki
SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI
takiplerinde kanser hastalığının tekrar edip etmediği-
nin araştırılmasında kullanılan medikal bir görüntüle-
me tekniğidir. Onkolojik PET/CT görüntülemenin en
sık kullanıldığı kanser türleri arasında;
PET/CT Akciğer kanseri, baş-boyun tümörleri, ko-
lon ve rektum kanseri, lenfoma, malign melanoma,
meme kanseri, tiroid kanseri, over, endometrium ve
serviks kanseri gibi jinekolojik tümörler, primer ya da
metastatik beyin tümörleri, primer odağı belirleneme-
yen tümörlerin araştırılmasında kullanılır.
Ülkemizde PET/CT'de en sık kullanılan radyoak-
tif madde olan Flor 18 ile birleştirilmiş deoksiglukoz
(FDG), enerji kaynağı glukoz olan tüm dokularda
biyodağılım göstererek vücuttaki tüm organların gö-
rüntülenebilmesine imkan verir. Onkolojik PET/CT
çalışması, canlı tümör dokusunun normalden daha
yüksek yoğunlukta FDG tutulumu göstermesi prensi-
bine dayanır. Nörolojik PET/CT, epilepsi hastalarında
beyinde epilepsiyi tetikleyen odağın belirlenmesinde,
Alzheimer hastalarında, bunama ve diğer demans
hastalıklarında tanı konması amacı ile uygulanır.
Kardiyak PET/CT, enfarktüs geçiren ve koroner arter
bypass cerrahisi adayı olan kardiyolojik hastalarda,
enfarktüslü kalpte canlı kas dokusunun olup olmadı-
ğını ve hastanın bypass cerrahisinden faydalanabile-
ceğini öngörmede kullanılabilen bir yöntemdir.
412
BİLGİSAYARLI TOMOGRAFİ (CT-BT)
NEDİR?
Bilgisayarlı tomografi x-ışını (röntgen) kullanılarak
vücudun incelenen bölgesinin kesitsel görüntüsünü
oluşturmaya yönelik radyolojik teşhis yöntemidir. İn-
celeme sırasında hasta bilgisayarlı tomografi cihazı-
nın masasında hareket etmeksizin yatar. Masa ma-
nuel ya da uzaktan kumanda ile cihazın ''gantry'' adı
verilen açıklığına sokulur. Cihaz bir bilgisayara bağ-
lıdır.
X-ışını kaynağı incelenecek hasta etrafında 360 de-
recelik bir dönüş hareketi gerçekleştirirken ''gantry''
boyunca dizilmiş dedektörler tarafından x-ışını deme-
tinin vücudu geçen kısmı saptanarak elde edilen veri-
ler bir bilgisayar tarafından işlenir. Sonuçta dokuların
birbiri ardı sıra kesitsel görüntüleri oluşturulur.
Oluşturulan görüntüler bilgisayar ekranından izlene-
bilir. Görüntüler filme aktarılabileceği gibi gerektiğin-
de tekrar bilgisayar ekranına getirmek üzere optik
diskte depolanabilir. Ayrıca görüntüler bilgisayar ta-
rafından işleme tabi tutularak birbirine dik eksenlerde
yeniden yapılandırılmış görüntüler elde edilebilir.
Bu görüntülerin de yardımıyla 3 boyutlu görüntüler
oluşturulabilir. Yeni gelişmekte olan teknolojilerle sa-
nal endoskopi yapma olasılığını vermektedir.
Bu şekilde soluk borusunun, yemek borusunun, mi-
denin, ince ve kalın bağırsakların, damarların ve idrar
yollarının içeriden görüntülerini elde etmek mümkün
olmaktadır.
Bu yeni görüntüleme yöntemleri şimdilik endoskopik
yöntemlerin eksikliklerini tamamlamak amacı ile kul-
lanılmaktadır.
Bilgisayarlı tomografi diğer x-ışın incelemelerine göre
bazı avantajlara sahiptir. Özellikle organların, yumu-
şak doku ve kemiklerin şekil ve yerleşimini oldukça
net gösterir.
Ayrıca BT incelemeleri hastalıkların ayırıcı tanısını
yaparak tedavi yöntemlerini değiştirmektedir.
Diğer görüntüleme yöntemlerinden daha erken ve
doğru şekilde birçok hastalığın teşhisini sağlamakta-
dır.
Hastalıklar erken teşhis edildiğinde daha iyi tedavi
edildiklerinden, BT bu üstün özellikleriyle doktorların
birçok hayat kurtarmasına yardımcı olmuştur.
 KONU ÖZETİ Modern Fiziğin Teknolojideki Uygulamaları
LAZER
Günlük hayattaki ilk kullanımı 1974 yılında oldu. Sü-
permarketlerin barkod okuyucuları, daha sonra 1982
yılında tanınan lazer disk okuyucu ve kompakt disk
çalarlar ilk lazer donanımlı cihazlardır.
Çoklu ortam sunumlarında, reklamcılıkta, açık hava
mekanlarının vitrin düzenlemesinde, oyunların özel
efektlerinde, müzelerde, kulüplerde, konserlerde, tıp-
ta, iletişim alanlarında lazer kullanılır. Lazer yazıcı, CD
çalar yaygın kullanım alanlarındandır.
Hastalıkların teşhis ve tedavisinde yaygın olarak kulla-
nılmaktadır. Göz hastalıklarının tedavisi, mikro cerrahi
uygulamalarında yaygın kullanılır.
Tıpta laser “kansız ameliyat” maksatları ile kullanılır.
Yırtılmış göz retinası, laser ışını ile acısız ve süratle
dikilir. Vücudun çeşitli bölgelerindeki tümörler bıçakla
açılmadan yerinde kesilerek tedavi edilebilir.
SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI
Damardaki dokular, laser ışını ile kaynar ve kanama
olmaz. Çürük diş çukurları dolgu yapılmak üzere acısız
delinebilir.
Nükleer enerji alanında laserin çeşitli gelişmelere yol
açacağı unutulmamalıdır. En önemlisi başlatılması zor
olan termonükleer – füzyon olayının (hidrojen bombası
ve güneşte her an meydana gelen reaksiyon) laser ile
tetiklenmesidir.
Böylece dünya enerji problemi ortadan kalkacaktır.
Laser ışınının darbe süresinin saniyenin trilyonda bi-
rine düşürülmesi halinde kısa bir sürede üretilecek
enerji bugün dünyada aynı müddette üretilmekte olan
enerji toplamından fazla olacaktır.
Laser ışını ile çalışan silahların yapılması ile çok uzak-
lardan mühimmat, akaryakıt, karargah binaları imha
edilebilecektir.
Dünya çapında laserler üzerinde araştırmalar son hız
devam etmektedir.
413
KRANİAL CT TARAMASI
Tekniği Tomodensitometry (TDM), "tarayıcı" olarak
adlandırılır. Bu görüntüleme tekniğinde X-ışınlarının
kullanılır. Bu teknik beyni gözlemlemek için özellikle
çok yararlıdır.
X-ışını, bir X-ışını tüpü tarafından yayılır ve daha son-
ra buradan alınan bilgiler bir bilgisayara gönderilir.
Sistem emitör / detektör hastanın etrafında hareket
ettirilir ve farklı açılardan alınan sinyallerin, bilgisayar
analizi, bölümdeki görüntülerin oluşturulmasını sağ-
lar.
ULTRASON CİHAZI
Ultrasonografi (Ultrason), vücut içindeki çeşitli hasta-
lıkları ve dokulardaki yoğunluk farklılaşmasını tespit
etmek için ultrasonik pulse-eko tekniğinin kullanılma-
sı metodudur. Ultrasonik dalgalar birkaç hertz’den
birçok megahertz’e kadar ses dalgalarından ibârettir.
Genellikle 1-15 mHz arası kullanılır. Ses dalgalarının
dokulara geçişi moleküler hareketi arttıran peşpeşe
pozitif ve negatif basınçların hâsıl olmasını sağlar ve
daha sonra sürtüşme kuvvetleri vâsıtasıyla harâret
meydana getirir.
Ultrasonik dalgalar uygun takat ve frekansta hücrele-
ri, bâzı bakterileri vs. öldürebilir, fakat lokal harâretin
enzimleri inaktive etme ve daha sonraki kimyevî faa-
liyetleri durdurma tehlikesi vardır.
İkinci Dünya Savaşı esnâsında radarın ve ses dalga-
larının geliştirilmesi ultrasonografinin teşhis vâsıtası
olarak kullanılmasını mümkün hâle getirdi. Bu metod
gebelikte, periferik damar hastalıklarının değerlen-
dirilmesinde ve ameliyat öncesi, bir tümör kitlesinde
büyük damar mevcut olup olmadığını tâyin etmede
kullanılır. Ayrıca katı-sıvı sınırının tâyininde ve kist-
tümör ayırımında oldukça faydalıdır.
Günümüz modern tıp olarak adlandırılan teknolojiler
arasında en çok tercih edilen görüntüleme tekniği ult-
rasın olmaktadır. Vücutta meydana gelen tüm olayla-
rı görüntülemeyi amaçlayan bu uygulama radyasyon
içermez ve oldukça başarılıdır. Sizlerle birlikte ultra-
son kullanım alanları ile ilgili bir takım bilgileri kontrol
edecek ve ultrasonun faydaları ile ilgili birçok bilgiye
değinmiş olacağız.
 KONU ÖZETİ Modern Fiziğin Teknolojideki Uygulamaları

Ultrason cihazı ses dalgalarının farklı yoğunlukta bu- SONAR CİHAZI NEDİR NE İŞE YARAR?
lunan dokular içinde yine farklı şekilde ilerlemesi ve
yansıması prensibiyle çalışmaktadır. Yapılan testle-
Sonar (Sound Navigation And Ranging) ses dalgala-
rin çoğu vücut dışındaki sonar cihazı kullanılarak ger-
rını kullanarak cismin boyut uzaklık ve diğer verileri
çekleştirilir. Ayrıca vücuda yerleştirilen çok küçük bir
görmemize yarayan alet.
cihaz ile de yapılabilmektedir.
Ultrason uygulaması farklı nedenlerden dolayı tercih Sesin su altında yayılmasını kullanarak su altında/üs-
edilebilir. Ultrasonun kullanıldığı alanlar ise şu şekil- tünde gezmeyi haberleşmeyi ve diğer cisimleri tespit
de sıralanabilir; etmeyi sağlayan bir tekniktir.
Hamile olan kadınlarda bebeğin sağlık durumunun Aktif ve pasif olmak üzere ikiye ayrılırlar. Sonarı yu-
incelenebilmesi için Safra kesesinde bulunan taşla- nuslar da kullanır. Yunuslar sonar ile haberleşir. Bir
rın durum değerlendirmesini yapabilmek için de yarasalar sonarı kullanır. Eğer yarasalar da sonarı
Tümör ya da biyopsi tedavisinde kullanılan özel iğne kullanmasaydı her yere çarparak uçarlardı.
ile birlikte kontrol edebilmek için
Tiroit bezinin durumunu kontrol edebilmek için
Memede fark edilen yumruların zararsız veya kanser-
li olduklarını tespit edebilmek için
Kalp çalışmasında olumsuz bir durum olup olmadığı-
nı görebilmek için
Çeşitli enfeksiyonların tespit edilebilmesi için
Prostat ya da genital bölgede yaşanan anormalliklere
teşhis koyabilmek için
Kiriş ve kaslardaki anormal durumları değerlendir-
mek için kullanılır.
SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI

Suda yayılan ses dalgaları aracılığıyla denizaltıları

bulmak için geliştirilmiş bir aygıttır. Bugün ise, batık
gemilerin ve balık sürülerinin saptanmasında, bir ge-
minin altındaki suyun derinliğinin ölçülmesinde, gemi-
ULTRASON HANGİ BÖLGELERİ ÇEKER? lerin yönetiminde ve araştırmalarda kullanılmaktadır.

İnsan kulağının algılama sınırları içinde ya da çok

Daha çok safra kesesi, dalak, mesane, böbrekler, yu-
murtalıklar, rahim ve karaciğerin görüntülenmesinde
tercih edilir. Ayrıca vücudun tüm organlarının net bir
şekilde görüntülenmesini de sağlar. Ultrasonun kulla-
nıldığı alanlar en çok karın bölgesidir çünkü hastalar
en fazla karın ağrısıyla doktora başvurmaktadır.
İç organların büyümesi, böbrek ve safra kesesi taş-
ları ve karında yer alan tüm tümörlerin incelenmesi
de ultrasın tarafından gerçekleştirilmektedir. Uygula-
manın MR ya da tomografiden farkı ise herhangi bir
yan etkisi olmaması ve kesin sonuçlar verebilmesi-
dir. Günümüz teknolojilerinde en çok tercih edilen ult-
rason uygulamasının birçok iç hastalığın erken teş-
hisinde kullanıldığı bilinmektedir. Uzmanlar herhangi
bir iç hastalığın tespiti için ultrason işlemlerinin kulla-
nılmasını tavsiye eder.
Bunun yanı sıra ultrason seslerinin kullanıldığı alan-
lar da bulunmaktadır. Bu alanlar;
Hamile kadınların bazı hastalıklarının teşhisinde,
Gözlük ve takıların dezenfekte işlemlerinde,
Beton blokların delinmesinde,
Katı maddelere rahatlıkla şekil verilmesinde tercih
edilir.
daha yüksek bir frekansta bir ses vuruşu çoğunluk-
la, geminin alt tarafındaki bir yuvaya yerleştirilmiş bir
transdüktör aracılığıyla su içine gönderilir. Ses vuru-
şu, deniz dibine ya da bir batığa çarpana kadar suda
ilerler ve çarptıktan sonra geri yansır.
Yankı gemideki başka bir transdüktörle saptanır ve
vuruşun gidiş geliş süresi ölçülür.
Sesin sudaki hızı, sıcaklıkla değişmekle birlikte, yak-
laşık 1460m/sn. dir ve havadaki hızın 4 katıdır. Za-
man aralığı dolayısıyla menzil, yansıyan ses vuruşu
yakalandığında yanan neon lambası bir döner diskle
ölçülebilir.
TERMAL KAMERA NEDİR?
Termal kamera, görüntüleme yöntemi olarak gözle
görülmeyen IR enerjiyi (ısıyı) esas alan ve görüntü-
nün genel yapısını IR enerjiyi göre oluşmuş renkler
ve şekillerin belirlendiği görüntüleme sistemidir. Çok
çeşitli disiplinlerde çok farklı kullanım amaçları bulun-
maktadır.

414
 KONU ÖZETİ Modern Fiziğin Teknolojideki Uygulamaları
Güç sarfiyatı yapan veya ileten tüm ekipmanlar arı-
zalanmadan önce ısınırlar ve infrared enerji (ısı) ya-
yarlar. Temassız ölçüm cihazları olan termal kame-
ralar nesnelerin yaymış oldukları bu görünmez infra-
red enerjiyi algılayarak elektronik sinyale dönüştür-
dükten sonra, kamera ekranında termal görüntü şek-
linde gösterirler.
TERMAL KAMERA İLE TESİSLERDE
BAKIM YAPILMASININ AVANTAJLARI
NELERDİR?
● Termal kameralar, tesislerde gözle görülmesi müm-
kün olmayan problemlerin kolaylıkla ve anında tes-
pit edilebilmesini sağlayarak beklen medik duruşların
önlenmesine yardımcı olur.
SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI
● Bu tespitler, işletmelerin üretim kayıplarını azaltır.
Yapılan bakım kalitesini artırır.
● Orta ve uzun vadede ortaya çıkabilecek yüksek
onarım maliyetlerini önler.
● Tesisteki enerji kayıplarının fazla olduğu noktaları
tespit edebildiğinden, enerji tasarrufu sağlayarak ma-
liyetlerin azaltılmasına yardımcı olur.
● İşletmelerdeki yangın riskini de erken teşhis ede-
bildiğinden can ve mal güvenliğini de üst seviyeye çı-
kartmaktadır.
TERMAL KAMERA İLE HANGİ TÜR
ARIZALAR TESPİT EDİLEBİLİR?
● Sıcak su, sıcak hava, basınçlı gaz ve buhar taşıyan
sistemlerde oluşabilecek kaçaklar,
● Enerji iletim ve dağıtım hatları, elektrik panoları,
klemens ve bağlantı noktalarındaki korozyonlar ve
kopukluklar, dengesiz yüklenen transformatörler vb.
elektriksel sistemler,
415
● Elektriksel ve mekaniksel sistemlerin bir arada bu-
lunduğu elektrik motorlarının rulman, stator ve rotor
gibi bölümlerinin arıza tespiti,
● Bina, tesis ve fabrika gibi enerji tüketiminin olduğu
yerlerde enerji enerji verimliliği çalışmaları için ener-
ji kayıplarının belirlenmesinde termal kamera kullanı-
labilir.
TERMAL KAMERALAR NASIL ÇALIŞIR?
Bizim gözümüz sadece elektromanyetik spektrumda-
ki görünür ışıkları görür. Elektromanyetik spektrum-
daki, gözümüzün gördüğü görünür ışıkların dışında-
ki diğer tüm dalga boylarını, kızılötesi ışık gibi, gözü-
müzle göremeyiz. 0 Kelvin yani -273°C üzerinde sı-
caklığa sahip olan tüm maddeler termal enerji yayar-
lar.
Bu enerji maddelerin sıcaklığına bağlı olarak değiş-
kenlik gösterir. Termal enerji gözümüzün göremedi-
ği kızılötesi (Infrared) aralıkta yayılır. İşte termal ka-
meralar ise tam olarak bu temele göre çalışır. Yani bir
termal kamera, elektromanyetik spektrumdaki kızılö-
tesi dalga boylarını görünür bir resme çevirir.
TERMAL KAMERA NERELERDE
KULLANILIR? NEDEN KULLANIRIZ?
Termal kameralar bizim gözümüzle göremediğimiz
fakat çok ciddi problemlere neden olabilecek küçük
problemleri net olarak görmemizi sağlar. Ayrıca gözle
gördüğümüz bazı problemlerin ise çok aciliyetinin ol-
madığını düşünürüz fakat termal kameralar çok daha
derin boyutta bilgileri bize vererek durumun ciddiyeti-
nin yüksek olduğunu da gösterebilir.
Yılın her günü 24 saat çalışan sanayi tesislerinin sü-
rekli çalışıyor olması gerekir. Bu durmaksızın çalışma
şartlarında sizin için termal kameralar en iyi yardımcı-
nız olacaktır. Sonuçları hızlı üreten, çok daha iyi, çok
daha verimli ve çok ucuz olan bu cihazlar karşılaşa-
cağınız problemler de sizlere çok daha hızlı çözüm
şansı tanıyacaktır.
Bazen küçük bir elektrik problemi büyük yangınlara
neden olabilir. Sizin fark etmediğiniz bir şekilde üze-
rinden fazla akım geçen bir kabloda ısınma meydana
gelebilir ve kablolara yanabilir. Bu da büyük yangın-
lara neden olabilir. Unutmamak gerekirki endüstriyel
yangınların yaklaşık %35'i elektrik yangınları yüzün-
den olmaktadır. Bu da her yıl yaklaşık 300 milyar
Lira’lık kayıp demektir.
 KONU ÖZETİ Modern Fiziğin Teknolojideki Uygulamaları
Termal kameralar ilk olarak elektrik panolarında kulla-
nılır. Bu kameralar sayesinde aşırı akım çeken devre
elemanlarını tespit etmede kullanılırlar. Çünkü bunla-
rı gözle görmek mümkün değildir.
İnşaat firmaları beton içerisinde metal yoğunluğunu
tespit etmek veya yapıların altındaki küf oluşumunu
termal kamera sayesinde tespit edebilirler.
Bir diğer örnek ise; Son zamanlarda en çok aske-
ri amaçla kullanılmaktadır. Bu kameralar sayesinde
gözle gülmeyen durumlarda nerede hareket varsa o
hareketi tespit edip tehlikeye karşı savunma almamı-
zı sağlıyor.
Bütün varlıklar bir kızılötesi yayılıma sahiptirler. Göz-
le görülmeyecek frekansta olan bu yayılım termal ka-
meralar sayesinde kolayca görülebilir.
Kısacası bizim için kullanması kolay ama önemi bü-
yük olan termal kameralar ile çok ciddi olabilecek so-
runları önleyebiliriz.
X-RAY CİHAZI NEDİR?
SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI
X-Ray Cihazları X-Ray cihazları, nesnelerin sabit bir
X-ışını kaynağından geçirilerek içeriği hakkında bilgi
veren cihazlardır. X-Ray cihazlarında bir X-ışını kay-
nağı ve bu kaynağın karşısında ışınları algılayan bir
detektör grubu bulunmaktadır. Eşyalar bu ışınların
yolu üzerine konulmakta ve eşyalardan geçen ışınlar
detektörler (foto diyotlar) tarafından algılanmaktadır.
Foto diyot çıkış sinyallerinin uygun yükseltme ve filt-
releme işlemlerinden sonra, sinyal işleme ve görüntü
oluşturma teknikleri kullanılarak dilim görüntüler oluş-
turulmakta, sonrasından bu dilimler birleştirilmekte,
sonuç olarak oluşturulan görüntü monitör bir siluet
olarak yansıtılmaktadır.
KULLANIM ALANLARI NERELERDİR?
X-Ray cihazı kullanımı genel olarak çanta, bavul,
koli, paket, zarf gibi cisimlerin güvenliği tehdit edici
bir içerik taşıyıp taşımadığı ve ne tür bir içerik taşıdı-
ğının tespit edilmesinde kullanılan cihazlardır. Bagajı
açmadan, içerisinde tehlikeli madde olup olmadığını,
bagajın üzerinden X ışını geçirerek ekranda görevli
tarafından izlenmesini sağlayan ve düşük radyasyon-
la çalışan cihazın kullanımı operatör eğitimi gerektir-
mekte olup, eşyaların kontrolünde kullanılan aletle-
rin başında gelir.
416
Son teknoloji ürünü X-ray cihazları organik ve inorga-
nik maddeleri ayırt etmekte mükemmel resim kalitesi
sunabilen, sahip oldukları ileri X-RAY teknolojisi ve
geliştirilmiş bilgisayar resim programları ile resim ka-
litesinde kesin netlik sağlayabilen, böylelikle bomba,
silah, uyuşturucu gibi maddelerin tespitini rahatça ya-
pabilen cihazlardır.
Günümüzde eşyaların kontrolünde sıklıkla X-ray ci-
hazları kullanılmakta, patlayıcı madde koklama (pat-
layıcı analiz) cihazları ise X-ray cihaz ile birlikte kulla-
nılmaktadır. X-Ray cihazları; havaalanları, limanlar, iş
merkezleri, alışveriş merkezleri, askeri tesisler, kamu
kurum ve kuruluşları, sınırlarda kamyon ve vb araç-
ların içinin taranması ve yabancı madde tespitinde
uyuşturucu ve patlayıcı dahil güvenlik gerektiren her
alanda kullanılır. Çantalarda, bavullarda, giyisi ceple-
ri gibi kişi üzerinde saklanan her türlü tehlikeli, ateşli
silahlar ve metal türevi aletler özel tarama sistemi sa-
yesinde monitör üzerinden kolayca görülebilir.
Güvenlik amacı ile x-ray cihazı kullanımı:
Özel ya da kurumsal tesis veya bina girişlerinde ya
da alışveriş merkezleri gibi korunması önemli alan-
larda, giriş çıkış kapı ve noktalarında çanta ve paket
muhteviyatının kontrolü için kullanılır.
Güvenlik seviyesi özel alanlar için posta zarflarının
ya da kargo paketlerinin içeriğinin tespiti ve kontrolü
için kullanılabilir.
Gümrük alanlarında ya da benzeri alanlarda conteynr
veya tır yükünün kontrolü için kullanılabilir. Emniyet
güçleri tarafından tespit edilen şüpheli paketlerin içe-
rik kontrolü için kullanılabilir.
ZENER DİYOT
Zener diyot, genel olarak P ve N yarı iletken malze-
melerinden oluşan, silikon yapılı özel bir diyot çeşidi-
dir. Asıl amacı uçlarına uygulanan gerilimi sabit tut-
maktır. Bu doğrultuda belirli bir gerilim değerini aşa-
na kadar akım geçirmezler. Bu gerilime de zener (kı-
rılma) gerilimi adı verilir ve Vz ile ifade edilir.
 KONU ÖZETİ Modern Fiziğin Teknolojideki Uygulamaları

Zener Diyot Başlıca foto diyotlar şöyle sıralanır:

– Germanyum foto diyot
– Simetrik foto diyot
– Schockley (4D) foto diyodu

A K Germanyum FotoDiyot, aslı alaşım yoluyla yapılan

bir NP jonksiyon diyotudur. Cam veya metal bir koru-
Sembol yucu içerisine konularak iki ucu dışarıya çıkartılır.

Devrede doğru polarmalı olacak şekilde bağlı oldu-

ğunda normal diyot gibi çalışır. Ancak ters polarma
durumunda zener gerilimi prensibiyle çalışır ve bağlı
olduğu elemana elektriksel olarak koruma sağlar. Bu
yüzden zener diyotlar çoğunlukla koruma amaçlı ola-
rak ters bağlanır.

ZENER DİYOT'UN KULLANIM ALANLARI

Sabit bir referans gerilim sağlamak amacıyla veya ko-
ruma amacıyla kendine çeşitli sayıda uygulama ala-
nı bulan zener diyot, birçok elektronik devrede karşı-
Koruyucunun bir tarafı, ışığın jonksiyon üzerinde top-
mıza çıkmaktadır. Bu yüzden gerilim sabitleme, sin-
lanmasını sağlayacak şekilde bir mercek ile kapatıl-
yal kırpma, elektronik eleman koruma görevlerini üst-
mıştır.
lenen birçok devrede zener diyot mevcuttur.
Diyodun devreye bağlanması sırasında firmasınca
SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI

Kırpıcı devrelerde de zener diyot kullanılabilir. İki ze-

uçlarına konulan işarete dikkat etmek gerekir. Has-
ner diyot ters bağlandığında etkili bir kırpma devresi
sas yüzeyi çok küçük olduğundan,
elde edilir. Bunun yanı sıra zener diyot, DC devreler-
1–3 mA'den daha fazla ters akıma dayanamaz.
de gerilim regülasyonu amacıyla da kullanılabilir. Pa-
ralel bir kapasitör bağlanırsa dalgalanmaları ve para-
Aşırı yüklemeyi önlemek için, bir direnç ile koruyucu
zitleri mümkün olduğunca azaltmış oluruz.
önlem alınır. Işık şiddeti arttırıldıkça ters yön akımı da
artar.
Zener diyot ölçü aletlerinde de kullanılır. Ölçü aletinin
maksimum ölçebileceği gerilim değerinde zener geri-
limine sahip olan bir zener diyot paralel bağlandığın-
da cihaz, gelebilecek yüksek voltajlara karşı korun-
muş olur. Bazen ayar olanağı için de potansiyometre
de konur.

Rölelerin de belirli bir gerilimde çalışmasını sağlamak

için zener diyot kullanılabilir. Bu durumda röle ancak
zener gerilimini aşan gerilimler de çalışacaktır.
FOTO DİYOTUN ÇALIŞMA TEKNOLOJİSİ
Foto diyot ters polarmalı bağlandığından üzerine ışık
gelmediği müddetçe çalışmaz. Bilindiği gibi ters po-
FOTO DİYOT larma nedeniyle P-N birleşme yüzeyinin iki tarafında
“+” ve “-” yükü bulunmayan bir nötr bölge oluşmak-
Foto diyot ışık enerjisiyle iletime geçen diyottur. tadır.
Foto diyotlara polarma geriliminin uygulanışı normal
diyotlara göre ters yöndedir. Yani anoduna negatif (-),
katoduna pozitif (+) gerilim uygulanır.
N P

Anot Katot I
– + RL + RL
+
–

(a) (b)

417
 KONU ÖZETİ Modern Fiziğin Teknolojideki Uygulamaları
Şekilde görüldüğü gibi birleşme yüzeyine ışık gelin-
ce, bu ışığın verdiği enerji ile kovalan bağlarını kıran
P bölgesi elektronları, gerilim kaynağının pozitif kut-
bunun çekme etkisi nedeniyle N bölgesine ve oradan
da N bölgesi serbest elektronları ile birlikte kaynağa
doğru akmaya başlar.
Diğer taraftan, kaynağın negatif kutbundan kopan
elektronlar, diyodun P bölgesine doğru akar.
IŞIĞA DUYARLI DİYOTLARIN (FOTO
DİYOT) KULLANIM ALANLARI
TV, müzik seti uzaktan kumandalarında, alarm sis-
temi, sayma devreleri, yangın ihbar sistemleri, elekt-
ronik hesap makineleri, fotoğraf makineleri, hırsız
alarm sistemlerinde, otomatik açılır-kapanır kapı sis-
temlerinde, otomatik çalışan gece lambalarında ışık
algılayıcısı olarak, optik sayıcılar alarm sistemleri,
SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI
kameralarda mesafe ayarı gibi alanlarda foto diyotlar
kullanılmaktadır.
FOTO DİRENÇ (LDR)
Optik sensör türleri içerisinde akıla gelen ilk elekt-
ronik elemandır. İngilizce Photo Resistor anlamı-
na gelmesine karşın foto dirençler yaygın bir şekil-
de LDR adı ile ifade edilir. İsminden de anlaşılaca-
ğı üzere LDR, Light Dependet Resistance kelimele-
rinin kısaltılmış halidir. LDR, Ortamdaki ışığın şidde-
tine göre üzerine düşen direnç değerini ters orantı-
lı olarak ayarlayabilen en basit optik sensör çeşididir.
Foto direnç Foto direncin devrede
gösterimi
418
Genel bir dil ile anlatacak olursam. Direnç değeri ay-
dınlıkta azalan, karanlıkta ise artan elemana foto di-
renç (LDR) denir.Tam aydınlık bir alanda yani üzeri-
ne güneş ışığı düşüyorken direnç değeri 5-10 Ω de-
ğerleri arasına kadar düşebilir. Tam karanlık bir or-
tamda yani üzerine az yada hiç ışık düşmezken di-
renç değeri 200 MΩ gibi oldukça yüksek direnç de-
ğerleri gösterir. Yani foto direnç, üzerine düşen ışık
arttıkça direnç değeri lineer olmayan bir şekilde aza-
lır. Bu yüzden ışık şiddetinin artması direnç değerinin
düşmesine, ışık şiddetinin azalması ise direnç değe-
rinin artmasına sebep olur. Bu özelliğinden dolayı ışık
şiddeti farkı ile kontrol edilmek istenilen tüm elektro-
nik devrelerde kullanılabilir. Bir diğer bilinmesi gere-
ken önemli bilgi ise foto dirençler AC ve DC akım tür-
lerinde aynı özellikleri gösterirler.
FOTO DİRENÇ (LDR) KULLANIM
ALANLARI
LDR, ışık ile kontrol gerektiren robot projelerinde ve
otomasyon sistemlerinde oldukça kolay bir şekilde
kullanılabilecek bir sensör modelidir. Günlük hayatta
gerek hobi gerek endüstriyel amaçlı pek çok alanda
kullanılabilir. Fakat en sık aydınlatma sektöründe kar-
şımıza çıkmaktadırlar.
Aydınlatmada sistemlerinde, gece ve sokak lambala-
rında kullanılabilir. Herkesin bileceği en sık uygulama
alanı ise sensörlü lamba armatürler sistemleridir. Bir
başka ufak örneği ise dış kapı zillerinin de buton ay-
dınlatması devresi içinde LDR vardır.
Fakat kararlılığı ve tepkime süresi gibi sensör fak-
törleri önemsenen uygulamalarda foto direnç yerine
yüksek hassasiyete sahip ve kalibre edilmiş kaliteli
sensörler tercih edilir.
LCD TEKNOLOJİSİ
Günlük yaşantımızda sık sık LCD (liquid crystal disp-
lay) kullanan cihazlarla haşır neşir olmaktayız. Bu ci-
hazlara örnek olarak; dizüstü bilgisayarları, dijital kol
saatlerini veya cep telefonlarını verebiliriz. LCD, taşı-
nabilir kompakt cihazların temelinde yatan en önem-
li görüntü teknolojilerden birisidir. Çünkü bu ekranlar
çok daha ince, hafif ve az güç harcayan yapıya sahip-
tir. Bu nedenle de CRT (cathode ray tube) gibi görün-
tü teknolojilerine nazaran çok daha avantajlıdır.
 KONU ÖZETİ Modern Fiziğin Teknolojideki Uygulamaları
Peki bu görüntü teknolojisine neden sıvı kristal (liqu-
id kristal) denilmiştir? Bildiğimiz üzere kristal denince
aklımıza kaya gibi sert bir madde gelir. Sıvı denince
de akışkan bir madde gelir. Peki sıvı kristal denilen bir
yapıyı oluşturmak nasıl mümkün olabilir?
Okulda öğrendiğimiz en temel kanuna göre; madde-
nin üç hali bulunur. Bunlar katı, sıvı ve gaz olarak sı-
ralanır. Katı maddeler şekillerini korurlar çünkü mole-
külleri yönelimlerini değiştirmezler ve bir kuvvet altın-
da dahi şekilde aynı kalırlar. Sıvı maddelerde ise du-
rum bunun tam tersidir ve moleküller yönelimlerini ve
pozisyonlarını korumazlar, dolayısıyla sıvı içerisinde
her yere hareket edip konumlarını değiştirebilirler. Fa-
SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI
kat bazı yapılar vardır ki bunlar hem katı hem de sıvı
gibi davranabilirler. Yapılar bu halde olan oldukların-
da moleküller katılarda olduğu gibi yönelimlerini ko-
rurken, sıvılardaki gibi farklı yerlere hareket edip po-
zisyonlarını değiştirebilirler. Bu nedenle likit kristal ya-
pılar, ne sıvı ne de katı olarak nitelendirilemezler.
Nematic Fazlı Likit Kristaller
Doğada sadece katı, sıvı ve gaz değil daha birçok ara
hal vardır. Likit kristaler sıcaklığa ve maddenin yapı-
sına göre birçok farklı halde bulunabilir. Bu halleren
LCD’lerin yapılmasını mümkün kılan likit kristallerin
nematic fazıdır. Likit kristallerin en önemli özellikle-
rinden birisi, elektrik akımından etkilenmeleridir. Ne-
matic likit kristallerin, kıvrık nematic’ler (TN: twisted
nematics) adı verilen çeşidi uygulanan akımın geri-
limine bağlı olarak düz konuma yani kıvrık olmayan
nematic’ler haline gelir.
LCD'Yİ MEYDANA GETİREBİLMEK İÇİN
BAŞLICA BİRKAÇ FAKTÖR BULUNUR,
Işık polarize olabilmelidir. (Polarize: “Bir ışının tit-
reşimlerini belirli bir yöne çevirme” olarak açıklanır.
Bunu biraz daha açmak gerekirse, örneğin fotoğraf-
çılar makinalarında polarize filtreler kullanırlar; bu filt-
reler fotoğraflardaki su, kaya vb. gibi yansıtıcı yüzey-
lerin yansımalarını alır. Bu sayede daha canlı renkle-
re sahip fotoğraflar elde edilir.)
419
Likit kristaller polarize ışığı iletebilmeli ve değiştire-
bilmelidir.
Likit kristallerin yapısı elektrik akımıyla değişime uğ-
rayabilmelidir.
Elektriği iletici sayda yapıya sahip olmalıdır.
LCD'LERİN ÜSTÜN OLDUKLARI TEKNİK
ÖZELLİKLER
Kontrast: Zıtlık oranı olarak da bilinen bu kavram, en
parlak ve en koyu renklerin ışıma gücü (luminosity)
arasındaki orana verilen addır. Kontrast oranı ne ka-
dar fazla olursa, beyaz ile siyahın arasındaki zıtlık da
o kadar fazla olur. Yani beyaz tam beyaz, siyah tam
siyah görünür.
Tüketim: LCD panellerin tüketim miktarları, CRT’lere
oldukça azdır. Örneğin 19 inçlik bir CRT Flat monitör
ortalama 120 Watt güç tüketirken, 19 inç bir LCD mo-
nitör en fazla 40 Watt çekmektedir.
Görüntü Kalitesi: LCD’lerde kontrast oranının yük-
sekliği ve nokta aralığının azlığına bağlı olarak
CRT’lere göre çok daha keskin ve parlak görüntü
elde edilebilmektedir. Görüntü kalitesi üzerinde bü-
yük rol oynayan renk kalitesi olarak da, LCD’ler daha
iyi sonuç vermektedir.
LCD'LERİN ZAYIF OLDUKLARI TEKNİK
ÖZELLİKLER
Çözünürlük: LCD’ler sahip oldukları ekran oranı ve
piksel sayısına bağlı olarak fabrika çıkışlı olarak bel-
li bir doğal çözünürlüğe sahiptir. Bu çözünürlük dışı-
na çıkıldığında düzen bozulur ve cihaz özel birkaç
metod uygulayarak görüntüyü oluşturur. Fakat bu
metodların hepsi görüntünün keskinliğini bozar ve
LCD’ler doğal çözünürlükleri dışında bulanık ve do-
nuk görüntü verirler.
Nokta Aralığı: LCD’ler nokta aralığı konusunda
CRT’lere nazaran biraz daha kötüdür. Kaliteli CRT
monitörlerde nokta aralığı yani her bir piksel arasın-
daki görüntülenmeyen aralık değeri 0.15mm’lere dü-
şebilmektedir. Fakat bu değer en iyi LCD monitörler-
de dahi 0.22mm’den küçük olamamaktadır.
Bu nedenle LCD’ler bu konuda iu anlık geridedir. Fa-
kat bu onlar için bir dezavantaj oluşturmamaktadır.
Çünkü LCD’lerin sahip olduğu yüksek kontrast ora-
nı sayesinde çok keskin görüntüler elde edilebilmek-
tedir. Bu nedenle nokta aralığı küçük ve yüksek kont-
rast oranına sahip LCD monitörler en keskin görüntü-
yü vermektedir.
 KONU ÖZETİ Modern Fiziğin Teknolojideki Uygulamaları

Tepki Süresi: Tepki süresi bir komutun alındıktan LAZER IŞINI

sonra ekranda görüntülenmesine kadar geçen süre
olarak tanımlanabilir. Tepki süresinin düşük olması ● Lazer aracı 3 ana parçadan oluşur. Uyarılmış Atom,
istenen yerlerde, örneğin; oyun ve filmlerde CRT mo- Işık kaynağı ve uyarılmış atomları emisyona zorlaya-
nitörler avantajlıdır. cak düzenek.

CRT monitörlerde 0.1ms’nin altında tepki süreleri var-

ken, LCD’lerde bu değer en düşük 1ms seviyelerinde
kalmaktadır.

Yarı geçirgen ayna

Tam yansıtıcı ayna
Bu özellikle çok hareketli görüntülerde, gölgeleme
efektine neden olmaktadır. Literatüre “ghosting” ola-
rak geçen bu olay, hareketli bir görüntünün arkasında
onun gölgesi şeklinde ortaya çıkar.

Örneğin bir aksiyon filminde hızla hareket eden bir

uçağın, arkasında sanki gölgesi varmış gibi bir silüet
oluşur.
● Uyarılan atomlar tam yansıtıcı levhaya çarpıp yan-
sır, yarı geçirgen aynaya gelir. Bunun bir kısmı yansır
bir kısmı aynadan geçer. Geçen bu ışın lazer ışınıdır.

Bu insanın gözünü yoran birşeydir ve LCD’lerde

SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI

film izleyenlerin gözlerinin kanlanması ve yaşarma-
sı bu sebeptendir. Tepki süresi LCD’lerde en düşük
1ms’dir. Ama hiçbir monitör sürekli 1ms’lik tepsi sü-
resi sağlayamazlar. Çünkü bahsi geçen 1ms’lik de-
ğer gri tonları arasındaki geçiş süresine bağlı olarak
hesaplanır.
Siyah-beyaz geçişleri arasında ise bu değer
25-30ms’lere varabilmektedir. Bu nedenle özellikle
fps (first person shooter) tarzındaki bilgisayar oyunla-
rında, profesyonel oyuncular genellikle CRT monitör-
leri tercih etmektedirler.
● Lazer Işını uyarılmış emisyon yoluyla oluşur.
● Aynı fazlı, aynı frekanslı ve dalgaboylu, aynı yönlü
paralel ışık demetidir.
● Lazer Işını tek renkli ışıktır.
● Çapı 0,1 mm'ye kadar inen çok ince demet haline
getirilebilir.
● Lazer ışını normal ışına göre çok daha az dağılan
bir ışıktır. Bundan dolayı çok uzaklara dağılmadan
gidebilir.

● Lazer ışını çok yoğun enerji taşır. Bu enerji ile mad-

deler delinebilir, kesilebilir, buharlaştırabilir.
Görüş Açısı: LCD’lerin en dezavantajlı oldukları nok-
ta budur. Önceleri pasif matris panellerde çok az olan ● Kesme sırasında kanı pıhtılaştırdığında kanamasız
görüş açısı, aktif matris TFT panellerde çok daha iyi ameliyatlarda kullanılır.
değerlere kavuşmuştur fakat yine de tatmin edici se-
viyelerden uzaktır.

CRT monitörlerin görüş açısı LCD’lere göre çok daha
fazladır. Bu sayede CRT monitörde film izleyen 5 ki-
şinin hepsi aynı hazzı alabilirken, LCD’lerde yandan
bakanlar karanlık ve renkleri bozuk görüntüyle izleye-
bilmektedir.
● Lazer ışını bulut, sis, yağmur gibi olaylardan etkile-
nir, bu nedenle meteorolojide kullanılır.
● Lazer ışığı ile üç boyutlu görüntü oluşturulur.
● Lazer oluşumunda foton soğurulmaz.

420
 TEST 1 Modern Fiziğin Teknolojideki Uygulamaları
1. MR görüntüleme sisteminin en zararsız görün- 5. Modern fiziğin teknolojideki uygulama alanı
tüleme sistemi olmasının sebebi aşağıdakiler- olarak aşağıdakilerden hangisi gösterilemez?
den hangisidir?
A) Kuantum bilgi işleme
A) Bu cihazla ilgili uzman sayısının fazla olması
B) Süper iletkenler
B) Fizikçilerin üzerinde sürekli çalıştığı bir cihaz
C) Dijital Termometreler
olması
D) Yenilenebilir enerji
C) Cihazda Radyo Dalgalarının kullanılıyor olması
E) Tekerleksiz çok hızlı trenler
D) Hasta giriş tünelinin geniş olması

E) Cihazda X Işınlarının kullanıyor olması

6. Kranial CT taraması görüntüleme tekniğinde

…………… ışınları kullanılır. Bu teknik ………..
gözlemlemek için özellikle çok yararlıdır.
2. Hasta MR cihazında iken vücudun.daki İfadesinde boşluklara aşağıdakilerden hangisi
………………… atomlarının enerji salması için gelmelidir?
radyo dalgaları gönderilir ve görüntüleme işlemi
gerçekleştirilir.
A) X -Beyni
İfadesinde boşluğa aşağıdakilerden hangisi
gelmelidir? B) Radyo dalgası-Vücudu

C) Elektomanyetik dalga - Vücudu

A) Oksijen B) Hidrojen C) Azot
D) Beta - Beyni
SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI

D) Helyum E) Hadron
E) Gama - Vücudu

3. Radyografi, gözün gördüğü ışınlardan daha fark- 7. Lazer ışın teknolojisinin kullanılmadığı uygula-
lı, özellikle ………….. ışınlarına hassas olan filim ma aşağıdakilerden hangisi değildir?
veya levhalar üzerine bir şeyin resmini, görüntüsü-
nü çıkarma işlemidir. A) Göz hastalıklarının tedavisi
İfadesinde boşluğa aşağıdakilerden hangisi
B) Mikro cerrahi uygulamalarında
gelmelidir?
C) Uzayda
A) Mikro Dalga B) Beta C) Gama
D) Röntgen Cihazında
D) Radyo E) X
E) İletişim alanlarında

4. Modern fiziğin teknolojideki uygulama alanı 8. Aşağıdaki cihazların hangisinde X ışını kulla-
olarak aşağıdakilerden hangisi gösterilemez? nılmaz?

A) Lazer teknolojisi A) Radyoskopi

B) MR cihazı B) MR

C) Radyoskopi C) Bilgisayarlı Tomografi

D) Fotokopi D) Kranial CT taraması

E) Kranial CT taraması E) X-Ray Cihazları

421
 TEST 1 Modern Fiziğin Teknolojideki Uygulamaları

9. ………………….. hizmeti verirken gama kame- 12. Çok düşük dozlarda radyoaktif madde verile-
ra isimli bir görüntüleme cihazına ihtiyaç vardır. rek guatrın taranması yöntemi modern fiziğin
Gama kamera radyasyon yaymaz. …………….. teknolojiye verdiği hangi cihazla yapılabilmek-
bir çeşit görüntüleme ve film çekimidir tedir?
İfadesinde boşluklara aşağıdakilerden hangisi
gelmelidir? A) Tiroid sintigrafisi

B) MR
A) Sintigrafi
C) Kranial CT taraması
B) MR
D) Radyoskopi
C) Kranial CT taraması
E) PET CT
D) Radyoskopi

E) PET CT

10. ……………… radyoaktif bir cihazdır. Pozitron

emisyon tomografisi ve bilgisayarlı tomografinin
bileşiminden meydana getirilmiştir.
İfadesinde boşluklara aşağıdakilerden hangisi
gelmelidir?

A) Sintigrafi

B) MR
SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI

C) Kranial CT taraması

D) Radyoskopi

E) PET CT

11. Modern fiziğin çalışma alanlarının katkıları aşa-
ğıdakilerden hangisi olamaz?
A) İletişim sistemleri; optik iletişim, uydu iletişimi.
Bu sistemlerde kullanılacak opto elektronik ay-
gıtların araştırılması, tasarımı ve geliştirilmesi.
B) Tıpta; x ışınları, ses ötesi, Nükleer Manyetik
Rezonans (NMR) gibi temel fizik ilkelerini kul-
lanarak insan vücudunun taranması, bulguların
belirlenmesi ve tedavide kullanılması.
C) Özellikle havacılık ve uzay sanayinde, X ışınla-
rı, ses ötesi gibi yöntemler kullanarak madde-
ye zarar vermeden, maddenin içinde bulunabi-
lecek çatlak, kırık ve yabancı maddelerin belir-
lenmesi.
D) Yeni cep telefonu modellerinin çıkarılıp eski sü-
rümlerin fiyatlarının düşürülmesi.
E) Enerji üretimi; nükleer enerji, güneş enerjisi, rüz-
gar enerjisi ve halen kullanılmakta olan enerji
üretme yöntemlerinin etkinliğinin artırılması.
422
13. Modern fizik deneylerinin yapıldığı CERN La-
boratuvarları için aşağıda yazılanlardan hangi-
si yanlıştır?
A) Açılımı Amerika Nükleer Araştırma Merkezi.
B) Bu laboratuarlarda fiziğin sadece temel paça-
cıklar konusu inceliyor.
C) En son Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (LHC) isim-
li parçacık hızlandırıcısında, atom çekirdeğin-
deki protonlar çok yüksek enerjiyle çarpıştırıl-
dı. Şimdiye kadar inşa edilen en büyük ve en
yüksek enerjili parçacık hızlandırıcısı olan LHC
deki çarpışma sonucunda ortaya çıkacak par-
çacıkların evrenin işleyişindeki rolleri incelendi.
D) Ülkemiz CERN in ortak üyelerinden.
E) Türkiye’de CERN'in bir benzeri laboratuar,
TAEK Proton Hızlandırıcı Tesisi, Ankara’da
TAEK’e bağlı Sarayköy Nükleer Araştırma ve
Eğitim Merkezi (SANAEM) yerleşkesinde ku-
rulmuştur.
 TEST 1 Modern Fiziğin Teknolojideki Uygulamaları
14. Aşağıdakilerden hangisi modern fiziğin tekno- 17. I. Uçaklarda kullanılan erken uyarı ve kontrol sis-
lojiye sunduğu ürünlerden değildir? temlerinde
II. Mayın tarlalarında
A) Lazer ışınıyla kansız ameliyat III. Termal kameralarda
Sonar cihazı yukarıdaki sistemlerin hangilerin-
B) Bilgisayarlı Tomografi cihazı
de kullanılmaz?
C) Cep telefonları , tablet bilgisayarlar
A) Yalnız III B) I ve II C) II ve III
D) Facebook
D) I ve III E) Yalnız II
E) Pet CT Cihazı

18. Termal kameraların kullanım alanı aşağıdaki-

15. Sonar cihazının kullanım alanı aşağıdakilerden lerden hangisi olamaz?
hangisi olamaz?
A) Elektrik kaçağı tespitinde
A) Yeni keşfedilen mağaraların haritasını çıkart-
B) Sıcak su, sıcak hava, basınçlı gaz ve buhar taşı-
SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI

mak için
yan sistemlerde oluşabilecek kaçak tespitinde
B) Görme engelliler için özel olarak üretilen göz-
C) Enerji iletim ve dağıtım hatları, elektrik panola-
lüklerde cisimlerin uzaklığının engelliye bildiril-
rı, klemens ve bağlantı noktalarındaki korozyon
mesinde
tespitinde
C) Enerji üretiminde
D) Böbrek taşlarının kırılmasında
D) Denizaltılarda derinlik hesaplamasında
E) Sınırlarda terörist ve kaçak girişlerin önlenme-
E) Araştırma gemilerinde deniz tabanındaki fay sinde
hatlarının tespitinde

19. Termal kameralar ile ilgili,

16. I. Sonar cihazlarında ses dalgaları kullanılır. I. Termal kamera görüntülerinde sıcak bölgeler
II. Deniz araçlarında, tıbbi cihazlarda sonar tekno- açık, soğuk bölgeler koyu renkte görünür.
lojisi kullanılır. II. Termal kameralar görünür ışığı görüntüye çevi-
III. Gelişmiş sonarlarla cisimlerin şekilleri ve cins- ren sistemlerdir.
leri tespit edilebilir. III. Termal kameralar temazsız ölçüm cihazlarıdır.
ifadelerinden hangileri doğrudur? ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) I ve III B) Yalnız I C) I ve II A) Yalnız I B) I ve II C) Yalnız III

D) I, II ve III E) II ve III D) II ve III E) I ve III

423
 TEST 2 Modern Fiziğin Teknolojideki Uygulamaları

1. Radyo dalgalarının sadece radyo alıcı / verici sis- 3. Bamsı Tübitak projesi için yaptığı bir çalışmada bir
teminde kullanıldığını zanneden Berke tedavi / tanı elemanın potansiyelini sabit tutması gerekmekte-
için gittiği hastanede radyo dalgalarının tıp alanın- dir.
da da kullanıldığını öğrendiğinde şaşırmıştır.
Buna göre Bamsı aşağıdaki elemanlardan han-
Buna göre Berke tedavi / tanı için aşağıdaki gisini kullanmalıdır?
sistemlerden hangisine girmiştir?
A) Foto Diyot B) Foto Direnç
A) Radyografi Cihazı
C) Kondansatör D) Zener Diyot
B) MR Cihazı
E) Voltmetre
C) Röntgen Cihazı

D) Tomografi Cihazı

E) Ultrason Cihazı

4. Foto Diyotun kullanım alanı aşağıdakilerden

hangisi olamaz?
SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI

A) Televizyon kumandası

B) Elektronik hesap makineleri

C) Alarm sistemleri

D) Yangın ihbar sistemleri

E) X-Ray cihazı

2. X-Ray cihazlarının kullanım alanlarını merak eden

Alya kısa bir araştırma yaptığında bu cihazın sade-
ce AVM girişlerinde güvenlik amacı ile kullanılma-
dığını öğrenmiştir.
Buna göre Alya’nın araştırma sonucuna göre
X-Ray cihazı aşağıdakilerden hangi amaçla kul-
lanılmaz?

A) Organik ve inorganik maddeleri ayırt etmek için 5. ……………………….. ters polarmalı çalıştığında
üzerine ışık gelmediği sürece çalışmaz.
B) Ateşli silah gibi her türlü tehlikeli metal aletlerin
tespitinde İfadesinde noktalı alana aşağıdakilerden han-
gisi gelmelidir?
C) Kırık - çıkık tespitinde
A) Zener Diyot B) Foto Direnç
D) Zarf içindeki nesnelerin muhteviyatını belirlemede
C) Transistör D) Foto Diyot
E) Kamyon gibi büyük araçların yükünün içeriğinin
araştırılmasında E) Led Ampul
424
 TEST 2 Modern Fiziğin Teknolojideki Uygulamaları
6. Alya fiziksel ifadeleri küçük kağıtlara yazıp odası- 9. Lazer teknolojisi aşağıdakilerden hangisinde
nın duvarına yapıştırmıştır. kullanılmaz?
Fizik öğretmeni babası duvara baktığında bir ka-
ğıtta yazılan ifadenin yanlış olduğunu söylemiştir. A) Meterolojide
Buna göre Alya’nın kağıda yazıp duvarına ya-
B) Ameliyatlarda
pıştırdığı aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlış-
tır? C) Delme, kesme, buharlaştırma işlemlerinde

A) Zener diyot doğru polarmada bağlandığında D) Mesafe ölçümlerinde

normal diyot gibi çalışırken, ters polarmada E) Tıp alanında hastalıklı uzvun görüntülenmesinde
bağlandığında bağlı olduğu elemana elektrik-
sel olarak koruma sağlar.

B) Foto diyotlara polarma gerilimin uygulanışı nor-

mal diyotlara göre ters yöndedir.

C) Foto dirençlerin direnç değeri aydınlıkta azalır,

karanlıkta ise artar.

D) Lazer ışını kendiliğinden emisyon yoluyla elde

edilirler.

E) LCD televizyonlarda ışık iyi polarize olmaktadır.

10. Aşağıdakilerden hangisi foto direncin kullanım

alanlarından biri değildir?
SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI

A) Robot projelerinde
7. Maysa yaptığı projede ışığa duyarlı elektrik ele- B) MR cihazında
manları kullanmak istemektedir.
C) Otomasyon sistemlerinde
Buna göre,
D) Aydınlatma sistemlerinde
I. Zener Diyot
II. Foto Diyot E) Dış kapı zili sistemlerinde
III. Fotodirenç
elemanlarından hangilerini kullanmalıdır?

A) I, II ve III B) Yalnız II C) II ve III

D) I ve II E) Yalnız III

8. I. Manyetik Rezonans cihazında vücuttaki su mo-

leküllerinin hidrojen atomları manyetik alan et-
kisinde protonlarla uyarılır. 11. Aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?
II. Ultrasonla tanı tedavisinde organ üzerine gön-
derilen ses dalgaları yansımaya uğrar. A) Sonar cihazı, ses dalgası
III. Röntgen ile görüntü elde edilmesinde gama
ışınları kullanılır. B) MR cihazı, radyo dalgası
İfadelerinden hangileri doğrudur? C) Termal kamera, görünür ışık

A) I ve II B) Yalnız I C) Yalnız II D) Tomografi, X ışını

D) I ve III E) I, II ve III E) Röntgen, X ışını

425