I STANBUL

20
23
V
İ
z
y
o
n
P l a n ı
G
İRİŞ
‘İstanbul Strateji Planı’ yasa gereği altı aylık süre içinde hazırlanacak-
tır. Stratejik Plan daha önceki planlardan hem yaklaşım hem de içerik
bakımından farklı olmalı. Bir başka deyişle, İstanbul 2023 yılına farklı
bir vizyon ve strateji ile farklı hazırlanmalı. Farklılık; İstanbul’un ‘geçmiş
izlerini, yeni çizgilerle’ harmanlayacak ‘yeni nesil bakış açısı’ ile ‘ortak
vizyon, ortak gelecek’ yaklaşımı ile hazırlanacak bir çalışma ile olmalı.

İstanbul 39 ilçesinin her biri Avrupa ve Anadolu kentlerinin pek çoğundan

büyük bir ölçekte olması, içinde Anadolu coğrafyasının tüm kültürleri ve
değerlerini kapsaması, tüm olumsuzluklara rağmen potansiyel kapasi-
tesini koruması, demografik ve kültürel çeşitliliğinin zenginliği vb benzer
özellikleri ile İstanbul’u; Anlamalı, Planlamalı ve Tasarlamalı’yız.

O nedenle, İstanbul’un geleceğinin kurgulanması için Vizyon Atölyesi

olarak hazırladığımız ‘39Kent1İstanbul’ çalışmasını baz alarak 2023 yılını
hedef alan yol haritası önerisini sunmaktayız.

Bir Stratejik Plan yaklaşımı ile hazırlanacak Vizyon Planında , her bir 10
adımın temel sorularının yanıtları aranmalı.

Katılımcı ortamlarda hazırlanacak Vizyon Planı, bürokrasi ve İstanbullu

tarafından onaylanmalı ve İstanbul 2023 halini almalı.

A.Faruk GÖKSU
Kentsel Strateji
Mayıs 2019
 Y .
ol Haritası;

1
.Adım
Kimler
Dahil
Olmalı?

Yöntem

B Anlama

2
.Adım
Nasıl
Hazırlamalıyız?

Planlama C
D Tasarlama

Paylaşma

2
 3
.Adım
Neredeyiz?

4
.Adım

8
Nereye
Gideceğiz? .Adım
Kimlerle
Yapabiliriz?

5
.Adım
Nasıl

9
Ulaşabiliriz? .Adım
Nasıl
Paylaşabiliriz?

6
.Adım

10
Ne
Yapabiliriz? .Adım
Nasıl
İzleriz?

7
.Adım
Nasıl
Gerçekleştirebiliriz?

3
 Soru
Temel
10
5
ASama
,
Yöntem
 1
. Adım;
Kimler
Dahil Olmalı?

2
. Adım;
Nasıl
Hazırlamalıyız?

Çalışmayı yürütecek bir çekirdek ekip oluşturul-

malı. Çekirdek ekipte; gönüllü ve profesyoneller
olmalı. Çalışmanın yöntemi tartışılmalı. Katılımcı
bir yöntem oluşturulmalı.

İlçe yöneticileri ve belediye başkanları ile sivil

toplum örgütlerinin aktif katılımı sağlanmalı.
Yeni nesil temsili ağırlıklı olmalı.

Hazırlanacak Taslak plan, 2 aşamalı tartışılmalı.

Taslak plan için;

- Bürokrasi ile Uzlaşma (toplantılar)

- İstanbullu ile Uzlaşma (sosyal medya)
sağlanmalı.

Taslak Plan, uzlaşma sonrası İstanbul 2023 planı

olarak ilan edilmeli.

7
Anlama
 3
. Adım;
Neredeyiz?

İstanbul’un bilimsel ve sezgisel analizlerinden

yararlanılarak dün, bugün ve yarın dilimi içindeki
stratejik analizler yapılmalı.

1. Ölçeklerle İstanbul 5. Kesitler ile İstanbul; Stratejik Derinlik

- Avrasya - Yapay Eşikler (E5-TEM)
- Marmara Bölgesi - Doğal Eşikler (Havzalar-Dereler)
- Metropol
6. Karşılaştırmalar ile İstanbul; Ölçeklerin Farkı
2. Renkler ile İstanbul; Rengahenk Yönetimi - Dünya kentleri
- Mavi; Suyun Birleştirici Gücü - Anadolu Kentleri
- Yeşil; Kaybedilen Değerlerin Yaratılması
- Gri; Kentsel Dokunun Gelişim ve Dönüşümü 7. Kimlikler ile İstanbul; Kentlerin Analizi
- Mor; Sanayinin Dönüşümü, Sektörlerin Çeşitlenmesi - Büyüklükler
- Kırmızı; Yeni Nesil Ekonomilerinin Geliştirilmesi - Donatı Alanları
- Kahverengi; Eski izler, Yeni Çizgiler
- Pembe; Kentlerin Gelecek Hikayeleri 8. Yeni Nesil İçin İstanbul; Yeni Nesil Beklentiler

3. Dokular ile İstanbul; Dönüşümün Dönüşümü - Yeni Nesil Kent

- Mekansal Doku - Yeni Nesil Belediyecilik
- Sosyal Doku - Yeni Nesil Mahalle
- Ekonomik Doku - Yeni Nesil Odaklar

4. Riskler ile İstanbul; Yaşamsal Öncelikler

- Yapı Riski
- Yaşam Kalitesi Riski

9
Planlama
 4
. Adım;
Nereye
Gideceğiz?

5
. Adım;
Nasıl
Ulaşabiliriz?

Planlama aşamasında ise İstanbul’un 1. Kimlik; Farklılıkların Farkındalığı

gelecek kurgusuna ilişkin senaryolar, 2. Katman; Uygarlıklar Buluşması
stratejiler tartışılmalı. İstanbul 2023; 3. Kuşak; Mavi ve Yeşil Uyumu
İstanbul’un gelecek stratejileri, 10+1K 4. Koridor; Bilim ve Teknoloji Koridorları
ilkeleri dikkate alınarak hazırlanmalı.
5. Kıyı; Yaşayan Sahiller
6. Kültür; Çeşitlilik Yönetimi
7. Keşif; Yeni Nesil Ekonomiler
8. Koruma; Doğal ve Kültürel Miras
9. Kaynaşma; Diyalog Kültürü
10. Kalite; Mekan ve Yaşam Tasarımı
10+1. Kaynak; Yenilikçi Yöntemler

11
 Farklılıkların Farkındalığı

1
K
imlik

K
K
Mavi ve Yeşil Uyumu
uşak

Uygarlıklar Buluşması

atman
3

2 Yaşayan Sahiller
5

K
K
ıyı

Bilim ve Teknoloji Koridorları

oridor

4
K

Çeşitlilik Yönetimi
ültür
6

.
 Yeni Nesil Ekonomiler

K
K
eşif
Doğal ve Kültürel Miras

8
oruma
Mekan ve Yaşam Tasarımı

10
K

K
Diyalog Kültürü
alite
9

aynaşma

Yenilikçi Yöntemler
aynak 10 +1

.
 . . . . . . .

1
Bir Istanbul Hikayesi

3
Öncelikli Strateji K
Stratejik İlkeler; Adalet, Eşitlik, Güven, Hesap Ortak Yönetim; Yöneti
Verilebilirlik, Saydamlık vb gibi Bölgeleme; 5 bölge1M
Stratejik Kavramlar (10K); Kimlik, Kuşak, Yaşam Kalitesi; İyileşti
Koridor, Kıyı, Kültür, Kentsel Bölge, Keşif, Koru- Kent Ekonomisi; Yeni E
ma, Kaynaşma, Kalite Risk Yönetimi; Acil Eyle
39Kent1İstanbul; İlçe Hikayeleri Hareketlilik; Ulaşım ve
Aktörler; Kamu, Özel ve Sivil Mahalle; Kolay, Cazip,
Etki ve Etkileşim; Sosy
Tasarım; Sosyal Etki Ta

2
ORTAK VIZYON
Ulusal Vizyon
Kurumsal Vizyon
Sektörel Vizyon
STK Vizyonları

.
 5
Konuları Program ve Projeler
im İlkeleri Yeni Nesil İş ve GirİŞİM
Metropol Sosyal Girişim
irme Adımları Diğer
Ekonomiler
emler
e Entegrasyon
Yenilenen, Duyarlı
yal Etki Değerlendirmesi (SED)
asarımı, Sosyal Yenilik Tasarımı

4
PLANLAR
Mekansal Gelişim Strateji Şeması
Acil Eylem Planı (ACEP)
Mahalle Eylem Planı (MAYEP)
İlçe Gelişim Eylem Planı (İGEP)
Ulaşım Master Planı
Açık Alan Yaratma Planı
TASARLAMA
 6
. Adım;
Ne
Yapabiliriz?

7
. Adım;
Nasıl
Gerçekleştirebiliriz?

8
. Adım;
Kimlerle
Yapabiliriz?

Tasarlama aşamasında ise planlama

aşamasında ortaya konulan stratejilerin
program ve projelerle eyleme geçişi ele
alınmalı.

Öncelikli 10 temel konu üzerinde süreç

tasarlanmalı.

17
Paylasma
,
 9
. Adım;
Nasıl
Paylaşabiliriz?

10
. Adım;
Nasıl
İzleriz?

Vizyon Planı kamuoyu ile paylaşılmalı. Çağrı

yapılmalı ve İstanbullulara taahhüt verilmeli.

- Çağrı; İstanbul 2023

- Sözden Gerçeğe; Adım Adım İstanbul
- Taahhüt; Kararlılık Göstergesi

Vizyon Planı, her yıl gelen öneriler ve değişim-

ler doğrultusunda revize edilmeli. Raporda
önerilenler her aşamada izlenmeli.

19
 .
Öneri
10
10 .
öncelik
1 . . .
Yeni Nesil Tasarım Atölyesi
Kurulmalı

İstanbul’un geleceğini tasarlamak için yeni nesil

beklentileri dikkate alacak ve her türlü disiplinlerden
oluşacak bir atölye kurulmalı. Urban Lab, Design Atel-
ier, Urban Agenda vb benzer örnekleri olan Atölyede
özellikle yeni nesil imkan tanınmalı.

Atölye’de yeni nesil beklentileri ve yeni nesil teknolo-

jileri dikkate alınarak yeni nesil kent modeli geliştiril-
meli. Model; farklı ölçeklerde olmalı ve temaları kap-
samalı. Yeni Nesil Kent Modeli tasarımında yeni nesil
etkin olmalı ve yeni neslin katılımının sağlanacağı et-
kileşim ortamları yaratılmalı.

- Yeni Nesil Kent

- Yeni Nesil Belediye
- Yeni Nesil Mahalle
- Yeni Nesil Odak

İstanbul’un 39 ilçesinden eşit sayıda ve Anadolu’nun

çeşitli Üniversitelerinden mezunların yer alacağı atölye;
‘vizyon ve strateji tasarımı’, ‘mekansal strateji şemaları’,
‘sosyal etki tasarımı’, ‘kentsel tasarım’, ‘sosyal yenilik
tasarımı’, ‘sosyal girişimcilik’ , ‘paylaşım ekonomisi’ vb
benzer konularda İstanbul’un sorunlarını keşfetmeli ve
çözümleri tasarlamalı.

Atölyelerin bağımsız yönetimi için farklı yöntemler

geliştirilmeli.

Vizyon Kurulu; Yeni Nesil Sektör Temsilcileri

Eşgüdüm Komitesi; Kamu- Özel ve Sivil Örgüt
Temsilcileri
Tematik Masalar; Mavi, Yeşil, Gri, Mor, Kırmızı,
Kahverengi, Pembe
Taahhütname; İstanbul Anayasası

Yeni Nesil Atölye program ve projeleri için FON

oluşturulmalı, yönetimi belediyeden bağımsız olmalı. 22
 Birleşik Milletler
Küresel
Hedefler

MERKEZ

1 3
KENT

Yeni Yeni
Nesil Nesil
BELEDIYE

MAHALLE

2 4 Yeni
Nesil
Yeni
Nesil

23
2 . . .
Renklerle Istanbul Hikayesi Yazılmalı

İstanbul’u arazi kullanım renkleri ile anlamak ve algılamak yeni

stratejilerin geliştirilmesi için farklı bakış açıları sunacaktır.

- Mavi; Suyun Birleştirici Gücü

- Yeşil; Kaybedilen Değerlerin Yaratılması
- Gri; Kentsel Dokunun Gelişim ve Dönüşümü
- Mor; Sanayinin Dönüşümü, Sektörlerin Çeşitlenmesi
- Kırmızı; Yeni Nesil Ekonomilerinin Geliştirilmesi
- Kahverengi; Eski izler, Yeni Çizgiler
- Pembe; İlçelerin Gelecek Hikayeleri

Yeni kurguda; ekonomi ve ekoloji odakları ve odakların birbirleriyle

oluşturdukları üçgen dinamiklerinin küresel ağ ile olan etkileşimi ile
yeniden değerlendirilmeli. Ekonomik ve ekolojik akslar, odaklar ve
üçgenlerin yaratacağı katma değer ve oluşturacağı kentsel omurga
yeni kurgunun temel bileşeni olmalı.

24
 Kentsel
Dokunun
Gelişim
ve Dönüşümü

Sanayinin
Dönüşümü,
Sektörlerin
Çeşitlenmesi

Suyun
Birleştirici
Gücü

Yeni Nesil
Ekonomilerin
Geliştirilmesi

Kaybedilen
Değerlerin
Yaratılması

Eski izler,
Yeni Çizgiler

İlçelerin
Gelecek
Hikayeleri

25
3 . .
istanbul Alt Bölgeleri Senaryoları
kurgulanmalı

İstanbul, büyüklük, yoğunluk, doğal ve yapay eşikler,

arazi kullanımları ile pek çok dünya metropolleri
arasında maksimumları olan bir kent. İstanbul için
çeşitli planlarda farklılık ve benzerlik gösteren pek
çok karakteristik bölgeye ayrılarak analizler yapılmış
ve planlama kararları alınmıştır.

İstanbul’daki 39 ilçe idari sınırları, yapay ve doğal

eşikler dikkate alınarak İstanbul alt bölgeleri kurgu-
lanmalı. Bölgeleme stratejisi mekânsal, ekonomik ve
toplumsal bileşenleri ile değerlendirilmeli.

İstanbul 5 bölgeye ayrılmalı. Bölge bazındaki te-

mel stratejiler, ilçe bazında program ve projelere
dönüştürülmeli

26
 5
4 2 1 3
27
4 . . . .
Kentsel Dönüsüm Modeli Gelistirilmeli
, ,

Kentsel dönüşümün gayrimenkul odaklı bir geliştirme süreci

olmadığı, yalnızca mekânsal değil, toplumsal ve ekonomik
boyutlarının da hem yasalarda hem de uygulamalarda ele
alındığı iyi örnekler geliştirilmeli.

Kentlerin; değer, yoksunluk, yoğunluk, risk ve silüet haritaları

hazırlanarak yeni bir ‘öncelikli dönüşüm senaryosu’ yazıl-
malıdır. Bu temel haritalar dikkate alındığında öncelikli riskli
alanlar ile öncelikli dönüşüm alanları ortaya çıkarılmalı.

İstanbul Kentsel Dönüşüm Projeleri için Kontrol Listesi hazırl-

anmalı.

Afet riskleri dikkate alındığında; yaşam koridorları ve toplanma

alanları sağlanması için Acil Eylem Planı (ACEP), yeni yaşam
alanlarının tasarımını sağlayan ve özellikle yerel ekonomiyi
canlandıran, halkın kapasitesini artıran programların uygulan-
acağı Mahalle Yenileme Eylem Planı (MAYEP), ilçelerin gelişi-
mini sağlayan, çapraz finansman yaratan İlçe Gelişim Eylem
Planları (İGEP) hazırlanmalı.

28
 ,

29
5 . .
Mavi ve Yesil Örtü
Tasarlanmalı
,

İstanbul’da olası bir depremde nüfusun ¼’ünün

yıkımlar nedeniyle çok fazla etkileneceği varsayımı
ile 4.000 ha açık alana gereksinim olacaktır. Acilen
mevcut 2.000 ha açık alanlara 2.000 ha ilave edilmesi
anlamına gelmektedir. Bu miktar 1 Bağcılar ilçesi, ya
da 2 Şişli, 3 Güngören ilçesi büyüklüğü demektir.

Acilen çadır, toplanma ve lojistik alanlar için 2.000

ha açık alanın nasıl yaratılacağına ilişkin stratejiler
ve projeler geliştirilmeli. Mevcut askeri alanlar başta
olmak üzere mevcut kamusal alanlar mutlaka korun-
malı.

İstanbul’un mavisi; kıyı, göl, baraj ve nehirleri ile yeşi-

li; havzaları, ormanları, parklarını entegre edecek ve
İstanbul’un mekânsal omurgasını oluşturacak ma-
vi-yeşil örtü tasarlanmalı.

30
31
6 .
. . .
,
Gelistirilmeli
,
.
.
Yesil Yol Projesi

İstanbul’un en temel sorunlarından biri olan

açık alan yetersizliği ve kişi başına düşen yeşil
alan miktarı dikkate alındığında geliştirilecek
en öncelikli proje, yaşayanların nefes almalarını
sağlayacak yeşil odaklı projeler olmalı.

Yeşil Yol projesi, İstanbul’un iki önemli yolu

olan E5 ve E6 karayolu arasında paralel bir açık
alan yani yeşil alan yaratmayı amaçlamaktadır.
Yeşil yol, başta nefes almanın yanı sıra, deprem
esnasında toplanma alanı işlevini görecektir.
100 metre genişliğinde 50 km uzunluğunda
açılacak yol üzerindeki kalan yapılar tematik
odaklarda kümelendirilmeli, yeni bir yeşil omur-
ga oluşturulmalı.

32
 TEM

E5

33
7 . . . . .
Yesil Alan Transferi Tesvik Edilmeli
, ,

Kent içindeki askeri alanların imara açılma riski dikkate alındığında afet
ve yaşam riski riskli yüksek ve yapı yoğunluğu yüksek mahallelerde açık
alan yaratmak için yeşil alan transferi yapılmalı. Riskli yapısını yeşil kul-
lanımına terk edenlere İmar Bonusu verilmeli.

Örneğin, tamamı imara açılan askeri alanların % 50 si açık alan olar-

ak kullanılmalı, diğer % 50 si ise yoğun yapılaşmış mahallelerde riskli
yapıların yıkılarak yerine açık alan yapılması şartı ile yapılaşmaya açıl-
malı. Bu alanlar olası depremde toplanma alanı olacak şekilde park olar-
ak tasarlanmalı.

Yeşil alan transferi ile kamusal alanlar yeniden yaratılmalı.

34
35
8 . . . .
Imar Hakları Transferi ve imar Bonusu Yöntemi
. . . .
Gelistirilmeli
,

Çok yoğun nüfus, yoğun yapılaşma, güvenli yapı stoku ve kentsel

çevre ve altyapı yetersizliği, mülkiyet yapısı dikkate alındığında, BAŞVURU
İmar Haklarının ‘Transferi’ ve ‘Menkulleştirilmesi’ yöntemleri
önem kazanmaktadır.
Halk
Komitesi
Birtakım alanların boşaltılması ve güvenli yerleşim alanlarının Mülk
yaratılmasında, bu model yaygın olarak kullanılabilir. Ayrıca, özel- Sahipleri
likle kent merkezlerinde, dönüşümü zorunlu alanlarda, mülkiyetin Yatırımcılar
toplulaştırılması için gerekli uzlaşmanın sağlanmasında da bu yön- Sivil Örgütler
tem etkili olacaktır.
İmar Bonusları; ada bazında birleşme, yapı çekme mesafesinin Kurumsal K
yola terk edilerek dar yolların genişlemesi, yeşil, park ve donatı vb
gibi kamusal mekan yaratma ve açık-kapalı Otopark yapılması
koşulları dikkate alınarak, özellikle kamusal alan elde edilmesi ve
riskli yapıların yeniden yapımına finans desteği sağlamak için
verilmeli. BİLGİ
Yapılaşma kapasitesi seviyesine paralel olarak; imar bonusunun bir  Doğal Yapı
bölümü yada tamamının başka bölgede kullanılması yani transferi
 Mevcut Arazi Kullanımı
durumunda imar bonuslarının satışı söz konusu olmalı.
 Mülkiyet Bilgileri
 Mevcut Planlar

36
 İMAR HAKLARI TRANSFERİ (İHT)
BAKANLIK UYGULAMA SÜRECİ
İHT Yasası

 Uygulama Yönetmeliği
 Banka, Fon

BELEDİYE BÖLGE BONUS

Planlama İHT Planı

Komitesi Gönderen Bonus Alan
 Sermaye Geliş. Planı Bölge Bölge
 Birim Yoğunluk
 Piyasa Analizleri (korunan) (gelişen)
TL  Birim Bonus
 Kamu Yararı Planı  Bonus Hesaplama
Kapasite Bölgelerin Tasarımı  Kredi Hesaplama

Senaryo Geliştirilmesi

BELGE BÜYÜKLÜK
 ÇED Raporu  Arz ve Talep Dengesi
 Altyapı Kapasite Analizi  Teşvikler ve Kısıtlar
 Yaşam Kalitesi Etki Raporu  Transfer Edilebilir İmar Hakkı Sayısı

BANKA BONO
 Fon Kaynakları
 Sertifika hazırlanması
 Bono Fonları
 Sertifikanın Kullanımı
 Bonus Sertifikalarının Alım ve Satım İşletmleri
 Alım ve Satım Kısıtları

37
9 Kentsel Dönüsüm Fonu
Kurulmalı
,

Kentsel gelişme dinamikleri iyi kurgulandığında, kendi kaynağını

kendi yaratan projeler üretebileceği gibi çapraz finansman yöntemi
ile projeler arası kaynak transferleri de sağlayacak yeni finansman
araçları geliştirilebilir.
Toplu Konut Fonuna benzer bir Kentsel Dönüşüm Fonu ise özel-
likle gelir seviyesi düşük yurttaşlarımızın kredi alma potansiyelini
artırması ve yerel odaklı dönüşüm projelerinin gerçekleştirilmesi
açısından önem kazanacaktır.

Fonun kaynakları 1/3 oranında İlçe Belediyeleri, Sivil Toplum

Örgütleri ve Girişimciler arasında eşit olarak kullandırılmalı. Üç taraf
bir araya geldiğinde fondan yararlanmalı.

38
39
10 .
Sosyal Riskler Azaltılmalı

Kentsel dönüşüm yalnızca yapı risklerinin azaltma odaklı değil,

yaşam risklerinin de azaltılması öncelikli olduğu bir süreç olarak
tasarlanmalı. O nedenle, kentsel dönüşüm projelerinde yaşama
dair toplumsal kalkınma ve ekonomik gelişme programları önemli
olmalıdır.

Dönüşüm projelerinin etkileri önceden araştırılmalı, olası olumsuz

etkiler tanımlanmalı, bu etkilerin azaltılması için Çevre Etki Değer-
lendirme (ÇED) gibi Sosyal Etki Değerlendirme (SED) Raporları
zorunlu olmalı.

SED Raporlarının günümüzde dönüşüm projelerinde yaşanan

olumsuzlukları minimize edecek, empati yoluyla beklentilerin or-
taklaştıracak ve uzlaşma yoluyla gerilimsiz örnek projeler geliştiril-
mesi için yönlendirici olacaktır.

Ka

yn
ak
:K
ent
selSt
rateji
41
Kaynak: KentselStrateji
www.kentselstrateji.com
kentselstrateji
Kentsel Strateji