BU NOTLARDA YER ALAN DERSLER
1- Erken çocuklukta gelişim
2- Çocuk edebiyatı
3- Çocuk ruh sağlığı
4- Drama
5- Yöntem, teknik ve uygulama
6- Erken çocuklukta gelişim
7- Oyun gelişimi
ERKEN ÇOCUKLUK EĞİTİMİNE
GİRİŞ
TANIMI
1993 yılındaki XIV. Milli Eğitim Şurası’nda okul
öncesi eğitimin tanımı ve kapsamı şu şekilde
ifade edilmiştir: “Okul öncesi eğitimi, 0-72 ay
grubundaki çocukların gelişim düzeylerine ve
bireysel özelliklerine uygun, zengin uyarıcı ve
çevre imkanları sağlayan, onların bedensel, zi-
hinsel, duygusal ve sosyal yönden gelişmele-
rini destekleyen, kendilerini toplumun kültürel
değerleri doğrultusunda en iyi biçimde yönlen-
diren ve ilköğretime hazırlayan, temel eğitimin
bütünlüğü içerisinde yer alan bir eğitim süreci-
dir.
• Doğumdan temel eğitime kadar sürer.•
Çocukların tüm gelişim alanlarının geliş-
mesini amaçlar.
• Bireysel farklılıkları dikkate alır.
• Zengin uyarıcı çevresi sunar.
• Sosyal çevre ve kültürel değerlerin akta-
rılmasını amaçlar.
• Sonraki eğitim basamağı için hazırlayıcı-
dır.
OKUL ÖNCESİ EĞİTİMİN AMAÇLARI
1. Toplumsal amaçlar:
• Çalışan kadınların çocuklarına bakmak.
• Her çocuğa eğitim sağlamak ve onların
bireysel gelişimlerine katkıda bulunmak.
• Çocukların birbirleriyle başkalarıyla iliş-
ki içinde bulunmasına sosyalleşmesine
katkıda bulunmak.
2. Eğitim amaçlar:
• Çocuğum duyu organlarının eğitmek ve
çevreye olan duyarlılığını arttırmak.
3. Gelişimsel amaçlar:
• Çocuğun doğal gelişimine temel alarak
gelişimle ilgili deneyimlerini önem vermek
NOT:
Türkiye’de 1973 yılında çıkarılan 1739 sayılı
Milli Eğitim Temel Yasası’nda okul öncesi eği-
timin amaçları:
• Çocukların beden, duygu gelişimi ile te-
mel alışkanlıklar kazanmalarını sağlamak
• Çocukların ilköğretime hazırlamak
• Koşulları elverişsiz ailelerden gelen ço-
cuklar için ortak bir yetiştirme ortamı ya-
ratmak
• Çocukların Türkçeyi doğru ve güzel ko-
nuşmalarını sağlamak
İLKELERİ
1- Bireysel farklılıklar
2- Yaşamın temeli
3- Özel alıcı dönem
4- Gereksinimlere duyarlı
5- Bütünlüğü gözetmeli
6- Etkin katılım ve ilgi
7- Bildiklerinden başlanmalı
8- Öğrenmesinde kendisi aktif olmalı
9- Kendini denetlemeli
10- Oyun önemli
11- Duygu, tutumları önemlidir.
 OKUL ÖNCESİ EĞİTİME TABİ OLAN
BİREYİN İHTİYAÇLARI
1. Iyi bakım, sevgi ve şefkat
2. Güven
3. Hareket ve oyun
4. Yetişkin desteği, özgürlük
5. Yaratıcılığı destekleyici ve estetik duygu-
sunu geliştirici ortam
6. Kendini tanıma, kanıtlama
OKUL ÖNCESİNDE KAZANDIRILMASI
GEREKEN ALIŞKANLIKLAR
• TEMEL ALIŞKANLIKLAR
1. Uyku
2. Yemek yeme
3. Tuvalet ve temizlik
• SOSYAL ALIŞKANLIKLAR
1. Kurallara uyma
2. İşbirliği yapma
3. Alınan kararlara katılma
4. Paylaşma
5. Sorumluluk üstlenme
OKUL ÖNCESİ ÖĞRETMENİN GÖREV VE
NİTELİKLERİ
1. Genel kültür genel yetenek bilgisi, öğret-
menlik meslek bilgisi ve alan bilgisine sa-
hip olmalıdır.
2. Eğitim programını düzenleme, planlama,
hazırlama ve uygulamalıdır.
3. Mesleği ile ilgili yayınları okumalı.
4. Öğretim yöntem tekniklerde yenilikleri bil-
meli.
5. Her türlü araç gereçten yararlanmalı.
6. Çocuklara çok yönlü destek olmalıdır.
7. Aile ile ilişkiyi sağlamalı ve planlamalıdır.
8. Okulu öğrencilerinde sonra terk etmelidir.
9. Öğrenciler için önleyici işlev kullanmalı.
10. İlgili evrakları takip etme ve imzalama.
11. Müdürün verdiği görevleri yerine getir-
melidir.
OKUL ÖNCESİ ÖĞRETMENİNİN
ÖZELLİKLERİ
1. Sabırlı olmalıdır, çocukları sevmelidir.
2. Çocuklardan sıkılmamalıdır.
3. Çocukların eğitiminden sorumlu, sağlığı-
nı, güvenliğini korumalıdır.
4. Kendini güncellemeli, mesleğine her gün
yenilik katmalı.
5. Kılık kıyafetine dikkat etmeli, düzenli, mo-
del olmalıdır.
6. Kendine güvenen, bireysel farklılıkları dik-
kate alan, hümanist, hoş görülü olmalıdır.
7. Empati yeteneği gelişkin olmalı.
E VAPLI TEST-1
C
1. Okul öncesi eğitim ile ilgili aşağıdaki ifa-
delerden hangisi yanlıştır?
A) Çocuğun tüm gelişim alanlarını destekler.
B) Çocuğum mevcut potansiyelini ortaya çı-
karmasını amaçlar.
C) ilkokulun gerektirdiği birtakım yeterlilikler
kazandırır.
D) Çocuğun gelişimi için yeterli çevre sunar.
E) Sadece eğitim kurumlarında belirli prog-
ramlar dahilinde sunulur.
2. Aşağıdakilerden hangisi okul öncesi eği-
timin amaçlarından değildir ?
A) Çocukların Türkçeyi doğru konuşmaları-
nı sağlamak
B) Okuma yazma çalışmaları yapmak
C) Çocukları ilköğretime hazırlamak
D) Elverişsiz şartlardan gelen çocuklar için
uygun yetişme ortamı hazırlamak
E) Çalışan kadınların çocuklarına bakmak
3. Aşağıdakilerden hangisi çocuğun geli-
şimini bilmenin okul öncesi öğretmenin
okuldaki uygulamalarına faydalarından
biri değildir?
A) Çocuğu gelişim özelliklerine göre yönlen-
direbilme
B) Çocuğun davranışlarının nedenlerini an-
layıp ona göre davranma
C) Etkinlikleri Çocukların gelişimsel güzelle-
rinden uygun hazırlama
D) Çocukların ihtiyaçlarını belirleyerek on-
ların ihtiyaçlarını karşılama
E) Aile içinde özel çatışma durumlarını tes-
pit ederek ilgili yerlere bildirme
4. Aşağıdakilerden hangisi okul öncesi eği-
timin temel ilkelerinden biri değildir?
A) Okul öncesi eğitim süreci aile katılımın-
dan bağımsız olmalıdır.
B) Çocukların, kendilerini başkalarının duy-
gularını fark etmesi desteklenmelidir.
C) Eğitim, çocuğun Kendine saygı ve gü-
7. Aşağıdakilerden hangisi okul öncesi eği-
ven duyması sağlanmalı.
D) Tüm etkinlikler oyun Temelli olarak dü-
zenlenmelidir.
E) Çocukların Türkçeyi doğru ve güzel ko-
nuşmaları için gereken önem verilmelidir.
5. Aşağıdakilerden hangisinin okul öncesi
eğitimin tanımı içerisinde yer almaz?
A) Bireysel özelliklere uygun olma
B) Gelişimsel düzeyleri uygun olma
C) Zengin uyarıcı çevre Sağlama
D) Eğitim süreci
E) 3-6 Yaş arasını kapsama
6. Aşağıdakilerden hangisinin okul öncesi
öğretmeninin yapması gereken bir dav-
ranıştır?
A) Çocuğa Gözlerin güzel olmadığını söyle-
mek
B) Çocuğun eksik bir yönünü arkadaşlarına
anlatmak
C) Sınıftaki bütün çocukların resimlerini pa-
noya asmak
D) Öğrenme ortamını bozan çocukları azar-
lamak
E) Çocukların serbest oyunlarını sürekli mü-
dahale etmek
timinin ilkelerinden değildir?
A) Şartları elverişsiz çevrelerden ve aileler-
den gelen çocuklar için ortak bir yetişme
ortamı hazırlanması için çaba gösterilir.
B) Aile bireylerinin öğrendikleri bilgileri dav-
ranışa dönüştürmelerine yardımcı olur.
C) Çocuğun gelişimi ve okul öncesi eğitim
program düzenli olarak değerlendirilir.
D) Çocukların beslenme, uygun, öz bakım
becerileri, doğru ve sağlıklı temel alış-
kanlıklar kazanmalarının yanında doğa
sevgisi ile çevreye duyarlı olmalarını sağ-
lanır.
E) Eğitim etkinlikleri; çocukların sevgi, say-
gı, işbirliği, katılımcılık, sorumluluk, yar-
dımlaşma ve paylaşma duygularını geliş-
tirici nitelikte olur.
8. Okul öncesi eğitimle ilgili olarak Aşağı-
dakilerden hangisi doğru değildir?
A) Okul öncesi eğitim kurumunda, Aile de
ya da alternatif programlarda verilir.
B) Sistemli ve planlı bir eğitim sürecidir.
C) Çocuğun doğumundan ilkokula başlaya-
na kadar olan zaman dilimindeki çocuk-
lara verilen eğitimdir.
D) Çocuğun, bulunduğu toplumun kültürel
değerlerinin tanımasını, benimsemesini
ve toplumla uyumunu gözetir.
E) Çocuğa uyarıcı olmayan sadece bir çev-
re sunar.
9. Okul öncesi eğitimin tanımı içerisinde
aşağıdaki özellikleri hangisi yoktur?
A) Temel eğitimin ayrı bir parçası olarak iş-
lev görmek
B) Toplumun kültürel değerleri doğrultu-
sunda onları en iyi biçimde yönlendirmek
C) Çocukların bedensel, zihinsel, duygusal
ve sosyal yönlerden gelişmelerini des-
teklemek
D) Zengin uyarıcı çevre olanakları sağlamak
E) ilköğretime hazırlamak
10. Okul öncesi (erken çocukluk dönemi)
çocukları ile ilgili aşağıdakilerden hangi-
si yanlıştır?
A) Okula ve topluma uyum için temel olan
sosyal becerileri geliştirir.
B) Kendini ifade etmeyi öğrenir.
C) Daha sonraki yıllarda öğreneceklerini
destekleyecek temel bilgi ve beceriler
kazanır.
D) Yetişkinler ve diğer çocuklarla ilişki kurar.
E) Algılanan dünyaya ilişkin nesne devamlı-
lığı ilkesinin kazanır.
11. Aşağıdakilerden hangisi çocuğu okul
öncesi yıllarda karşılanması gereken te-
mel gerekenlerden biri değildir?
A) Fiziksel tehlikelerden korunması
B) Sevgi ve şefkat gösterilmesi
C) Yeterli beslenme ve sağlıklı bakımının
sağlanması
D) Disiplin ve otoriteye bağlı olması
E) Yakınlık kurabilecek Bir yetişkinin olması
12. “Okul öncesi dönemde zihinsel gelişim
diğer gelişim alanlarında daha önemlidir,
dolayısıyla bu alanın geliştirilmesine özel
önem verilmelidir.” düşüncesini sahip bir
okul öncesi öğretmeni okul öncesi eğiti-
min aşağıdaki ilkelerden hangisi ile çe-
lişmektedir?
A) Çocuğun gelişiminde özel alıcı dönem-
lerin olması
B) Eğitimin çocuğun gereksinimlerine du-
yarlı olması
C) Okul öncesi dönemin yaşamın temeli ol-
ması
D) Eğitimin çocuğun bütünlüğünü gözetme-
si
E) Her çocuğun farklı bir birey olması
13. Dört yaşındaki Asya annesine gereksinim
duyduğunda onu bulunmamakta, annesi
tarafından istenmemekte ve korunmamak-
tadır.
Bu durumda Asya’nın aşağıdaki gereksi-
nimlerden hangisi karşılanmamaktadır?
A) Hareket ve oyun
B) Sağlıklı bakım
C) Kendini tanıma
D) Beslenme
E) Sevgi ve ilgi
14. Okul öncesi dönem çocuğunun gereksi-
nimleri ve temel ilkeleri ile ilgili aşağıda-
kilerden hangisi söylenemez?
A) Oyun çocuk için hm bir eğlence hem de
ciddi bir iştir.
B) Okul öncesi eğitimde öncelikleri çocu-
ğun gereksinimleri belirler.
C) Çocuk yeni öğrenmelerini önceki yaşan-
tılarıyla ilişkilendirmeye çalışır.
D) Her çocuğun kendine özgü öğrenme hızı,
yeteneği ve kapasitesi bulunmaktadır.
E) Çocuğun gereksinimlerini karşılarken
ye-tişkinin sahip olduğu tutumlar
önemsizdir.
15. Aşağıdaki verilerden hangisi okul öncesi
eğitimin amaç ve ilkeleri arasında göste-
rilemez?
A) Çocukların beden, zihin ve duygu gelişi-
mini ve iyi alışkanlıklar kazanmasını sağ-
lamak
B) Çocukları okul yaşamına hazırlamak
C) İmkanları yetersiz olan çevre ve aileler-
den gelen çocuklar için ortak birr yetiş-
tirme ortamı yaratmak
D) Konuşulan dili etkin olarak ve güzel ko-
nuşmalarını sağlamak
E) Çocukların kişisel özelliklerini belirginleş-
tirerek uygun yönlendirme yapmak.
16. Aşağıda verilen ifadelerden hangisi bir
okul öncesi eğitim süreci için doğru bir
özellik değildir?
A) Çocukları bedensel gelişim alanlarını et-
kiler
B) Çocukların kendilerini toplumun kültürel
değerlerini en iyi biçimde yönlendirmele-
rine olanak sağlar
C) Okul hayatları içerisinde akademik başa-
rılarına bir etkisi yoktur.
D) Çocukları aynı zamanda duygusal ve
sosyal yönden gelişimlerini destekler
E) 2 ay kadar çocukların gelişim düzeylerine
ve bireysel özelliklerine uygun ortamlar
sağlar
17-
18. Aşağıdakilerden hangisi Türk Milli Eğitim
sisteminin genel amaçlarına uygun ola-
rak okul öncesi eğitimin görev ve amaç-
ları arasında gösterilemez?
A) Çocukların beden, zihin ve duygu gelişi-
mini ve iyi alışkanlıklar kazanmasını sağ-
lamak
B) Çocukların yetersiz olan fiziksel gelişim-
leri destelemek
C) Çocukları ilkokula hazırlamak
D) İmkanları yetersiz çevrelerden ve aileler-
den gelen çocuklar için ortak bir yetiştir-
me ortamı hazırlamak
E) Çocukların konuştukları Türkçe’yi doğru
ve güzel aktarmalarını sağlamak
19. 19. Okul öncesi dönemde bulunan Meryem
Çevresindeki kişilerle ilişkilerinde onlar an-
lamaya çalışmaktadır.
Bu durum okul öncesi eğitimin hangi il-
kesi doğrultusunda bir çalışmayı gerek-
tirmektedir?
A) Çocukların konuştukları dili daha doğru
ve güzel olarak konuşmalarını destekle-
mek
B) Çocuğun kendine saygı ve güven duy-
masın sağlamak
C) Çocukların kendilerine ve başkalarının
duyguların fark etmesini desteklemek
D) Çocukların kültürel özelliklere uygun
davranmalarını desteklemek
E) Çocuğun başarabileceği alanları göster-
mek
20. 23. Aşağıdakilerden hangisi okul öncesi öğ-
I. Bireylerde oluşturulmak istenen ahlaki ve retmeninde bulunması gereken özellik-
lerden biri değildir?
sosyal değerlerinin oluşumuna çocuk-
A) İyi bir mizah duygusuna sahip olmak
lukta başlanmalıdır.
B) Kontrolü kaybetmeden çeşitli etkinlikler-
II. Toplumların çocuk gelişimine birikim
le ilgilenebilmek
yapmaları onlar adına gelecekte ekono-
C) Örnek davranışlar sergilemek
mik kazançlar sağlar.
D) Bireysel çalışmalara ağırlık vermek
III. okul öncesi eğitim hakkı ile çocuklara fır-
E) Çocukça davranışlar karşısında rahatsız
sat eşitliği hakkı tanınır.
Yukarıda verilen öncüllere göre hangi- olmamak
sinde okul öncesi eğitimin önemi ve ge-
rekliliğinden bahsedilmektedir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve II
D) II ve III 24. Aşağıdakileren hangisi 0-72 aylık çocuk-
ların eğitim sürecine ilişkin okul öncesi
E) I, II ve III
eğitim amaçlarından değildir?
A)Çocukların beden, zihin ve duygu gelişi-
mini ve iyi alışkanlıklar kazanmasını sağ-
21. Okul öncesi eğitimin birçok avantajı bulun- lamak.
maktadır. Hem çocukların gelişmeleri, hem B) Onları ilkokula hazırlamak.
toplumsal değerler hem de aile kurumuna C) Çocuklara evde aileleriyle birlikte en iyi
önemli destekler sunmaktadır.
eğitimin verilmesini sağlamak.
Buna göre aşağıda verilen özelliklerden
hangisi okul öncesi eğitimin avantajları D) Şartları elverişsiz çevrelerden ve aileler-
arasında gösterilmez? den gelen çocukları için ortak bir yetiştir-
A) Çocukların sosyalleşmesini sağlar me ortamı hazırlamak
B) Kendi özelliklerinin farkındalığını artırır E) Çocukların Türkçeyi doğru ve güzel ko-
C) Ev dışındaki hayatı tanır nuşmalarını sağlamak.
D) Toplumsal kuralları öğrenir.
E) Gireceği sınavlara hazırlanır

22-
25. Okul öncesi eğitim ile ilgili aşağıda veri-
lenlerden hangisi doğru değildir?
A) Çocuğun tüm gelişim alanları destekle-
meye yöneliktir.
B) Çocuğun 36- 72 aylık zaman dilimindeki
eğitim sürecini kapsar.
C) Çocukların ilköğretime hazırlığı kapsar.
D) Ailede ya da alternatif programlarda da
verilen eğitim sürecidir.
E) Bireysel farklılıklara uygundur.
 29. Okul öncesi öğretmeni olan Nilay öğretmen
sanat çalışmalarında kullanım için farklı ma-
teryalleri masalara hazırlar. Çocuklara “ ço-
cuklar bulutların üzerinde yaşadığınız şehir
nasıl olurdu?” şeklinde bir soru sorar. Ço-
cukların masallardaki materyalleri, kesme,
boyama, yapıştırma vb şekillerde kullana-
rak bulutların üzerinde yaşayabilecekleri bir
şehir inşa etmeleri için rehberlik yapar.
Nilay öğretmen verdiği yönerge ile ço-
cukların temelde hangi becerilerini ge-
27. Aşağıdakilerden hangisi okul öncesi eği- liştirmeyi hedeflemektedir?
timin ilkelerinden değildir? A) Psiko-motor B) Yaratıcılık

A) Eğitim sürecinde çocuğun bildiklerinden C) Kendine güven D) Sosyal Gelişim
başlanmalı ve deneyerek öğrenmesine E) Bilişsel

olanak tanınmalıdır.
B) Eğitim çocuğun, kendine güven ve say-
gı duymasını sağlamalı, ona öz denetim
kazandırmalıdır.
C) Çocukların kendilerini ve başkalarının
duygularını fark etmesi desteklenmelidir.
D) Çocukların öğrenmelerinin sonuçlarına
karşı yargılayıcı dönüt verilerek öğrenme
kolaylaştırılmalıdır.
E) Programlar hazırlanırken ailelerin ve için-
de bulundukları çevrenin özellikleri dik-
kate alınmalıdır.

30. Aşağıdakilerden hangisi Okul Öncesi

Eğitim Kurumları Yönetmeliği’nde yer
alan okul öncesi eğitim amaçlarından
28. Aşağıdakilerden hangisi okul öncesi biri değildir?
eğitimin temel ilkelerinden biri değildir?
A) Çocuklara sevgi, saygı, sorumluluk vb.
A) Çocukların gereksinimlerine ve bireysel
değerleri kazandırmak
farklılıklarına uyguluk.
B) Çocukları İlkokula hazır hale getirmek
B) Demokratik eğitim anlayışına uygun eği-
C) Çocukların Türkçeyi doğru ve güzel ko-
tim ortamları hazırlamak
nuşmalarını sağlamak
C) Çocuklara öz denetim kazandırmak
D) Çocukların beden ve sosyal gelişimlerine
D) Grupların yetenekleri doğrultusunda bir
katkı sağlamak
mesleğe hazırlamak
E) Çocuklar arasında rekabet oluşturarak
E) Eğitim sürecine çocuğun ve ailenin katı-
onları geleceğe hazırlamak
lımını sağlamak
1-E 2-B 3-E 4-A 5-E 6-C 7-B 8-E 9-A 10-E 11-D 12-D 13-E 14-E 15-E 16-C 17-X18-B 19-C 20-E 21-E 22-X 23-D 24-C 25-B 26-B 27-D
 DÜNYA’DA OKUL ÖNCESİ EĞİTİM
i. İlk Çağ (Platon-Aristoteles-Cicero-Quin-
tilianus)
ii. Orta Çağ
iii. Yeni Çağ (Comenius-Locke-Roussea-
u-Erasmus-Rebalais-Montaigne-Martin
Luther)
iv. Yakın Çağ (Pestalozzi-Fröebel-J.Dewey-
v. Montessori-Piaget-Vygotsky-Gardner-E-
kolojik)

TÜRKİYE’DE OKUL ÖNCESİ EĞİTİM

i. Cumhuriyet öncesi
ii. Cumhuriyet sonrası

DÜNYA’DA OKUL ÖNCESİ EĞİTİM

İLK ÇAĞ

PLATON-ARİSTOTELES
» Çocukların devletin çıkarları doğrultusun-
da yetiştirilmesi gerektiğini söyler.
» Çocuklar 6 yaşından önce eğitime alın-
maması gerektiğini söylemiştir.
» Platon çocuk gelişimini dört aşamada in-
celer; Bebeklik (0-3)
» Çocuğun koruma altında olduğu dönem-
dir.Kreş dönemi (3-6)
i. Oyun annenin anlattığı hikaye ve roman-
lardır.Temel dönem (6-13)
i. Öğretim faaliyetlerinin başladığı dönem-
dir.
i. Matematik, müzik eğitiminin alınmaya
başlandığı dönemdir.
i. Orta dönem (13-16)
i. İleri düzey matematik, müzik, felsefe, si-
yaset eğitiminin alındığı dönemdir.

QUANTİLİANUS

◊ Quantilianus’a göre, eğitim yedi yaşından

değil biryaşından itibaren başlamalıdır.
Eğitim eğlenceli, oyun halinde olmalıdır
ki, çocuk büyüyünce okuma yazmaya
karşı isteksizlik duymasın.
 ◊ Çocuklar için taklit önemlidir diyecek ve • Bu dönemde; Erasmus, Rebalais, Monta-
öğreticilerin iyi bir model olması gerekti- igne, Martin Luther gibi çağdaş düşünür-
ğini ifade edecektir. ler ortaya çıkmıştır.

ORTAÇAĞ COMENİUS
i. Merkezde dinin egemen olduğu bir eği- • Erken yaşta okula çocukların alınmaması
tim anlayışı gerektiğini, evde anneleriyle bulunmaları-
i. benimsenmiştir. nı ifade etmiştir.
i. Feodal düzene bağlı bir eğitim sistemi • Ona göre en iyi öğrenme duyular yoluyla
şekillenmiştir. olmalıdır.
i. Eğitimi kilise üstlenmiş, eğiticiler din • Ona göre çocukların akranlarıyla oynama
adamları olarak görev yapmıştır. ihtiyacı vardır, bu ihtiyaç karşılanmalıdır.
i. Eğitim, baskıcı, itaat ve cezaya dayaldır. • İlk resimli kitap olan «Orbis Pictus» (re-
i. Avrupa karanlık çağ yaşarken islam dün- simlerle dünya) adlı kitabı yazmıştır.
yası daha ileride olduğu ifade edilebilir. • Eğitim ile görüşlerini açıkladığı kitap ise
i. İslam dünyasında Farabi, İbn_i Sina, Sadi «Büyük Didaktika» adlı eserdir.
gibi düşünürler eğitim üzerine söyledikleri • Çocuğun eğitilmesinde onun gelişim dü-
ortaçağda islam dünyasının daha iç açıcı zeyini dikkate almış ve eğitimin;
olduğunu gösterir. i. Anaokul
ii. Ana dil okulu
İSLAM DÜŞÜNÜRLERİ iii. Latince okulları
iv. Üniversite şeklinde bir süreç olmalıdır ve
• İBN-İ SİNA
her bir aşama 6 yıl sürmelidir.
Çocuğun ruh ve bedeni paralel geliştirilmeli der.
• Üç bilgi türü var: bilimsel-ahlak-tanrı sev-
Çocuğun ilk eğitimi ahlak eğitimi olmalıdır.
gisi.
Çocuk 6 yaşına gelince okula gönderilmeli der.
Her yaşın hali vardır, çocuğun halinde oyun
J.LOCKE
kullanılmalıdır.
• Eğitimin amacı mutluluğun gerçekleşme-
• SADİ sidir.
Ağaç yaş iken eğilmeli görüşünü savunmakta- • Eğitimin laftan ibaret deyimlerle değil,
dır. nesne ve oyunlarla eğitimin gerçekleş-
mesini söyler.
• FARABİ
Çocuklar potansiyel olarak öğrenme yetisine • Eğitim bir amacı da boş levhayı doldur-
sahiptir. maktır.
YENİ ÇAĞ • Mutluluk için sağlıklı beden ve duyu or-
ganlarına sahip olmalıyız.
• Din yerine hümanistik felsefe ortaya çık-
• Eğitimde başarıyı yakalamak için çocu-
mıştır.
ğun içgüdülerinden yararlanılması gerek-
• Cogito ergo sum» ve aklın egemenliği dö-
tiğini söyler.
neme damga vurmuştur.
• Çocuk oyun içinde içinden geldiği gibi
• Katı disiplin yerine hoşgörü anlayışı ge-
davranmalı yani özgür olmalıdır. Emir ve
lişmiştir.
kurallar ile eğitim olmamalıdır.
• Çocuğa doğru model oluşturulmalıdır.
 • «Eğitim Üzerine Bazı Düşünceler» adlı ya-
pıtı vardır.
FENELON
• Çocuklara doğru alışkanlıklar kazandıra-
rak sabırlı, dengeli, sakin, çalışkan olabi-
leceğini söyleyerek erken yaşta eğitimin
başlamasına dikkat çekmiştir.
• Ona ün kazandıran ise «Kızların Eğitimi»
adlı eseridir.
J.J.ROUSSEAU
• Rousseau doğallığın önemini vurgula-
maktadır. Doğayı ya da şeyleri doğal ol-
mayan insan bozabilir.
• Çocuğun eğitiminde doğal unsurlar kul-
lanılmalıdır ve çocuğun doğası oyundur.
• Çocuk özgür bırakılmalı ve sevilmelidir.
• Ona göre oyunda el işlerine dayalı etkin-
liklere daha çok yer verilmelidir.
• “Emile” adlı eseri de çocuk için yazmış
ve bir erkek çocuğun yetiştirilmesini ele
almıştır.
• Rouseau’ya göre çocuğun gelişim aşa-
maları 5 evredir;
1. Bebeklik(0-2)
2. Çocukluk(2-12)
3. Ön Ergenlik (12-15)
FROEBEL
4. Ergenlik (15-20)
5. Yetişkinlik(20-)
YAKIN ÇAĞ
• Yakın çağ başlangıcı olarak 18. yy da
dünya tarihine damga vuran unsur «Ay-
dınlanma ve akıl çağı ve Endüstri çağı»
olmasıdır.
• Dönemdeki gelişmeler eğitimin de bilim-
sel bir yapı üzerine oturtulmasına neden
olmuştur.
• Bunun yanında sanayi devrimini ve orta-
ya çıkardığı sonuçları dikkate alarak okul
öncesi eğitimi yorumlamak gerekir.
PESTALOZZİ
• Rousseau’nun tabiat sevgisinden etkilen-
miştir.
• Eğitimin pratik amaçlı olması gerektiğine
inanır.
• Pestalozzi ilk “okul” açan kişidir. Bu oku-
lu da açık hava olarak tasarlamış ve uy-
gulamıştır. Bu sebeple öncü düşünürdür.
• Okullar için «suni makinelerdir» diyerek
eleştirir. Bu eleştiriler üzerinden geliştir-
diği sisteminin adına «Metod» adını verir.
• Kurgulamış olduğu eğitimde bireysel
farklıları dikkate almış ve önemsemiştir.
• Toplumsal farklılıkların giderildiği bir eği-
timden söz etmiştir. Buna eşitlikçi eğitim
der.
• Ortaya koyduğu eserlerde «How Gertru-
de Teaches her Children (Gertrude Ço-
cuklara Nasıl Öğretiyor?) ile Leonard ve
Gertrude adlı eserlerdir.
• Organların eğitilmesi eğitimin temelidir.
(düşünmeduymak- yapmak)
• Kendi çocuğu ile çalışmalar yapmış, ka-
yıtlar tutmuş ve bu kayıtlar ilk bilimsel ka-
yıtlar olarak ifade edilir.
• En önemli eseri “kuğunun şarkısı” dır.
• Froebel, Pestalozzi’nin öğrencisidir.
• Eğitimin amacı yaratıcılıktır. İlk kez yarat-
ma güdüsünden bahsetmiştir.
• İnsan yaratarak akıllı varlık olmuştur. (Ga-
be=yaratım (gabe setleri))
• Froebel 1826 yılında Blankburg’da ilk
anaokulunu açmıştır.
• Bu okulun ismi “Kindergarten” (çocuk
bahçesi) dir.
• Oyun için, çocuğun iç dünyası olduğunu
söyler.
• Oyun eğitimde yol göstericidir
 • Fröebel’in oyunları gelişi güzel değil, eği- alıştırmaları)
tici oyunlardır. Kullandığı materyallerde 4- Akademik gelişim (okuma yazma)
doğanın minyatürü olan geometrik ma-
PİAGET
teryallerdir.
• Dans, müzik, oyun önemlidir. • Çocukların dünyaları yetişkinlerin dünya-
• Kendi bestelediği müzikler vardır. larından tamamen farklıdır.
• • Çocuğun dünyası olgunlaşma sürecine
Not: Froebel’in öğrencisi Margarathe Carl Sc-
dayalı bilişsel gelişim ile açıklanabilir.
hurz ABD’de ilk anaokulunu açmıştır.
• Zihinsel gelişimi etkileyen 4 temel faktör
MARİA MONTESSORİ bulunur:
• Erken çocukluk eğitim programı geliştir- 1-Olgunlaşma
2- Yaşantı
miştir.
3-Toplumsal Aktarım
• Doğal oyun ortamlarının olması gerekti- 4-Dengeleme
ğini, uyumlu renklerin kullanılması gerek-
tiğini, somuttan-soyuta, basitten-uzağa • Bilişsel gelişimde 4 dönem bulunur;
şeklinde suni ortamlarda eğitim verilmesi 1- Duyu motor
2-İşlem Öncesi
gerektiğini söyler.
3-Somut İşlemler
• Ona göre birey kendi istediği kadar öğ- 4-Soyut İşlemler
renebilir.
• “Hiçbir insan başka bir insanı eğitemez”
VYGOTSKY
düşüncesiyle materyaller geliştirmiştir.
• Çocuk için öğrenme kültürel gelişim bo-
• Çocuk ve yetişkin yapısal olarak farklıdır.
yunca önce sosyal boyuta ulaşır sonra bu
• Eğitimde metod değil, insanın kişiliği göz
içselleşerek psikolojik boyuta ulaşacaktır.
önüne alınmalıdır.
Bu süreç çevreye uyum sağlamadır.
• Temel ilkeleri:
• Yüksek zihinsel işlemlerin düzenlenme-
1- Çocuğa saygı,
sinde, düşüncenin gelişiminde en temel
2- özümleyici akıl,
araç olarak «dil» faktörünü görür.
3- kritik dönemler,
• Aynı zaman da rehbere dikkat çeker.
4- hazırlayıcı çevre,
Çünkü rehber ona yol gösterici, öğretici
5- kendini eğitme
etkendir.

ÇOKLU ZEKA KURAMI

Montessori Programının Özellikleri
• Çocuk merkezlidir.
• 2-6 yaşları kapsar.
• Karma yaş grupları bulunur.
• Öğretmenin rolü, ortam yaratmaktır.
• Dört gelişim alanı desteklenmelidir:
1- Duyu gelişimi
2- Kavram gelişimi
3- Günlük yaşamda başarı (pratik yaşam
• Temsilcisi Gardner.
• Bireysel farklılıklar üzerine durarak, or-
taya koymuş olduğu 8 zeka türünün her
bireyde başka zeka türü ya da türlerinin
baskın olduğunu ifade ederek eğitimde
bu yönde olmalıdır der.
Bu zeka türleri:
1-Sözel-dilsel zekası,
2-Mantık ve matematik zekası,
 3-Kişiler arası sosyal zeka,
4-Görsel uzamsal zeka
5-Bedensel kinestetik zeka,
6-Müziksel ritmik zeka,
7-Kişisel içsel zeka,
8-Doğa varoluşcu zeka.
EKOLOJİK KURAM
• Temsilcisi Bronfenbrenner
Örnek: okul, aile,akraba,bakkal,sevgilisi…
2- Mezosistem
Mikro sistem arasındaki ilişkileri ve bu ilişki-
lerin
çocuk etkisi üzerindeki etkisidir.
Örnek: okul ile aile arasındaki ilişki.Sevgilisi
ile ailenin ilişkisi
3- Egzosistem
Çocuğun kendisinin içinde olmadığı, bunun-
la birlikte kendisini etkileyecek unsurlardır.
Örnek: babanın işi.Annenin arkadaş çevresi.
Hukuk sitemi.Baba işsiz kalır çocuk etkilenir

4-Makrsistem
Son halkadır. Bireyin içinde bulunduğu kül-
türe özgü tutumlardır.
Örnek: değerler, kitle iletişim araçları gibi

• Bireyin çevresindeki sosyal bağlamlarda-

ki ilişkiler üzerine odaklanmıştır.
• Bu kuram bireyi merkeze alan bir dizi
ekolojik sistemler içinde oluşmaktadır.
• Bu kuram dört alt sistemden oluşur;

1- mikrosistem
2- mezosistem
3- egzosistem
4- makrosistem

1- Mikrosistem
Çocuğun yüz yüze temasa geçtiği, hayatını
doğrudan etkilediği unsurlardır.
 EVAPLI TEST-2
4. “Çocukların oyunları gelişi güzel oyunlar
değil eğitsel oyunlardır” düşüncesini sa-
C vunan ve eğitimde müzik, dans ve eğlen-
cenin son derece önemli olduğunu belir-
ten düşünür aşağıdakilerden hangisidir?
A) Pestalozzi
1. “Çocuğun, yaşıtları ya da öğretmenle-
B) Rousseau
ri tek başına yapamayacağı bir beceriyi
aşama aşama destekleyerek tek başına C) Feneion
başarmasını sağlar.” diyerek sosyal etki- D) Froebel
leşime önem veren kuramcı aşağıdaki- E) Comenius
lerden hangisidir?
A) Piaget
B)Dewey
C)Vygotsky
D)Malaguzzi
E)Froebel

5. Çocukların Doğa tarafından eğitilmesi

2. Zihinsel gelişimi olgunlaşma, deneyim, gerektiğini savunarak Naturalizm atlı te-
sosyal etkileşim ve dengelenme olmak oriyi geliştiren düşünür aşağıdakilerden
üzere dört etmenin birbiriyle etkileşimi hangisidir?
sonucu oluştuğunu savunan kuramcı A) Pestalozzi
aşağıdakilerden hangisidir?
B) Froebel
A) Locke
C) Rous seau
B) Vygotsky
D) Locke
C) Piaget
E) Dewey
D) Bruner
E) Erkison

6. Resimlerin Dünyası (Orbis Pictus) adlı

3. Erken yaşta çocuğa öğrenmesi için her- resimli çocuk kitabını öğretmenlere ço-
hangi bir baskı yapılmaması gerektiğini cuklara doğayı anlatmaları için rehber
ve gerekli materyaller ve öğrenme orta- olarak yazılmıştır. Bu eğitimci düşünür
mı sağlandığında çocuğun kendiliğinden aşağıdakilerden hangisidir?
öğreneceğini savunan kuramcı aşağıda- A) Platon
kilerden hangisidir?
B) Locke
A) John Locke
C) Rousseau
B) Piaget
D) Comenius
C) Froebel
E) Aristo
D) Montessori
E) Loris Malaguzzi
7. Kendi gözlemlerinden yola çıkarak bire- 10. Her biri altı yıllık dört aşamalı bir okul
yin gelişim aşamalarını bebeklik, çocuk- sistemi sayesinde herkese her şeye öğ-
luk, ön ergenlik, ergenlik ve yetişkinlik retmenin mümkün olabileceğini savunan
olarak sınıflandıran düşünür aşağıdaki- düşünür aşağıdakilerden hangisidir?
lerden hangisidir? A) Comenius
A) Locke B) Locke
B) Rousseau C) Bacon
C) Piaget D) RAtke
D) Montessori E) Montaine
E) Froebel

8. “Erkenden çocuğun ruhuna gir yoksa bir 11. Kendi çocuğu üzerindeki gözlemlerine
başkası onu etkileyebilir, bu kişiyi de an- dayanarak yaptığı çalışma çocuk gelişi-
cak sen engellersin.” diyerek okul öncesi mi ile ilgili ilk bilimsel kayıt olarak kabul
eğitimin önemine değinen düşünür aşa- edilen kuramcı aşağıdakilerden hangisi-
ğıdakilerden hangisidir? dir?
A) Pestalozzi A) Froebel
B) Fenelon B) Rousseau
C) Froebel C) Pestalozzi
D) Comenius D) Montessori
E) Rousseau E) Aristo

9. Çocukların kafaca ve bedence yetenek- 12. Erkeklerde kötü huy ve davranışların

lerine göz önünde bulundurarak Metod önemli bir bölümünün anneler yolu ile
adlı bir sistem geliştiren kuramcı aşağı- kazanıldığını bunu önlemenin en iyi yo-
dakilerden hangisidir? lunun da kadınların eğitilmesi olduğunu
A) Piaton savunan düşünür aşağıdakilerden han-
gisidir?
B) Fenelon
A) Quintlianus
C) Aristo
B) Ratke
D) Pestalozzi
C) Descartes
E) Rousseau
D) Locke
E) Fenelon
13. “Çocuklar beş yaşına kadar öğretim ve ça- 16. “Kızların Eğitimi” isimli eser aşağıdaki dü-
lışmaya sokulmalıdır. Çocuğa oyun ve diğer şünürlerin hangisine aittir?
uğraşı olanakları sağlanmalıdır.” A) Plato
Bu düşünceyi aşağıdaki düşünürlerden
B) Çicero
hangisi savunmaktadır?
C) Gazali
A) Aristo
D) Fenelon
B) Platon
E) Pestelozzi
C) Quintlianus
D) Fenelon
E) Cicero

14. Çocukların erken yaşta devlet okulları- 17. “Büyük Didaktika” isimli eser aşağıdaki
na gönderilmesini ve devletin çıkarlarını düşünülen hangisine aittir?
koruyacak biçimde yetiştirilmesi gerek- A) Comenius
tiğini savunan düşünür aşağıdakilerden
B) John Locke
hangisidir?
C) Aristo
A) Platon
D) Dewey
B) Aristo
E) Pestalozzi
C) Fenelon
D) Comenius
E) Cicero

18. Çocuğa öncelikle alışkanlıkların eğitimi,

daha sonra ise fiziksel ve zihinsel eğitim ve-
rilmelidir. Alışkanlıkların eğitimi çocuk yaş-
ta verilir ve o dönemde çocuk, anne baba-
nın küçük bir kopyası olarak görülmektedir.
Öncelikli olan alışkanlıkların eğitimini ailenin
vermesi gerekir. Yukarıda alışkanlıklar eğiti-
15. Erken Çocukluk eğitiminin gerekliliğine minin belli yaşa kadar aile yanında verilmesi
inanarak ilk anaokulunu açan eğitimci tezi savunulmuştur.
aşağıdakilerden hangisidir? Bu görüş aşağıdaki kuramcılardan han-
gisine aittir?
A) Pestalozzi
A) Platon
B) Froebel
B) Aristo
C) Rousseau
C) Jean Jack Rousseau
D) Montessori
D) John Locke
E) Fenelon
E) M. Artin Luther
19. Ortaçağ’da çocuk ve eğitim ile ilgili aşa-
ğıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Bireylerin inançlı birer Hristiyan olabilme-
leri için gerekli eğitimin kendi kurumların-
da ve din adamları tarafından verilmesi-
ne özen göstermiştir.
B) Yetişkinin yapabileceği tüm görevler ço-
cuktan beklenmemelidir.
C) Çocuk özellikle Hıristiyan Dünyası için
yetişkinin küçük bir kopyası olarak gö-
rülmektedir.
D) Esas olan çocuk için özel bir korumanın
bulunmadığı bir ortamda yaşamayı ba-
şarı bilmektir.
E) Çocuk, sıkı disiplin altına alınması, itaat
etmeyi ve inanmayı öğrenmesi gereken
bir varlıktır.
20. Eğitimcilerle Bahçıvanlar arasında ben-
zetişim yaparak anaokulunu çocuk bah-
çesi olarak görmüş olan okul öncesi
eğitimin babası sayılan kişi aşağıdakiler-
den hangisidir?
A) Freud
B) Montessori
C) Fröbel
D) Locke
E) Montaigne
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
C C D D C D B E D A
11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
C E A A B D A B B C
TÜRKİYEDE OKUL ÖNCESİ EĞİTİM
CUMHURİYET ÖNCESİ
• Cumhuriyet öncesi çocuk eğitimi için ilk
örnek olarak «Sıbyan Mektepleri» verile-
bilir. Bunun yanında «Islahaneler, Derü-
leytam-ı Osmani, Darüleytamlar» vardır.
• 16 mart 1848 öğretmen yetiştirme okulu
açıldı
• 1870 de muallime okulu açıldı
(not: 1998-1999 lisans bölümü açıldı)
• Okul öncesinde eğitimde en somut ör-
neğini Satı Bey tarafından Beyazıtta özel
bir anaokulu kurulmuştur. Ve 1913 yılında
Tedrisat-ı Iptidaiye Kanun-i Muvakkati (İl-
köğretim geçici kanunu) ile anaokulları ve
sıbyan mektepleri ilköğretim içinde sayıl-
mıştır.
• 1915 yılında İstanbul da «Ana Öğretmen
Okulu» açılmış ve 1. Dünya savaşı nede-
niyle 1919 yılında kapatılmıştır.
CUMHURİYET DÖNEMİ
• 1927 - Anaokulu yetiştirmek için Ana Mu-
allime Mektebi açıldı.
• 1928 – Anaokulları kapatıldı.
• 1932 – İstanbul Belediyesi tarafından ço-
cuk yuvası açıldı. (Muittin Üstündağ tara-
fından)
• 1933 – Resmi anaokulda sadece 12 öğ-
retmen görev yapmaktadır.
• 1961-5 Ocak 1961 gün, 222 sayılı kanun-
la okul öncesikurumları isteğe bağlı ilköğ-
retim kurumları arasına alınmıştır.
• 1963 –Kız meslek liselerinde çocuk geli-
şimi bölümü açıldı.
• 1992 – Okul öncesi eğitim genel müdür-
lüğü kuruldu.
• 2014 – okul öncesi eğitim ve ilköğretim
kurumları yönetmeliği hazırlanarak yürür-
lüğe girmiştir.
MİLLİ EĞİTİM ŞURALARI KURUM MERKEZLİ EĞİTİMLER

IV. – V. ŞURA: 1949-1953• Okul öncesi EĞİTİM KU- HİZMET BAĞLI OL-
eğitimden ilk defa 4. şurada alt RUMU VERDİĞİ DUĞU KU-
komisyonda bahsedildi. 5. şurada YAŞ RUM
Resmi Bağımsız 36-66 ay Temel Eğitim
gündem olarak ele alındı. Anaokulları Genel Müdür-
lüğü

Özel Anaokulları 36-66 ay Temel Eğitim

IX. ŞURA: 1974 Genel Müdür-
lüğü
• Okul öncesi eğitimin amaç ve görevlerin-
den bahsedildi. Resmi / Özel 48-66 ay Temel Eğitim
Anasınıfları Genel Müdür-
X. ŞURA: 1981 lüğü
• Okul öncesi eğitim ayrıntılı olarak ele alın-
mıştır. Kız Meslek 36-66 ay Temel Eğitim
Lisesi/Üniversite Genel Müdür-
XV. ŞURA: 1996• Okul öncesi eğitim 2 yıl Uygulama lüğü
Anaokulları
zorunlu olmalıdır.
Kamu 36-66 ay Temel Eğitim
Kuruluşlarının Genel Müdür-
XVII. ŞURA: 2006 Kreş ve 0-66 ay lüğü
• 60-72 aylık çocukların okul öncesi zorun- Bakımevleri 0-66 ay
lu eğitime tabi tutulması, Kreş ve Gündüz SHÇEK
Bakımevleri SHÇEK
• Bağımsız anaokullarına pdr atanması, Çocuk Yuvaları
• 2013 de okullaşma oranının % 80 e ulaş-
tırılması önerilmiştir.

AİLE MERKEZLİ EĞİTİM MODELLERİ

1-Anne – Çocuk Eğitim Programı (AÇEP)
2-Anne Destek Programı (ADP)
3-Baba Destek Programı (BADEP)
4-Okul Öncesi Veli Çocuk Eğitim Progra-
mı (OVÇEP)
5-Yaz Anaokulları
6-Aile Çocuk Eğitim Programı
7-Anne Baba Çocuk Eğitimi Projesi
8-Ana Baba Okulu
OKUL ÖNCESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜNCE YÜRÜTÜLEN PROJELER

OKUL ÖNCESİ EĞİTİM ORTAMLARI

FİZİKSEL ORTAMLAR
a-Dış Fiziksel Ortamlar
b-İç Fiziksel Ortamlar
EĞİTSEL ORTAMLAR
a-Öğrenme Merkezleri
b-Açık Hava Oyunları

23
 APLI TEST-3
DIŞ FİZİKSEL ORTAM ÖZELLİKLERİ
1.Kurum ile ev birbirine yakın olmalı
C E V
2.Görünüş estetik olmalı
3.Malzemeler ateşe dayanıklı olmalı
4.Tehlike yaratacak malzemeler görün- 1. Osmanlı Devleti’nde okul öncesi eğitim
mez hale getirilmeli verilen en yaygın kurum hangisidir?
5.Kapılar dışa açılmalı, yerler kaymaz ol- A) Islahhaneler
malı B) Darüleytamlar
6.Bina tek katlı, merdiven yerine rampa C) Darüleytam-ı Osmani
kullanılmalı D) Sıbyan Mektepleri
7.Camlar göz hizasında dayanıklı olmalı E) Rüştiye
8.Güvenli bir yer olmalı
9.Sağlık kuruluşunun yakınlığı olmalı

İÇ FİZİKSEL ORTAM
1.Giriş holü
2.Yönetim odası
3.Öğretmenler ve Uzmanlar odası
4.Çok amaçlı salon
5.Mutfak ve yemek salonu
6.Depolar 2. Daha önce köşe denilmekdeyken 2013
7.Hizmetli soyunma odası Programı’nda merkez olarak ifade edilmiş-
tir.
8.Personel tuvaleti Aşağıdaki merkezlerden hangisi 2013
Okul Öncesi Eğitim Programı’nda yeni-
EĞİTSEL ORTAMLAR den adlandırılmıştır?
A.Eğitim Ortamlarındaki Öğrenme Merkez- A) Blok Merkezi
leri B) Dramatik Oyun Merkezi
1.Blok merkezi C) Kitap Merkezi
2. Kitap merkezi D) Sanat merkezi
3. Müzik merkezi E) Müzik Merkezi
4. Sanat merkezi
5. Fen merkezi
6. Dramatik Oyun Merkezi
7. Kum ve Su Havuzu
3-

B. Açık Hava Oyun Alanları

C. Büyük Motor Oyun Alanı
4. Cumhuriyet öncesi dönemde doğrudan
okul öncesi eğitim alanına yönelik çalış-
malar aşağıdaki düzenlemelerden han-
gisi ile başlamıştır?
A) Yükseköğretim Yasası
B) Geçici İlköğretim Yasası
C) İlköğretim ve Eğitim Yasası
D) Ana Mektepleri Nizamnamesi
E) Darül Muallim-i Sıbyan Yasası
5. Aşağıdaki kurumlardan hangisi Sosyal
Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumuna
bağlı olup 0-6 yaş grubundaki çocukla-
rın bakımlarını üstlenir ve sunduğu hiz-
met karşılığında ücret alır?
A) Çocuk yuvaları
B) Kreş ve gündüz bakımevleri
C) Uygulama anaokulları
D) Özel anasınıfları
E) Resmi anasınıfları
9-
6-
10. Okul öncesi eğitimde 12-72 aylık çocuk-
7. Milli Eğitim Bakanlığı ve aile bakanlığınca
yürütülen kurum temelli okul öncesi eğitim
okulları arasında gösterilmez?
A) Özel resmi bağımsız anaokulları
B) Uygulama anasınıfları
C) Kreş ve Gündüz bakımevleri
D) Çocuk yuvaları
E) Özel eğitim İlkokulu
8. Aşağıda verilen Milli Eğitim şuralarında okul
öncesi eğitimden ilk bahsedilen şura hangisidir?
A) X.Milli eğitim şurası
B) IV.Milli eğitim şurası
C) VI.Milli eğitim şurası
D) IX.Milli eğitim şurası
E) XI.Milli eğitim şurası
ların eğitimi için aşağıdaki programlar-
dan hangisi uygundur?
A) Özel Anaokulları
B) Kamu kurum ve kuruluşlarının Kreş ve
Gündüz bakımevleri
C) Kız Meslek Liselerinin Uygulama anao-
kulları
D) Bağımsız Anaokulları
E) Resmi/ Özel Anasınıfları
 11. Okul öncesi eğitim kurumlarında dış me-
kan ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden
hangisi doğru değildir?
A) Çocukların araştırma, gözlem yapma,
problem çözme yollarıyla gelişme ve öğ-
renme fırsatları sunacak şekilde olmalı-
dır.
B) Bahçenin çevresindeki duvarlar dışa-
rıdan kimsenin giremeyip, içeriden de
kimsenin kaçamayacağı şekilde dikenli
telle çevrelenmelidir.
C) Zemin yüzeyi çim, kum, çakıl ve toprak
gibi malzemelerde oluşmalıdır.
D) Sınıflar ve tuvaletlerden dış mekanlara
kolayca ulaşılabilmektedir.
E) Faaliyet alanları güneş alan gölgeli kısım-
lardan oluşmalıdır.
12-
13.
I. Okul öncesi çocuklarının bir olayı canlan-
dırma ve taklit yoluyla öğrendikleri mer-
kezdir.
II. Çocukların başta motor becerileri olmak
üzere, sayma, sınıf ve sıralama beceri-
lerinin desteklendiği merkezdir.
III.Sınıfın gürültüsüz ve aydınlık bir bölümü-
nün seçildiği, yoğurma maddeleri, bo-
yalar, artık materyallerin kullanıldığı mer-
kezdir.
IV.Çocukların duyguları aracı ile dünyayı
keşfettikleri, araştırmalarına dayalı mer-
kezdir.
Okul öncesi eğitim kurumlarının, yuka-
rıda verilen öğrenme merkezlerinin ve
özelliklerinin doğru sıralanışı hangisinde
verilmiştir?
A) Dramatik oyun Merkezi - Blok merkezleri
- Sanat merkezi - Fen merkezi
B) Sanat Merkezi - Dramatik oyun merkezi -
Blok merkezleri - Fen merkezi
C) Dramatik oyun Merkezi - Blok merkezleri
- Fen merkezi - Sanat merkezi
D) Sanat merkezi- Fen merkezi - Dramatik
oyun merkezi - Blok merkezleri
E) Blok merkezleri - Sanat merkezi - Fen
merkezi - Dramatik oyun merkezi
 ÇOCUK EDEBİYATI
Çocuk edebiyatı, 15 yaş altı çocuklar
için konuları, karakterleri ve kullanılan dil özel-
leştirilerek hazırlanan edebi eserlerin oluşturdu-
ğu edebiyat koludur.
Çocuk edebiyatı (yazını), erken çocuk-
luk döneminden başlayıp ergenlik dönemini de
kapsayan bir yaşam evresinde, çocukların dil
gelişimi ve anlama düzeylerine uygun olarak
duygu ve düşünce dünyalarını sanatsal niteliği
olan dilsel ve görsel iletilerle zenginleştiren, be-
ğeni düzeylerini yükselten ürünlerin genel adı-
dır.
Çocuk edebiyatının her şeyden önce bir
“edebiyat” olduğu unutulmamalı, estetik ve
sanat kaygısından vazgeçilmemelidir.
Çocuk edebiyatının en temel işlevlerin-
den biri de çocuklara okuma sevgisi ve alış-
kanlığı kazandırmaktır.
Bir çocuk edebiyatı ürünü çocuğa gö-
relik ve çocuk gerçekliği ilkelerine uygun ya-
zılmalıdır.
Çocuk edebiyatı ürünlerinde aranan te-
mel ilkelerden biri çocuğa göreliktir. Çocuğa
görelik, onun ilgilerini, gereksinmelerini, dil ve
anlam evrenini göz önünde tutmayı, bunları
sanatsal nitelikteki metinlerle örtüştürmeyi ge-
rektirir. Dolayısıyla çocuğa göreliğin hem içerik
hem de biçimle ilgili olduğu ve iki boyutunun
bulunduğu söylenebilir. Ama çocuğa göreliği
belirleyen temel nitelik dildir.
Çocuk edebiyatı ürünlerine bulunması
gereken özelliklerden biri de çocuk gerçekli-
ğidir. Çocuk gerçekliği aynı somut durumun
çocuk tarafından bir yetişkinden farklı olarak
yorumlanmasıdır.
Çocuğun kitapla olan ilişkisinde sıralama
• Çocuğun kitapla tanışması
• Çocuğun kitapla arkadaş olması
• Çocukta kitap sevgisinin oluşması
şeklindedir.
ÇOCUK KİTAPLARININ İÇ YAPI (İÇERİK)
ÖZELLİKLERİ
Sözlü veya yazılı anlatımda verilmek is-
tenen öz, düşünce, duygu ve imgelerin bütünü-
ne içerik denir.
“Konu”, “izlek (tema)”, “plan”, “ileti”, “kahra-
manlar”, “dil ve anlatım çocuk edebiyatı ürün-
lerinin iç yapı (içerik) özelliklerini oluşturur.
1. TEMA (İZLEK)
Tema (izlek), yazarın kitapta ele aldığı
konuyla çocukta uyandırmak istediği etki,
onlarla paylaşmak istediği duygu ve düşün-
ce birikimidir. Tema, kitapta işlenen konunun
çocuğun duygu ve düşünce evreninde uyandı-
racağı etkidir.
Çocuk kitaplarında tema, açık, kesin
ve yalın olmalıdır. Diğer bir söyleyişle, çocukla
paylaşılmak istenen iletiler kapalı ve karmaşık
olmamalıdır. İletilerin, anlam bulanıklığından
arındırılmış olmasının, çocuğun kitaptan yete-
rince yararlanmasının da temel koşulu olduğu
unutulmamalıdır.
Kitaplarda yaşama sevgisi, insan sevgi-
si, doğa ve hayvan sevgisini ele alan konular
içinde çocuklarla sevgiye ilişkin duyarlıklar
paylaşılmalıdır. Çocukların anlam dünyasına
uygun kurgularla insanlığın çalışkanlık, doğru-
luk, yardımseverlik gibi evrensel değerleri bu-
yurgan olmayan anlatımlarla çocuklara duyum-
satılmalıdır.
Çocuk kitapları öğüt verme amacı ta-
şımamaktadır.
2. KONU
Konu, bir yapıtta sanatçının ele aldığı,
üzerinde söz söylediği düşünce, olay ya da du-
rumdur. Çocuk kitaplarında ele alınan düşün-
ce, olay ya da durum ile tema arasında güçlü
bir ilişki olmalıdır. Kitaplarda çocukların güven
duygusunun gelişimine katkı sağlayacak, onla-
rın ilgilerini çekebilecek; eğlenmelerini, gülme-
lerini sağlayabilecek olaylar işlenmelidir.
Kitaplarda ele alınan konular, kaynağını hep
sevgiden almalıdır. Kitaplarda çocukları ge-
leceğe hazırlama sorumluluğu ile yaşam
gerçeğinin bazı sorunları da, dozu iyi ayar-
lanmak koşuluyla, çocuklarla paylaşılabilir.
Yaşamda var olan çatışmalar, çocuklara özgü
kurgularla yansıtılabilir. Ancak uyulması gere-
ken temel ilke, tüm sorunların çözümünün sev-
gi ve saygıya dayalı iletişim süreçlerinde aran-
ması gerektiğini çocuklara sezdirilmelidir.
89
Çocuk kitaplarında işlenen konularda baskı ve
şiddet; hiçbir zaman olumlanmamalı, sorunla-
rın çözümünde kullanılabilecek yollardan biri
olarak da gösterilmemelidir.
Çocuklar dinsel, ırksal ya da başka bir
ayrımcılığı özendiren, onların hoşgörü dünyala-
rını zedeleyecek kitaplardan uzak tutulmalıdır.
Bu konuda en büyük sorumluluk ise öncelikle
anne baba ve öğretmenlere düşmektedir.
Eserde konunun yapılandırılmasını zayıf-
latan öğeler abartılmış merak, rastlantısallık ve
duygusallıktır.
3. KAHRAMANLAR / KARAKTERLER
Karakter, TDK’ye göre “bir eserde duygu, tut-
ku ve düşünce yönlerinden ele alınan kim-
se”dir. Kahraman ise “roman, hikâye, tiyatro
vb. edebiyat türlerinde en önemli kişi” olarak
tanımlanır.
Çocukların okudukları/dinledikleri ki-
tapların, izledikleri film ya da oyunların kahra-
manlarıyla özdeşim kurduğu bilinmektedir.
Çocuklar kahramanların fiziksel ve ruhsal özel-
liklerinden, onların davranış ve eylemlerinden
etkilenirler. Onları taklit ederler. Bu nedenle
masal ve masalımsı türlerin dışındaki kitaplarda
kahramanların ruhsal ve fiziksel özellikleri,
abartıya kaçılmadan betimlenmelidir.
Kahramanların özellikleriyle gerçekçi ve inan-
dırıcı olması beklenir.
Ancak çocukların kitapla bir sevgi bağı
oluşturulabilmeleri için kahramanlar, fiziksel ve
kişisel özellikleriyle ilginç ve sevimli kılınmalıdır.
Eserlerde bulunan kahramanların çocu-
ğun gerçek hayatla bağlantı kurabilmesi için
olabildiğince gerçek hayata uygun örnekler-
den (masallar gibi hayalî unsurların önde olduğu
türler hariç) seçilmesi gerekir. Çocuk edebiyatı
ürünlerindeki kahramanlar çok yönlü çizilmeli.
Kahramanlar hep cesur, hep başarılı, hep üs-
tün, hiç yanılmaz, hiç hata yapmaz, her şeyi bi-
len insanlar olarak işlenmemelidir.
Okul öncesi dönemdeki çocuklara ses-
lenen kitaplardaki olaylar, az sayıdaki kahra-
manla kurgulanmalıdır. Bu durum, çocukların
her kahramanın özelliğini aklında tutması ve
özdeşim kurabileceği kahramanı seçebilmesi
için önemlidir. Az sayıdaki kahraman, çocukla-
ra hem fiziksel özellikleri hem de eylemleriyle
tanıtılmalıdır.
Kahramanların amaçları, çocuk tarafın-
dan rahatça sezilebilmeli, başkişinin amacı-
na ulaşabilmek için verdiği uğraşıya çocuk da
duygu ve düşüncesiyle çekilebilmelidir.
Çocuk kitaplarında kahramanlar, ulaş-
tıkları başarıları hak etmeli; verilen uğraşının
sonunda elde edilen başarı, çocukların da so-
mut olarak görebileceği bir nitelik kazanmalıdır.
Kahramanların yaşamları, rastlantılara ve şan-
sa bağlı olaylarla büyük değişimler gösterme-
melidir.
Kitaplarda, kahramanlar arasındaki ko-
nuşmalar kısa ve özlü tümcelerden oluşmalı;
tümceler, çocuklara kahramanların kişilik özel-
liklerini tanıma konusunda ipuçları sunmalıdır.
Çocuk kitaplarındaki karakterler, dav-
ranış ve eylemleri, konuşmaları, fiziksel
özellikleri (dış görünüş), diğer karakterlerin
yorumları, yazarın yorumu gibi farklı yollarla
geliştirilebilir. Yazarın tercihine göre öyküde,
romanda, masalda ya da şiirde birkaç karakter
geliştirme yolu kullanılabilir.
Sedat Sever, Çocuk ve Edebiyat adlı
eserinde karakterleri kapalı (geliştirilmemiş),
açık (geliştirilmiş), devingen ve durağan karak-
terler olarak sınıflandırmıştır.
Açık/ Geliştirilmiş Karakter
Açık karakterler yazar tarafından hakkın-
da geniş bilgiler verilen karakterdir. Metnin ana
karakterlerini açık karakterler oluştururlar. Çün-
kü yazar çocuğa vermek istediği iletileri ana
kahramana bir sorumluluk yükleyerek verebilir.
Kurgulanan olaylar dizisinde birçok özelliğiyle
okurun belleğine yerleşir. Bu kişilerin en önemli
özelliği okuru şaşırtabilmeleridir, hesaba kitaba
uymayan değişkenliğe sahiptir.
Kapalı / Geliştirilmemiş Karakter
Kapalı karakterler ikincil derecede öne-
me sahip ögelerdir. Eser içerisinde açık karak-
terlere olduğu kadar kapalı karakterlere de ihti-
yaç vardır. Çünkü açık karakterlerin etkin hâle
gelmesi ve mesajı okura iletebilmesi için onlarla
karşıtlık oluşturacak kapalı karakterler gerekli-
dir. Kapalı karakterler tek yönlüdür. Bu tip ka-
rakterler eserin içeriğine göre karşımıza tembel,
çalışkan, cömert, cimri gibi tek bir kişilik boyu-
tuyla çıkarlar.
Olay içerisinde bir değişim gösteren ka-
rakter devingen ya da dinamik, olay içerisinde
herhangi bir değişim göstermeyen karakter ise
durağan ya da statik karakter olarak nitelen-
dirilir. Devingen ve durağan karakterler ise
eserin taşıdığı mesajın güçlendirilmesi açı-
sından önemlidirler. Yanlış bir davranışını ge-
çirdiği tecrübeler sonucunda değiştiren bir ka-
rakter çocuğun mesajı daha iyi alımlamasında
etkin rol üstlenir.
4. PLAN
Plan; konu, kahraman ve temanın belirli bir
düzen içinde yerleştirilmesidir. Tema ile konu
arasında bütünlük sağlanmalı, anlatılan olayIar
sürekli olarak çocuğun ilgisini tutacak biçimde
yerleştirilmeli, gereksiz ayrıntılardan kaçınılarak
rahat bir anlatım tercih edilmelidir.
Çocuk kitaplarında anlatılan olaylar arasındaki
anlamsal ve mantıksal tutarlılık, çocukların da
duygu ve düşüncelerini hem sözel hem de yazı-
lı olarak belli bir düzen içinde anlatmasına katkı
sağlar.
Olayların ortaya çıkışı, gelişmesi, so-
nuçlandırılması arasında, çocuk okur açısından
dağınık ve karmaşık olmayan bir anlatım çizgisi
oluşturulmalıdır.
Kurgusunda, sıkça geriye dönüşlerin
ve birbiriyle ilişkisi olmayan olayların yer aldığı
bir kitabın, çocuklar tarafından istekle okunma-
yacağı bilinmelidir.
Sedat Sever, çocuk edebiyatı ürünlerin-
de, olay dizisi boyunca bir gerilim oluşturan,
okurun merak duygusunu canlı tutan dört çe-
şit çatışma biçiminin görüleceğini belirtir:
• Kişi-kişi çatışması,
• Kişinin kendisiyle olan çatışması,
• Kişi-doğa çatışması,
• Kişi-toplum çatışması.
5. DİL VE ANLATIM
* Anlatım duru ve içten olmalıdır.
* Anlatım tek özne ve yüklemden oluşan
kısa ve yalın tümcelerle yapılmalıdır.
* Çocuksu bir dil kullanılmamalıdır. Ço-
cuksuluk dilin acemice kullanılmasıdır.
* Özlü bir anlatıma yer verilmemelidir.
* Çocuğu tek bir doğruya inandırmaya ça-
lışan kitaplar otoriter anlatımlı kitaplardır.
Otoriter anlatımlı bir kitabın çocuğa fay-
dadan çok zararı vardır.
* Anlatım öyküleme ağırlıklı olmalıdır.
* Kitaplarda, beş duyuya seslenen; başka
bir deyişle çocuğun görme, işitme, do-
kunma, tatma ve koku algılarını harekete
geçirebilecek bir anlatım yeğlenmelidir.
* Çocuğun benzetmelerle düşünme özelli-
ği göz önünde bulundurularak anlatımda
yeri geldikçe benzetmelerden de yararla-
nılmalıdır.
* Kitaplarda sıfatların, deyimlerin, ikileme-
lerin, pekiştirmelerin dile kattığı güzellik
çocuklara yansıtılmalıdır.
* Kitaplarda eskimiş, yıpranmış ve yabancı
sözcüklerden arındırılmış, anlaşılır ve ra-
hat bir anlatım dili benimsenmelidir.
* Dil yanlışı yapılmamalı, yazım ve noktala-
ma işaretleri yerli yerinde kullanılmalıdır.
* Kitaplarda, gerek olayların akışında, ge-
rekse kahramanların özelliklerinin tanıtıl-
masında, mümkün olduğunca somut an-
lamlı sözcükler kullanılmalıdır.
* Anlatımda argo söyleyişlere, çocukların,
kullanımında güçlük çektiği bağlaçlara
yer verilmemelidir.
* Cümlelerde edilgen çatılı eylemler yerine,
etken çatılı eylemler kullanılmalıdır.
* Okul öncesinde tek özneli cümleler kurul-
malı, aynı cümle içerisinde birkaç kavram
karıştırılmamalı ve dolaylı cümle yapısın-
dan kaçınılmalıdır. İlkokulun 1. ve 2. sı-
nıflarında, cümleler biraz daha uzun ve
dolaylı olabilir.
6. İLETİ
Sanatçının, okurla paylaşmak istediği
temel düşüncedir. Öğretici metinlerde ileti (ana
düşünce) cümlesi, yazıda açıklanmak istenen
düşünceyi özlü biçimde özetler. Yazı veya söz-
le verilen, gönderilen bilgi, mesaj(TDK)
 ÇOCUK KİTAPLARININ DIŞ YAPI
(BİÇİMSEL) ÖZELLİKLERİ
Büyüklük (boyutlar)”, “kâğıt”, “kapak/cilt”,
“sayfa düzeni”, “harfler” ve “resimler çocuk
edebiyatı ürünlerinin dış yapı özelliklerini oluş-
turur.
Çocuk kitapları hacim ve ağırlık yönün-
den taşınabilir, kitaplık düzenlemesine de uy-
gun olmalıdır.
(İlköğretim çağındaki çocuklar için ha-
zırlanacak kitapların kitaplık düzenlemesine uy-
gun olan 16 X 23 cm boyutlarında olması bek-
lenir.)
Çocuklar için hazırlanan kitapların ebat
ve ağırlık olarak çocuğun kontrol edebileceği
ve taşıyabileceği ölçülerde olması gerekir. Bu
sebeple yaş dönemi ve ilgilere göre farklı ebat-
lar tercih edilebilir.
Kapak resimleri canlı, çekici ve kitabın
içeriğiyle uyumlu olmalıdır. Kapak sağlam, ka-
lın ve kaliteli bir karton olmalıdır. Kapakta kitap
adı, konuyu özetleyici ya da tanıtıcı resim, ya-
zar, ressam ve basımevi adının bulunması, ki-
tabı oluşturanlara bir saygı gereği bulunmalıdır.
Ayrıca, hangi yaş grubu ya da sınıf için öneril-
diği de belirtilmelidir. Kapak çocuğun kitapla
arkadaşlık kurmasını sağlayan ilk uyarandır.
Kitap dayanıklı ve mat bir kâğıda basıl-
malıdır. Renkleri soldurmamalı, mürekkebi da-
ğıtmamalıdır.
Harfler çocuğun gözünü yormayacak
karakterde ve büyüklükte olmalıdır; tırnaklı ka-
rakterler kullanmaktan kaçınılmalıdır.
Kitap hacimli olmamalıdır.
Çocuk kitaplarında, okuma hızını yavaş-
latacağından, satıra sığmayan sözcüklerin hece
çizgisiyle bölünmemesi, sayfa sonlarına geldiği
ve bitirilemediği için cümlelerin yeni bir sayfaya
aktarılmaması uygun olur.
Puntoların büyüklüğü sınıf düzeylerine
göre şöyle olmalıdır:
• 1.sınıf 24 punto
• 2.sınıf 20 punto
• 3.sınıf 18 punto
• 4.sınıf 12 punto
• 5.sınıf ve sonrası 10 -11 punto
• Sayfalar tek sütun olmalıdır.
• Tümcedeki sözcük sayıları I. devrede (1-
3 sınıf) 6, II. devrede (4-5. sınıf) en çok
10 olmalıdır.
• Yazım, noktalama, söz dizimi bakımından
yanlışsız olmalıdır.
• Kitap ve dergiler sağlam ve iç açıcı bir cil-
de sahip olmalıdır.
• Satır araları uygun aralıkta olmalıdır. (1,5
aralıklı)
• Çocuk kitaplarında sayfa düzenlenme-
sinde kenarlarda uygun boşluklar bırakıl-
malıdır.
• Metindeki yazılar zemin rengine zıt
renkte yazılmalıdır.
• Metin yazıları el yazısı biçimde de olabilir.
Bu durum çocukların el yazısını daha ko-
lay öğrenebilmesini sağlayabilir (özellikle
1. snıf için).
• Adı kısa ve ilgi çekici olmalı.
• Özürlüler için yazılan kitapların ilgili özür
grubunun özellik ve özürleri dikkate alına-
rak yazılmalıdır. Örneğin, görme özürlüler
için Braille abecesine uygun ve seslendi-
rilmiş kitaplar gibi.
ÇOCUK ESERLERİNDE RESİM
Çocuk edebiyatındaki resimlerin taşıma-
sı gereken en temel nitelik resimlerin estetik
değeridir.
Okul öncesi çocukları için hazırlanan
kitaplarda her sayfanın ¾’ü resim, ¼’ü yazı-
ya ayrılmalıdır. 8 yaşın üzerindeki çocuklar için
hazırlanan kitapların dörtte ikisi resim, dörtte
ikisi de yazı olmalıdır. 10 yaşın üzerindeki ço-
cuklara yönelik bir kitabın, dörtte birinin resim,
dörtte üçünün de yazı olması gerekir. İlköğre-
tim 6. Sınıftaki öğrenciye verilecek bir kitapta;
resmin yerini yazıya bırakması uygun olur.
Resimler konuyu tamamlayan bir ni-
telikte olmalı.
Resim ile açıkladığı olay aynı sayfada
bulunmalıdır.
Çocuk kitaplarında yer alacak görseller,
resimleme tekniği bakımından çocukların ge-
lişim düzeylerine uygun olmalıdır. 2-7 ve 7-9
yaş düzeyine göre hazırlanan görsellerde canlı,
parlak renkler kullanılmalı, görseller gerçekle-
ri ile birebir benzerlik göstermek yerine, bi- • Çocukların toplumsal yönlerinin gelişimi-
çim olarak daha esnek ve yuvarlak çizgilerle ne katkı sağlar ve çocukları toplumsallaş-
tasarlanmalıdır. 10 yaş ve üstü gelişim düzeyi
tır.
için gerçekçi görseller kullanılmalıdır.
Çocuk kitaplarındaki görseller, çocukla- • Görsel ögelerin kullanılmasıyla oluşan
rın yaratıcılığıını geliştirecek nitelikte olmalıdır. eserler sayesinde çocuğun görsel yönü-
Kullanılan görseller, bazen yaratıcı düşünceyi nün gelişmesine katkı sağar.
harekete geçirmek için farklı açıdan bakıldığın-
da zihinde farklı anlamlara gelebilecek çağrı- • Çocukların renkler konusunda bilgilerinin
şımlar (üç boyutlu) uyandırmalıdır. artmasına olanak sağlar.
Çocuk kitaplarında kullanılan resimler • Çocuğun yakın çevresini tanımasına ola-
genellikle süsleyici, açıklayıcı ve bütünleyici
nak verir.
olarak sınıflandırılır.
Süsleyici resimler metni daha çok görsel • Çocukların hem dilsel becerilerinde hem
olarak tamamlayan ancak de gözlemleme, sınıflandırma, karşılaş-
içeriği açıklama kaygısı güdülmeden hazırlanan tırma, eleştirme, uygulama gibi bilişsel
resimlerdir. Burada daha çok metnin güzel ve
estetik bir biçimde sunulması esastır. becerileri kazanmasını ve geliştirmesini
Açıklayıcı ve bütünleyici resimler metnin sağlar.
daha iyi anlaşılmasını sağlamak için kullanılır.
Bu sebeple metni tamamlayan ve metinle ya- ÇOCUK KİTAPLARININ DAYANMASI
kından ilgili resimlerdir. GEREKEN EĞİTSEL İLKELER
Can Göknil’in “Kirpi Masalı” çocuklara 1. Okulda izlenen eğitim programlarını des-
seslenen ve pedagojik düzeyi de ayarlanmış ilk
teklemelidir.
resimli çocuk kitabımızdır.(1974)
Çocuk kitaplarında iyi çekilmiş güzel fo- 2.Yaşamın gerçekleriyle ilişkili olmalıdır.
toğraflara da yer verilebilir. 3.Çocuğun duygu, düşünce ve hayal gücü-
nü geliştirici biçimde kaleme alınmış ol-
ÇOCUK KİTAPLARININ FAYDALARI
malıdır.
• Çocukların estetik yönünün gelişimine
4.Çocuğun bilgi ve kültür evrenini genişlet-
katkı sağlar.
melidir.
• Okuma alışkanlığı kazandırır.
5.Çocuğa, içinde yaşadığı çevreyi, ülkeyi,
• Çocukların hayal güçlerini zenginleştirir.
dünyayı gerçekçi açıdan (çocuğun geli-
• Problemleri çözme becerilerini geliştirir.
şim düzeyine uygun biçimde) tanıtmalı;
• Soru sorabilme ve yaratıcı düşünme be-
çocuğun bunlarla bütünleşmesini sağla-
cerilerini geliştirir.
malıdır.
• Kitaplar sayesinde kelime hâzineleri ge-
7. Kitaplarda, yaşamın tüm sorunlarının çö-
nişler.
zümünde, iletişim kurmanın genel geçer
• Çevresinde olan ve gerçek hayata dair
bir yol olduğu çocuklara duyumsatılmalı;
olan birçok şeyi anlamlandırmasına yar-
kurgulanan olaylarda şiddet, kaba güç bir
dımcı olur.
sorun çözme yöntemi olarak belirmemeli-
• Çocuk kitapları merak duygusunu kamçı-
dir.
lar, çocukları okumaya teşvik eder.
8. Çocuğun eleştiri yeteneğini geliştirmeli;
• Dil gelişimine olumlu etkileri vardır.
onun tepkilerini düzenleyici bir rol oyna-
• Kültürler arasında köprü vazifesi görür.
malıdır.
• Yaşama atılmayan bir çocuğun, yaşam
9. Çocuğun kişiliğini geliştirerek, yaşama
hakkındaki bilgisinin oluşmasını ve bazı
uyumunu sağlamalıdır.
konularda duyarlılık kazanmasını sağlar.
10.Çocuğun dilsel becerilerinin (okuma, ko-
nuşma, yazma, dinleme) gelişmesine kat-
kıda bulunmalıdır.
11.Çocuğa, toplumun bir bireyi olduğu ve
ondan soyutlanamayacağı bilincini ver-
melidir. Onları, kendine ve topluma ya-
bancılaştırmaktan korumalıdır.
12.Çocuğa, insanı “zayıf” ve “güçlü” yönle-
riyle tanıtmalıdır.
13.Bilimsel verilere ve evrensel ahlak kural-
larına uygun olmalıdır.
14.Çocuğa kavratılmak istenen “ana düşün-
ce”yi bir ibret biçiminde vermeyip, bunu
sezinlettirmelidir.
15.Çocuğu yazgıcılığa ve uyduruculuğa sü-
rüklememelidir.
16.Her türlü ön yargıdan arındırılmış olma-
lıdır.
17.Çocuğun doğasına uygun bir yaklaşım-
la; yaparak, yaşayarak öğretme-öğrenme
anlayışını yansıtmalı, eğlendirici, öğretici
ve düşündürücü olmalıdır.
18.Kitaplarda, çocuklara öğüt veren bir yak-
laşım yerine; yaratılan yazınsal kurgularla,
çocuğu güldürürken düşündüren, düşün-
dürürken güldüren bir anlayış yeğlenme-
lidir.
19.Kitaplardaki olay dizisinde; çocuğun gi-
rişimciliğini, benlik duygusunu bastıracak
denetimci ve baskıcı anlayışlar olumlan-
mamalıdır.
20.Kitaplarda, cinsel roller ayrıştırılmamalı;
toplumda kadına ve erkeğe biçilen değer,
yüklenen anlam arasında fark yaratılma-
malıdır.
21.Kitaplarda siyasal ve dinsel telkinler-
de bulunulmamalı; kurgulanan olaylarda
yazgıcılığı, boş inançları önemli göster-
meye çalışan anlayışlar bulunmamalıdır.
YAŞA GÖRE ÇOCUKLARDA
OKUMA EĞİLİMİ
0 - 6 YAŞ OKUL ÖNCESİ DÖNEM
0 - 6 yaş grubu aralığındaki çocukların okuma
eğilimlerinde cinsiyetler arası fark yoktur.
Ninniler, Resimli kitaplar, Çekici kartlar, Teker-
lemeler, Masallar, Öyküler, Şiirler, Plak – kaset-
ler, Video-TV, Çocuk kitaplığı, Çocuk kulübü
tiyatrosu
7 - 9 YAŞ MASAL DÖNEMİ
7 - 9 yaş grubu aralığındaki çocukların okuma
eğilimlerinde cinsiyetler arası farklar henüz be-
lirginleşmemiştir. Bu dönem çocuklarının ma-
sallar ve resimli kitaplar ilgisini çeker.
Kahramanları çocuk olan öyküler, kahramanları
hayvan olan öyküler, tatil ve doğa öyküleri
10-12 YAŞ SERÜVEN DÖNEMİ
• 10 - 12 yaş grubu aralığındaki çocuklar-
da cinsiyetler arası farklar ortaya çıkarken
gerçeğe bir yöneliş de başlar.
• KIZ Ev - okul yaşamı, Yararlı bilgiler, Şiir
- tiyatro eğitimi, Duygusal kitaplar, Kadın
/ erkek yaşamını anlatan yazılar
• ERKEK Serüven kitapları, Gezi kitapları,
öyküleştirilmiş tarih,
• Kahramanlık konulu kitaplar, öyküleştiril-
miş fen - doğa konulu kitaplar
• KIZ / ERKEK ORTAK Mizah, biyografiler,
polisiye, yabancı ülkeler
12-14 YAŞ SOYUT KONULARA EĞİLİM DÖ-
NEMİ
• 12 - 14 yaş grubu aralığındaki çocuklarda
cinsiyetler arası fark oldukça belirginleşir
ve bu dönem çocuklarında sanata yöne-
lim başlar.
• KIZ Sevgi , Bağlılık, Özveri konularını iş-
leyen roman, Şiir, Tiyatro eserleri, Sanat
değeri olan kitap ve dergiler
• ERKEK Soyut, Duygusal , Düşünsel öykü
,Roman , Şiir, Tiyatro eserleri, Gazeteler,
Güncel konular, Spor yazıları
 ÇOCUK EDEBİYATINDA TÜRLER
Edebiyatımızda sözlü halk edebiyatı ürünleri
çocuk edebiyatının ilk ürünleri sayılabilir. Des-
tanlar, masallar, bilmeceler, ninniler, teker-
lemeler, söylenceler(efsane), Dede Korkut
Hikâyeleri çocukların severek dinledikleri halk
edebiyatı ürünleridir.
1.NİNNİLER
* Ninniler çocuklar için üretilmiş ilk edebî
türdür. Sözleri ile şiirsel, ezgili söylenişi ile
müzikal özelliklere sahiptir.
* Genellikle çocukları uyutmak, avutmak
amacı ile söylenmiştir.
* Bilimsel araştırmalara çocukların ezgili ve
ritmik sesleri dinlemek amacıyla ağlama
davranışından vazgeçtiğini ortaya koy-
muştur.
* Ninniler genellikle doğaçlama şeklinde
söylenir.
2.TEKERLEMELER
• Masal ve oyun yoluyla çocuğun yaşamı-
na giren tekerleme eğlenceli bir dil alıştır-
masıdır.
• Çocukların ninnilerin ardından karşılaş-
mış olduğu edebî türlerdir.
• Çocuk tekerlemeleri çoğunlukla yarı an-
lamlı yarı anlamsız sözlerden oluşur.
• Herhangi bir konusu yoktur.
• Akıcı konuşma becerisini geliştirir.
• Çocuğun dil pratiği, dil çabukluğu kazan-
malarını sağlar.
• Çocuğun öz güvenini geliştirmesine katkı
sağlar, başarabilme duygusu oluşturur.
• İş bölümü ile okunan tekerlemeler çocuk-
ta iş paylaşımını ve sosyalleşmeyi sağlar.
• Çocuğun sözcük hâzinesini zenginleştirir.
• Ezberleme becerisini kuvvetlendirir.
Tekerlemeler temelde şu üç özellik üstüne ku-
rulurlar:
• a. Söz yinelemeleri
• b. Uyaklar
• c. Olağanüstülükler
Tekerleme çeşitleri:
1. Masal tekerlemeleri
2. Oyun tekerlemeleri
3. Tören tekerlemeleri
4. Bağımsız (yalnızca söz oyunu değeri ta-
şıyan) tekerlemeler
3.BİLMECELER
• Zekâya dayalı oluşturulan ve hoş vakit
geçirmeyi sağlayan edebî ürünlerdir.
• Verilen ipuçları cevabın bulunmasını sağ-
lar.
• Muhakeme gücünü geliştiren bir özelliğe
sahiptir.
• Başarma duygusu geliştirir.
• Dinleme becerisin geliştirilmesinde kulla-
nır.
• Çocuğa eğlenirken öğrenme imkânı su-
nar.
• Türk dilinde bilmeceden söz eden en eski
kaynak Divan-ı Lügati’t Türk’tür. (Bura-
da bilmece terimine karşılık tabuzgu, ta-
buzgu neng, tabuzuk sözcükleri kullanılır)
• Türk bilmece metinlerinin yer aldığı en
eski metin CODEX CUMANİCUS’tur.
Eserde 46 adet bilmece ve cevapları var-
dır.
4.MASAL
• Çocukluğun 4-8 yaşları arası masal çağı
olarak adlandırılır.
• Çocuğun hayal dünyası gelişir.
• Çocuğu hayata ve olası durumlara hazır-
lar.
• Çocuğun dinleme becerisini geliştirir.
• Çocuğa okuma alışkanlığı kazandırır.
• Çocuğun kelime hâzinesini geliştirir.
• Çocuğa planlı olmayı öğretir.
• Belleğin gelişmesini sağlar, ezber gücünü
artırır.
• Çocukta edebî zevki geliştirir.
• Konuşma becerisinin gelişmesini sağlar.
• Kültürlenmeyi, kültür aktarımını sağlar.
• Masalların çocuklar için zararlı olduğunu
iddia edenler de vardır. Onlara göre ma-
sal; çocuğu gerçeklerden koparıyor, onu
edilgenleştiriyor. (Örnek: J.J. Rousseau,
Emile adlı eserinde, kahramanı Emile’e
masal ve La Fontaine’nin fabllarını okut-
maz.)
• Olağanüstü kahramanların başlarından
geçen olağanüstü olayların yer ve za-
man belirtilmeden anlatıldığı edebiyat tü-
rüne “masal” denir.
• Masallar bir kültürün ortak ürünüdür
(anonimdir).
• Halk dilinde anlatılarak oluşan sözlü ede-
biyat ürünüdür.
• Masallar, özellikle çocuklara hitap eden
eğitsel içerikli metinler olduğu için kolay
anlaşılır ve akıcı bir anlatıma sahiptir.
• Masallar bir yazar tarafından sonradan
yazıya geçirilir.
• Tamamen düş ürünü ve uydurma oluşla-
rı masalların temel niteliğidir.
• Masalları destan, mit gibi anlatılardan
ayıran en belirgin özelliklerden birisi de
“gerçek olduğuna inanılmaması”dır.
• Masallar nazım nesir karışık bir yapıya
sahiptir.
• Bazı yazar ve şairler tarafından nazma
çekilen veya manzum olarak yazılan
masallar da vardır. (Ziya Gökalp’ın Ala-
geyik, Behçet Necatigil Üç Turunçlar ma-
sallarında olduğu gibi).
• Masalların başında, ortasında ve sonun-
da tekerlemeler(kalıp söz/formel) bu-
lunur. Bunlar şiir şeklinde olur. İlk 1963
yılında, Pertev Naili Boratav, 190 teker-
lemeyi inceleyerek, Türk masallarındaki
tekerlemelerin bir sınıflamasını yapmıştır.
Masallar, merak duygusunu en fazla uya-
ran yazı türlerinden biridir.
• Masallar daha çok masal anası, masal
ninesi, masalcı adı verilen kadınlar tara-
fından anlatılır. Bazı yörelerde “hekveci”,
“olcum” gibi isimler verilirdi.
• Masallarda “mış” ekiyle oluşturulmuş
cümleler kullanılır.
• Masallarda zıtlıklardan yararlanılır : iyilik
–kötülük, adalet haksızlık…
• Masallarda kişilerin özelliği değiflmez
(klişe özelliği). Geleneksel masalların ço-
ğunda yer alan kişiler tek tip özellik ser-
gilerler. Başta çalışkan, temiz veya güzel
olarak tanıtılan bir kişi, masalın sonuna
kadar bu özelliğini korur.
* Keloğlan: şansı, aklı, zekâyı,
* En küçük kardeş: Zekâyı, aklı, şansı, ba-
şarıyı , iyiliği,
* Yaşlı adam: iyiliği, yardımı,
* Köse: Hainliği, kötülüğü,
* Büyük kardeşler: Kıskançlığı ve kötülüğü,
* Üvey anne: Kötülüğü ve zulmü,
* Üvey kız kardeş: Kışkançlığı,
* Teyze: Kötülüğü ve kıskançlığı semboli-
ze eder.
Geleneksel masallarda şiddet ve kötü
(korku veren) güçler vardır.
Türk masallarında çevresindekilere kötü
oyunlar oynamaktan zevk alan kötü tip “Köse”
tipidir. İyi tipin kazanması her masalda esastır
ve her zaman iyi tipin kazanması âdeta ma-
salın temel yasasıdır. Bu nedenle, masallarda,
“Köse” tipinin karşısına Keloğlan tipi çıkarılır.
Masallarda milli ve dini unsurlara he-
men hiç yer verilmez. Masallar bu yönüyle ev-
renseldir.
Masalların varyantlaşma özelliği vardır.
Kişiler her tabakadan seçilebilir. Cinler,
periler, devler rol alır.
Masal kahramanlarının dua ve beddu-
aları gerçekleşebilir: Çocuğu olmayan anne:
“Allah’ım, bana bir çocuk ver de istersen ka-
zan kafalı, kazma dişli olsun.” der. Annenin, bu
özelliklere sahip bir çocuğu dünyaya gelir.
Dev anası, bahçesinden meyve kaçıran gence:
“Kız isen oğlan, oğlan isen kız ol!” der. Böylece
kahramanın cinsiyeti değişir.
Türk masalları arasında sembollerin
önemli bir yeri vardır. (Evlenme arzusunun kar-
puz gönderilerek bildirilmesi, ölüm sembolü
kanlı gömlek...)
3, 7 ve 40 sayısı diğer halk anlatmala-
rında olduğu gibi masalların da değişmezleri
arasındadır. Düğünlerimiz üç gün üç gece, yedi
gün yedi gece veya kırk gün kırk gece yapıl-
maktadır. Yolculuklarımız yine üç gün üç gece,
yedi gün yedi gece veya kırk gün kırk gece sür-
mektedir.
Bir masalda, anlatıldığı bölgenin kültür
ve halk bilimi özelliklerine rastlanır.
Bir masal metni içerisinde, halk edebi-
yatının diğer türlerinden (efsane, fıkra, alkış,
kargış, mâni, türkü, bilmece, ağıt, atasözü, de-
yim, vb.) örneklere rastlanabilir. Bunlar; genel-
de masalın aslında olmayıp, anlatıcının bilgi ve
kültürüne bağlı olarak sonradan eklenen parça-
lardır.
MASALIN YAPISI
Türk masalları “döşeme”, “olay” ve “dilek” ol-
mak üzere üç bölümden oluşur. Döşeme bö-
lümü, masalcının dinleyicileri masal havasına
sokmak, onları biraz güldürmek, biraz da usta-
lığını göstermek amacıyla söylediği tekerleme-
den oluşur. Olay bölümü de kendi içinde serim,
düğüm, çözüm bölümlerine ayrılır. Dilek bölü-
münde ise masal “Onlar ermiş muradına, darısı
buradakilerin başına...” gibi mutluluk dileyen
bir tekerlemeyle sona erdirilir. Bu bölüme ‘’üç
elma’’ bölümü de denir.
Türk masalları ile Batı masalları yapı olarak
farklıdır.
MASALDA TİP
Masal tipi sık sık masal kahramanıyla veya ma-
saldaki karakterlerle karıştırılmaktadır. Örneğin
Keloğlan, padişah veya cadı zaman zaman ma-
sal tipi olarak adlandırılmaktadır. Oysa masal
tipi bir terimdir ve kendi başına var olabilen bir
masaldır şeklinde tarif edilmektedir. Dolayısıyla
her masal bir masal tipidir. Masalların benzer-
liklerini ve sayılarını tespit etmek amacıyla ma-
sal tip tasnifleri ve tip katalogları geliştirilmiştir.
Dünyadaki ilk önemli masal tip tasnifi Antti Aar-
ne tarafından yapılmıştır.Türk masallarının ilk
tip kataloğunu Wolfram Eberhard ve Pertev
Naili Boratav hazırlamıştır.( Typen Türkischer
Volksmärchen)
MASALDA MOTİF
Motifin oluşabilmesi için olağanüstülüğün ol-
ması şarttır. Bu olağanüstülük; olayda, şahıs-
larda, zamanda, mekânda kendisini gösterme-
lidir. Padişah oğlunun atına binip gitmesi motif
değildir, ancak padişah oğlunun atına binip bir
göz açıp kapama süresince bir yerden başka
bir yere gitmesi motiftir. Herhangi bir tasla su
içmenin hiçbir özelliği yoktur, ancak aynı tastan
su içildiğinde insanda bir şekil değişikliği olursa
o motiftir.
Halk anlatmalarının motif katalogu Stith Thom-
pson tarafından hazırlanmıştır. Motif Index of
Folk Literature adı verilen altı ciltlik çalışma-
nın sonuncu cildi dizindir. Bu eser hazırlanırken
Tarihî- Coğrafi Fin Metodu uygulanmıştır.
MASAL TÜRLERİ
a) Asıl Halk Masalları (Geleneksel Masallar)
* Dinleyiciyi inandırmak gibi bir iddiası ol-
mayan, bünyesinde kalıplaşmış ifadeler
(Formeller) bulunan, “masal anası”, “ma-
sal ninesi”, “masal atası” adı verilen an-
latıcılar tarafından anlatılan, hayal ürünü
anlatmalara asıl halk masalı adı verilir.
* Bu tür masallar kalıp ifadeler / formeller
yönünden zengindir.
* Olaylar şahıslar, olağanüstü varlıklar ve
şahıslar arasında geçebilir.
* Dev, şeytan, cin, cadı gibi olağanüstü
kahramanlar vardır.
* Diğer halk anlatılarına göre daha uzun
olabilir.
* Genellikle hayal mahsulü olup gerçekle
ilgileri yoktur.
* Anonim masallardır.
* Sözlü halk kültürü ürünüdürler.
Doğu dünyasında “Binbir Gece Masalları”,
“Kırk Vezir Hikâyesi”, “Sinbadnâme’’ en eski ve
tanınmış örnekleridir.
“Keloğlan” masalları, Türk halk masallarının
tanınmış örneğidir. Batı dünyasında “Pamuk
Prenses”, “Kırmızı Şapkalı Kız” gibi örnekler
de büyük ölçüde sözlü geleneğe bağlıdır. Grim
Kardeşler, Alman halk masallarını derleyerek
bu yolda çalışanlara öncülük etmiştir.
b) Edebî Masallar /Hayvan Masalları /Fabllar
Kahramanları bazen hayvanlar; bazen de hay-
van ve insan olan, ders vermenin öne çıktığı,
kıssadan hisse çıkarılan, kısa halk anlatmaları-
na hayvan masalı denilir.
• Fabllar didaktik (öğretici) bir değer taşır
ve vermek istediği bir öğüt, mesaj vardır.
• Ders veya öğüt, eserin bir yerinde, ço-
ğunlukla da sonunda atasözü veya özde-
yiş biçiminde açıkça belirtilir.
• Asıl halk masallarına göre daha kısadır.
• Genellikle formel unsurlarına rastlanmaz.
• Olaylar, şahıslarla hayvanlar arasında
geçer, bazen de kahramanların tamamı
hayvan olabilir.
• Genellikle olağanüstü kahramanlar
(dev, cadı, cin vb.) yoktur.
• Hayvanlar sembolize edilerek insanlara
ders verilir.
• Fabllarda insanların kusurlu ve gülünç
yönleri de doğrudan doğruya eleştiri ko-
nusu yapılır.
Birçok fabl şiir şeklide yazılmasına rağmen
az da olsa düzyazı şeklinde oluşturulan fab-
llar da vardır. Fablların çocuk eğitimi açısın-
dan olumsuz yanı; didaktik olmaları, ahlak
dersi, öğüt vermeleri, bunu da açık açık yap-
malarıdır.
Fabl plânı dört bölümdür: Serim, düğüm,
çözüm, öğüt(Kıssadan hisse)
Kelile ve Dimme: Bir Hint eseridir ve Beyda-
ba tarafından MS 300 yılında oluşturulmuştur.
Dönemin Hint hükümdarı Debşelem’in katı ve
zulüm yüklü yönetim tarzını eleştirmek için ka-
leme aldığı bu eserin kahramanları Kelile ve
Dimme adını verdiği iki çakaldır. Kelile açık söz-
lü ve dürüst bir tipken Dimme yalan ve iftiranın
sembolüdür.
Ülkemizde ilk çevirisi 14. yy.da Kul Mesut tara-
fından yapılmıştır.
Gülistan: Şeyh Sadi tarafından 1258’de kale-
me alınmıştır. Yönetici tutum ve davranışları,
söyleşi kuralları gibi öğretici konulara yer veri-
len eser birçok dile çevrilmiştir.
Ezop Masalları: Batı’da ilk fabl yazarı olarak
bilinen Aisopos (Ezop) (MÖ 620-650) tarafından
kaleme alınmışlardır. Dönemin baskıcı yönetim
tarzını hayvanlar aracılığıyla eleştirilmiştir.
La Fontaine Fablları: Batı’da Aisopos’tan son-
ra en büyük başarıya ulaşmış Fransız şair La
Fontaine’dir. La Fontaine Toplamda 238 masal
yazmıştır.
Bizde 15. yüzyılda Şeyhi’nin “Harname”si gö-
rülür.
Güvâhî’nin Pendnâme’sinde “Kurbağa-Akrep”,
“Tilki ile Aslan”, “Ağustos Böceği ile Karınca”,
“İki Kaz ile Bir Kurbağa”, “Keçi ile Koyun”, “As-
lan ile Oduncu” hikâyeleri bulunmaktadır.
Edebiyatımızda ilk fabl örnekleri çeviri yoluyla
yayımlanmıştır. Dünya edebiyatından önemli
fablları dilimize çeviren ve özgün örnekler oluş-
turan yazarlar ve eserleri şunlardır: Kayserili
Rüştü’nün Nuhbet-ül-etfal adlı çevirisi ilk fabl
çevirilerindendir.(1858).
Şinasi, La Fontaine’in “Kurt ile Kuzu” hikayesi-
ni dilimize çevirmiş ve kendisi de “Eşek ile Tilki”
,“Karakuş Yavrusu ile Karga” , “Arı ile Sivrisi-
nek” adlı fabllar yazmıştır.
Eşek ile Tilki hikayesi çocuklar için yazılan ilk
manzum öyküdür.
Ahmet Mithat Efendi, “Kıssada Hisse” (1869)
adlı eserinde Ezop ve La Fontaine’den yaptığı
çevirileri ve kendi yazdığı fablları toplamıştır.
Recaizade Mahmut Ekrem, La Fontaine’den
“Horoz ile İnci”, “Kurbağa ile Öküz” , “Karga ile
Tilki” “Meşe ile Saz” ve “Ağustos Böceği ile Ka-
rınca” adlı fablları dilimize çevirmiştir. Recaiza-
de bu çevirilerini Naçiz adlı eserinde bir araya
getirmiştir.
C) ÇAĞDAŞ MASAL
Bu türdeki anlatıların temel özellikleri,
düşsel veya fantastik kurgunun korunmasına
karşılık yazarların seçtikleri konuları, kişileri,
olayları bütünüyle günümüz dünyasından al-
ması olarak belirtilebilir. Belli yazarlar tarafın-
dan, belli amaçlar doğrultusunda yazılan ve
anlatım özellikleri geleneksel masala benzeyen
bu anlatılara biz çağdaş masal adı verilir.
Çağdaş masallar geleneksel masalların
tersine, bu türün temel anlatım biçimini koruya-
rak anlatılan, kimin tarafından ne zaman yazıldı-
ğı belli, çoğunlukla güncel olayların ele alındığı
düş dünyasının ve gerçek dünyanın iç içe su-
nulduğu anlatılardır. Geleneksel masalın temel
anlatım özelliklerini belirleyen fantastik olma
özelliği, karşıt değerlerin bir gerilimi kurgulaya-
cak derecede kullanılması, öğreticilik ilkesinin
ön planda tutulması belli ölçüde de olsa çağ-
daş masallarda varlığını sürdürmektedir. Bu
temel anlatı özellikleri korunarak belli kişiler
tarafından yazılan ve içinde günümüzün değer-
leriyle olası konularının yer aldığı olaylar çağdaş
masalı belirleyen özellikler olarak ele alınabilir.
Çağdaş masalllarda korku ve şiddet unsurları-
na rastlanmaz.
Türk Edebiyatında Masal
• Türk edebiyatında La Fontaine’nin masal-
ları Şinasi tarafından “Tercüme-i Manzu-
me (1859)” adıyla Türkçeye çevrilmiştir.
• Türk masalları üzerine ilk araştırmayı ya-
pan kişi ünlü Türkolog F.W. Radloff’tur.
• Eflatun Cem Güney ise Türk edebiya-
tının sözlü kültüründen gelen masalları
derlemiştir. (MASALCI BABA)
• Türkiye’de halk ağzından derlenmiş en
eski masal kitabı “Billûr Köşk Masalla-
rı”dır ve Tahir Alangu tarafından yayım-
lanmıştır.
• Ziya Gökalp, Pertev Naili Boratav Türk
masalları üzerine çalışmalar yapmıştır.
• Ziya Gökalp Türk masallarını nazma
çekmiştir. Türk masallarının, Türk halk
öykülerinin ve Türk destanlarının bir bö-
lümünün şiir halinde, bir bölümünün de
düzyazı halinde yazılmış olduğu ALTIN
IŞIK adlı eseri önemlidir.
• Ziya Gökalp’ın “Usullere Dair: Halkiyat
(1) Masallar” ve “Usullere Dair: Tandır-
nâme” adlı yazıları masal derlemelerinde
takip edilecek yol ve yöntem konusunda
bilgiler veren ilk çalışmalardır.
­
• Türk masallarını yayınlayan ilk Türk, sözlü
kaynaklardan derlediği 13 masalı “Türk
Masalları” adıyla 1912 yılında bastıran
“K.D.” rumuzunu kullanan ancak gerçek
kimliği bilinmeyen bir hanımdır.
( )Evvel zaman iken, deve tellal iken, saksağan
berber iken… Ben anamın beşiğini tıngır mıngır
sallar iken. İp koptu, beşik devrildi. Anam kaptı
maşayı, babam kaptı meşeyi, döndürdüler dört
köşeyi. Dar attım kendimi dışarı… Kaç kaçmaz
mısın… Vardım bir pazara. Bir at aldım dorudur
diye. Bineyim dedim, at bir tekme salladı bana
geridur diye… Padişahın topları ateşe başla-
dı. Topladım gülleleri cebime koydum darıdır
diye. Tozu dumana kattım, Edirne’ye yettim.
Selimiye minarelerini belime soktum borudur
diye. Yakaladılar beni tımarhaneye attılar delidir
diye. Babamdan haber geldi, onun eski huyu-
dur diye. Bereket inandılar, tutup beni saldılar.
Neyse uzatmayalım, masala başlayalım…
( )Ben de, bu sözlerimde yalan varsa; anlatanın
yalancısıyım. Anlatıcı da böyle demiş, masalcı
da böyle söylemiş, derleyici de böyle derlemiş.
Sonunda mavi gökten yere, üç altın elma düş-
müş. Biri anlatana, biri masalcıya, birisi de der-
leyiciye.
5.DESTANLAR
Destanlarda masallar, efsaneleri mitler gibi ha-
yal gücünü geliştiren türlerdir. Ancak destanlar
12 yaş altı için önerilmez.
6. FIKRALAR
Fıkralar, ince anlamlar içeren kısa öykülerdir.
Fıkranın odağında insan bulunur. İnsanlar ara-
sındaki çatışmalar, atışmalar, zıtlıklar vb. du-
rumlar fıkranın temel konusudur. Fıkralar din-
leyene hoş vakit geçirtir. Düşünme, irdeleme
ve yorumlama yetisini geliştirir. Sözlü gelenekle
aktarımı yapılan fıkralar halkın pratik zekâsını
gösteren eşsiz ürünlerdir. Sözlü edebiyat ürünü
olan fıkralar zaman içerisinde yazılı hâle getiril-
miştir. Fıkraların çocuğa pratik ve farklı dü-
şünme becerisini kazandırdığı belirlenmiştir.
7.ROMANLAR
Bir öykü ya da romanın asıl işlevi oku-
yucusuna estetik yaşantılar sunmak, böylece
onlarda bir güzellik duygusunun uyanmasını
sağlamak olmalıdır.
İlginin canlı tutulması için, olay ve ayrın-
tılar merak uyandırıcı biçimde kurgulanmış ve
sunulmuş olmalıdır.
19. yüzyılda yetişkinler için kaleme alı-
nan roman zamanla çocuklar için de kaleme
alınmaya başlamıştır. Roman çocuğa gerçeğin
kapısını aralayan anahtar görevi üstlenir. Çocu-
ğun pedagojik gelişimi göz önünde bulunduru-
larak anlatımda uzun betimlemelerden kaçınıl-
malı, anlatım diyaloglarla zenginleştirilmelidir.
Romandaki karakterler çocuğun gerçek hayat-
ta karşılaşabileceği nitelikte olmalıdır. Irk, din,
dil ayrımına gidilmemelidir.
Çocuklar yetişkinlerle birlikte yaşadıkları
için onların karşılaştıkları problemlerle çocuklar
da karşılaşmaktadır. O nedenle çocukları ha-
yattan soyutlamadan, karşılaşabileceği olayları
kavrama güçlerine uygun olarak ele alınmalıdır.
“Boşanma, aile içi şiddet, hastalıklar, engelli in-
sanlar” gibi olumsuz konular da hayatın bir par-
çası olduğu için gerektiği şekliyle romanda ele
alınmalıdır.
1910’da yayımlanan Ebubekir Hazım Tepey-
ran’ın “Küçük Paşa”(1910) adlı eseri kahra-
manı çocuk olan ilk romanımız olması nedeniy-
le önemlidir. Sonra Mahmut Yesari’nin “Bağrı
Yanık Ömer”inden (1930) ve Reşat Nuri Gün-
tekin’in “Kızılcık Dalları” (1932) gelir.
Bu arada iki kitaptan söz etmek gerekir: Huri-
ye Öniz’in “ Köprüaltı Çocukları (1936), Cahit
Uçuk’un Andersen ödülü alan “Türk İkizleri”
(1937).
Doğan Kardeş Yayınlarının düzenlediği çocuk
romanı yarışmasında(1964) Mehmet Seyda’nın
“Bir Gün Büyüyeceksin” adlı romanı birinci;
Vala Nurettin-Nihal Karamağralı’nın Korku-
suz Murat’ı ikinci; Talip Apaydın’ın “Toprağa
Basınca” adlı romanının üçüncü olmuştur.
Çocuklar için yazılmış biyografi türünün ilk ör-
neklerini Rakım Çalapala’nın Mustafa Ata-
türk’ün Romanı,
Falih Rıfkı Atay’ın Babanız Atatürk adlı yapıtla-
rı oluşturmaktadır.
8.ÇİZGİ ROMANLAR
Türkiye’de ilk yayımlanan çizgi roman (1940)
“Kara Maske”dir. 1953’te ilk yerli çizgi roman
olan “Köroğlu” haftalık olarak çıkmaya başlar.
Bu arada ilk olarak 1963’te çıkarılan Suat Ya-
laz’ın tanınmış çizgi romanı “Karaoğlan”ı da
anmak gerekir.
• Noktalama işaretlerinin öğretimi için fay-
dalanılır.
• Çocukların macera isteğini karşılar.
• Görsel okuma imkanı sağlar.
9. ANI
Kişinin yaşadığı ya da gördüğü olayları yazıya
geçirdiği türdür. Yazar bu türde kendi izlenim-
lerinin yanı sıra döneminde yaşanan olayları da
anlatabilir. Çocuklar çoğu zaman metinde ge-
çen karakterler ile özdeşim kurar, bu nedenle
diğer türlerde olduğu gibi çocuklara yönelik
yazılan anılarda da dil ve anlatım özelliklerine
dikkat edilmelidir.
Çocuklar için yazılmış anı türünün ilk ör-
neklerini Halide Nusret Zorlutuna’nın “Benim
Küçük Dostlarım”, Nahit Nafiz Edgüer’in “Ata-
türk’ten Anılar” adlı yapıtları oluşturmaktadır.
Muallim Naci – Ömer’in Çocukluğu
Recaizade Mahmut Ekrem – Tefekkür
10.TİYATRO
• Tiyatro, yaşamda görülen ya da görülebi-
lecek olayların belli bir plan çerçevesinde
sahnede canlandırılmasıdır. Tiyatronun
çocuk eğitiminde önemli bir yeri vardır.
Çocuklar izledikleri olayları değişik açı-
lardan yorumlayabilir, düş dünyasını ge-
liştirebilir. Sanatsal ve bilişsel gelişimine
katkı sağlayabilir.
• Tiyatro hem görsel hem de işitsel bir
özellik taşıdığı için diğer sanat dalların-
dan farklıdır. Bu özeliği ile tiyatro pek çok
sanat dalını kapsayan bir niteliktedir.
• Etkinliklere katılan çocuklar, yeni ve deği-
şik şeyler keşfetmeye hazırlıklı olmalı ya
da hazırlanmalıdır.
• Drama çalışmaları süresince çocukların
kendilerini rahat ve güvenli hissetmeleri
sağlanmalıdır.
• Etkinliğe katılan çocukların gönüllü olma-
ları esastır. Katılamayan çocuklar zorlan-
mamak, katılım konusunda desteklenme-
lidir.
• Drama etkinlikleri, ilköğretim çocuklarının
sınıf ve gelişim düzeyine uygun hazırlan-
malı, etkinlik hazırlanırken kolaydan zora
doğru düzenlenmelidir.
• Drama etkinliği hazırlanırken çocukların
küme içindeki diğer çocuklarla tartışarak
düşünce alışverişi yaptırılmasına özen
gösterilmelidir.
• Çocukların düşündükleri ve hissettikleri
önemlidir. Bunu dile getirmeleri için yer,
zaman ve söz hakkı verilmelidir.
• Drama etkinliğinde önemli olan oyun
sürecidir. Etkinlik sonunda ortaya çıkan
sonucun güzel olması ya da olmaması
önemli değildir.
• Her drama etkinliğinden sonra etkinlik
hakkında konuşulmalıdır.
• Drama çalışmalarında elverdiğince tüm
çocukların katılımı sağlanmalı, üstlendik-
leri görev ve sorumluluklar eşit ağırlıklı ol-
malıdır.
• Öğretmen daha önce okuduğu; sınıf-
ta, okulda oynanmasını uygun bulduğu
piyesleri ya gruplara dağıtarak, okuta-
rak inceletir ya da bunları sınıfta öğrenci
topluluğu karşısında okuyarak, okutarak
konularını şahıslarını sahne durumunu
temsil kabiliyetini münakaşa ettirir. Öğ-
rencilere yapacakları iş hakkında bilgi ve-
rilir.
• Oyunda mutlaka ritim ve müzik kulla-
nılmalıdır. Böylece çocukların dikkatini
daha kolay toplayabiliriz.
• Kızlara erkek, erkeklere kadın rolleri ve-
rilmemelidir. (Temsiller yönetmeliği, 19.
Madde)
• Çekingen öğrencilere önce kısa roller ve-
rilmeli, sonraları alıştıra alıştıra uzun rolle-
re geçilmelidir.
• Çocuklar görsel olanı severler fantastik
kostümler ve dekor, büyülü biçim değiş-
tirmeler, farklı efektler onları hayran bıra-
kır.
• Çocuk tiyatrosunda eylem yanının sözel
yandan daha ağır basması gerekir.
• Çocukları için yazılan ilk tiyatro ise Mek-
tep Temsilleri adı altında Meşrutiyet’ten
itibaren yazılmaya başlanan oyunlardır.
• Türkiye’de ilk kez Meşrutiyet döneminde
çocuk tiyatrosuyla tanışılmış olsa da 1935
yılında ilk çocuk tiyatrosunun kuruluş ça-
lışmaları yapılmaya başlanmış ve Muhsin
Ertuğrul’un başında bulunduğu İstanbul
Şehir Tiyatroları’nda Çocuk Tiyatrosu ku-
rulması kararı çıkmıştır.
• İlk çocuk tiyatrosu Muhsin Ertuğrul ön-
derliğinde İstanbul Şehir Tiyatrosunda
oynanan “Çocuklara İlk Tiyatro Dersi”
adlı oyundur.
• Devlet Tiyatroları’nda sahnelenen ilk ço-
cuk oyunu Mümtaz Zeki Taşkın’ın yaz-
dığı “Altın Bilezik”tir.
• Muhsin Ertuğrul ve Haldun Taner’in des-
teğiyle 1970’lerin ortalarına doğru kuru-
lan Anadolu Çocuk Oyunları Kolu (AÇOK)
Türk Çocuk tiyatrolarında önemli bir yer
edinmiştir. Seyircilerin bulunduğu ortama
giderek oyunlar sahneleyen AÇOK, gez-
ginci bir tiyatroculuk göstermiştir. Pro-
valarını çocuklara da izleterek fikirlerini
almışlar ve buna göre çocuk odaklı çalış-
mışlardır.
DRAMANIN YARARLARI
* Demokratik tutum ve davranış geliştirme,
estetik bir yaşam biçimi oluşturabilme,
grupla birlikte hareket edebilme yetisi
kazandırma, neden-sonuç ilişkisi kurabil-
me, yaratıcılığın ve hayal gücü gelişiminin
önüne açma, sorgulama ve ifade edebil-
me olanağı sağlar.
* Grupla işbirliği yapabilmemizi sağlar.
* Dört temel dil becerimizi geliştirir.
* Karar verme becerimizi geliştirir.
* Drama, çocuğun utangaçlık, çekingenlik
vb. olumsuz duygulardan arınmasını sağ-
lar.
* Drama oyun oynayarak yapıldığından
soyut ve teorik olay ve kavramların an-
laşılıp somutlaştırılmasına yardımcı olur.
Böylece olaylar karmaşık bile olsa çocuk
kolayca anlar ve yorumlar, çatışmalarla
olumlu biçimde baş etmesini öğrenir.
* Çocuğun düş gücünü geliştirir ve zengin-
leştirir.
* Çocuklarda estetik duygusunun ve bilin-
cinin gelişmesine katkıda bulunur. Böyle-
ce çocuk iyi, güzel, doğru gibi kavramları
daha sağlıklı algılar ve yorumlar.
* Çocuğun eleştirel düşünme yeteneği-
nin gelişmesine katkıda bulunur. Çocuk,
olaylara ve hayata eleştirel bir gözle bak-
mayı, yorumlamayı öğrenir.
* Drama çok önemli bir öğrenme yoludur.
Drama aracılığıyla çocuk, olaylar ve du-
rumları, bunların arasındaki bağlantıları
kolayca öğrenebilir. Böylece çocuğun
problem çözme yeteneği gelişir ve kendi
ayakları üzerinde durabilme becerisi ka-
zanır.
* Drama grupla yapılan bir etkinlik oldu-
ğundan çocuğun işbirliği yapma, sosyal
ilişkiler, iletişim kurma gibi sosyal yönle-
rinin gelişmesine katkıda bulunur, çoğun
sosyal gelişimini hızlandırır.
* Yapılan etkinlikler sırasında duygular da
yansıtıldığından çocuğun duygusal gelişi-
mini olumlu yönde etkiler ve gelişmesine
katkıda bulunur. Çocuğun günlük sıkıntı-
lardan kurtulup deşarj olmasını sağlar.
* Çocuk drama etkinlikleri içinde kendini
ve çevresini, çevresindeki insanları daha
iyi tanır. Böylece çocuğun empati kurma
becerisi gelişir ve çevresindeki diğer bi-
reyleri ve olayları anlaması kolaylaşır.
* Yapılan etkinlerde ele alınan konuların
içeriği bakımından çocukta ahlaki, milli ve
manevi değerlerin gelişmesi sağlanabilir.
* Dramanın öncelikli amacı çocukları eğ-
lendirmek olmasa da, drama etkinliği
sırasında çocuk eğlenir ve mutlu olur.
Drama çocukları neşelendirir, umut ve
iyimserlik duyguları yaratır.
* Drama çocukta iyi bir edebiyat deneyimi
oluşturur. Ayrıca çocukta sanat eğilimle-
rini başlatır ve sanatı özellikle de tiyatroyu
sevmesine katkıda bulunur.
11. ÇOCUK ŞİİRLERİ
Seslerin, ritimlerin uyumu ile çocukları
derinden etkileyen sanatsal söylemler çocuk
şiirlerini oluşturur. Normal şiirdeki estetik de-
ğerlerin tamamı çocuk şiiri için de söz konusu-
dur. Farkı dilinin çocuğa hitap edecek şekilde
işlenmesidir. Umut, heyecan, mutluluk, hüzün,
acı, korku gibi bütün duygular işlenebilir ancak
çocuk şiirlerinde karamsarlık, umutsuzluk asla
söz konusu edilemez.
Çocuk edebiyatı alanında ilk ciddi çalış-
maları başlatan İbrahim Alattin Gövsa’dır (Ço-
cuk Şiirleri).
İbrahim Alaattin Gövsa Çocuk şiirleri
Ali Ulvi Elöve Çocuklarımıza Neşideler
Tevfik Fikret Halûk’un Defteri, Şermin
Çocuk Şiirlerinin Özellikleri
• Çocuk şiirlerinde bulunması gereken en
önemli nitelik duruluktur. Şiir ölçüsüz ve
uyaksız da olabilir ancak kolay söylenişli-
 lik, kulağa hoş gelme ve kolay ezberlene- • Ana dili sevgisi kazandırır.
bilme gibi nitelikler göz önüne alınmalıdır. • Konuşma becerisini geliştirir.
• Dizeler doğal cümle düzeyine uygun ol- • Ulusal ve evrensel değerleri kazandırır.
malı ( özne+tümleç+yüklem ), cümlenin
14.ÇOCUK GAZETELERİ VE DERGİLERİ
belirttiği yargı bir ya da iki dizede veril- 18. yy. ‘da İngiltere’de başlamıştır. 1751
meli, çok yayılmamalıdır. yılında John Newbery tarafından çıkarılan “The
• Satirik şiirler çocuğun gelişimi açısından Liliputian Magasine” ilk çocuk dergisidir.
Çocuk edebiyatının bir dalı olan çocuk
zararlı olabilir.
gazete ve dergileri doğrudan sınıfta öğretim
• Okutulacak şiirlerin 2,3, 4 kıtayı geçme- amacıyla kullanılabileceği gibi haftalık ya da ay-
mesi gerekir. lık olarak çıkarılıp bu şekilde de yardımcı olması
• Ses uyumları varsa belirgin olarak veril- amacıyla kullanılabilir.
melidir.
• Düşünceler açıkça verilmeli mümkünse
anlam bir dörtlükte sağlanmalıdır. Anlam
açık olmalı ya da kapalı anlamları olan
sözcük, deyimlerden kaçınılmalıdır.
• Tasvirler süsten uzak ve net olmalıdır.
• Şiirin tamamında ahenk olmalıdır.
• Duygu çözümlemesinden çok olaylara
yer verilmelidir.
• Uzun tasvirler bulunmamalıdır.
• Duraklar belli olmalı, kolayca ezberlen-
melidir.
• Uyaklar birbirlerine yakın dizelerde bu-
lunmalı, birbirinden kopuk olamamalıdır.
• Dizelerdeki hece sayıları 1. 2.ve 3. sınıf-
larda 7-8 heceyi geçmemelidir. On bir he-
celi şiirlere dördüncü sınıfta ya da üçüncü
sınıfın sonuna doğru yer verilebilir.
• Şiir okuma ve ezberleme çalışmasına ge-
çilmeden önce bir çözümleme çalışması
yapılmalı, bilinmeyen sözcük ve deyimler
kullanıldığı dizeden yola çıkılarak açıklan-
malıdır.

Şiir Okumanın Yararları

• Ezber yeteneğini geliştirir.
• Özgüveni geliştirmeye katkı sağlar.
• Kelime hâzinesini geliştirir, ifade gücünü
artırır. Kelimelerin doğru kullanımı ve te-
laffuzunu öğrenir.
• Hayal gücünü geliştirir.
 ÜLKEMİZDE ÇOCUK EDEBİYATI
Batıda modern anlamda çocuk edebiya-
tı 18. yüzyılın sonunda başlamıştır. Bizde ise
19. yüzyılın sonlarında başladığı görülmektedir.
Tanzimat’tan önce çocuk edebiyatı ürünleri az
sayıdadır. Bunlar arasında Nâbî’nin “Hayriye
(1701), Sümbülzâde Vehbî’nin “Lütfiye (1791)
mesnevisi ilk rastlanan örneklerdir. Sünbülza-
de Vehbî’nin Lûtfiyye ’nin yanı sıra yine oğlu
için yazdığı Tuhfe-i Vehbî (1782) adlı bir çalış-
ması daha mevcuttur. Manzum bir sözlük olan
Tuhfe-i Vehbî, medreselerde ders kitabı olarak
okutulmuş-tur.
Çocukların okuma ihtiyaçlarını ve okuma bece-
rilerini öne çıkaran kitaplar, ancak Tanzimat’tan
sonra hazırlanmış ve yayımlanmıştır. Kayserili
Doktor Rüştü’nün 1859’da “Nuhbetûl Etfal”
(çocuklar için seçki) adıyla yayınlandığı eser, ilk
Türkçe alfabe kitabı olmasıyla, fabllar ve hikâ-
yecikler içermesiyle dikkatleri çeker.
• 1869 yılında ise ilk çocuk gazetesi/dergi-
si “Mümeyyiz”i görürüz. Her sayısı farklı
renkte kâğıtlara basılan gazete 49 sayı
çıkmıştır.
• 1875’te ikinci çocuk gazetemiz olan Sa-
dakat yayımlanır. Mümeyyiz gibi haftada
bir çıkan Sadakat 6 sayı yayımlanır.
• Sadakat’ın son sayısında bu ismin çocuk
için uygun olmadığı düşünülerek bundan
böyle Etfal adıyla yayımlanacağı belirtilir.
13 sayı yayımlanan Etfal’i üçüncü çocuk
gazetemiz olarak kabul edebiliriz.
• İkinci Meşrutiyet döneminde yayımlanan
çocuk gazete ve dergilerinde çocukların
ilgi ve meraklarını karşılayan nitelikli yazı-
lara, resim ve karikatürlere yer verilmiştir.
Örnek olarak, 43 sayı çıkan ‘Çocuk Bah-
çesi’ çocuk edebiyatının gelişmesinde
özel bir yere sahiptir.
• Çocuk eğitiminin amaçlandığı bu hafta-
lık dergi, Selanik’te yayımlandı. Sahibi,
Necip Necati; sorumlu müdürü, A. Med-
hi’ydi. Çocuğa göre şiirler, anılar, öyküler,
masallar ve eğitici yazıların yer aldığı der-
gide Mehmet Rauf, Rıza Tevfik Bölükba-
şı, Hüseyin Cahit
• Yalçın ve Mehmet Emin Yurdakul gibi dö-
nemin ünlü sanatçılarının adları yer aldı.
• Bu yıllarda ilk, okul dergisi de yayımlanır.
(1887) Numune-i Terakki
• Okulu , aynı adla bir dergi çıkarır. Bu der-
gi okulun kurucusu Mehmet Nadir öncü-
lüğünde çıkartılır.
• Tanzimat Döneminde çocuğa edebiyat
yoluyla ulaşmak isteyen yazarlarımızdan
bazıları Şinasi, Ziya Paşa, Muallim Naci
ve Ahmet Rasim’dir .
• Şinasi’nin La Fontaine fabllarını andıran
ve çocuklar için yazılmış ilk manzum öykü
olarak kabul edilen Eşek ile Tilki öyküsü
önemlidir.
• Bu dönemdeki ilk çocuk kitapları, Tan-
zimat sanatçılarından Şinasi, Ahmet
Mithat Efendi ve Recaizade Mahmut
Ekrem’in Fransızcadan özellikle La
Fontaıne’den Türkçeye çevirdiği fabl-
lar ve kısa şiirlerdir.
Bu ilk çevrilerin ardından Ahmet Mithat,
Şinasi ve Muallim Naci’nin de sade bir dille ve
yazı diliyle manzum fabllar kaleme aldığını gö-
rürüz. Yine bu yıllarda Ziya Paşa, J.J. Rousse-
au’dan “Emile” adlı eseri çocuklar için tercüme
eder. Recaizade Mahmut Ekrem’in “Tefekkür”
adlı eserinde çocukluk anılarına ayırdığı bölüm
ve
Muallim Naci’nin çocukluk hatıralarını
anlattığı “Ömer’in Çocukluğu” adlı eseri o dö-
nem çocukların okuduğu eserlerdendir.
Ahmet Mithat’ın (Hâce-i Evvel) Kıs-
sadan Hisse adlı kitabı doğrudan doğruya ço-
cuklar için yazılmıştır. Birincisinde aritmetik,
coğrafya, doğa bilgileri gibi konularda yararlı
bilgiler veren Ahmet Mithat, ikincisinde ise sa-
bırsızlık, eşek şakası, az tamah çok ziyan ge-
tirir, iki tilki v.b. fabl türü, öğütlü kısa öyküler
yazmıştır. Her iki kitabın da en önemli yanı doğ-
rudan doğruya çocuklar için yazılmış olmasıdır.
Tanzimat Dönemi, aynı zamanda dün-
ya çocuk edebiyatı klasik eserlerinin, dilimize
çevrildiği ve çocuk edebiyatımıza kazandırıldığı
dönemdir. İlk örnek 1862 yılında Yusuf Kamil
Paşa’nın Fenelon’dan yaptığı “Telemak” ter-
cümesidir.
Vakanüvis Ahmet Lütfü, 1864 yılında Daniel
Defoe’nin “Robinson Crusoe” adlı eserini;
Mahmut Nedim, 1872’de Jonathan Svvift’in
“Guliver’in Seyahatlerini; Mehmet Emin 1883
yılında “Merkez-i Arza Seyahat” ve 1887 yı-
lında yine Mehmet Emin, “Balonla Beş Hafta
Seyahat” adlı eserleri dilimize tercüme et-
mişlerdir.
Tanzimat’tan sonra artan çocuk edebi-
yatı ürünleri artık daha ustaca kaleme alınırlar
ve tam anlamıyla çocuklara yöneliktir. 1883 yı-
lında Çaylak Tevfik’in “Nasrettin Hoca” fıkra-
larını topladığı eserinin bu amacı taşıdığım söy-
leyebiliriz.
II. Meşrutiyetle birlikte Türk çocuk edebi-
yatında çağdaş bir atılım göze çarpar. 1908 yı-
lında Ali Nusret “ Şûra-yı Ümmet’’ gazetesinde
çocuk edebiyatının önemini vurgulayan bir yazı
kaleme alır. Dönemin tanınmış eğitimcilerinden
Satı Bey’in “Tedrisat-ı İptidaiye Mecmuası “nda
okul çağındaki çocukların eğitimi için müzik ve
çocuk edebiyatı ürünlerinin öneminden ve bu
tür örneklerimizin az olduğundan bahsetmesiy-
le ilk ürünler yayımlanmaya başlanır. Satı Beyin
çağrısı sonrasında Alaettin Gövsa’nın “Çocuk
Şiirleri”, Ali Ulvi Elöve’nin “Çocuklara Neşi-
deler” ve Tevfik Fikret’in “Şermin” adlı şiir
kitapları kaleme alınmıştır.
Cumhuriyet’in ilanına yakın dönemler-
de Başta Ziya Gökalp (18761924) olmak üzere
kimi yazarlar halk masallarına yönelmiştir.
Türkçülük akımını dizgeleştiren Gökalp, çocu-
ğa verilecek terbiyenin mutlaka ulusal olması
gerektiğini savunmuş; bu amaçla bazı halk ma-
sallarını Türklük değerlerine göre yeni baştan
yazmıştır. Bunlardan bazıları Kızıl Elma (1915),
Yeni Hayat (1918) ve Altın Işık (1923)’tır.
Millî Edebiyat Dönemi’nde özellikle şiir
türünde olumlu gelişmeler yaşanmakla birlikte,
diğer türlerde pek fazla hareketlilik göze çarp-
maz. Bu dönemde Siracettin Hancıoğlu ’nun
“Çocuk Şiirleri”, Fuat Köprülü’nün “Mektep Şi-
irleri”, Ali Ekrem Bolayır’ın “Çocuk Şiirleri” ve
“Şiir Demeti” adlı eserleri önemlidir. Nesir tü-
ründe ise bu dönemde kaleme alınan Ömer
Seyfettin’in “Kaşağı”, “And”, “Bomba” adlı
eserleri, Ahmet Rasim’in “Falaka” adlı eseri gü-
nümüzde de zevkle okunmaktadır.
CUMHURİYET DÖNEMİ EDEBİYATINDA
ÇOCUK ESERLERİ VEREN YAZARLAR
Cumhuriyet döneminde La Fontaine’den
çeviriler yapanlar arasına Nâzım Hikmet, Sa-
bahattin Eyüboğlu ve Orhan Veli de katılmış-
tır.
Orhan Veli Kanık’ın 1948 yılında La
Fontaine’den yaptığı çeviriler ve Nasrettin
Hoca fıkralarını şiirleştirerek yeniden yaz-
ması dikkat çeken örneklerdendir.
1940’lı yıllardan itibaren Türk çocuk
edebiyatı için dikkat çeken bir diğer isim Ke-
malettin Tuğcu’dur. Çoğunlukla problemli ço-
cukların ya da hayatların öyküsünü yazdığı için
eleştiriler alsa da 50 - 100 sayfa uzunluğundaki
öykü-romanlarıyla pek çok eser vermiştir.
Kitaplarında hüzün içeren pek çok konu
bulunmasına rağmen okuyucuyu karamsarlığa
itmeye çalışmaz. Uzunca bir dönem çocukların
ilgisini çeken bir yazar olmuştur. Tuğcu, çocuk-
lar için yazdığı kitaplarda daha çok acıma duy-
gusunu işlemiş; karakterlerini yetim, öksüz, en-
gelli, köprü altlarında ailesiz, aç, susuz yaşayan
çocuklardan seçmiştir. “Sokak Çocuğu, Yetim
Malı, Yer Altında Bir Şehir, Adını Değiştiren Ço-
cuk, Taş Yürek, Ayşecik, Üvey Baba, Korkunç
Yıllar, Zavallı Çocuk, Süt Kardeşler, Kuklacı,
Küçük Hanım, Dilenci Baba” eserlerinden bazı-
larıdır.
ABBAS SAYAR- Yılkı Atı
ABDULLAH ZİYA KOZANOĞLU- Malkoçoğ-
lu, Gültekin, Seyit Ali Reis kurgu-karakterlerin
yaratıcısıdır. Kızıltuğ, Atlı Han bazı romanlarıdır.
ALİ PÜSKÜLLÜOĞLU – Çocuklara Şakacı Şi-
irler
AYTÜL AKAL - Kızım ben çocukken, Oğlum
ben çocukken Ben Minicik Bir Bebektim, Ya-
tağın Altında Kim Var, Sihirli Kapı, Mevsimler
Kralı’nın Maceraları, Denizin Büyüsü, Süper
Gazeteciler
AYLA ÇINAROĞLU - Kim Demiş Ne Demiş,
Keçi Masalı, Beyaz Benekli At, Mago, Mavi
Boya
AZiZ NESiN - Şimdiki Çocuklar Harika, Uyu-
sana Tosunum ,Köylerin En Güzeli Bizim Köy,
Hayvan Deyip Geçme
CAHİT UÇUK - Türk İkizleri (Hans Christian
Andersen armağanını kazandı) İran İkizleri, Gü-
müş Kanat, Yalçın Kayalar, Mavi Ok, Kırmızı
Mantarlar
CAHİT ZARİFOĞLU - Serçe Kuş, Katıraslan,
Ağaçkakanlar, Motorlu Kuş, Yürek Dede ile Pa-
dişah, Küçük Şehzade, Kuşların Dili
CAN GÖKNİL - Kurtçuğun Hayvan Bilmeceleri
(1988-1990) Bilmecelerle ABC (1992) (Çocuk-
lara seslenen ve pedagojik düzeyi de ayarlan-
mış olan ilk resimli çocuk kitabı, Can Göknil’in
“Kirpi Masalı”dır.)
CEMAL SÜREYA - Aritmetik İyi Kuşlar Pekiyi,
Güvercin Curnatası
ÇETİN ÖNER- Gülibik, Mavi Kuşu Gören Var
mı? Portakal, Kargalar,Kara Değildi, Piyango
EFLATUN CEM GÜNEY
Eflatun Cem Güney, geleneksel halk hikâyele-
rimizi ve masallarımızı derledi. Kendisi de ma-
sallar yazdı. Masalcı Baba olarak tanındı. Da-
nimarka’da bulunan Andersen Kurumu; 1956
yılında Açıl Sofram Açıl adlı eseriyle yazara,
Dünya Çocuk Edebiyatı Onur Belgesi verdi.
Dede Korkut Masalları adlı kitabıyla bu ödülü
1960 yılında tekrar kazandı. Türk Çocuk Edebi-
yatının, önde gelen yazarlarından olan Eflatun
Cem Güney, birçok masalın günümüz Türk-
çesiyle yeniden ortaya çıkarılması için, büyük
çaba göstermiştir. Türkiye Cumhuriyeti Millî
Eğitim Bakanlığı’nca, İstanbul Milli Eğitim Mü-
dürlüğü yardımcılığına atanan Güney, İstanbul
Radyosu’nda Bir Varmış Bir Yokmuş adlı prog-
ramda anlattığı masallarla da bilinmektedir.
Dertli Kaval, Nar Tanesi, En Güzel Türk
Masalları, Altın Heybe, Açıl Sofram Açıl , Bir
Varmış Bir Yokmuş ,Evvel Zaman İçinde, Gök-
ten Üç Elma Düştü ,Az Gittim Uz Gittim en ta-
nınmış masal kitaplarıdır.
FAKİR BAYKURT- Topal Arkadaş, Sarı Köpek,
Yandım Ali, Sakarca,
Sarı Köpek, Dünya Güzeli, Saka Kuşları
FALİH RIFKI ATAY – Babanız Atatürk (biyog-
rafi)
FATiH ERDOĞAN- Fili Yuttu Bir Yılan, Pan ve
Çiçeği Pabucumun Bağı Çözüldü, Gırrr!.
FAZIL HÜSNÜ DAĞLARCA - Çocuk ve Allah,
İstanbul Fetih Destanı, Açıl Susam Açıl, Yazıları
Seven Ayı, Cin ile Cincik, Yanık Çocuklar
Koçaklaması , Balinayla Mandalina, Kuş Ayak
GÜLTEN DAYIOĞLU
• (Romanları) Fadiş, Dört Kardeştiler, Su-
na’nın Serçeleri, Yurdumu özledim, Ben
Büyüyünce, Dünya Çocukların Olsa,
Ölümsüz Ece, Kaf Dağı’nın Ardına Yolcu-
luk, Tuna’dan Uçan Kuş, Yeşil Kiraz, Se-
kizinci Renk.
• (Öyküleri) Uçan Motor, Ece ile Yüce, Bah-
çıvanın Oğlu, Kırmızı Bisikletin Binicisi,
Şenlik Günü, Kır Gezisi, Azat Kuşu, Kum-
luktaki, Akıllı Pireler, Sıcak Ekmek, Küs-
kün Ayıcık, Leylek Karda Kaldı(1974-1975
Arkın Çocuk Edebiyatı Ödülü aldı)
• (Gezi yazıları) Kaf Dağı’nın Ardına Yol-
culuk (Kültür ve Turizm Bakanlığı Çocuk
Edebiyatı Ödülü aldı), Amerika’ya Yolcu-
luk, Kangurular Ülkesi, Avustralya’ya Yol-
culuk, Efsaneler Ülkesi Çin’e Yolculuk
GÜLÇİN ALPÖGE - 1972 yılında “Şıpşıp ile
Tıptıp” isimli eseriyle
Arkın Çocuk Edebiyatı Ödülü’nü alan Gülçin
Alpöge; “Şıpşıpla Tıptıp, Birkaç Masal Birkaç
Şiir, Hayvanların Evleri, Kardeşim
Konuşacak, Ömer Bakkalda, Gül Sultan, Bütün
Çocuklar Dondurma Sever, Televizyoncu Ali,
Işıkları Seven Böcek” gibi çocuk kitaplarının
yazarıdır.
HASAN ALİ YÜCEL - Sizin İçin (şiir)
HİKMET ALTINKAYNAK – Karne Parası, Kutlu
Günler, Arkadaşım Bilgisayar, Fındık Kabuğuna
Girer Kale Kapısına Sığmaz, Ünlüler de
Çocuktu, Atatürk’ü Seviyorum,
IŞIL ÖZGENTÜRK - Hayat Okulu, Al Gözüm
Seyreyle, Kuş Ne Yana Öter, Yuvadan Bir Kuş
Uçtu, Dünyaya Masallar, Keloğlanın Tembelliği,
Dünyayı Tanıyorum
İBRAHİM ZEKİ BURDURLU- Toprak İnsanları,
Toprağın içindeki Toprak,
­
Burdur’daki Mahallemiz , Basık Tavan , Bir
Köyden, Güllü Padişah, Açmıyor Mu Kıbrıs’ımın
Gülleri?
İPEK ONGUN
Kalemini hep gençler için romanlar ve
yine gençler için kişisel gelişim ve yaşam kül-
türü alanındaki çalışmalarında kullandı. 1991
yılında Tüyap’ta “Altın Kitap Ödülü“ nü aldı.
Gençler için yaptığı çalışmalar nedeniyle kendi-
sine 1995-1996, 2003- 2004 ve 2006 yıllarının
“Meslek Hizmeti” ödülleri verildi. 1998 yılında
Oriflame firmasının 250.000 kişilik halk jürisine
yaptırdığı anket sonucunda “Yılın En Başarı-
lı Kadın Yazarı” seçildi. 2009 yılında, İçel So-
roptimist Kulübü tarafından kendisine “Başarılı
Kadın Ödülü” verildi. 2010 yılı Türk Kütüpha-
neciler Derneği’nin araştırması sonucundaysa
kütüphanelerde kitapları en çok okunan yazar
ilan edildi.
Mektup Arkadaşları, Kamp Arkadaşları,
Yaş On Yedi, Afacanlar Çetesi, Bir Genç Kızın
Gizli Defteri, Bu Hayat Sizin, Arkadaşlar Arasın-
da, Kendi Ayakları Üstünde, Adım Adım Haya-
ta”
İSKENDER FAHRETTİN SERTELLİ - Tahtları
Deviren Çocuk (Doğrudan çocuklar için yazıl-
mış ilk tarihsel roman)
İSMAİL UYAROĞLU - Çocuk ve Şiir, Bir Liranın
İki Günü
MAHMUT YESARİ – Bağrı Yanık Ömer, Çulluk
MAVİSEL YENER - Evinden Kaçan Masallar,
Mavi Zamanlar, Mavi Elma, Uzaylılar Bize Gel-
di, Vampir Öyküsü , Dolunay Dedektifleri
MEVLÂNA İDRİS ZENGİN - Kuş Renkli Ço-
cukluğum, Korku Dükkânı, Sufi ile Pufi
MUSTAFA KUTLU - Yıldız Tozu
MUSTAFA RUHİ ŞİRİN - Çocuk Yüzlü Yazılar,
Kar Altında Bir
Kelebek, Guguklu Saatin Kumrusu, Masal Mek-
tuplar
MUZAFFER İZGÜ - 1984 yılında “Ökkeş” dizi-
siyle dikkat çeken Muzaffer İzgü, 1990’lı yıllar-
dan itibaren pek çok hikaye ve roman örneğiyle
çocuk edebiyatı alanında eserler verir: “Bulutla-
ra Simit Satan Çocuk” (1990),
“Uzay Karpuzu” (1991), “Hokus Pokus” (1992),
“Küçük Arı, Büyük Arı” (1993), “Kuklacı Çocuk-
lar” (1995), “Uzay Dolmuşu Kalkıyor(1996),
Uçtu Uçtu Ali Uçtu(masal), Dayak Birincisi, Do-
numdaki Para, Ekmek Parası, Can Dayım, Zık-
kımın Kökü, Bülbül Düdük
NAZIM HİKMET- Sevdalı Bulut (masal)
NEZİHE MERİÇ - Alagün Çocukları, Küçük
Bir Kız Tanıyorum, Dur Dünya Çocukları Bekle,
Ahmet Adında Bir Çocuk, Korsan Çıkmazı
NAKİ TEZEL- Keloğlan Masalları, İstanbul Ma-
salları, Köroğlu Masalı
NUR İÇÖZÜ - Reyhan, Yüreğimin Kıyısında
ORHAN VELİ KANIK - La Fontaine Masalları,
Nasrettin Hoca Hikâyeleri
OĞUZ TANSEL- Al’lı ile Fırfırı , Mavi Gelin,Yedi
devler, Üç Kızlar
OKTAY AKBAL - Dondurmalı Sinema, Yeşil Ev
PERTEV NAİLİ BORATAV - Zaman Zaman İçin-
de, Le Tekerleme, Az Gittik , Uz Gittik,
PEYAMİ SAFA- Havaya Uçan At ,Cingöz Recai
REŞAT NURİ -Şemsiye Hırsızı, Ümidin Güneşi
RAKIM ÇALAPALA - 87 Oğuz , Mustafa Ata-
türk’ün Romanı (Biyografi)
RIFAT ILGAZ - Hababam Sınıfı, Halime Kap-
tan, Öksüz Civciv, Bacaksız Sigara Kaçakçısı,
Bacaksız Okulda, Bacaksız Kamyon sürücüsü ,
Cankurtaran Yılmaz, Küçükçekmece Okyanusu
SAİT FAİK ABASIYANIK- Son Kuşlar
SEVİM AK - Kırık Şemsiye, Uçurtmam Bulut
Şimdi, Düşlere Sobe, Güneşin Çocukları, Karşı
Pencere, Penguenler Flüt Çalamaz, Babamın
Gözleri Kedi Gözleri
TAHİR ALANGU- Billur Köşk Masalları
TARIK DURSUN - Deve Tellal Pire Berber İken,
Yaramaz Kuzu, Kırmızı Otobüs

TALİP APAYDIN – Toprağa Basınca, Elif Kızın
Elleri
TEVFİK FİKRET- Şermin, Haluk’un Defteri
ÜLKÜ TAMER - Virgülün Başından Geçenler
ÜMİT KAFTANCIOĞLU- Tek Atlı Tekin Olmaz,
Çocuk ve Kent
ÜNVER ORAL - Karagöz Park Bekçisi
VAHAP AKBAŞ- Gülün Aklı, Kuş Olsun Yüre-
ğim
YALVAÇ URAL - Müzik Satan Çocuklar Göl-
cüğü Küçük Avcılar, Gözü Boynuz ile İzi Yaldız,
Problemli Apartman Çocuğu , Kayıp
Ülkenin Çocuğu, Dedem ve Kuşlar
YAŞAR KEMAL - Çocuklar İnsandır (röportaj)
Filler Sultanı ile Kırmızı Sakallı Topal Karıncalar
YAVUZ BAHADIROĞLU (Niyazi Birinci) - Ço-
cuk Masalları, Canavar Robot, Karıncalar Sa-
vaşı, Kaybolmuş Elçiler, Bizim Can
YUSUF ZİYA ORTAÇ - Kuş Cıvıltıları (şiir)
ZİYA GÖKALP - Altın Işık, Kızıl Elma, Yeni Ha-
yat
BATI DÜNYASINDA ÇOCUK EDEEBİYATI
Çocuk edebiyatının yaygın ye bağımsız bir alan
olarak ilk örneklerinin görüldüğü ülke İngilte-
re’dir.
18. YÜZYIL ÇOCUK EDEBİYATI
DANİEL DEFOE - Robinson Crusoe(roman)
JONATHAN SWİFT - Gülliver’in Gezileri(ro-
man)
CERVANTES - Don Kişot
CHARLES PERRAULT- Uyuyan Güzel, Kırmızı
Başlıklı Kız, Kül Kedisi, Eşek Postu, Periler, Çiz-
meli Kedi, Parmak Çocuk
19. YÜZYIL ÇOCUK EDEBİYATI
GRİMM KARDEŞLER - Jacob Grimm ve Wil-
helm Grimm (1786-1859) masallar yazan iki
Alman kardeştir. Almanya’nın köylerine kadar
gidip hikâyelerini, eski Alman şiir ve efsaneleri-
ni derlemişlerdir. Derlemelerini yeni bir üslupla
Çocuk ve Ev Masalları adıyla yayımlamışlar-
dır.
Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler, Ormandaki
Ev, Rapunzel, Hansel’le Gratel,Bremen Mızı-
kacıları, Parmak Çocuk, Fareli Köyün Kaval-
cısı, Kurbağa Prens, Köylü ile Şeytan eserle-
rinden bazılarıdır.
ANDERSEN - Danimarkalı masal yazarıdır.
Çirkin ördek Yavrusu, Parmak Kız, Papatya,
Eski Ev, Kibritçi Kız, Bezelye Üstündeki Pren-
ses eserlerinden bazılarıdır.
CARLO COLLODİ - Pinokyo(roman)
A. DUMAS PERE - Monte Kristo Kontu(roman)
CHARLES DİCKENS - OliverTwist, Antikacı
Dükkânı , David Copperfield, İki Şehrin Hikâ-
yesi
JOHANNA SPYRİ - Heidi
JULES VERNE - Fransız yazar ve gezgin.
“Bilim kurgunun babası” olarak adlandırılır.
Eserlerinde ayrıntılarıyla tarif ettiği buluşlar ve
makinaların o sıralarda gelişmekte olan Avrupa
sanayisi ve teknolojisine ilham kaynağı olduğu
düşünülür. Özellikle uzay, hava taşıtları, deni-
zaltılar hakkında yazmıştır.
Dünyada en çok çevrilen ikinci bireysel yazar-
dır.
Denizler Altında Yirmi bin Fersah, Dünyanın
Merkezine Yolculuk, 80 Günde Devr-i Âlem,
Dünyanın Ucundaki Fener, Balonla Beş Hafta,
iki Yıl Okul Tatili, Meteor Avı, Esrarlı Ada, Dün-
yadan Aya, Kahraman
Fenerciler, Kaptan Grant’ın Çocukları, Denizde
Bulunan
Çocuk(roman)
LEWİS CARROLL - Alice Harikalar Ülkesinde
(roman)
HOWARD PYLE - Robin Hood’un Neşeli Serü-
venleri
JOHANN DAVİD WYSS - İsviçreli Robinson Ai-
lesi (roman)

J.RUSKİN - Altın Nehrin Kralı

20. YÜZYIL ÇOCUK EDEBİYATI

ROBERT LOUİS STEVENSON - Define Adası

ANTOİNE DE SAİNT-EXUPÉRY - Küçük

Prens(öykü)

ELEANOR HODGMAN PORTER - Pollyanna

J.NEVBERY - Çocuklar için yetişkinlerden

farklı edebi ürünler üretilmesi gerektiğini sa-
vunan J.Nevbery 1744’te “Küçük Güzel Cep
Kitabı’’nı yayımlar. Sözlü ve yazılı edebi ürün-
lerden çocuk şarkı ve tekerlemelerini ise “Ana
Kaz” adıyla derleyerek yayımlar.

MARK TWAİN - Tom Sawyer (roman) Huckle-

berry Finn’in Maceraları (roman)

JAMES M. BARRİE - Peter Pan

FRANK BAUM - Oz Büyücüsü

F. H. BUMETT- Bir Küçük Prenses, Gizli Bahçe

FRENÇ MOLNAR - Pal Sokağı Çocukları (ro-

man)

SELMA LAGERLÖF - Uçan Kaz Nobel Edebi-

yat Ödülü’nü alan hem ilk kadın yazar, hem de
ilk İsveçli yazardır.

JOSÉ MAURO DE VASCONCELOS - Şeker

Portakalı
 ÇOCUK RUH SAĞLIĞI İnsan davranışlarının fizyolojik temelleri

Temel Kavramlar
◊ İNSAN
* Biyo-psiko-sosyal bir varlıktır.

◊ SAĞLIK
* Biyolojik, ruhsal, sosyal açıdan tam bir
‘iyi’ olma halidir

◊ O RUH SAĞLIĞI
* Bireyin yeteneklerini kullanabilmesi
* Gündelik sorunlarla baş edebilmesi
* Üretken ve verimli olabilmesi
* Topluma katkı sağlayabilmesi durumudur
◊ O ÇOCUK
* 0- ergenlik arasındaki bireyelere denir.

◊ O ÇOCUK RUH SAĞLIĞI MERKEZİ SİNİR SİSTEMİ

* 0-18 yaş bireylerin
i. Yeteneklerini kullanabilmesi
i. Yaşamın güçlüğü ile baş edebilmesi
i. Üretken ve verimli olabilmesi
i. İçinde bulunduğu gelişimsel döneme
uygun davranabilmesi
i. Not: çocuk ruh sağlığı verilerine ba-
kıldığında türkiyede bu oran avrupaya
nazaran daha azdır. Avrupa da bu sayı
%20 iken, türkiye de bu sayı %11 ci-
varıdır.
i. RUHSAL SORUN:Her ruhsal sorun
ruhsal bozukluk değildir. Ruhsal bo-
zukluk olması için;
i. Uzun süredir devam ediyor mu?
i. Tanı gerektirecek yoğunlukta mı?
i. Gündelik hayatı olumsuz etkiliyor mu?
Normal ve anormal davranışları belirlemek
için:
• İstatistiksel normdan sapma
• Sosyal normdan sapma
• Uyumsuz davranışlar
• Kişisel veya öznel sıkıntı
PSİKOPATOLOJİ
Normal dışı davranışların doğasını inceleyen bi-
lim dalıdır.
Beyin: Nöronların %90’dan fazlasını barındıran
yönetim sistemidir.
• Beyincik: denge ve kasların koordinas-
yonunu sağlar.
• Talamus: duyu organına gelen mesajlara
santral görevi görür.
• Hipotalamus: iç salgı bezlerin faaliyetini,
metabolizma, vücud sıcaklığı gibi yaşam-
sal süreçleri dengeler.
• Limpik sistem: Duygu ve heyecanla ilgi-
lidir.
• Beyin korteksi: duyumların kaydedildiği,
istemli hareketlerin başlatıldığı, kararların
verildiği, planlamaların yapıldığı yüksek
zihinsel süreçlerin merkezidir.İkiye ayrılır :
1-Sağ korteks
2-Sol korteks.
Bu iki yarım küreyi birbirine bağlayan “korpuz
kallozum” dur. Korteks (her iki yarım küre) ay-
rılır:
* Ön (Frontal) lop: hareketlerin koordinas-
yonu, dikkat, planlama, soyut düşünme
burada oluşur.
* Arka (Oksipital) lop: görme alanıdır.
* Üst — orta (Perietal) lop: sıcak, soğuk,
dokunma, acı.
* Yan (Temporal) lop: işitme.
PERİFERİK (ÇEVRESEL) SİNİR SİSTEMİ
Merkezi sinir sistemine mesajları getiren, vücu-
dun uç noktalarına mesajları ileten sinir siste-
midir. Bu sinir sistemi uzun akson ve dentrit-
lerden oluşur. Periferik (çevresel) sinir sistemi
2’ye ayrılır:
* Somatik sinir sistemi: istemli hareketle-
re ilişkin mesajları iletir.
* Otonom sinir sistemi: istemsiz ve ya-
şamsal fonksiyona sahip mesajları iletir.
Örnek: kalp atışı, nefes alma, heyecan...
Sempatik sinir sistemi(acil durumlarda)
Parasempatik sinir sistemi(dengeleme)
GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE RUH SAĞLIĞI
• MÖ. 5. yy. da yaşayan tıbbın babası Hi-
pokrat’a kadar ruh sağlığı için, ruhun be-
deni esir aldığı düşünülürdü,
• Ancak Hipokrat ruh sağlığının diğer has-
talıklar gibi biyolojik olduğunu iddia eder.
Psikogenez: Ruh sağlığının psikolojik olduğu-
nu söyleyen görüş.
Somatogenez: Ruh sağlığının biyolojik oldu-
ğunu savunan hipotez. Bu hipotezi ilk ortaya
atan Hipokrat’tır.
• Avrupa da ruh sağlığı bozukluğu nede-
niyle yakılırken, Osmanlı da ‘Bimarhane-
ler’ de tedavi edilmekteydi.
• Şamanizm- Kam , Uygurlar-otacı
• Ruh sağlığı tedavisinde ilk ciddi adım
Amerika’da Fransız hekim Phillipe Pinel
atmıştır.
• Türkiye de ilk defa 1898 yılında Gülhane
tıp okulunda ders olarak okutulmuş.
• ilk çocuk ruh sağlığı bölümü Hacettepe
Ünv. kurulmuştur.
• 10 ekim ruh sağlığı günü olarak kutlanır.
ERKEN DÖNEM KURAMCILARI
1- J.LOCKE
◊ O Ruh sağlığı çevre ile ilgilidir.
2- J.J.ROUSSEAU
◊ O Emile adlı kitap.
◊ O En az bir destek olmalı.
◊ O Çocuk ayrı bir bireydir ve yaşamak için
güçlüdür.
3- CHARLES DARWİN
◊ O Her birey farklı özelliklere sahiptir.
◊ O İyi bakılan çocuk şanslıdır.
◊ O Temel ilke bireysel farklılıklardır.
4- STANLEY HALL
◊ O Çocuk psikolojisinin babasıdır.
◊ O İlgi alanı ergenlerdir.
◊ O Ergen çatışmalarını incelemiştir.
RUH SAĞLIĞI ALANINDAKİ KURAMCILAR
1- BİYOLOJİK KURAM
• Somatogenez hipotezin devamıdır.
• Temelde biyolojik yapı ve işleyiş vardır.
• Kalıtımsal, sinir sistemi ile ilgili sorunlar ,
hormonal sorunlar ruhsal bozukluğa yol
açabilir.
• Tedavi de biyolojik yollarla yapılır.
• Bu yaklaşımın diğer adları; tıbbi model ve
hastalık modelidir.
• Psikolojik ve sosyal faktörleri göz ardı
ediyor denilerek, eleştirilmektedir.
2-PSİKODİNAMİK KURAM
• Sigmund Freud temsilcidir.
• Ruhsal bozukluk bilinçaltı çatışmaların-
dan kaynaklanır.
• Çocukta ruhsal bozukluk gelişebilmesi
için belli bir yaşa gelmelidir.
• Yetişkinlikteki ruhsal bozukluk, çocukluk
travmaları ile ilgilidir.
• İd,ego ve süper egodan bahsedilmekte-
dir ve id ve süperego arasındaki bilinçaltı
çatışmalar ve savunma mekanizmalarının
uygun kullanılmaması ruhsal bozukluğa
yol açar, denilmektedir.
• Tedavi yöntemi psikanalizdir.
 • Cinsellik ve saldırganlığa önem verdiği,
erkek egemen bakışa dayanması, psiko-
sosyal süreçleri göz ardı
3- DAVRANIŞÇI KURAM
• Temsilcileri ; Watson, Skinner, Thorndi-
ke, Pavlov ve Rayner’dır,
• Bütün davranışlar gibi , normal dışı dav-
ranışlar da öğrenilmiştir.(kaygı, korku vb
gibi.)
• Ruhsal bozukluğu açıklamaktan çok,
normal dışı davranışların değiştirilmesi
açısından önemlidir.
• Fobi, yoğun takıntılar, obsesif kompülsif
terapiler, zihinsel yetersizlik gibi bazı ey-
lem gruplarının eğitiminde yoğun olarak
kullanılır.
• İnsan davranışı basite alıyor, biyolojik et-
ken ve içsel süreçleri, geçmiş yaşantıları
göz ardı ediyor denilerek eleştirilmekte-
dir.
4- BİLİSSEL KURAM
• Önemli olan gerçeğin kendisi değil, bire-
yin gerçeği nasıl değerlendirdiğidir.
• Duygu ve davranışı, düşünce belirler.
• Ruhsal bozukluğun temelinde, yanlış
inanç ve düşünce vardır.
• Günümüz tedavilerinde davranışçı ku-
ramla sentezi olarak bilişsel davranışçı
terapiler yer alır.
• Geçmişi yeterince ele almadığı, gerçeğin
her zaman düşünceyi değiştiremeyeceği-
ne inanıldığı için eleştirilmektedir.
5- VAROLU U KURAM
• Felsefesindeki temsilcileri ; Jean Paul
Sartre ve Albert Camus’tur.
• Psikolojisindeki temsilcileri ; R.D. Laing
ve Rolla May’dir. Yaşayan en önemli va-
roluşçu psikoterapist ; irvin Yalom’dur.
• Her insan kendi davranışının kontrolünü
ve sorumluluğunu taşır.
• Ruhsal bozukluğun tek ölçüsü ; bireyin
kendisidir. Birey sorun bildirmezse, ruh-
sal bozukluktan söz edilemez.
• Kendisi de şizofren olan Laing’e göre , bi-
reyin gerçek olanla olmayanı ayırt edemi-
yecek kadar ağır durumdayken söylediği
davranışlar anormal değil, anormal dün-
yaya verilen makul, olağan tepkilerdir.
• Davranış sorumluluğu alan bireyin, deği-
şim sorumluluğunu da alması beklenir.
6- SOSYO-KÜLTÜREL KURAM
• İnsan yalnız yaşayamaz. Toplum içinde
var olur.
• Bireyin kişiliği varsa, toplumun da kültürü
vardır.
• Ruhsal sağlık ya da bozukluk bireyin için-
de yaşadığı aile, toplum ve kültür tarafın-
dan şekillenir.
7- SİSTEM KURAMI
• Gestalt’dan etkilenmiştir.
• Sistem, kendini oluşturan herhangi bir
parça ortamdan çekildiğinde, işleyişi ak-
sayan etkileşimsel bir yapıdır.
• Ruhsal bozukluklar, biyolojik, psikolojik
ve toplumsal risk faktörlerinin birleşmesi
ve etkileşmesi ile oluşur.
• Biyo-psiko-sosyal model olarak da bilinir.
• Bütünlüğe vurgu yapması nedeni ile çağ-
daş ruh sağlığı çalışmalarında en çok ka-
bul gören yaklaşımdır.
ÇOCUK RUH SAĞLIĞINI ETKİLEYEN
FAKTÖRLER
BİYOLOJİK-FİZİKSEL FAKTÖRLER
◊ O Kalıtımsal faktörler
◊ O Sinir sistemi ile ilgili faktörler
◊ O Kromozom bozuklukları
◊ O Gen mutasyonu
◊ O Doğumla ilgili faktörler
◊ O Hormonal faktörler
◊ O Kronik hastalık-engelli olma
BİLİ SEL-BİYOLOJİK FAKTÖRLER
◊ O Bilişsel süreçler
1. Ruh sağlığı ile ilgili bir çok görüş vardır. Bu
◊ O Kişilik özellikleri
◊ O Diğer ilişkili faktörler
◊ (yaş,cinsiyet,yoksulluk)
SOSYAL-KÜLTÜREL FAKTÖRLER
◊ O Yakın çevre (mikrosistem)
◊ O Ara çevre(mezosistem)
◊ O Uzak çevre(egzosistem
◊ O Geniş çevre(makrosistem)
◊ O Tarihsel çevre (kronosistem)
DİĞER FAKTÖRLER
◊ O Afetler, savaş, ölüm vb.
2. Tarihin bir çok zamanında ruh sağlığının
3. Ruh bozukluğunun nedenini biyolojik
4. Çocuk ruh sağlığına Gestatl ekolünü te-
RUH SAĞLIĞI SORULAR
görüşlerin bir tarafında ruh sağlığının psi-
kogenez nedenler olduğunu söylerken, bir
diğer taraf ruh sağlığının somatogenez ne-
denler olduğunu söylemektedir. Ruh sağ-
lığının somatogenez nedenler olduğunu
söyleyen ilk kuramcı kimdir?
A) J. Locke
B) J.J.Rousseua
C) Freud
D) Wundt
E) Hipokrat
metafizik unsurlar ile ilgili olduğu düşünü-
lüp, şeytan çıkarma törenleri yapılmıştır.
Aşağıdakilerden hangi kuramcı ruh sağ-
lığının biyolojik bir nedenden kaynaklan-
dığını söylemiştir?
A) J. Locke
B) J.J.Rousseua
C) Freud
D) Wundt
E) Hipokrat
nedenler olduğunu ileri süren görüşe ne
ad verilir?
A) Pika
B) Somatogenez
C) Mutizm
D) Disomni
E) Parasomni
mel alarak, ruh sağlığı için biyolojik, psi-
kolojik ve sosyal bütünlük olmalıdır di-
yen kuram aşağıdakilerden hangisidir?
A) Sistem kuramı
B) Davranışçı yaklaşım
C) Psikanalitik yaklaşım
D) Sosyo kültürel kuram
E) Varoluşçu kuram
5. Somatogenez hipotezinin devamı olan
ve tıbbi model adıyla anılan kuram aşa-
ğıdakilerden hangisidir?
A) Biyolojik kuramı
B) Davranışçı yaklaşım
C) Psikanalitik yaklaşım
D) Sosyo kültürel kuram
E) Varoluşçu kuram
6. Ruhsal bozukluğun çocukluk yaşantısı
ile ilgili olduğunu iddia eden, çocukluk-
ta ruhsal bozukluktan çok da söz etmek
doğru değil diyen ve ruh sağlığını ‘çalış-
mak ve sevmek’ diye özetleyen kuram
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Sistem kuramı
B) Davranışçı yaklaşım
C) Psikanalitik yaklaşım
D) Sosyo kültürel kuram
E) Varoluşçu kuram
7. İnsan özgür varlıktır. Her insan kendi dav-
ranışın sorumluluğunu alabilen varlıktır ve
almalıdır. İnsanın içinde yaşadığı ya da dö-
nüştürdüğü dünya ruh sağlığını belirleyen
etmendir. Kendi davranışlarının sorumlulu-
ğunu alan insan değişiminde sorumlulu-
ğunu alabilmelidir. Çünkü ruhsal bozukluk
bireyin kendisidir,diyen kuram ağaşıdaki-
lerden hangisidir?
A) Sistem kuramı
B) Davranışçı yaklaşım
C) Psikanalitik yaklaşım
D) Sosyo kültürel kuram
E) Varoluşçu kuram
8. Ergenlik çatışmaları üzerine duran ve
çocuk ruh sağlığının babası diye hitap
edilen kuramcı kimdir?
A) J.Locke B) J.J.Rousseau
C) Freud D) Stanley Hall
E) lrvin Yalom
9. Aşağıdakilerden hangisi hipotalamusun
fonksiyonlarından biri değildir?
A) Seksüel davranışlar
B) Kalp hızı
C) İskelet kası hareketleri
D) Açlık
E) Susama
10. Aşağıdakilerden hangisi anormalliğin
belirlendiği kriterlerden biri değildir?
A) İstatistiksel normdan sapma
B) Sosyal normdan sapma
C) Uyumsuz davranışlar
D) Kişisel veya öznel sıkıntı
E) Sosyal farkındalık
11. Ruh sağlığı yerinde olan bir bireyin aşa-
ğıdaki(erden hangisini yapması beklen-
mez?
A) Hayatın kendisinden beklediği davranış-
lara uygun davranır, uyumsal davranışlar
sergiler ve ayak uydurabilir.
B) Kolay kolay kimseye güvenmez, şüphe-
ci davranır ve temkinli davranışları elden
bırakmaz.
C) Gerçek yaşantıları olduğu gibi algılayan
çevresiyle iyi iletişimler kuran bireylerdir.
D) Toplumun kendisinden beklentilerine uy-
gun davranır ve mesleğinin gereklilikleri-
ni yerine getirir.
E) Sağlıklı birey kendi içinde huzurludur ve
kasıtlı olarak diğerlerine ya da kendisine
acı çektirmek amacı gütmez. Kendi kim-
liği içinde huzurludur.
12. Aşağıdakilerden hangisi çocuklarda ha-
fif düzeyde zihinsel yetersizliği bozuklu-
ğunun ortaya çıkma sebeplerinden de-
ğildir?
A) Çocuktaki kromozom bozuklukları
B) Geçirilen ateşli hastalıklar
C) Hamilelik döneminde kullanılan ilaclar
D) Doğum sırasında bebeğin oksijensiz kal-
ması
E) Anne babanın bosanmiş olması
15. Aşağıdaki ifadelerden hangisi Orta Cağ
toplumunun çocuk algısını en iyi şekilde
yansıtır?
A) Çocuk, gelişim çizgisinde belli yaşın al-
tındaki bireydir.
B) Çocuk, ayrı bir birey olarak değerIendiril-
melidir.
C) Çocuğun kendine özgü gereksinimleri
vardır.
D) Çocuk, bireyin sonsuzluğa uzantısıdır.
E) Çocuk minyatür bir yetişkindir.

13. Aşağıdakilerden hangisi, okul öncesi dö- 16. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre;
nem çocuğunun hastalık karşısında gös- l. Yaş
terdiği tepkilerden biri değildir? II. Cinsiyet
A) Hastalık nedeniyle çeşitli huy değişiklik- III. Yoksulluk
leri göstermesi gibi bireyle ilgili özelliklerden hangileri
B) Kısa dönemli ve ciddi olmayan hastalık- ruh sağlığı üzerinde belirleyici etkiye sa-
larla sorun yaratmaması hiptir?
C) Uzun süreli ve ciddi hastalıklar da ruhsal A) I, II ve III
denge bozuklukları gösterebilmesi B) I ve Il
D) Hastalığın Suresi ve ciddiyeti ile ilgilen- C) Yalnız I
memesi D) Yalnız II
E) Hastalığın seyri ve ciddiyetini sorun hali- E) II ve III
ne getirmesi

14. Öğretmenler aşağıdaki ruh sağlığı hiz- 17. Tek tek ailenin ve okulun birey üzerinde-
met alanlarından hangisinde etkin olarak ki etkileri değil, bu ikisinin etkileşiminin
görev alabilmektedir? bireye olan etkisi aşağıdaki sistemler-
A) Klinik ruh sağlığı hizmetleri den hangisinin icerisinde yer alır?
B) Tanılayıcı ruh sağlığı hizmetleri A) Kronosisiem
C) Tedavi edici ruh sağlığı hizmetleri B) Makrosistem
D) Koruvucu ruh sağlığı hizmetleri C) Egzosisiem
E) Değerlendirmeye dönük ruh sağlığı hiz- D) Mezosistem
metleri E) Mikrosistem
18. Aşağıdaki yaklaşımlardan hangisi davra-
nışların öğrenme sonucunda kazanıldı-
ğım ve aynı öğrenme ilkelerinin kontro-
lünde olduğunu ileri sürmüştür?
A) Biyolojik yaklaşım
B) Kişilik özellikleri yaklaşımı
C) Bilişsel öğrenmî yaklaşımı
D) Psikodinamik yaklaşım
E) Psikobiyolojik yaklaşım
19. Bilimsel araştırma bulguları aracılığıyla, ki-
şilik özelliklerinin belirlenmesinde kalıtsal
özelliklerin ve sinir sisteminin rolü acık-
lanmaya çalışılmaktadır. Bu kuramlar, ruh
sağlığı sorunlarını bedensel sağlık sorunları
gibi ele almakta ve Tıbbi tedavi önerilerinde
bulunmaktadır. En yaygın tedavi şekli ilaçla
tedavidir.
Açıklaması verilen ruh sağlığı yaklaşımı
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Bilişsel-öğrenme yaklaşımı
B) Psikodinamik yaklaşım
C) İnsancı yaklaşım
D) Biyolojik yaklaşım
E) Kişilik özellikleri yaklaşımı
verimli ola-bilmesini, ait olduğu gelişimsel
20. Aşağıdakilerden hangisi olumlu ve olum-
suz davranışların aynı_öğrenme ilkeleri-
nin kontrolünde olduğunu öne süren ku-
ramdır?
A) Davranışçı kuram
B) Büyük beşli
C) Psikanaliz
D) Psikobiyolojik
E) Toplumsal öğrenme
21. Bu yaklaşımı benimseyen psikologlar bi-
reylerin yasamın anlamını keşfetmelerine ve
kendi kişilik özelliklerine uygun bir yasam
bicimi benimsemeterine yardımcı olmaya
cal ısmaktadır.
Bu parcada acıklaması verilen yaklaşım
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Psikanalist yaklaşım
B) Toplumsal öğrenme yaklaşımı
C) Biyofiziksel yaklaşım
D) Psikodinamik yaklaşım
E) Hümanistik yaklaşım
22-
23. Gelişimsel olarak 0 18 yaşlarında
bulu-nan Çocuklarda görülen kaygı
bozukluk-larının bireyin sahip olduğu
yetenekleri kullanabilmesini,yaşamdaki
güçlüklerle baş edebilmesini, üretken ve
döneme uygun bilişsel, duygusal ve
davranışsal özellikler gösterebilmesini
içeren bir İyi olma hali olarak
tanımlanabilen kavram
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Sağlık
B) Ruh sağlığı
C) Çocuk ruh sağlığı
D) Ruhsal çökkünlük
E) Gelişimsel bozukluk
 24. 27. Ruhsal bozuklukları erken çocukluk dö-
I. Çocuk ruh sağlığını belirleyen şey kalı- nemindeki bilinçaltı çatışmalarla açık-
tımdır. lamaya çalışan kuram aşağıdakilerden
II. Zeka, ruh sağlığını etkileyen faktörlerden hangisidir?
biridir. A) Biyolojik
III. Çizgi filmler çocuğun ruh sağlığı üzerin- B) Psikodinamik
de etkilidir. C) Bilişsel
IV.Olayları değerlendirme biçimi çocuk ruh D) Davranışsal
sağlığını etkiler. E) Sosyal
V. Çocuğun yakın çevre ile iletişime onun
ruh sağlığı üzerinde belirleyicidir.
Yukarıda verilen özelliklerden hangileri
çocuk ruh sağlığını etkileyen sosyal kül-
türel faktörler ile ilgilidir?
A) III ve V
B) I, III ve IV
C) II ve III
D) III ve ıv
E) IV ve V

25. Yetişkin ya da çocuklar yaşamlarının belli 28. Aşağıdakilerden hangisi bir çocuğun
dönemlerinde ruh sağlıklarını korumak için ruhsal açıdan sağlıklı olmasının ölçütle-
bir kısım savunma düzeneklerini kullanırlar. rinden biri değildir?
Bu düzeneklerin çok kullanılması kişilerin A) Sahip olduğu yetenekleri kullanabilmesi
ruh sağlığını bozabilir. B) Yaşamdaki güçlüklerle baş edebilmesi
Aşağıdakilerin hangisinde verilen düze- C) Herhangi bir ruh sağlığı hastalığa yaka-
nek ile örnek örtüşmemektedir? lanmamış olması
A) Bahane bulma - Çocuğuna dayak atan D) Üretken ve verimli olabilmesi
bir babanın “oğlum bunu senin iyiliğin E) Kendi dönemine uygun bilişsel, duygusal
için yaptım” demesi. ve davranışsal özellikler göstermesi
B) Ödünleme - İnsanlarla iletişim kurmakta
zorlanan bir gencin çok çalaşarak okul
birincisi olmması.
C) Yön değiştirme - Öğretmene kızan bir
öğrencinin onun arabasını çizmesi
D) Gerileme - Kardeşi doğan, altı yaşındaki
Rüzgar ‘ın parmak emmeye başlaması
E) Bastırma- Sınavdan düşük not alan öğ-
rencinin öğretmenini suçlaması

29. Normal ve normal dışı davranışları “zıtla-

rın birliği” İlkesi - herhangi bir özellik var
26. Çocuklarda görülen kaygı bozuklukları- olabilmek ve tanımlanabilmesi için karşı-
nın olası nedenleri içinde aşağıdakiler- tına gereksinim duyar- ile açıklayan an-
den hangisi yer almaz? layış aşağıdakilerden hangisidir?
A) Kalıtımsal faktörler A) Ruh sağlığı
B) Kaygılı anne baba B) Çocuk ruh sağlığı
C) Aile içi iletişim sorunları C) Psikopatoloji
D) Sıkı bakıcı değiştirme D) Gelişimsel psikopatoloji
E) Çevre zenginliği E) Sağlık

1-E 2-E 3-B 4-A 5-A 6-C 7-E 8-D 9-C 10-E 11-B 12-E 132-E 14-D 15-E 16-A 17-D 18-C 19-D 20-A 21-E 22-X 23-C 24-A
25-E 26-E 27-B 28-C 29-D
 Erken Çocukluk Döneminde Sıklıkla line gelebilir.
Karşılaşılan Duygusal Davranışsal Sorunlar • Alışkanlıkların çoğu 4 yaş civarında or-
tadan kalkar. Ancak kimi alışkanlıklar
1- AYRILIK KAYGISI
2- ALIŞKANLIKLAR uzun süre devam edebilir. (Örneğin tırnak
3- TUVALET EĞİTİMİ yeme davranışı 6-12 yaş civarında da gö-
4- KORKULAR rülmektedir.)
5- KISKANÇLIK VE İMRENME
6- SÖZ DİNLEMEME Neler yapılabilir?
7- BAŞKALARININ EŞYALARINI İZİN
SİZ ALMA • Çocuğun alışkanlıklarının görmezden ge-
8- İÇE DÖNÜKLÜK linmesi gerekir.
9- ÖFKE VE SALDIRGANLIK • Dikkatini başka alana yoğunlaştırmalı.
10-AKRAN KABULÜ
(piyano-pedikür...)
11-CİNSEL DAVRANIŞLAR
12-YALAN SÖYLEME
UYARI:
13-YEMEK YEMEME SORUNLARI
* ALIŞKANLIK: elli zaman, yer ve durumda
14-SANAL ORTAM BAĞIMLILIĞI
ortaya çıkar.
15-UYKU BOZUKLUKLARI
16-KEKEMELİK * TİK: her zaman her yerde (vokal-motor)
17-SEÇİCİ MUTİZM
3) TUVALET EĞİTİMİ
18-DEHB
19-PİKA • 12-20 ay kritik zamandır.
20-TİK • 24-36 ayda tuvalet becerisi kazanılır.
• Tuvalet eğitimi kazanmak sinir sisteminin
1) AYRILIK KAYGISI
ve mesane kaslarının gelişimi ile ilgilidir.
• Anne çocuğa doğumdan önce , çocuk
• 5 yaşın üzerindeki çocukların %20 si tu-
ise anneye 5. Ay itibariyle bağlandığını
valetini tutamama sorunu yaşamaktadır.
belli eder.
• 1.cil enüresis: Sürekli ve her gün idrarını
• Ayrılığa karşı ilk tepkiler 9. Ve 10. Aylarda
tutamama.
gösterilir.
• 2.cil enüresis: İdrar tutabilmeyi öğren-
• 3 yaştan itibaren anneden ayrılma tepki-
dikten sonra yeniden idrarını tutabilmekte
leri azalmaya başlar.
güçlük çekme.
Neler yapılabilir? • Enkopresis: Dışkı kaçırma. enkoprezsin gece
• Nesnenin sürekliliği alıştırmaları yapıla- gündüzü yoktur.
• Yukarıda yer alan tanılar için ; çocuğun 5
bilir.(ce-e oyunu nesnenin yitirilmediğini
yaşından büyük olması ve sorunun 3 ay-dır devam
öğrenmesi için önemlidir. ediyor olması gerekmektedir.• Çocuğun tuvalet
• Anne baba kendi kaygısını belli etmeme- eğitimine hazır olduğu-
lidir.(üzüntü, suçluluk vb. gibi) nun ipuçları ;• Günde 2 saat kuru kalabilen bir
• Ayrılırken anne baba, onu sevdiğini söy- çocuk fiz-
yolojik olarak hazırdır.• Tuvaletini yapma ve
lemelidir.
yaptığını belli etme(-
yüz kızarması, çömelme gibi.)• Tuvalet ile ilgili
2) ALIŞKANLIKLAR terimlere aşina olma ; tu-
valet, çiş, kaka, penis, vajina gibi ,•
• Çoğu kez farkında olmadan yapılan tek-
Pantolonunu çekebilme, eteğini kaldıra-
rarlarla parmak emme, battaniye emme, bilme davranışlarını yapabilme.
tırnak yeme gibi davranışlar alışkanlık ha-
4) KORKULAR
• Yaşamın ilk 2 yılında ; yüksek ve ani ses,
yabancılar
• 2 yaş civarı ; karanlık
• 2-3 yaş arası ; doktor, kostüm giyen in-
sanlar
• 3-6 yaş arası ; hayalet, cadı ve bazı hay-
vanlar korku nesnesi olabilir.
5) KISKANÇLIK VE İMRENME
Kıskançlık: Önemli kişiyi ve ilişkisini
kaybetme korkusu, ihanete uğramanın verdiği
öfke, kayba yönelik düşük benlik algısı ve ke-
der, belirsizlik , yalnızlık ve kıskandığı kişiye gü-
venmeme duygularıyla görülebilir.
İmrenme: Bir diğerinin sahip olduğu
şeylere, özelliklere ve başarılara sahip olama-
ma durumunda yaşanan bir duygudur.
6) SÖZ DİNLEMEME
• Çocuğun söz dinlemesi bir taraftan neyi,
nasıl yapması gerektiği , sosyal becerileri
öğrenmesini ve çevresine uyum sağla-
masını kolaylaştırır.
• Diğer taraftan yetişkinlerin kimi isteklerini
yerine getirmeyi reddetme özellikle 2-3
yaştan itibaren çocuğun bağımsızlık ve
özerklik gelişimini kolaylaştıracaktır.
• Temel hedef ; çocuğun itaat etmesini öğ-
renmesini değil, her alanda potansiyelini
en iyi biçimde kullanmaya yönelik çaba-
larının desteklenmesidir.
7) BAŞKALARININ EŞYALARINI
İZİNSİZ ALMAK
• Çocukta mülkiyet anlayışı yoktur
• 2 -3 yaşlarındaki bir çocuk başkalarının
eşyalarını, sadece kendisinin olmasını
istediği içim alabilir ve bunun yanlış bir
davranış olduğunu bilmeyebilir.
• Mülkiyet anlayışı küçük yaşlarda verilme-
lidir.
• Ödünç alınıp verilebileceği, paylaşılabile-
ceği, çocuğun anlayacağı bir dilde ifade
edilmelidir.
• Ayrı çekmece ya da odası oluşturulmalı-
dır.
8) İÇE DÖNÜKLÜK
• Çekingenlik ya da utangaçlık anlamına
da gelebilir.
• İçe dönük çocuklar, yeni durumlara ve
insanlara alışabilmek için diğerlerinden
daha fazla zamana gereksinim duyabilir-
ler.
Ne yapılmalı?
• Sosyal faaliyetlere yönledirilimeli, sorum-
luluk verilmeli ve zaman tanınmalıdır.
9) ÖFKE VE SALDIRGANLIK
• Bebekler öfkelerini ağlayarak, kollarını
bacaklarını sallayarak, yaklaşan kişileri
iterek gösterebilir.
• 1,5-2 yaştan sonra ise kimi çocuklarda
öfke ve sinir nöbetleri görülebilir.
• Bu nöbetler 3 yaştan sonra dilin kazanıl-
ması ile azalmaya başlar.
• Saldırganlık ise öfkenin dışa vurulma bi-
çimlerinden birisidir ve temeldeki bir kor-
kunun maskelenme yolu da olabilir.
• Olumlu model olmak önemlidir.
• Öfke kontrolüne ilişkin uygulamalar yapı-
labilir.
• Aikido gibi şiddet içermeyen beden kont-
rolüne dayalı egzersizler, saldırgan dav-
ranışların kontrolüne yardımcı olabilir.
10) AKRAN KABULÜ
• Erken çocukluk döneminde her 10 ço-
cuktan 2sinin arkadaşları tarafından dış-
landığı ve 6 yaşında iken anasınıfında dış-
lanan çocuklarının önemli bir bölümünün
11 yaşında hala dışlandıkları bildirilmek-
tedir
Neler yapılabilir?
• Doğal ortamlarında gözlemek ve dışlan-
ma nedenim ogrenmek önemlidir.
• Sosyal beceri kazandırılmalıdır.
 • Kendisinden küçük çocuklar kullanılabilir.
11) CİNSEL DAVRANIŞLAR
• Çocuklar meraklıdır ve çevrelerindeki her
şeyi araştırırlar. Anaokulunda öğrencile-
rinizin pantolonlarını indirip doktorculuk
oynadıklarını gördüğünüzde nutkunuz tu-
tulabilir.
• Cinsel duygular çok normaldir.
• Çocukların cinsel davranışları kendini ta-
nıma ve mastürbasyondur.
• Aşırı mastürbasyon; cinsel taciz, ilgisizlik,
yeni kardeş, enfeksiyon olabilir.
• Erkeklerde %90, kadınlarda %17-20.
Mastürbasyon ile ilgili Ne yapılmalı?
• Kötü, pis bir şey olduğunu söylemek vü-
cudundan iğrenmesine neden olabilir.
• Dar pantolon giydirilmemeli.
• Yatakta uzun süre kalması istenmemeli.
• Davranışları kontrol edilmelidir.
12) YALAN SÖYLEME
• Okul öncesi çağındaki çocuklar gerçek
ile yalan arasındaki farkı bilmezler.
• Çocuğun hayal kurması sağlıklı bir du-
rumdur.
• Örneğin oyuncağını kıran bir çocuk düşü-
nelim. Çocuk kendi kendine düşüp kırıldı-
ğını söyleyerek sıkıntılı durumdan sakınır.
Burada yetişkinin konuyla ilgili yaklaşımı
önemlidir. “kim kırdı?” yerine, “bu oyun-
cağa ne oldu?” şeklinde yaklaşım önem-
lidir. Çocuk doğruyu söylediğinde ceza-
landırılmamalıdır.
• Ceza kullanılmamalıdır.
13) YEMEK YEME SORUNLARI
• 3 yaşındaki bir çocuk aile sofrasına yeni
oturmaya başlamış olabilir.
• Çocuk diğerlerinin sofrada oturma ve
davranışlarını taklit ederek, etkileşerek
öğrenir,
• Belli yiyecekleri yemesi için çocuğa baskı
yapmaya gerek yoktur.
• Aşırı eleştirel olmak veya çocukla zıtlaş-
mak çocuğun sağlıklı yemek yeme alış-
kanlığının gelişimine ket vurabilir.
• Normal olarak, günlük yaşamındaki et-
kinliklerden dolayı okul öncesi çocuğu
çok yer. Çocuğa sağlıklı ve çeşitli besin-
ler sunulduğunda o da kendisi için uygun
miktarı bulacaktır.
EK BİLGİ
Yetişkinlerde:
* Kızlarda 10 kat fazla
* Aneroksiya Nevroza: yememe
* Bulimia Nevroza: Çok yeme ve kusma
* 1980’ler de %10-15 şimdi 2 katı.
14) SANAL ORTAM BAĞIMLILIĞI
Sanal ortam bağımlılığını engellemenin
en etkili yolu, kontrollü kullanımı desteklemek-
tir.
15) UYKU BOZUKLUKLARI
• Çocuklarda yetişkinlerle karşılaştırıldığın-
da uyku ile ilgili daha hızlı değişiklikler yer
almaktadır.
• Çocuklarda bazı uyku davranışları geli-
şimsel olarak olağandır.
• Uykusuzluğun nedenleri genellikle ebe-
veyn yetiştirme tutumu gibi dışsal faktör-
lerden kaynaklanır.
Uyku bozukluğu türleri:
* Disomni: Uykunun miktarı, niteliği ve za-
manlaması ile ilgili bozukluklardır.
* Uykusuzluk, uykuda solunum bozukluk-
ları,uykuda solunum bozukluğundan kay-
naklanmayan aşırı uyku halleri gibi.
* Parasomni: uyku-uyanıklık arası geçiş-
lerde yaşanan normal olmayan davranış-
lardır.
* Karabasan(uyku felci), uyku terörü, uyur-
gezerlik gibi.
 * Ruhsal, nörolojik ve diğer tıbbi uyku bo-
zuklukları
16) KEKEMELİK
• Kekemelik konuşmanın ritim ve akıcılığın-
da kesintiye uğramasıdır.
• Çocukların akıcı olarak konuşmaya baş-
lamalarıyla birlikte kekemelik de görülür.
3 yaş civarında başlayan kekemelik ge-
nelde geçicidir.
• 3-5 yaş arası kekemelik en üst noktadır.
• Olguların %98inde başlangıç 10yaşından
öncedir
• Nedenleri; genetik ve bilişsel faktörlerin
yanında çevre tarafından tetiklenen korku
ve kaygıların da kekemeliğe neden oldu-
ğu düşünülmektedir.
17) SEÇİCİ MUTİZM
• Konuşmada yetersizlik veya isteksizlikten
ileri gelir.
• Bazı durumlar çocuklar bazı sosyal or-
tamlarda sessiz kalırlar. Bu seçici durum
“seçici mutizm”dir.
• Seçici mutizm, çocuğun ev ortamında
konuşması, okul ve dış ortamlarda ko-
nuşmaması anlamını taşır.
• Nedenleri; utangaçlık, sosyal ortamdan
korkma, aileye aşırı bağımlılık, aile veya
okuldaki kaygı uyandırıcı faktörler sayıla-
bilir.
18) DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE
BOZUKLUĞU ( DEHB)
• DEHB, çocuğun yaşına uygun olmayacak
şekilde hiperaktivite, dürtüsellik, veya
dikkatsizlik göstermesi durumudur.
• DEHB’nin beynin kimyasal dengesindeki
düzensizliğin bir sonucu olduğu düşünül-
mektedir.
• Nedenleri; DEHB’nin en yaygın nedeni
genetik eğilimlidir. Ancak bebeğin pre-
matüre oluşu, demir eksikliği anemisi, ai-
lenin düşük sosyo ekonomik durumu da
çevresel faktörler olarak sayılabilmekte-
dir.
19) PİKA
• Yeme bozukluğudur. Yenilenebilir ol-
mayan malzemeleri en az bir ay süreyle
yeme davranışıdır. Örneğin; silgi, toprak,
taş, misket...
• Ailenin ilgisiz tutumu burada önemlidir.
20) TİK
• Birden bire ortaya çıkan istemsiz kas ha-
reketleridir.
• Gerginlik sırasında artar, uyku sırasında
azalır.
• 6-7 yaş itibariyle ortaya çıkabilir. Çocukta
görülme olasılığı %12-14 civarıdır.
• Taklit yoluyla edinilip sonra alışkanlık ha-
lini alabilir.
• Tikler vokal ve motor tiklerdir.
1- Geçici tikler: en az 4 hafta en fazla 12 ay
sürer.
2- Kronik tikler: 1 yıldan fazla hemen he
men her gün.
3- Turette tik: 7 yaşından sonra artar git
gide artar.
21) Zihinsel yetersizlik
Zihinsel yetersizliğin başlangıcı 18 yaşından ön-
cedir. 18 yaşında beyin gelişimi ve buna koşut
olarak bilişsel gelişim önemli ölçüde tamamlan-
dığından, bu yaşın sonrasında çeşitli nedenler-
le zihinsel işlevlerde sorun yaşayan bireyler için
zihinsel yetersizlik tanısı konmamaktadır.
ZB Puan Aralığı Zihinsel Yetersizlik
Düzeyi
50-55 ile yaklaşık 70 Hafif
arası
35-40 ile 50-55 arası Orta Derece
20-25 ile 35-40 arası Ağır
20-25’in altında İleri Derecede Ağır
7 Şiddeti belirlenmemiş
22) Otizm • Davranış problemleri: hırçınlık, geçim-
Otizm, yaşamın erken dönemlerinde başlayan sizlik, sinirlilik.
ve yaşam boyu süren, sosyal ilişkiler, iletişim,
• Uyum sorunları: ruhsal problemler.
davranış ve bilişsel gelişmede gecikme ve sap-
mayla giden nöropsikiyatrik bir bozukluk olarak • Duygusal bozukluk: kaygı, korku, endi-
kabul edilmektedir. İşlevselliğin bu alanlarında- şeli olma.
ki bozulmalar, 3 yaşından önce var olmalıdır. • Alışkanlık problemleri: parmak emme,
Yaklaşık olarak otistik bireylerin %70’inde zeka
geriliği vardır. İlk kez 1943 yılında Leo Kanner tuvalet alışkanlığı.
tarafından “afektif bağlanmanın otisitik bozuk-
lukları” ismiyle 11 çocuk tanımlanmıştır.
Piromani: yangın çıkarma isteği
• Asperger Sendromu: Otizmden farklı Kliptomani: çalma hastalığı
olarak dil gelişimi ve kullanımı normale Trikotillomani:saç yolma
yakın olup, zihinsel yetersizliğe rastlan-
maz.
• Rett Sendromu: 5. aya kadar normal
gelişim varken, sonrasında tüm gelişim
alanlarında gerileme görülür. Kadınlarda
görülür. (X kromozoma bağlı)

dürtü bozukluğu

• Dezintegrafik: 2-4 yaşlarında görülür.
Gerileme oluşur. Hızlı zeka kaybı görülür.
• Davranım Bozukluğu: Başkalarına ya da • Artikülasyon: konuşma seslerini yanlış
hayvanlara ciddi şekilde zarar vermedir. ya da eksik söyleme. ( r yerine y demek)
Yetişkinlerde bu durum anti sosyal kişilik • Fonolojik: konuşma seslerinin yer deği-
bozukluğu olarak ifade edilir. şimi
• Depresyon: Major ve Distimik bozukluk. • Anlıksal yeti yitimi: Zeka geriliği
• Obsesyon: Kişinin rahatsız edici buldu-
ğu, ısrarcı, sıkıtı yaratan, yineleyici, tehdit
edici düşünce, dürtüdür,
• Kompulsiyon: Obsesyon tehdidine karşı
kişinin gerçekleştirmek zorunda hissetti-
ği tekrarlayıcı, katı kurallı davranışlardır.
(mikrop kaptı-obsesyon, defalarca yıka-
ma-kompulsiyon)
Not: DSM-4 ve ICD-10;ruhsal bozuklukların
doğru olarak tanımlanması, sınıflanması ve ta-
nılanmasında ruh sağlığı uzmanlarına yol gös-
terici olarak düzenlenmiş el kitaplarıdır.
* BİPOLAR: İki uçlu
* ANKSİYETE: Kaygı
* OBSESİF –KOMPULSİF: Takinti-zorlanti
* SOMATİK: Bedensel
* PARAFİLİK: Cinsel bozukluk
* TRAMVA: Örselenme
* AKUT STRES: Gerginlik
 • Özgül öğrenme güçlüğü: Bireyin stan-
dart bir başarı gösterememesidir.Özgül
Öğrenme Güçlüğünün birkaç tipi vardır:
* Disleksi: Okuma alanında güçlük
* Disgrafi: Yazı alanında güçlük
* Diskalkuli: Matematik alanında güçlük
* Dispraksi; temel ve ince motor beceri-
lerinde koordinasyonu ve hareketi et-
kileyen güçlük
Not: En sık görülen tipi ise Disleksidir.
• Dehb, daha çok erkeklerde görülür. İlk
belirtiler 3-6 yaş arası görülür ve 7 yaş
itibariyle tanılama yapılabilir. Dehb en te-
mel nedeni kalıtımdır.
Not: Otizm ve dehb’e tik bozukluğunun eşlik
etme olasılığı yüksektir.
RUH SAĞLIĞI SORULAR
(Davranışsal Sorunlar)
1. Ayrılık kaygısı çocuğun terk edileceğine
dair bir sağlık problemidir. Ayrılık kaygısı-
na sebep olan en temel unsur aşağıdaki-
lerden hangisidir?
A) Bağlanma
B) Disomni
C) Anekroksiya
D) Bulimia
E) Nevrotik
2. Tikler ve alışkanlıklar birbirine çok benzer
davranışlardır. Hatta bazı tiklerin sebebi
ilgili davranışın alışkanlıklardan tiklere dö-
nüşmesidir. Aşağıdakilerden hangisi tik-
leri alışkanlıklardan ayıran özelliğidir?
A) Alışanlıklar geçicidir, tiklerin hepsi kalı-
cıdır.
B) Alışkanlıklar kalıcı iken tikler geçici dav-
ranışlardır.
C) Alışkanlıklar psikomotor davranışları ifa-
de ederken, tikler vokal davranışları ifade
eder.
D) Tikler her zaman her yerde ortaya çıkar-
ken, alışkanlıklar ilgili yerlerde ve zaman-
larda ortaya çıkar.
E) Alışkanlıklar ve tikler artık refleks olmuş-
tur.

3. Aşağıdakilerden hangisi tuvalet alışkan-

lığı ile ilgili olarak, tuvaletini tutma dav-
ranışını öğrendikten sonra tekrar altını
ıslatmaya başlaması hangi davranış bo-
zukluğu adı ile ifade edilir?
A) Enkopresis
B) Disomni
C) 2.Enüresis
D) Bulimia
E) 1.Enürezis

4. Çocuğun tuvalet alışkanlığı ile ilgili prob-

lem olduğunu söylemek için yaşının kaç
olması gerekir?
A) 1 B) 2 C) 3
D) 6 ay E) 4
5. Çocukların ruh sağlığı ile ilgili anormal dav- 10. Yeme bozukluğu her geçen gün daha da ar-
ranışlardan bir tanesi de korkulardır. Aşağı- tan bir normal dışı bir davranıştır. Bu davra-
dakilerden hangisi ilk ortaya çıkan korku nışın kadınlarda görülme olasılığı erkeklere
öğesidir? oranla çok fazladır. Yeme bozukluğu ola-
A) Yüksek ve ani ses rak ifade edilen ve davranış olarak çok
B) Karanlık yemek yeme ve kusma olan bu hastalığın
C) Hayalet öğeleri adı aşağıdakilerden hangisidir?
D) Üniformalı insanlar A) Bağlanma
E) Nevrotik B) Disomni
C) Anekroksiya nevroza
D) Bulimia nevroza
E) Pika
6. Çocuklar dünyaya geldiği andan itibaren
korkuları da vardır. Bu korkulardan biri de
karanlık korkusudur. Her korkunun da belli
zamanda kazanılması söz konusudur. 11. Çocuğun uyku sırasında çığlık atması,
Aşağıdakilerden hangisi karanlık korku- bilinçsiz eylemlerde bulunması ve durumu
sunun ortaya çıktığı yaştır? hatırlamaması hangi uyku bozukluğudur?
A) 3 ay B) 6 ay C) 8 ay A) uyku felci
B) uyku terörü
D) 1yaş E) 2 yaş C) Anekroksiya nevroza
D) Hipersomnia
E) İnsomnia
7. Tuvalet eğitimi için belli kritik dönemler ve
kazanılma zamanı vardır. Ancak tuvalet eği-
timini verebilmek ya da çocuğun tuvaletini
tutabilmesi için ön koşul vardır. 12. Çocuğun uyku sırasında nefessiz
Aşağıdakilerden hangisi bu ön koşuldur? kalma hissi, hareket edememe durumu
A) OIgunlaşma B) Yaşantı hangi uyku bozukluğudur?
C) Çevre D) Deneyim A) Bağlanma
B) Disomni
E) Tarihsel zaman
C) Anekroksiya nevroza
D) Bulimia nevroza
8. Yeme bozukluğu her geçen gün daha da E) Uyku felci
artan bir normal dışı bir davranıştır. Bu dav-
ranışın kadınlarda görülme olasılığı erkek-
lere oranla çok fazladır. Yeme bozukluğu
olarak ifade edilen ve davranış olarak 13. Konuşma bozukluğu olan kekemelik bel-
yemek yememe,kendisini hep kilolu ola- li dönemlerde görülmeye başlar, belli dö-
rak görme olan bu hastalığın adı aşağı- nemlerde çok fazla görülmeye başlar ve
dakilerden hangisidir? belli dönemlerde azalır. Aşağıdakilerden
A) Bağlanma hangisi görülme sıkılığının en fazla olan
B) Disomni yaş aralığıdır?
C) Anekroksiya nevroza A) 0-1 B) 1-3 C) 3-5
D) Bulimia nevroza D) 7-8 E) 12-18
E) Pika

9. Down, Patau, süper dişilik gibi sağlık 14. Dikkat eksikliği ve hiperaktive bozuklu-
problemlerinin en temel nedeni nedir? ğunun en temel nedeni nedir?
A) Çevre B) Kan uyuşmazlığı A)Çevre B)Nörogelişimsel
C) Doğum anı D)Aile C)Doğum anı
E)Kromozom D)Kan uyuşmazlığı E)Anksiyete
15. Kalıcı olarak ifade edilen ve 7 yaşından 20. Aşağıdakilerden hangisi anormalliğin
sonra görülmeye başlayan ve her geçen belirlendiği kriterlerden biri değildir?
gün şiddeti artan tikler aşağıdakilerden A) Kültürlenmeye karşı direnç gösterme
hangisidir? B) İstatistiksel normdan sapma
A) VokaI tik B) Motor tik C) Geçici tik C) Uyumsuz davranışlar
D) Sosyal normal sapma
D) Kronik tik E)Tourette tik E) Kişisel sıkıntılar

16. Çocuğun yemek yeme bozukluğu ile ilgi-

li olarak, yenilmeyecek olan malzemeleri
yemesi hangi sağlık problemi olarak ifa- 21-
de edilmektedir?
A) Bağlanma
B) Disomni
C) Anekroksiya nevroza
D) Bulimia nevroza
E) Pika

17.
I- Bireyin yeteneklerinin farkında olması
II- GündeIik sorunlarla baş edebilmeli 22. Mine, Anaokuluna başlayacaktır ve çok
III- Topluma katkı sağlamalı heyecanlıdır. Sabah erkenden kalkıp anne-
IV- Üretken olmalı si ile birlikte okulun yolunu tutarlar. Okula
Yukarıdakilerden hangi ya da hangile- yaklaştıkça Mine annesinin elini daha sıkı
ri Dünya Sağlık Örgütünün “ruh sağlığı” tutmakta ve bırakmak istememektedir. Okul
tanımı içinde yer alır? kapısına geldiklerinde ise ağlamaya başlar,
A) Yalnız I okula ve sınıfa girmemek için direnir.
B) Yalnız II Mine’nin annesinin elini sıkı tutması ve
C) I-II-IV ağlayarak sınıfa girmek istememesi nasıl
D) II-III-IV bir bozukluğun işaretidir?
E) I-II-III-IV A) Genelleştirilmiş kaygı
B) Ayrılık kaygısı
C) Panik bozukluğu
D) Sosyal kaygı
18. Ruh sağlığını “sevmek ve çalışmak” di- E) Özgül kaygı
yerek iki sözcük ile özetleyen ünlü psi-
kolog aşağıdakilerden hangisidir?
A) Freud B) K. Marx C) Jung
D) Maslow E) Piaget

23. Seçici mutizmin belli nedenleri bulunmak-

19. Çocuğu reddetme veya aşağılama aşa- tadır.
ğıdaki hususlardan hangisine girmekte-
Aşağıdakilerden hangisi bu nedenlerden
dir? biri değildir?
A) İhmal A) Utangaçlık
B) Fiziksel ihmal B) Sosyal ortamdan korkma
C) Cinsel istismar C) Depresyon
D) Vizyon D) Aileye aşırı bağlılık
E) Duygusal istismar E) Nörolojik bozukluk
24. Aşağıdakilerden hangisi dikkat eksik-
liği ve hiperaktivite bozukluğunun en
yaygın nedenidir?
A) Genetik eğilim
B) Sosyal çevre
C) Çok televizyon izleme
D) Anne baba tutumları
E) Akranları model alma
25. Aşağıdakilerden hangisi dikkat eksik-
liği ve hiperaktivite bozukluğu olan
çocuğa karşı sergilenebilecek yakla-
şımlardan biri değildir?
A) Evi düzenli hale getirme
B) Tutarlı ve kararlı davranışlar sergileme
C) Enerji boşaltıcı etkinliklere yönlendir-
me
D) Dikkat suresine uygun etkinliklere yö-
netme
E) Yaptığı davranışları görmezden gelme
26. Ani ve hızlı hareketler, ortaya çıkan
hareketleri görünür amacının olma-
ması, nörolojik bozukluğun bulunma-
yışı, tekrarlanma ve isteyerek kolayca
çoğaltabilme, aşağıdaki bozukluklar-
dan hangisinin özellikleridir?
A) Çalma
B) Kekemelik
C) Panik bozukluk
D) Tik
E) Hiperaktivite
27. Hem ruhsal sağlık hem de ruhsal bo-
zukluğun bireyin içinde yaşadığı aile,
toplum ve kültür tarafından şekillendi-
ğini savunan kuram aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Varoluşçu
B) Psikodinamik
C) Bilişsel
D) Davranışsal
E) Sosyokültürel
28. Aşağıdakilerden hangisi davranım bo-
zukluğu gösteren çocukların özellikle-
rinden biri değildir?
A) Kavga etme
B) Hırsızlık
C) Kararsızlık
D) Tehdit
E) Kuralsızlık
29. Duygusal, bilişsel davranışsal ve beden-
sel belirtilerle kendini gösteren; bunun
sonucunda bireyde çökkün bir ruh ha-
line, bireyin davranışsal etkinliklerinde
azalmaya, bilişsel etkinliklerinde olum-
suz değişikliklere yer yer bedensel ya-
kınmalara neden olabilen duygu durum
bozukluğu aşağıdakilerden hangisidir?
A) Kaygı
B) Korku
C) Depresyon
D) Obsesyon
E) Örselenme
30. Genelde mankenler gençler için önemli
bir rol model oynamaktadır. Pek çok genç
mankenler gibi ince ve zayıf olmak istemek-
te ve bunun için ne gerekiyorsa yapmak-
tadır. son dönemlerde pek çok ülke “sıfır
beden” mankenlerin podyuma çıkarmama
kararı almıştır.
Ülkelerin 0 beden mankenleri podyuma
çıkarmama kararı alması aşağıdaki so-
ruların hangisinin çözümüne ilişkin ola-
bilir?
A) Kaygı bozukluğu
B) Davranış bozukluğu
C) Yeme bozukluğu
D) Bipolar bozukluk
E) Travma sonrası stres bozukluğu
31. Beş yaşındaki Ali’nin annesi çocuğu ile il-
gili Okul Öncesi Öğretmeni’ne şu bilgile-
ri vermiştir. “Ali, deprem olayını bizimle
beraber bir yıl önce yaşadı. O günden
sonra Ali, tırnak yemeye, altını ıslatmaya
gece tek başına yatmaya başladı. Sorun-
larımız hala devam ediyor.” Buna göre,
Ali’nin yaşadığı sorun aşağıdakilerden
hangisiyle açıklanabilir?
A) Travma sonrası stres bozukluğu
B) Davranım bozukluğu
C) Fobik bozukluk
D) Örselenme bozukluğu
E) Uyku bozukluğu
32.
I. Yaklaşımın temel ilgi alanları; bölüm, in-
sanın özgürlüğü ve yalnızlıktır.
II. Her insan kendi davranışının kontrolünü
ve sorumluluğunu taşır.
III. Ruhsal sağlık ya da bozukluğun tek ölçü-
tü bireyin kendisidir.
Yukarıda verilen özellikler aşağıdaki ku-
rallardan hangisi ile tam olarak açıkla-
nır?
A) Varoluşçu
B) Psikodinamik
C) Bilişsel
D) Davranışsal
E) Sosyokültürel
33. X kromozomuna bağlı bir gendeki bo-
zulmadan kaynaklandığı ileri sürülen ve
yalnızca kız çocuklarına özgü olan send-
rom aşağıdakilerden hangisidir?
A) Asperges
B) Rett
C) Seçici mutizm
D) Atipik otizm
E) Denetimsiz davranış
34. Bir anne, Okul Öncesi Öğretmeni’nin, “Si-
zin çocuğunuz sınıfta hiçbir şekilde ko-
nuşmuyor. Sadece söylenenleri yapı-
yor.” açıklamasına çok şaşırmış “Olamaz
böyle bir şey çocuğum evde herkesle
çok rahat iletişim kurmakta ve oldukça
gevezelik yapmaktadır.” şeklinde cevap
vermiştir.
Buna göre, çocuğun yaşadığı sorun aşa-
ğıdakilerden hangisi olabilir?
A) Seçici mutizm bozukluğu
B) Özgül konuşma bozukluğu
C) İletişim bozukluğu
D) Davranım bozukluğu
E) Bipolar bozukluk
35. Bir Okul Öncesi Öğretmeni, bir öğrencisi ile
ilgili şöyle bir not düşmüştür. “ Nebi, sınıf-
ta söz aldığında akıcı konuşmamakta, bazı
ses, hece ya da kelimeleri sık tekrarlanmak-
tadır.”
Buna göre, Nebi’nin yaşadığı durumu
aşağıdakilerden hangisi İle açıklamak
mümkündür?
A) Gecikmiş dil bozukluğu
B) Sesletim bozukluğu
C) Kekemelik
D) Kaygı bozukluğu
E) Fobik bozukluk
36. Birçok fiziksel( motor) tik ve en az bir vo-
kal(sesli) tik olarak betimlenen kalıtsal
bir tik bozukluğu aşağıdakilerden hangi-
si ile açıklanır?
A) Otizm
B) Obsesif- kompuisif bozukluk
C) Tourette sendromu
D) Dürtü kontrol bozukluğu
E) Somatizasyon
37. Çocuklarda üzüntülü olma, oyun ve et-
kinliklere katılma da isteksizlik, enerji-
sizlik, karamsarlık, uyku ve iştah prob-
lemlerinin gözlenmesi aşağıdakilerden
hangisine uygun durum ya da davra-
nışlardandır?
A) Davranım bozukluğu
B) Otizm
C) Depresyon
D) Yaygın kaygı bozukluğu
E) Sosyal fobi
38. Çocuklarda psikolojik sorunların “Ba-
şım ağrıyor.” “Karnım ağrıyor.”gibi
yakınmalar ve bedensel ifadelerle an-
latılmı aşağıdaki davranış bozuklukla-
rından hangisi ile daha yakından ilgili-
dir?
A) Kaygı bozuklukları
B) Somatizasyon
C) Duygulanım bozukluğu
D) Dürtüsellik
E) Dil ve konuşma bozukluğu
39. Belli bir nesne veya durum karşısında
ortaya çıkan aşırı korku ve bu korku
nedeniyle kaçırma aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Fobi
B) Ayrılık kaygısı
C) Titreme
D) Çarpıntı
E) Kaygı
40. Aşağıdakilerden hangisi çocukta görü-
lebilecek “Ayrılık kaygısı”nın azaltma-
nın en uygun yoludur?
A) Anaokuluna başlama yaşına kadar
ana-babasından ayrılmamasını sağla-
mak
B) Anaokuluna başlama yaşına kadar en
azından altı ay anne ya da babasından
ayrı bir yerde yaşamasını sağlamak
C) Çocuk annesinden ayrılırken diğer ço-
cukların bu tür durumlarda kesinlikle
ağlamadığını söyleyip, örneklemek
D) Çocuğa, her çocuğun bu durumlarda
ağlayabileceğini söylemek
E) Çocukla erken yaşlardan itibaren kay-
bolup görünme türü oyunlar oynayıp,
çocuk annesinden ayrıldığında hem
çocuğun hem de annenin güvende
olacağı birisini vermek
41. Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozuklu-
ğunda (DEHB) Aşağıdakilerden hangisi
görülür?
A) Epileptik (sara) nöbetleri
B) Tuhaf dil kullanımı
C) Dürtüsellik
D) Göz temaslarında kısıtlılık
E) Ders başlarında yükseklik
42. Depresyon ile ilgili aşağıdaki ifadelerden
hangisi yanlıştır?
A) Hayattan zevk almama görülür.
B) Yaşamı önemli ölçüde etkileyebilir.
C) Huzursuzluk görülür.
D) İntiharla sonuçlanabilir.
E) Yetişkinlerin hastalığıdır.
43. Çocuğun kendi cinsiyetindeki ebeveyni-
ne hayran olarak onun gibi davranması-
na ne ad verilir?
A) Özdeşim kurma
B) İmrenme
C) Araştırma
D) Üstesinden gelme
E) Beğenme
44. Rett bozukluğu ile ilgili aşağıdaki ifade-
lerden hangisi doğrudur?
A) Yürüme ve gövde hareketleri düzenlidir.
B) Her iki cinste eşit oranda görülür.
C) Doğum öncesi gelişim problemelri var-
dır.
D) Doğumda kafa çevresi normaldir.
E) El hareketlerinden amaçlılık vardır.
1-A 2-D 3-C 4-E 5-A 6-E 7-A 8-C 9-E 10-D 11-B
12-E 13-C 14-B 15-E 16-E 17-E 18-A 19-E 20-A
21-X 22-B 23-E 24-A 25-E 26-D 27-E 28-C 29-C
30-C 31-A 32-A 33-B 34-A 35-C 36-C 37-C 38-B
39-A 40-E 41-C 42-E 43-A 44-D
 DRAMA
Drama nedir?
• Drama sözcüğünün kökeni tiyatro gibi
antik çağlarda ki dinsel törenlere dayanır.
Bu törenler Dromen veya Dromena olarak
da adlandırılır. Dram eski Yunanca’da ha-
reketi imgeler. Bu hareket öznesi, amacı,
etkisi olan bir eylemdir.
• Dramanın başka bir anlamı da oynamak-
tır. Ancak tiyatronun gelişmesiyle bu söz-
cük yalnız herhangi bir kimsenin herhangi
bir şey yapması değil belli bir kimsenin
anlamı olan bir şey yapmasıdır. Eğer ge-
niş bir çerçeveden bakacak olursak; bir
sözcüğü, bir kavramı, bir davranışı, bir
tümceyi, bir fikri, yaşantıyı ya da ola-
yı tiyatro tekniklerinden yararlanarak
oyun ya da oyunlar geliştirerek canlan-
dırmaktır.
• Birçok verilere dayanarak drama sözcü-
ğünün, içinde eylem olan her türlü etkinli-
ği içerdiği söylenebilir.
• Spontane, doğaçlama olan,
• Sanatsal duyarlılığı artıran,
• Hayal gücünü geliştiren,
• Empati yeteneğini geliştiren,
• Yazılı bir metne dayalı olmayan,
• Özgün, yaratıcı düşünceleri sergileyebil-
diği süreçtir.
NOT: Drama her türlü uygulamada ve bütün
etkinliklerde kullanılabilir.
NOT: Drama bireyin yaratıcılığını geliştirir.
2019 çıkmış soruya göre drama
• Çocukların hem motor hem de bilişsel
gelişimi destekler.
• Benlik algısı ve özgüven gelişimine katkı
sağlar.
• Etkili iletişim, kendini ifade etme ve akıcı
konuşma gibi dil becerilerini destekler.
• Grup yaşantıları ile sosyal yeterlilik ve
sosyal kabulü destekler.
TARİHÇESİ
• 1712 J.J. Rousseau dünya öncüsüdür.
• Harriet-Finlay JOHNSON (1871-1956):
Drama alanında ilk uygulamaları yapan,
eğitimde dramanın başlatıcısı olarak bili-
nen İngiliz eğitmen.
• Türkiye de drama nın öcüsü ise İsmail
Hakkı BALTACIOĞLU dur.
• Günümüzde Türkiye deki drama çalışma-
larının öncüsü ise İnci SAN ve Tamer LE-
VENT gösterilir.
DRAMA LİDERİ
• Uzman olmak zorundadır.
• Formasyon eğitimini almalıdır.
• Öğretmen veya yönetici kişilerden oluşur.
• Yaratıcı kişilerden oluşmalıdır.
• Drama lideri ,drama ortaya koyulacağı sı-
rada dramaya müdahale edemez.
DRAMA KATILIMCISI VE SÜRE
• Uzman olmak zorunda değildirler.
• Az da olsa bilgi sahibi olması gerekir.
• Aile katılımı vardır ama aileler her öğren-
ciye aynı oranda yaklaşmalıdır.
• Drama 10-15 kişi olarak meydana gelir.
• Süre olarak:
* 4 yaş 20-25 dk
* 5 yaş 25-30 dk
* 6 yaş 30-40 dk
DRAMA ORTAMLARI
Açık Alan
• Hava koşullarının uygunluğuna özen
gösterilmelidir.
• Gerekli güvenlik önlemleri alınmalıdır.
• Trafiğin yoğun olduğu yol kenarları tercih
edilmemelidir.
• Fonksiyonel materyaller yer almalı ve
ekonomiklik ilkesi gereği sağlam ve
dayanıklı materyaller kullanılmalıdır.
 ISINMA
• Ön bilgilerin harekete geçirilmesidir.
• Bireyin psikomotor ısınmaları da yer alır.
• Yürümek, koşmak, zıplamak, çekmek
gibi kavramlar yer alır.

KAPALI ALAN
• Isı ve ışık belli seviyede olmalıdır.
• Gerekli güvenlik önlemleri alınmalıdır.
• Fonksiyonel materyaller yer almalı ve
ekonomiklik ilkesi gereği sağlam ve
ESAS ÇALIŞMA
dayanıklı materyaller kullanılmalıdır. • Dramanın ortaya çıktığı aşamadır.
• Gerekli teknolojik durumlar ile ilgilenil- • Bireyin en aktif olduğu aşamadır.
mesi için bir kişi görevlendirilir.
DEĞERLENDİRME
• Davranışı hangi ölçüde kazanıldığını orta-
ya koyar.
• Değerlendirme yapılması zorunludur.

RAHATLAMA
• Her aşamadan sonra kullanılabilir.
• Resim etkinlikleri , sulu boya çalışmaları,
oyun hamuru gibi etkinliklerden oluşur.

DRAMA’ NIN UYGULAMA AŞAMALARI

• ISINMA
• ESAS ÇALIŞMA - CANLANDIRMA
• DEĞERLENDİRME
• (RAHATLAMA)
DRAMADA KULLANILAN TEKNİKLER
• Pandomim • Anlatı
• Rol oynama • Geriye dönüş
• Drama • İç ses
• Dram • Sıcak sandalye
• Oyun • Bilinç koridoru
• Çocuk tiyatrosu • Rol koridoru
• Dramatik oyun • Rol kartları
• Dramatizasyon • Duvarın kulakları
• Dramaturgi var
• Sosyodrama • Yaşam çemberi
• Psikodrama • Eğer öyle olsaydı
• Rol değiştirme • Rol içinde yazma
• Donuk imge • Dedikodu halkası
• Toplantı düzenleme

PANDOMİM
• Sözsüz oyun olarak bilinir.
• Uygulama süresi yaş grubuna göre farklı-
lık gösterir.
• Dramaya başlamanın en etkili yoludur.
• Bireyin psikomotor becerilerini destek-
ler.
• Bireyin dil becerisini desteklemez.
DRAMA
• Doğaçlama olarak meydana gelir.
• Yaratıcılığı geliştirir.
• Iraksak düşünme becerisi kullanılır.
• Sonuç belli değildir.
OYUN
• Çocuğun kendini en kolay ifade etme
şeklidir.
• Bilinçaltı oyun ile ortaya çıkar.
• Drama doğaçlama bir oyundur.

DRAM
Dram, Türkçe Sözlük’te hem sahnede oynan-
mak üzere yazılmış, konuşmalar ve devinim-
lerle gelişen, karşıt oluşların çatışmasıyla so-
nuçlanan oyun, yapıt olarak hem de mecazi
anlamda da acıklı olay olarak tanımlanır.

ROL OYNAMA
• Sonuç bellidir.
• Roller bellidir.
• Dramaya göre daha az yaratıcılığı gelişti-
rir.
ÇOCUK TİYATROSU süreci kenardan yönetir, role girmez. Dramati-
Çocuk Tiyatrosu, okulöncesi dönemden ergin- zasyon da tıpkı yaratıcı drama gibi bir eylemin
lik dönemine kadar, amatör ya da uzmanlar ta- içindedir, bu süreçte de bir oyunlaştırma, yaşa-
rafından çocuklar için yapılan tiyatrodur. nır hale getirme söz konusudur.

DRAMATURGİ
Dramaturjiyi bir metnin sahneye çıkmasına ka-
dar geçen süreç olarak tanımlayabiliriz. Sahne-
lenecek metnin seçimi, metni tanımak için ya-
pılan araştırmalar, metnin yorumlanma evresi,
oyuncuların provaları, kostüm ve dekor hazır-
lıkları vs. bu sürecin bir parçasıdır.

“mış gibi yapmak”

• “mış gibi yaşamak”tır. Dolayısıyla “yapar-

DRAMATİK OYUN
Dramatik oyun ise oynayanların söz gelimi ço-
cukların keşfettikleri ve çevrelerindeki tüm ka-
rakterleri ve hareketleri taklit ettikleri özgür bir
ortamda oynanan oyundur. Bu tür oyunlar bir
grubu gerektirir. Bireysel değildir, anlıktır, sü-
resi kestirilemez temel olarak öykünmeye da-
yanır. Bir anda başlar ve bitişi belli olmayan,
rollerin var olduğu senaryo ve metnin olmadığı
doğaçlama ve rol oynama tekniklerinin kullanıl-
dığı, gelişimini gündelik yaşantılardan alan bir
süreçtir. Çocukların oynadığı evcilik oyunları
dramatik oyunların tipik örneğidir.
mış gibi
• – yaşarmış gibi öğrenme” gerçekleşmek-
te, kişi belki de hayatı boyunca karşılaş-
mayacağı olayları canlandırarak, o konu-
da bilgi ve birikim sahibi olmaktadır.
• İnsanın drama yoluyla elde ettiği yaşantı-
lar, “yaşar-mış gibi” yaptığı için tüm duyu
organları tarafından algılanmakta ve kalıcı
öğrenmeler gerçekleşmektedir.
SOSYODRAMA
• Toplumsal olayların iyileştirilmesinde kul-
lanılır.
• Sosyoloji: Toplum Bilimi
• Toplumsal olayların iyileştirilmesinde kul-
lanılır.
• Sosyoloji: Toplum Bilimi

DRAMATİZASYON
Dramatizasyon ile yaratıcı drama: yaratıcı
drama çalışmalarının aksine lider, dramatizas-
yonda çok daha aktif, yönlendirici ve belirleyi-
cidir. Söz gelimi öğretmen metni okur ya da an-
latır, rolleri dağıtır, bu kez çocukların okudukları
öyküyü canlandırmaları beklenir.
Bu tür canlandırmalarda tiyatroya ben-
zer bir çalışma süreci izlenir. Öğretmen ya da
lider bu süreçte etkindir, sık sık araya girerek
akışa yardım edebilir, söylenmek istenilenleri
hatırlatabilir. Dramatizasyonda metinlerin can-
landırılması sırasında tümcelerin aynen söylen-
mesi gibi bir zorunluluk yoktur. Eğer öğretmen
isterse öyküyü okurken kesip, çocuklarla birlik-
te canlandırmaya yeniden devam edebilir. Öğ-
retmen dramatizasyon etkinliklerinde daha çok
PSİKODRAMA
• Bireysel iyileştirmelerde kullanılır.
• Önceki yıllarda savaş mağdurlarının
olumsuz durumları kolayca iyileştirilme-
sinde kullanıldı.
• Günümüzde bir çok bireysel rahatsızlığın
iyileştirilmesinde kullanılmaktadır.
ROL DEĞİŞTİRME
Draman’ını icrası sırasında bireylerin karşılıklı
olarak içinde bulundukları rolleri değiştirmele-
ridir.
DONUK İMGE
• Drama ortaya koyulduğu sırada bireylerin
hareketsiz kalmasıdır.
• Donuk imgeler
• Drama etkinliği gerçekleştirilirken, öğren-
cilerden hareketsiz durmaları ve donuk
bir fotoğraf oluşturmaları istenir. Öğret-
men liderliğinde gerçekleştirilen bu fo-
toğrafların, fotoğraf dışında kalan diğer
öğrenciler tarafından anlaşılması bekle-
nir.
ANLATI
Bir öykünün canlandırılması sırasında özetleme
yapmak için anlatıya başvurulabilir. Bir karakter
bir öyküyü anlatırken diğerleri onu canlandıra-
bilir ya da sahneler birbirine bağlı olarak anlatı-
lır, üzerine yorumlamalar ve çözümlemeler ya-
pılır. Anlatı tekniği, dil gelişimini, estetik eğitimi
ve sosyal davranışları geliştirmek için olanaklar
su- nar. Drama içinde anlatıyı kullanma düzeyi,
katılımcıların ortak kararlarının yanı sıra canlan-
dırmanın dramatik örgüsüne de bağlıdır.
GERİYE DÖNÜŞ
• Zamanın geriye alınmasıyla oluşturulan
bir drama tekniğidir.
• Karakterler saniyeler, dakikalar, günler ya
da yıllar önce olan olayları canlandırırlar.
• Bu süreç karakterlerin geçmişlerini,
odaklandıkları ya da içinde bulundukları
durumu görmelerini sağlar.
• Oluşturulan dramada şimdiki ve geçmiş
arasındaki ilişki, “geriye dönüş” sahneleri
gösterilerek pekiştirilir veya karakter geç-
mişin can alıcı görüntüleriyle karşılaştırılır.
İÇ SES/KAFA SESİ
Aralarında çatışma durumu olan iki karakter se-
çilir. Kümedekilerden iki kişi daha seçilir. Se-
çilen kişiler çatışan kişilerin iç sesi (kafa sesi)
olurlar. O karakterin, sanki sesli olarak düşünü-
yormuş gibi çatışan düşüncelerini dile getirilir-
ler ya da ahlaki ve
siyasi tercihlere dayalı olarak karaktere öneri-
lerde bulunabilirler. Öneriler, daha önceki sü-
reçle ilişkili olmalıdır. İç ses, sahibinin sesi gibi
de düşünülebilir.
SICAK SANDALYE
• Sıcak sandalye (hot seating) bir öğretim
tekniği olarak, adı üstünde, o sandalyeye
oturacak kişinin bir parça terlemeye hazır
olacağı bir sorma, sorgulama ortamı
oluşturmaya dayalıdır
• Sınıfın rahatlıkla görüp sorularını yönel-
teceği bir yerde oturacak öğrenci, artık
o kişinin kimliğine bürünmüş olarak ge-
lecek bütün “sıcak” soruları yanıtlamaya
hazırdır.
BİLİNÇ KORİDORU
Dramada olay örgüsü devam ederken ana ka-
rakterin karşılaştığı herhangi bir ikilemi ya da
içinden çıkamadığı durumu görmesine yardım-
cı bir tekniktir. Sahne düzeni, kişilerin yüzleri
birbirine dönük olarak karşılıklı iki sıra hâlinde
dizilmelerini gerektirir. Ana karakter, insanların
oluşturduğu iki sıra arasında yürür ve bu sıra-
da küme üyeleri, kahramanın karar veremediği
konuda kendi görüşlerini söylerler. Öğrencilerin
her biri değişik düşünce ve duyguları yansıtan
birer tümce söyleyerek karakterin vicdanının
sesi olurlar.
ROL KORİDORU
• İki grup oluşturulur, grubun bir tanesinde
sayı fazladır ki her seferinde herkes aynı
kişiyle denk gelmesin diye. Bu iki grup
koridor oluşturulur ve kolektif bir rol işlevi
sunulur.
• Örnek: bir taraf anneyi diğer taraf babayı
temsil eder sırası gelen ikili kalınan yer-
den canlandırma yapar.
ROL KARTLARI
• Rol kartları, oynanacak olan rol kişileri-
ni ve kişilerin içinde bulunduğu koşullar
hakkındaki ayrıntılı bilginin iletilmesini
sağlar.
• Kartlar doğaçlama için gerekli ipuçları-
nı verir. Kartın içeriği çocuklara, doğaç-
lamaya başlamadan önce gerekli bilgiyi
sağlamalıdır. Çocuklardan da kanlardaki
bu bilgileri özümsemeleri istenir. Rol kart-
ları doğaçlamalar sırasında her an başvu-
rulan bilgi kaynağı olmaktan öte, gerekti-
ğinde yararlanılan kaynaklar olmalıdır.
YAŞAM ÇEMBERİ
• “Yaşam çemberi” (circle of life), drama
teknikleri arasında yer alan ve belirtilen
özellikler doğrultusunda bir karakter
ortaya çıkarıp o karakteri çözümleme-
ye olanak sağlayan tekniklerdendir.
 Bu yönüyle, özellikle olaya dayalı veya
kişi temelli tüm metin türü örnekleriyle
ilgili etkinliklere dahil edilebilir.
• Şekildeki gibi dört bölümlü bir tablonun
ve anahtar bilgilerin yer aldığı bir kağıttan
yararlanılacaktır. Tablonun ortasındaki
bölümde, etkinliğin odağını oluşturacak
karakterin adı ve yaşı yer alır. Diğer bö-
lümlerde,
* “Ev” ve “Aile” kutularında, karakterin ya-
DEDİKODU HALKASI
şadığı ortam ve aile bireyleri
* “Oyun” kutusunda, karakteri içinde bu-
lunduğu duruma ilişkin hareket noktası
olabilecek bilgi
* “Gün” kutusunda, karakterin günlük ruti-
nine dair bilgi bulunur.
• Katılımcı grup, tablo verilerini yorumlaya-
rak karakterin genel yapısını ve düşünme
biçimini anlayacağı bir beyin fırtınası ya-
par.
ROL İÇİNDE YAZMA
• Çocukların/katılımcıların, ele alınan içerik
doğrultusunda ve canlandırılan roldeki ki-
şinin ağzından rapor, mektup, kartpostal,
çağrı yazısı, mahkeme karar yazısı, top-
lantı duyurusu vb. yazmalarıdır.
• Çocukların okuma-yazma becerilerini ge-
liştirmelerine elverişli, etkili ve yaygın bir
tekniktir
• Drama uygulamalarında oluşturulan ka-
rakterlerin davranışları grup tarafından
oluşturulan bir halka içinde dedikodu ya-
pılarak eleştirilir.
• Grup içinde dedikodunun şiddeti abartı-
larak büyütülür, çarpıklaştırılır.
• Bu tekniğin amacı, canlandırılan duru-
mun içindeki gerginlik, çatışma ve çeliş-
kileri arttırmaktır .
• Katılımcılar oynadıkları karakterlerle fısıltı
şeklinde dedikodu yaparlar ve dedikodu-
ların tüm gruba yayılması sağlanır. Amaç
gerginlik oluşturmaktır. Bir casus yapılan
dedikoduları gruptaki tüm üyelere iletir.

EĞER ÖYLE OLSAYDI

Heathcote drama ortamında çocukların rol al-
maları konusunda “eğer öyle olsaydı” kavra-
mını ortaya koymuştur. Heâthcote’a göre, ço-
cuklar role başka biri olarak girmemeli, onlar o
insanların yerinde olsalardı, ne yaparlardı diye
düşünmelidirler. Bu noktada Heathcote’un öğ-
renme yöntemi aynı zamanda “empati” merke-
zidir.
 YÖNTEM, TEKNİK, UYGULAMA
Özel öğretim yöntemlerinden bahsetmeden
önce bazı kavramları tanımlamak gereklidir.
Öğretim: Öğrenmeyi kolaylaştıracak etkinlik-
leri düzenleme, gereçleri sağlama ve rehberlik
etme eylemidir.
Özel Öğretim: Eğitim kurumlarının programla-
rında yer alan derslerin öğretimine ilişkin ilke,
yöntem ve teknikleri açıklayan bilgi dalı olarak
tanımlanabilir.
Yöntem: Genelde hedefe ulaşmak için izlenen
en kısa yol olarak tanımlanmaktadır. Daha geni-
şaçıdan yöntem; amaca ulaşmak için öğretme
ve öğrenme sürecini de-senleme, planlamadır.
Teknik: bir öğretme yöntemini uygulamaya
koyma biçimi, ya da sınıf içinde yapılan iĢlem-
lerin bütünü olarak tanımlanabilir.
Öğretim ilkeleri
Çocuğa Görelik (Düzeye Uygunluk) ilkesi:
Öğretim esnasında çocuğun beklenti, ilgi ve ih-
tiyaçlarının, psikolojik ve fizyolojik özelliklerinin
ve düzeyinin dikkate alınmasıdır.Yaş grubun-
daki çocukların aynı gelişm seviyesinde bulu-
nacakları, benzer ruhsal özellikler gösterecek-
leri varsayımına dayanır.
Yakından Uzağa ilkesi: Bu ilkeye göre çocuğa
öğretilecek bilgilerin düzenlenmesinde, örnek-
lerin verilmesinde, hem doğal hem de sosyal
olarak onun en yakın çevresinden hareket edil-
melidir.
Bilinenden Bilinmeyene ilkesi: Çocukların
mevcut şema ve zihin süreci içerisindeki bilgi
ve tecrübelerine dayanarak yeni birtakım bilgi
ve tecrübeleri eski bilgiler üzerinde yapılandır-
masıdır.
Somuttan Soyuta ilkesi: Birey hayatında dai-
ma somut olgular üzerine daha kolay öğrenme
gerçekleştirir. Çünkü bir olay soyut kavramlar-
la anlatıldığında, zihinsel seviyeye bağlı olarak
öğrenme hızında düşüş olabilir. Öğrenme hı-
zındaki bu düşüşün önüne geçmek için öğre-
nilecek nesnelerin daha somut hâle getirilmesi
gerekmektedir.
Ekonomiklik (Tasarruf) ilkesi: Bir taşla iki kuş
vurma ilkesi de denilir. Burada amaç daha az
emek sarf ederek yüksek düzeyli verim elde et-
mektir. Bunun için her türlü faaliyetin düzenli bir
şekilde planlanması gereklidir.
Açıklık ilkesi: Öğretmenin içerik sunumların-
da ve öğrenme ortamında daha fazla somut
kavramlara yer vermesi, bir konu aktarımı es-
nasında ifadelerini çocukların anlayabileceği
seviyeye uygun bir dille seçmesi, eğer aktarım
esnasında problem yaşanıyorsa görsel uygula-
malara yer vermesi ya da çocuğu bire bir öğ-
renme durumlarına çekerek öğretim sürecini
devam ettirebilmesidir.
Bütünlük ilkesi: Çocuğun bilişsel, duyuşsal ve
psi-komotor açıdan bir bütün olarak ele alındığı
ve her yönüyle dengeli bir şekilde eğitildiği bir
ilkedir. Çocuklarda sadece bilişsel ya da sade-
ce psikomotor gelişimi ele almak dengesiz bir
kişilik oluşumuna zemin hazırlar.
Hayata Yakınlık ilkesi: Bu ilke, eğitim felsefe-
lerin-deki önemli bir ayrımı da belirtmektedir.
Eğitim felsefeleri açısından bir yaşama hazırlık
yeri olarak okullar daimici ve esasicilik felsefe-
lerinde ele alınmıştır. Hayata yakınlık ilkesinin
de örtüştüğü ilerlemecilik eğitim felsefesi “okul
yaşamın kendisi” yaklaşımını temsil etmektedir.
Bu ilke içerisinde hayata yakın olan öğrenme
içerikleri esas alınmalıdır. Problemler hayatın
içerisinden seçilmelidir.
Aktivite (Etkinlik) ilkesi: Bu ilke çocukların et-
kin bir şekilde etkinliklere katılımına yöneliktir.
Bilgi ve Becerinin Güvence
Altına Alınması ilkesi:Bu ilke ile yapılmak iste-
nenler su şekilde sıralanabilir; Bilgi ve beceri-
nin tam olarak ve doğru şekilde öğretil-mesidir.
Bilgi ve becerilerin unutulmaması için video,
kaset, kitap vb. cihazlarla bozulmadan, gele-
cek nesillere aktarılarak güvence altına alınma-
sı, güvence altına alınan bilgilerin yeni yetişen
bireylerin zihin ve bedenlerine entegre edil-
mesidir. Bu ilke kapsamında bilgi ve becerinin
güvence altına alınmasındaki en önemli nokta-
lardan biri de sürekli tekrarlar ve alıştırmalardır.
Aktüalite (Güncellik) ilkesi: Çocukların ilgi-
sinin üzerinde olduğu ya da çocukların ilgisini
üzerine çekilebilecek, güncel olaylar ya da ol-
gulardan hareketle konunun verilmesi gerek-
tiğini ileri süren bir öğretim ilkesidir. Eğer öğ-
retmen, öğrenme konusunu güncel olaylarla
ilişkilendirirse çocukların ilgisini canlı tutmayı
ve onları öğrenmeye motive etmeyi sağlar. Bu
nedenle örnek ya da konular günlük hayattan
seçilmelidir.
Sosyallik ilkesi: Öğretim sürecinde insanların
sosyalleşmesini ve topluma uyum sağlamasını
vurgulamaktadır. Eğitimin amacı, sadece önce-
den belirlenmiş bilgilerin çocuklara kazandırıl-
ması değildir. Aynı zamanda bireylerin içinde
bulundukları topluma uyum sağlamalarını ve
sağlıklı bir biçimde sosyalleşmelerini de amaç-
lar. Bu süreçte çocukların, içinde bulunduğu
toplumun değerlerini tanıyıp anlamalarına ve
kendine özgü değerler oluşturmalarına fırsat
sağlayacak ortamlar oluşturulmalıdır.
Basitten Karmaşığa ilkesi: Öğretilecek olan
konu ya da kavramların anlatılma sırasını ve bi-
rimlerini belirlemek için kullanılan ilkedir. Önce
basit ve çocuk tarafından kolay anlaşılabilecek
kavramlar anlatılır, daha sonra daha karmaşık
konu ve kavramlar verilir. Basit konuların baĢta
verilmesi ve çocukların onu anlaması akademik
öz güveni artırır.Bu bölümde, okul öncesi eği-
tim programında uygulanabilecek özel öğretim
yöntemlerine değinilecektir.
Anlatım Yoluyla öğrenme
Bütün öğretim yöntemleri içinde oyun
yoluyla öğrenmeden en uzak ve en ters nitelikte
olan yöntem, anlatım yoluyla öğretim yöntemi-
dir. Oyun ne kadar çocuk merkezliyse, anlatım
yoluyla öğretim yöntemi de o kadar öğretmen
merkezlidir.
Anlatım yoluyla öğretmede, tüm ayrıntı-
larına kadar öğretmen tarafından planlama söz
konusudur Bu yöntem, öğretmenin küçük ba-
samaklar halinde bilgiler ve malzemeler sundu-
ğu, kapalı uçlu sorular sorduğu, doğru ve yanlış
cevapları olan çocukların sıralı olarak katıldık-
ları, dinleme ve izleme ağırlıklı, dıştan denetimli
bir yöntemdir.
Okul öncesi dönemdeki çocukların dik-
kat süresi ve gelişimsel özellikleri göz önünde
bulundurulduğunda anlatım yönteminin uygu-
lanmasını bütün öğrenme durumlarında ola-
naklı kılmamaktadır.
Bu yöntem, ancak az sayıdaki çocuktan
oluşan gruplarda ve sadece bazı etkinlikler sıra-
sında baĢarılı olarak kullanılabilir. Çünkü küçük
çocukların öğrenme gereksinimleri, çoğunlukla
harekete, dokunmaya ve doğrudan yaşamaya
dayalı etkinliklerle karşılanabilir. Dinleme, izle-
me ve görme yoluyla öğrenme etkisinin, çocuk-
ların katılımıyla güçlendirilmesi gerekmektedir.
Anlatım yoluyla öğretim; statik, görsel ve
işitsel temele dayanan, yapılandırılmış, dıştan
güdümlü bir yöntemdir.
Soru Cevap Yöntemi
Soru sormak; merak gidermek, bir konu
hakkında daha ayrıntılı bilgi sahibi olmak, yeni
bir bilgiye ulaşmak, bilinmezlikleri aydınlığa ka-
vuşturmak için kullanılan zihinsel bir eylemdir.
Sözel becerilere dayanan bir öğrenme ve öğ-
retme yöntemdir. Soru sormak merak edilen bir
konuyla ilgili mevcut bilgilerin hatırlanmasını,
gözden geçirilmesini ve çözüme ulaĢmak için
kullanılmasını gerektirir.
Soru sormada önemli olan, çocuğun
doğru yanıt vermesi değil; araştırma, keşif ve
sorunun kendisidir. Yanlış yanıtlar da öğren-
mek için iyi bir fırsattır. Amaç, çocukların ırak-
sak düşünmelerini, bir başka deyişle yaratıcılık-
larını geliştirmektir.
Her tür sorunun çocuğun öğrenme süre-
cinde etkisi vardır. Bu nedenle farklı yapılardaki
sorulara yer verilmelidir. Çocuklara soru so-
rulduğunda soruların yanıtlarını bulacak kadar
yeterli bir süre verilmelidir. Çocukların soruların
yanıtını bulmalarını beklemek, onların yerine ya-
nıt vermemek ve çocuk yanıt vermede isteksiz
ise ya da zorlanıyorsa destekleyici ve güdüleyi-
ci olarak çocuğun katılımını güçlendirmek gere-
kir. Çoğu zaman soruya verilecek yanıttan çok,
yanıta ulaĢmak için izlenen yol daha önemlidir.
Drama Yöntemi
Drama yoluyla öğrenme ve öğretim, bir
fikir, durum, olay, nesne ya da kişinin canlandı-
rılması, dramatize edilmesidir. Çocuklar oyun-
ları sırasında aldıkları roller sayesinde gerçek
yaşam deneyimlerinin provalarını yaparlar. Ço-
cukların rol oynama istekleri, eğitimsel bir araç
olarak kullanılabilir. Drama yoluyla öğrenme,
her yaşta ve eğitim basamağında etkili bir yön-
temdir.
Drama yoluyla öğrenmenin temeli, ya-
parak yaşayarak öğrenmeye dayanır. Dramada
oyun, taklidi oyun, rol oynama, rol değiştirme,
canlandırma, pandomim, dramatizasyon, do-
ğaçlama, dans, müzikli drama, resim yapma,
gibi çeşitli teknikler kullanılır. Bu teknikler ço-
cuğun öğrenmesini kolaylaştırır.
 Drama yoluyla öğrenmede; gönüllülük,
üreticilik ve sembolik düşünme esastır. Süreç
önemlidir.
Dramanın Uygulama Aşamaları
Dramanın uygulama aşamaları ısınma, oyun ve
rahatlama ve değerlendirme olmak üzere üç
grupta incelenebilir.
1. Isınma
Isınma çalışmaları oyuna katılma isteğini
artırmakta, grubun birbirine, oyunlara, dramaya
ısınmasını ve rahatlamasını sağlamaktadır. Be-
densel ve düşünsel hazırlanmaya yönelik etkin-
liklerden oluĢur.
Çeşitli yöntemlerle duyuları kullanma,
gözlem yetisini geliştirme, bedensel ve dokun-
sal çalışmaların yapılması, tanışma, etkileşim
kurma, güven kazanma ve uyum gibi özellikle-
ri katılımcılara kazandıran, bedenini ve beynini
duyumsama ile ilgili çalışmaların yapıldığı aşa-
madır. Isınma çalışmaları kendini tanıma, diğer
bireyleri tanıma, iletişim kurma, ikili iletişimden
çok kişili iletişim ve etkileşime geçme, grup di-
namiğinin doğması, anıların anlatılması, öykü
anlatma gibi sözlendirme ve etkileşim çalışma-
ları, oyun aşamasına geçme biçiminde ilerle-
mektedir.
2. Oyun/Doğaçlama
Bu çalışmada belirlenmiş bazı kurallar
vardır. Bu kurallar çocukların çalışmalarını sı-
nırlandırıcı, çocukları kısıtlayıcı özellikte değil-
dir. Belirlenen kurallar içinde çocuklar özgürce
oyun kurmaktadırlar. Bu aşamada pandomim,
rol oynama, doğaçlama, hikâye oluşturma, dra-
matizas-yon gibi etkinliklerden biri ya da birka-
çına birden yer verilebilir. Çocukların yaratıcı-
lıklarının ve hayal güçlerinin ön plana çıktığı bir
aşamadır ve fırsat eşitliği ilkelerine dayanır.
3. Rahatlama ve Değerlendirme
Rahatlama bedensel ve zihinsel olarak gerçek-
leşir. Rahatlamayı kolaylaştırmak için dinlendi-
rici bir ortam, uygun bir müzik ve sakinleştirici
sözel yönergeler kullanılabilir. Bu çalışmada
çocuğa olayın tamamlandığını hissettirmek ve
rahatlatmak söz konusudur. Aşamalardan bir
ya da birkaçından sonra değerlendirmeye yer
verilmelidir. Lider “Neler yaşadınız?”, “Neler
hissettiniz?”, “Nerede zorluk çektiniz?”, “Daha
başka neler yapılabilir?” gibi sorunlarla tartış-
mayı başlatabilir.
Drama Yönteminin Faydaları
* Çocuğun işbirliği yapma, sosyal ilişkiler
ve iletişim kurma gibi sosyal yönlerinin
gelişmesine katkıda bulunur.
* Çocukların sosyal gelişimini hızlandırır.
Hayata ve olaylara olumlu bakabilmeleri-
ni ve olumlu-pozitif davranışlar göstere-
bilmelerini sağlar.
* Kendisini, çevreyi daha iyi algılar.
* Empati kurma becerisi gelişir.
* Oynarken duygularını da yansıttığı için
duygusal gelişimi hızlanır.
* Harekete dayalı oyunlarda bedenini tanır
ve onu kullanmayı öğrenir.
* Etkinliklerde çocuk eğlenceli zaman ge-
çirir.
* Vaktini daha kaliteli geçirmeyi öğrenir.
Çocukta sanat eğilimlerini başlatır ve
sanatı, özellikle de edebiyat ve tiyatroyu
sevmesine katkıda bulunur.
* İyi bir izleyici olmayı öğrenir.
Alan Gezisi ve Araştırma
Öğrenmenin öğretmenle ve sınıfla sınırlı
olmadığının anlaşılması için en değerli fırsatlar-
dan birisi alan gezileri ve araştırmalarıdır. Alan
gezileri, çocuklar için doğal öğrenme laboratu-
arları olarak ufuklarını genişletir.
Geziler, bazen sınıfta çalışılan bir konu-
nun pekiştirilmesi bazen de sınıf çalışmalarının
bir parçası olarak programın bütünlüğünü sağ-
layacak şekilde çalışma sırasında gerçekleştiri-
lir.
Çocukların gezi öncesinde ve gezi son-
rasındaki gözlemlerinin alınması, geziyle ilgili
sorumluluklar üstlenmeleri çocukların bu sü-
reçten etkili bir Ģekilde yararlanmalarını sağlar.
Geziler çocuklara yerinde, kaynağından bilgi
sağladığından çocuk için anlamlıdır ve somut
öğrenme fırsatı sunar.
Alan gezileri çocuklar için sadece bilgi
sağlamakla kalmaz, aynı zamanda farklı yerler-
de nasıl davranılması gerektiği konusunda da
sosyal davranış alışkanlıklarının kazanılmasına
ve toplum kurallarının öğrenilmesine olanak
sağlar.
Proje Yöntemi
Proje, çocukların seçilen konu üzerinde
merak ettikleri soruların yanıtlarını aradıkları et-
kileşimli bir süreçtir Çocukların gereksinimleri
doğrultusunda, seçilmiş konular üzerinde de-
rinlemesine çalıştıkları, o konu üzerinde hâki-
miyet kurdukları ve çok yönlü bilgi ve deneyim
sahibi oldukları bir yöntemdir.
Proje yönteminde çocuklar aktif olarak
katılırlar. Projenin anahtar özelliği, çocukların
üzerinde çalışılan konuyla ilgili olarak öne sürü-
len sorulara yanıt bulmak için ayrıntılı bir araş-
tırma sürdürmeleridir. Amaç, çocukların sade-
ce sorulara doğru yanıt bulmaları değil, konuyla
ilgili daha fazla şey öğrenmeleridir.
Proje; projeye başlama, projeyi geliştir-
me ve projeyi tamamlama gibi üç aşamada ve
tartışma, alan çalışması, temsil, inceleme ve
sunum olmak üzere beş işlem basamağında
gerçekleşir.
Proje çalışmaları, çocukların gelişimsel
düzeylerine bağlı olarak ilgi ve ihtiyaçları doğ-
rultusunda gelişir. Bu da çocukların öğrenme
ortamındaki güdülenmelerini artırır. Proje ça-
lışmaları sırasında çocuklar grup tartışmaları
yaparak birbirlerine yaptıklarını çalışmaları su-
narlar. Böylece çocukların işbirliği yapma dav-
ranışları gelişir.
Proje Çalışmalarının Evreleri
1. Evre: Planlama ve Başlama
“Planlama ve başlama” olarak adlandırılan
projenin birinci aşamasında araştırılacak konu
seçilmekte, sadeleştirilmekte ve konuyla ilgili
geçmiş yaşantılar anımsanmaktadır. Konu se-
çiminden sonra öğretmenler, çocuklarla birlikte
bir kavram haritası çıkarırlar.
2. Evre: Proje Uygulaması (Alan Çalışması)
Proje çalışmalarının “alan çalışması” olarak ad-
landırılan ikinci aşamasında, üzerinde durulan
konuya yeni bilgiler eklenmektedir. Bu aşama-
da çocuklar araştırma yapmakta, gözlemlerden
sonuçlar çıkarmakta, modeller inşa etmekte,
yeni öğrendiklerini keşfetmekte, tahminlerde
bulunmakta ve tartışmaktadırlar.
3. Evre: Projeyi Sonuçlandırma
Proje çalışmasının üçüncü evresinde temel
nokta projelerin tamamlanması, öğrenilenlerin
özetlenmesidir. Olayların bir araya getirilmesi
ve özetlenmesi olan üçüncü aşamada; bulgu-
lar, konuĢmalar, dramatik sunular ve geziler
biçiminde sonuçlar hazırlanmakta ve rapor hâ-
linde sunulmaktadır.
Proje Yönteminin Faydaları
* Çocukların yaparak, yaşayarak öğrenme-
lerine olanak sağlar.
* Çocuklara bağımsız düşünme ve eleştirel
düşünme alışkanlığı kazandırır.
* Çocukların problem çözme yeteneği ka-
zanmalarını sağlar.
* Çocukların öğrenme sürecine aktif olarak
katılmalarını sağlar.
* Çocukların kendi kendine ve grupla birlik-
te çalışmasına olanak verir.
Çocukların Birbirlerine Öğretme Yöntemi
Çocuklar bir arada oldukları her zaman
evde, okulda ya da sokakta birbirlerinden bir
şeyler öğrenirler, birbirlerine bir şeyler öğretir-
ler. Öğretmenler sınıf ortamını çocukların bir-
birlerine bir şey öğretmesini destekleyecek şe-
kilde düzenledikleri zaman çocuklar arasında
olumlu bir iletişim ortamı yaşanır. Özellikle, ço-
cuklar yeni öğrendikleri şeyleri birbirlerine öğ-
rettiklerinde öğrenme daha güçlü gerçekleşir.
Çocuklar, öğretmek için bildiklerini göz-
den geçirmek ve organize etmek durumunda-
dırlar. Öğretilen rolündeki çocuk için bu yönte-
min yararı, paylaşılan bir hâkimiyet duygusu ve
kendi kendilerine çalışma ve kendilerini yönlen-
dirme olanağıdır.
Analoji (Benzetme)
Analoji (benzetme), sonuç çıkarmak ve
yeni kavramları öğrenmek için kullanılan etkili
bir yöntemdir. Analojiler, bilişsel fikir ve kav-
ramların öğrenilmesi ve geliştirilmesinde önemli
bir rol oynar. Çok güçlü bir öğrenme ve öğret-
me aracıdır.Analoji, geçmiş yaşantılar ile mev-
cut bilinmeyen durumlar arasındaki benzerliğin
yaratılması olarak tanımlanır. Daha basit bir
ifadeyle söylemek gerekirse analoji, yabancılık
çekilen bir olgunun bize tanıdık gelen bir olguya
benzetilerek açıklanmasıdır.
Bazı kavramların soyut olması, okul ön-
cesi yılların işlem öncesi döneminde olan ço-
cukların öğrenmelerini zorlaştırmaktadır. Öğ-
renmenin kalıcı olabilmesi için kavramların
somutlaştırılması ve çocukların bildiği kavram-
larla ilişkisinin kurulması gerekmektedir.
Bilinenlere dayanılarak yeni durumun
öğrenilmesi sürecinde bilinen durum, temel
veya kaynak; bilinmeyen hedef hakkında sonuç
çıkarmak için bir çeşit model sağlar.
Anoloji; hedef kavramının tanıtılması,
benzer kavramın incelenmesi, hedef ve benzer
kavram ile ilgili açıklayıcı tanımlamanın yapıl-
ması, benzerliğin ayrıntısının çıkarılması, ben-
zerliğin uymayan yönünün belirtilmesi ve sonu-
cun çıkarılması bölümlerinden oluşur.
• Basit analoji
• Resimsel analoji
• Oyun yoluyla analoji
• Hikâyeleştirme
Analojilerin faydaları
• Çocukların eğitim ortamına aktif katılımı-
nı sağlar, bilimsel düşünme ve problem
çözme yeteneklerini geliştirir.
• Çocukların düşünme yeteneklerini ve ya-
ratıcılıklarını geliştirir.
• Bilimsel kavramların öğrenilmesini sağlar.
• Bilinmeyenleri akla uygun hâle getirir.
• Kavram yanılgılarını düzeltmede etkilidir.
Kavram Haritası Yöntemi
Kavram haritası, insanların nasıl öğren-
dikleri ile anlamlı öğrenme konuları arasında
köprü kuran bir öğrenme yöntemidir. Kavram
haritaları tek bir kavramın aynı kategorideki di-
ğer kavramlarla iliykisini belirten somut grafik-
lerdir. Kavram haritaları, bilginin zihinde somut
ve görsel olarak düzenlenmesini sağlar.
Kavram haritaları, fen etkinliği kapsa-
mında okul öncesi eğitim programlarında sıkça
kullanılır.
Kavram haritaları birbiriyle bağlantılı olan
kelimelerin, açıklamaların şablon hâline dönüş-
türülerek birbiriyle bağlarını gösterme şeklinde
oluşturulur.
Kavram haritalarını oluşturmak için dört
temel bileşene ihtiyaç vardır.Bunlar;
* kavramlar,
* hiyerarşik yapı,
* ilişkiler
* çapraz bağlantılardır.
Kavramlar: Kavram dünyadaki nesnelerin, bi-
çimlerin, olgu, durum ve devinimlerin dildeki
anlatım buluşu ve dünyadaki nesnelerin ortak
niteliklerine dayanan, dile özgü bir genelleme,
bir soyutlamadır.
ilişkiler: Kavramlar arası ilişkileri gösteren keli-
melerdir. Bu kelimelere önerme adı da verilir.
Önermeler bağlantıların üzerine yazılırlar. Yani
önermeler kavram ve ilişkilerin cümleyle ifade
edilmiş hâlidir; yeni anlamlar oluştururlar.
Hiyerarşik Yapı: Kavramların, belli bir yapı için-
de belli bir sıraya göre dizilmesi işidir. Hiye-
rarşik düzen sayesinde öğrenciler kavramlar
hakkında daha çok bilgi sahibi olurlar. Çünkü
kavramları belli bir düzen içerisinde topluca
görmektedirler.
Çapraz Bağlantılar: Hiyerarşik düzendeki ku-
tucukları birbirine bağlayan önermelerdir.
“Bağlantılar tek yönlü, çift yönlü ve yönsüz
olabilirler.” (Kabaca, 2002). Kavramlar, farklı
bağlantılarla birbirlerine bağlanıp belli bir düzen
oluştururlar. Bu düzen de kavramların birbiriyle
olan ilişkisini gösterir.
Kavram haritaları oluşturulurken, bir
kavramla ilgili diğer kavramlar belirlenir ve bun-
ların muhtemel ilişki ifadeleri ayrıca listelenir.
Çember veya kutu içerisinde yer alan kavram
ve fikirler hiyerarşik bir şekilde yapılandırılır. Her
kavram, haritada yalnızca bir kere yer almalıdır.
Aynı seviyedeki kelimeler birincil ilişkileri göste-
rir. Çapraz bağlantılar (kavram haritasının farklı
alanlarındaki kavramlar arasındaki ilişkiler) var-
dır. Olay ve kavramlara ilişkin spesifik örnekler
yer alır. Verilen bir kavramın anlamını açıklama-
ya yardımcı öğeler içerir. Kavramlar arasındaki
ilişkiler, kavramları birleştiren bir çizgi ile ve ok
yönünde belirtilir. Kavramlar arasındaki ilişkinin
anlaşılması okun yönüne bağlıdır. Okun yönü
ikinci kavramı işaret eder.
Kavramlar arasındaki ilişki okunurken önce bi-
rinci kavram ardından ikinci kavram ve sonra
okun üzerinde bulunan kavramlar arasındaki
ilişki okunur.
◊ Çocuğun yaptığı 2-3 kavramdan
◊ Öğretmenin yaptığı 5-6 kavramdan oluş-
malı

Kavram Haritasının işlevleri
• Görselleştirme
• ilişkilendirme
• Somutlaştırma
• Sınıflandırma
• Anlamlandırma (En temel işlevi)
• Bilgiyi Organize Etme
Kavram Haritalarının Faydaları
• Kavram ve düşünceleri görsel bir biçimde
ortaya koyduğu için öğrenmeyi artırır.
• Pek çok konu için elverişlidir.
• Bireysel farklılıklara hitap eder.
• Bilgileri sistematize edip somutlaştırır.
• Konuların tutarlı bir şekilde planlanması-
na yardımcı olur.
• Bilgi üretimini hızlandırır.
• Öğretilmesi, öğrenilmesi ve uygulanması
kolay ve ekonomiktir.
Örnek Olay Yöntemi
Bir olayın veya sorunun, yazılı veya sözlü
anlatıldıktan ya da filmle gösterildikten sonra,
konu hakkında çocukların tartıarak çözüm öne-
rilerini ortaya koymaları temeline dayanan bir
öğretme yoludur.
Örnek olay yöntemi, gerçek hayatta kar-
şılaşılan problemlerin sınıf ortamında çözülmesi
yoluyla öğrenmenin sağlanmasıdır. Bu yöntem
çocuklara bir konuyu ya da bir beceriyi kazan-
dırmak ve o konuda uygulama yaptırmak ama-
cıyla kullanılabileceği gibi günlük hayatta kar-
şılaşılan gerçek bir problemin çözümü için de
kullanılabilir.
Bu tekniğin amacı toplumdaki farklı gö-
rüşlere, farklı değerlere sahip insanların birbir-
leriyle konuşarak farklılıklardan kaynaklanan
problemleri çözmede kullanabilecekleri beceri-
leri kazandırmaktır.
Örnek olay yönteminin faydaları
• Hayata en yakın öğretim yöntemlerinden
biridir. Günlük hayattaki birçok olay et-
rafındaki sosyal, kültürel ve bilimsel eği-
tim-öğretim bu yöntemle kolaylıkla yapı-
labilir.
• Çocuklar bir konuda veya olay üzerinde
yoğun bir zihinsel çaba gösterirler.
• Bilgi ve tecrübelerini burada uygulamaya
koymaya çalışırlar.
• Soyut düşünceler burada pratiğe, uygu-
lamaya dönüştürülebilir.
• Bağımsız düşünme, orijinal fikir üretme,
bunu ortaya koyma ve tartışma özellikleri
gelişir.
• Çocuklar, sorunları tartışarak çözme ye-
teneği geliştirirler.
Gösterim Yöntemi
Gösteri öğretmenin çocuklar önünde bir
Ģeyin nasıl yapıldığını göstermek ya da pren-
sibi açıklamak için yaptığı işlemlerdir. Gösteri,
çocukların hem görebilecek hem de duyabile-
cekleri bir ortamda materyalin tanıtıldığı, yeni-
liklerin gösterildiği, ilke ve uygulamaların gös-
terilerle açıklandığı bir tekniktir.
Gösterinin en önemli yararı bir işin en
uygun biçimde ve ustaca nasıl yapılabildiğini
göstermesidir. Okul öncesi eğitimde gösteri
yöntemi daha çok deney yapmada kullanılmak-
tadır. Gösteri yöntemi hazırlık, uygulama ve iz-
leme olmak üzere üç aşamadan oluşmaktadır.
 Beyin Fırtınası
Beyin fırtınası; belirli bir durum veya probleme
ilişkin fikir ve seçenekleri ortaya koymaktır.
Bu tekniğin temel ilkeleri şunlardır: Bir prob-
lem çözmekle görevlendirilen bir grubun üyele-
ri mümkün olduğu kadar çok fikir ileri sürerler.
Dile getirilen her çözüm teklifi, diğer grup üye-
lerini daha yeni ve iyi buluşları ortaya çıkarmaya
yöneltir; ancak ortaya atılan fikirlerin ayrıntılı bir
şekilde açıklanması ya da savunulması isten-
mez. Sadece fikirlerin mümkün olduğu kadar
hızlı ifade edilmesi istenir.
Beyin fırtınası etkinliğinin, yaratıcı dü-
şünme ve imgeleme sağlaması için dört temel
koşulu sağlaması gerekir:

1. Eleştiri kapı dışında bırakılır. Çocuğun ha-

yal gücünü kullanabilmesi ve zihninde imgele-
me yapabilmesi için düşüncelerinin yargılana-
cağı endişesinden uzak olması gerekir.
İşbirliğine Dayalı Öğrenme Yöntemi
2. Sınırsız düşünme sağlanır. Üretilen fikirle-
İşbirliğine dayalı öğrenme, çocukların
rin acayip olmasından çekinilmez, aksine bu tür
ortak bir amaç için birlikte çalışmaları ile sağ-
fikirler teşvik edilir. Acayip fikir ve düşünceler,
lanan bir öğrenme türüdür. İşbirliği gerektiren
yeni çözüm yollarının ortaya çıkmasına yardım-
ortak çalışma sırasında farklı yetenekte olan
cı olur.
çocukların birbirlerine yardımcı olarak öğren-
meleri bu tür öğrenmenin temelini oluşturur.
3. Nicelik aranır. Temel prensip, mümkün ol-
İşbirliğine dayalı öğrenimin en önemli
duğunca çok sayıda fikir üretmektir. Amaç, iyi
özelliği çocukların ortak bir amaç uğruna küçük
bir çözüm bulma olasılığını artırmaktır.
gruplar hâlinde birbirinin öğrenmesine yardım
etmeleridir.
4. Kombinasyon ve gelişme aranır. Bu şekil-
İşiirliğine dayalı öğretimde, takımların
de, düĢünce listesi daha da uzar. Beyin fırtına-
araştırma veya tartışmaların yapıldığı konularla
sı seansında; çocuklar birbirlerinin fikirlerinden
ilgili olarak veriler toplaması, bireysel olarak ya-
etkilenerek, esinlenerek değişik imgelemeler
pılan çalışmaların birleştirilerek grup üretimine
yaratacaklardır.
katkı sağlanması ve elde edilen sonuçların bir-
Yöntem uygulanmadan önce, çocuklar
likte tartışılarak yorumlanıp ürün hâlinde ortaya
“U” şeklinde düzenlenmiş sınıf düzeninde otu-
çıkarılması söz konusudur.
rurlar ve herkesin görebileceği şekilde iki havuz
oluşturulur. Bunlardan ilki, “sorun”, diğeri, “çö-
İşbirliğine dayalı öğrenmenin faydaları:
züm” havuzudur. Sorun analiz edilir ve çözüm
• Çocukların öğrenmeye güdülenmeleri-
seçenekleri üretilir. Tanımlanan sorun ve üreti-
ne ve dikkatlerini sürdürmelerine yardım
len çözüm seçeneklerini numaralamakta yarar
eder.
vardır.
• Çocuk, başkalarının fikirlerine saygılı ol-
mayı, dinlemeyi ve tartışmayı öğrenir.
Hikâyeleştirme (Öyküleştirme) Yöntemi
• Çocukların, akranları ile iletişim kurma
Öyküleştirme yöntemi de erken çocukluk dö-
becerisini geliştirir.
neminde kullanılan farklı yöntem ve teknikler-
• Çocukların, problemleri ortaklaşa çöz-
den biridir. Öyküleştirme yöntemi çocukların
mek için değişik şekillerde öğrenilen zi-
öğrenmelerine yardımcı olabilecek bir yöntem
hinsel modelleri ortaklaşa kullanmalarını
olarak ilk defa iskoçya’da ortaya çıkmıştır. Bu
sağlar.
yöntemde çocukların daha iyi öğrenmesini ve
• Çocukların kendine güven ve öz yeterlik
öğrenmenin kalıcı olmasını sağlayabilmek için
duygusunu geliştirir.
yaparak ve yaşayarak öğrenme dikkate alın-
mıştır (Tepetaş, 2011).
Çocuklar öyküler eşliğinde tüm duyula-
rını kullanarak eğitim etkinliklerinin içinde yer
almaktadırlar. Çocuklar öykü içinde aktif olarak
yer alır, gerçek problemlere çözümler üretir ve
deneyimler kazanırlar. Öğrenme sürecini bir za-
man dilimine yayan öyküleştirme yönteminde
çocuklar, hayatta karşılaştıkları problemlerden
ve bunların çözüm yollarından destek alırlar
(Bacak, 2008).
Öyküleştirme yönteminde çocuklara so-
rumluluk almasına fırsat tanınırken; bilişsel, dil
ve sosyal-kültürel gelişimleri desteklenir. Öğre-
nim sürecinde paylaşımlarda bulunan çocuklar,
akranlarıyla etkileşimde bulunarak öğrenirler.
Öykünün parçasıymış gibi ilerleyen olaylarda
çocuklar kavramları nasıl öğrendiklerinin far-
kına varamadan, öğrendikleri yeni bilgileri sü-
reçte eğlenerek kullanmaya başlarlar (Coşkun,
2013). Bu yüzden öyküleştirme yönteminin ço-
cukların motivasyon seviyelerini artırırken; dü-
şünce ve tecrübelerini de arttırdığı görülmüştür
(Barret, 2010).
Hikâyeleştirme yönteminin temel özelli-
ği çocukların bilgi ve becerilerinin üzerine inşa
edilmesidir. Yöntemde bir problem vardır ve
çocuklara soru sorulmaktadır. Temelde yapı-
landırmacı ve deneysel nitelik taşır.
Öğretmen ortam düzenleyicidir ve yazılı
metine dayalı canlandırmalar yapılır. Canlandır-
ma sırasında gerekli araç gereçler materyaller,
kostümler kullanılabilir.
Hikâyeleştirme yönteminin aşamaları:
Ayarlama: Hikâye betimlenerek isim verilir. Sü-
reç anahtar sorularla başlatılır. Belirlenen konu
ile ilgili sorular sorulur. Çocukların var olan bil-
gileri, “Nedir?”, “Neye benziyor?”, “Neler bulu-
nur?” gibi sorularla açığa çıkarılır.
Karakter: Bu aşamada hikâyenin kahraman-
ları oluşturulur. Hikâyenin çocuklar tarafından
betimlenerek görselleştirilebilmesi için; “Kimler
var?”, “Kimler bulunabilinir?” soruları sorulur.
Olayları başlatma: Bu aşamada beyin fırtınası
kullanılarak olaylar başlatılır. Öğretmen ve ço-
cuklar birlikte bir senaryo oluştururlar. Görsel-
leştirme yapılırken kolaj çalışmaları sanat çalış-
malarından yararlanılır.
Olayları doruk noktasına ulaştırma: Hikâye-
leştirmede yapılan çalışmalar aileler veya konu
kapsamındaki kişiler çağırılarak sergilenir.
Gözden geçirme ve yansıtma: Süreçte kar-
şılaşılan zorluklar çocuklarla birlikte tartışılarak
sürecin farklı bir şekilde sonlanıp sonlanama-
yacağına dair fikirler alınır.
Hikâyeleştirmenin ilkeleri
1. Hikâye ilkesi: Hikâyeler çocuklara öğrenme
için anlamlı fırsatlar, tahmin edilebilirlik ve doğ-
rusal yapı sağlar.
2. Öngörü ilkesi: Çocuklar hikâyede bir sonra-
ki adımda neler olacağını bilmek isterler. Olayın
nereye gideceğini merak etmek onların hikâye-
yi bölüm bölüm takip etmelerini sağlar.
3. Öğretmen ipi ilkesi: Bu ilke öğretmen ve
çocuğun hikâye konusunda kritik ortaklığı ile
ilişkilidir. Hikâyeleştirme yöntemi, öğretmen
ve çocuk kontrolü arasındaki denge nedeniyle
işbirliği sağlar. Belirli bir planı vardır ve amaca
hizmet eder. Bu nedenle ip daima öğretmenin
elindedir. İp bir uçtan diğerine hareket ederken
düğüm ve eğilimlere izin vermesi nedeniyle es-
nek bir yapıya sahiptir.
4. Sahiplik ilkesi: Sürece çocukların fikirleri-
nin alınarak başlanması onları motive edici güç
sağlar ve böylece çocuk daha fazla sorumluluk
almak ister.
5. Bağlam ilkesi: Yeni öğrenilecek bilgilerin
önceki öğrenmeleri ile bağlantılı olması gerekir.
Çocuklar bilinenden bilinmeyene doğru sıra iz-
leyerek anlam oluştururlar.
6. Uygulamadan önceki yapı ilkesi: Burada
önemli olan, çocuklara önceki bilgilerini kullan-
ma şansı vermektir. Çocuklar bildikleri konuları
ifade ederken aynı zamanda neleri bilmedikle-
rini keşfederler. Hikâyeleştirmede önemli olan
ortam, karakter ve olay öğeleridir.
Konuşma Halkası
Çocukların görüş farklılıklarını görmek, birbir-
lerinin görüşlerine saygılı olmayı amaçlamak,
sınıfta güven ve saygı ortamı oluşturarak em-
pati becerisi kazandırmak amacıyla uygulanan
tekniktir.
Bu teknikte, çocukların sandalyelerini birbirleri-
ni karşılıklı görebilecek şekilde daire biçiminde
oturmaları istenir. Konuyla ilgili bir kavram, ilke
ya da sözcük vererek görüş belirtmeleri istenir.
Bu teknikte çocuklar sırayla konuşurlar. Yu-
varlak bir cisim seçilerek elinde yuvarlak cismi
tutanların konuşması istenir. Diğer çocukların
konuşmasına, tartışmasına izin verilmez. Ço-
cuklardan yanıt vermek istemeyenlere saygı
gösterilmelidir.
Konuşma halkası;
• Çocuk merkezlidir.
• Dikkatli dinleme, grup içinde konuşma ve
kendini ifade etme gibi becerileri geliştirir.
• Empati kurma becerisini ve başkalarının
görüşlerine saygı duymayı geliştirir.
• Duyguları ve düşünceleri ayırt etmeyi öğ-
retir.
Buluş Yoluyla Öğrenme
Buluş yoluyla öğrenme Bruner tarafından biliş-
sel kuram çerçevesinde oluşturulmuştur. Öğ-
retmenin verdiği örnekler ve yönelttiği sorular
yardımıyla, çocukların bir konudaki temel kav-
ram, ilke ve genellemeleri bulmaları ve keşfet-
meleri beklenir. Bu yöntemde öğretmen rehber,
çocuk merkezdedir.
Öğretmen çocukların kendi aktif katılı-
mıyla öğrenmeleri için sınıfı organize eder. Bu-
luş yoluyla öğrenmede yapılandırılmamış ve
yapılandırılmış buluş olmak üzere iki yaklaşım
vardır.
Yapılandırılmamış buluş; planlanmamış,
doğal bir ortamda kavramları, ilkeleri, bir prob-
lemin çözümünü çocuğun kendi kendisine bul-
masıdır.
Yapılandırılmış buluşta öğretmen ka-
zandırılacak kazanım ve göstergeleri belirler.
Bulunması gereken ilke, kavram veya çözümle
ilgili verileri, örnekleri vb. organize eder. Öğret-
men sorular sorarak çocukların verileri analiz
etmelerine ve sonuca ulaşmalarına rehberlik
eder.
Bruner, buluş yoluyla öğretimi 4 temel
öğe üzerine kurmuştur.
Bunlar:
• Çocukların öğrenme hazır buluşlunuğunu
sağlayacak yaşantıların belirlenmesi,
• Öğretim içeriğinin yapılandırılması,
• Öğrenme yaşantıların sıralanması ve
• Öğrenme sürecinde pekiştireçlerin rolü-
nün ve nasıl dağıtılacaklarının belirlenme-
sidir.
Buluş yöntemi uygulanırken öğretmenin dikkat
etmesi gereken ilkeler:
• Yetenekli ve esnek olmalıdır.
• Konuyu çok iyi bilmelidir.
• Sabırlı olmalıdır.
• Öğrencilere seçenekler sunmalı, deği-
şik yaklaşımlar geliştirmek için yaşantılar
sağlamalıdır.
• Vereceği destekle öğrenciye güven ver-
melidir.
Buluş yönteminin uygulama işlem
basamakları:
• Çocukların ilgilerinin konuya çekilmesi,
• Çocukların görüş ve fikirlerinin ortaya
konması,
• Fikirlerin test edilmesi ve geliştirilmesi,
• Tekrar gözden geçirilmesi ve
• Uygulanmasıdır.
İstasyon Yöntemi
İstasyon yöntemi, bütün sınıfın her aşa-
mada (her istasyonda) çalışarak bir önceki gru-
bun yaptıklarına katkı sağlayarak bir basamak
ileri götürmeyi, yarım kalan işi tamamlamayı
öğreten bir yöntemdir.
İstasyonlar çocukların eş zamanlı ola-
rak çeşitli öğrenme aktivitelerini gerçekleştire-
bilecekleri merkezlerdir. Öğrenme istasyonu,
çocuklara yeni bir konu öğretmede en önemli
öğretme stratejilerinden biridir.
İstasyon seçiminde bazen çocuk bazen
de öğretmen belirleyici olabilir. Sınıfın tama-
mı 3-4-5 ya da daha fazla istasyona bölünür.
Bu istasyonlar örnek olay, neden sonuç deği-
ikenlerini yazma, slogan yazma, afii hazırlama,
şiir-öykü yazma gibi istasyonlar olabilir. Her
istasyona gidecek çocuklar belirlenir. Tüm ço-
cuklar görev alır. Her gruba bir gözlemci ya da
istasyon şefi atanır (bu işi öğretmende üstle-
nebilir). Şef, gruba kılavuzluk yapar; iş bitince
ürünleri toparlar. Gruplar istasyonlara dağılır,
her grup gittiği istasyonda 10 dakika çalışır.
Süre sonunda gruplar yer değiştirir. Tüm grup-
ların tüm istasyonlarda çalışması sağlanır. İs-
tasyona gelen her yeni grup bir önceki grubun
bıraktığı yerden devam eder. Süre sonunda
tüm grupların işleri toparlanır. Yapılan çalışma-
lar sergilenir, şiirler öyküler okunur, afişler asılır.
Çoklu Zekâ
Eğitime yeni bir yaklaşım getiren çok-
lu zekâ kuramı, Harward Üniversitesi öğretim
üyelerinden Howard Gardner tarafından 1983
yılında geliştirilmiştir. Her insanın kolay öğren-
diği bir öğrenme yolu bulunmaktadır. Eğitimde
önemli olan nokta her çocuğun öğreneceği stilli
keşfetmek ve o sistemle öğretmektir.
“Her çocuk zekâ yapısı ve öğrenme yön-
temi açısından diğerinden farklıdır. Kimi sadece
dinlemekle; kimi öğrenme sürecinin içinde yer
almakla; kimi de araştırıp, düşünüp çözümle-
mek gibi farklı yöntemlerle anlar”.
Öğretmen-çocuk iletişiminin sağlıklı ola-
bilmesi için çocukların zekâ türlerinin belirlen-
mesi gerekir. Bu belirlemenin amacı öğretmenin
çocuğa yaklaşımını, ders araç ve gereçlerinin
seçimini ve derslerde kullanılan yöntemlerin
saptanmasını sağlamaktır. İlgili dersin anlaĢıl-
masını kolaylaştırıcı etkinlikler geliştirmek için
öğretmenin çocukların genel zekâ türleri ko-
nusunda ön bilgiye sahip olması hem çocuklar
hem de öğretmen açısından önemlidir.
Zekâ Türleri
1. Sözel - Dil Zekâsı
Bu türdeki zekâ, bir insanın kendi dilini gramer
yapısına, sözcük dizimine, kavram telaffuzuna
ve sözcüklerin anlamına uygun olarak büyük
bir ustalık ve beceri ile kullanmasını gerektirir.
Sözel-dil zekâsına sahip insanlar, kendi anadil-
leri yanında başka bir dilde de kendi düşünce
ve duygularını etkili bir şekilde ifade etme ka-
biliyetine sahiptirler. Bu zekâsı kuvvetli olan bir
çocuk;
• Uzun hikâyeler ve fıkralar anlatır.
• İsimler, yerler ve tarihler ile ilgili iyi bir ha-
fızaya sahiptir.
• Sözcükleri anlamlarına uygun bir biçimde
kullanır.
• Yaşına göre iyi bir kelime haznesine sa-
hiptir.
• Başkalarıyla yüksek düzeyde sözel ileti-
şime girer.
• Tekerlemeleri, anlamsız ritimleri ve söz-
cük oyunlarını sever.
• Dinleme becerisi yüksektir, dinleyerek
daha iyi öğrenir.
• İyi bir hafızası vardır.
2. Mantıksal- Matematiksel Zekâ
Bu tür zekâya sahip olan insanlar, man-
tık kurallarına ve benzerliklerine, neden-sonuç
ilişkilerine ve bunlara benzer soyut işlemlere
karşı çok hassas ve duyarlıdırlar. Bu kişiler ka-
tegorilere veya sınıflara ayırarak, genelleme ya-
parak, hesaplayarak, mantık yürüterek ve soyut
ilişkiler üzerinde çalışarak iyi şekilde öğrenirler.
Mantıksal-mate-matiksel zekâsı kuvvetli bir ço-
cuk;
• Olayların oluşumu ve işleyişi hakkında
çok soru sorar.
• Soyut ve kavramsal düşünebilir.
• Bilgiler arasında bağlantılar kurar.
• Güçlü bir muhakemesi vardır.
• Satranç ve briç gibi oyunları oynamaktan
zevk alır.
• Matematiksel problemleri kafasında ko-
layca ve çabucak çözer.
• Matematiksel hesaplama oyunlarını ilginç
bulur.
• Mantıksal bulmacaları çözmeyi ve sat-
ranç veya dama gibi stratejik oyunları oy-
namayı sever.
• Olayları ve nesneleri kategorilere ayırma-
yı veya onları hiyerarşik olarak düzenle-
meyi sever.
• Yüksek düzeyde bilişsel düşünme bece-
risi içeren deneylere katılmayı sever.
• Yaşıtlarına kıyasla soyut düşünebilme ve
sebep-sonuç ilişkisi kurabilme kabiliyet-
leri çok iyi gelişmiştir.
3. Görsel - Uzaysal Zekâ
Bu tür zekâ alanı, bir bireyin objektif olarak
gözlemleme veya görsel ve uzaysal fikirleri gra-
fiksel olarak sergileme kabiliyetlerini içerir. Bu
zekâya sahip olan insanlar, renge, çizgiye, şek-
le, biçime, uzaya ve bu olgular arasındaki iliş-
kilere karşı aşırı duyarlıdırlar. Bu kişiler varlıkları
veya olguları görselleştirerek veya renklerle ve
resimlerle çalışarak en iyi şekilde öğrenirler. Bu
zekâsı kuvvetli olan bir çocuk;
• Haritaları, çizelgeleri ve diyagramları ya-
zılı materyallerden daha kolay okur.
• Sanat içerikli etkinlikleri sever.
• Arkadaşlarına oranla daha çok hayal ku-
rar.
• Yaşına göre yüksek düzeyde beceri ge-
rektiren figürleri ve resimler çizer.
• Filmleri, slaytları ve diğer görsel sunuları
izlemeyi tercih eder.
• Bulmaca çözmekten hoşlanır.
• Renklere karşı çok duyarlıdır.
• Resimli yayınlardan daha çok hoşlanır.
• Elinde bulunan materyallere bir şeyler çi-
zer.
• Daha önce gittiği yerleri kolay hatırlar.
• Yaşına göre ilginç üç boyutlu yapılar veya
modeller oluşturur.
• Okurken kelimelere oranla resimlerden
daha çok öğrenir.
• Varlıkların görsel imgelerini çok iyi çizer.
4. Müziksel - Ritmik Zekâ
Bu zekâ türü ile bir kişinin bir müzik parçasın-
daki ritme, akustik düzene, melodiye, müzikteki
iniş ve çıkışlara, müzik aletlerine ve çevreden
gelen seslere olan duyarlılığı kastedilir. Bu zekâ
türündeki bireyler en iyi ritim, melodi ve müzikle
öğrenirler. Bu zekâsı kuvvetli olan bir çocuk;
• Şarkıların melodilerini çok iyi hatırlar.
• Güzel şarkı söyleyebilme sesine ve yete-
neğine sahiptir.
• Bir şarkının makamını, notalarını, eslerini
ayırt edebilir.
• Öğrendiği şarkıları paylaşmak ister.
• Herhangi bir müzik aletini çok iyi çalar ya
da bunun eğitimini almak ister.
• Konuşurken veya hareket ederken elleri
ve ayakları ile ritim tutar.
• Farkına varmadan kendi kendine mırılda-
nır.
• Çevresindeki seslere duyarlıdır.
• Bir şarkı duyduğunda farkında olmadan
ona eşlik eder.
• Müzik çalan bir ortamda daha verimli ça-
lışır.
5. Bedensel - Kinestetik Zekâ
Bu tür zekâ alanı, koordinasyon, denge, güç,
esneklik ve hız gibi bazı fiziksel özelliklerin yanı
sıra, dokunsak nitelikteki bazı becerileri de
içermektedir. Bu zekâ türüne sahip bireyler, ya-
parak-yaşayarak, dokunarak ve hareket ederek
en iyi şekilde öğrenirler. Bedensel - kinestetik
zekâsı kuvvetli olan bir çocuk;
• Duygularını belirgin olarak vücut diliyle
ifade eder.
• El becerileri iyidir.
• İnsanlara, canlı ve cansız varlıklara do-
kunmaktan hoşlanır.
• Bir veya birden fazla sportif faaliyetlerde
başarılıdır.
• Bir yerde uzun süre kaldığında hareket
etmeye, kımıldamaya ihtiyaç duyar.
6. Sosyal Zekâ
Bu zekâ türü ile bir insanın diğer insanlardaki
yüz ifadelerine, seslere ve mimiklere olan du-
yarlılığı ve diğer insanlardaki farklı özelliklerin
farkına vararak onları en iyi şekilde analiz etme,
yorumlama ve değerlendirme kabiliyeti kaste-
dilir. Sosyal zekâsı güçlü olan bir çocuğun bazı
özellikleri şunlardır:
• Arkadaşlarıyla ya da akranlarıyla sosyal-
leşmeyi çok sever.
• Grup içerisinde doğal bir lider görünü-
mündedir.
• Problemi olan arkadaşlarına her zaman
yardım eder.
• Dışarı da iken kendi başının çaresine ba-
kabilir.
• Başkaları ile birlikte oyun oynamayı çok
sever.
• En az iki veya üç yakın arkadaşı vardır ve
onları sık sık arar.
 • Başkaları daima onunla birlikte olmak is-
ter.
• Başkalarına selam verir, onların hatırlarını
sorar ve onları önemser.
• Empati yeteneği çok iyi gelişmiştir.
• Bir şeyi başkalarıyla işbirliği yaparak, on-
larla paylaşarak ve öğreterek öğrenmeyi
sever.
7. İçsel Zekâ
Bu zekâ alanı kişinin kendini tanıma, kendisi
hakkındaki düşünce, bilgi ve becerileri ile çev-
resine uyum gösterme yeteneğidir. Bu zekâ
türü gelişmiş olan kişilerden kendini objektif
olarak değerlendirmesi, güçlü ve zayıf yönle-
rinin farkında olması, olaylara mantıklı yaklaş-
ması, amaçlarıyla düşüncelerinin tutarlı olması
beklenir, içsel zekâya sahip çocuğun bazı özel-
likleri şunlardır;
• Bağımsızlık duygusu gelişmiştir.
• Güçlü ve zayıf yönlerinin farkındadır.
• Bireysel çalışırken daha başarılıdır.
• Amaç ve hedeflerine ilişkin iyi bir anlayışa
sahiptir.
• Düşünce ve davranışları arasında tutarlı-
lık vardır.
• Kendisine her zaman güvenir.
• Yaşadıklarından her zaman ders alır.
8. Doğa Zekâsı
Bu zekâ alanı, doğayı ve doğada bulunan bitki,
hayvan ve diğer varlıkları inceleme, gözlemle-
me ve bunlara ilgi duyma becerisidir. Bu zekâ
alanına sahip olan kişiler; çevreye karşı çok du-
yarlı, çevresindeki hayvan ve bitkilere çok me-
raklıdır. Doğacı zekâya sahip çocukların bazı
özellikleri şunlardır;
• Doğa olaylarına çok meraklıdır.
• Bitki yetiştirmeyi çok sever. Sınıftaki çi-
çeklerin bakımını üstlenir.
• Doğa ve hayvanlarla ilgili konuları ilgiyle
takip eder.
• Mevsimleri ve iklim olaylarını yakından ta-
kip eder.
• Doğa ve hayvanlarla ilgili belgeselleri iz-
ler.
• Çevreye karşı duyarlıdır.
• Toprakla oynamayı sever.
Çoklu Zekâ Kuramına Göre Planlama
Soruları
Sözel/Dilsel
Konuşmaları ya da sözlü ürünleri, yazılı ürünleri
sınıf ortamına nasıl getirip kullanabilirim?
Mantıksal / Matematiksel
Sayıları, hesap gerektiren işleri, mantığı, ana-
litik ve eleştirel düşünme ortamını sınıfa nasıl
taşıyıp, bunu nasıl kullanabilirim?
Müziksel / Ritmik
Şarkı sözlerini, melodileri, doğadaki ve çevre-
deki sesleri, çeşitli müzik enstrümanlarını sınıf
ortamına nasıl taşıyıp, bunları nasıl ve ne oran-
da etkili bir biçimde kullanabilirim?
Görsel / Uzamsal
Resimleri, fotoğrafları, şekilleri, renkleri, çizelge
ve diyagramları, filmleri, görsel destek sağlayan
diğer araç ve gereçleri sınıf ortamına nasıl geti-
rir, bunları ne tür etkinliklerde etkili ve verimli bir
biçimde kullanabilirim?
Bedensel / Kinestetik
Vücudu, elleri ve diğer fiziksel koşulları sınıf or-
tamında nasıl işe koşup, bunları ne oranda etkili
bir şekilde kullanabilirim?
Sosyal / Bireyler arası
Çocukları sınıftaki arkadaşlarıyla nasıl işbirliği
ve koordinasyon içinde çalışmaya itebilir, nasıl
birlikte çalışmalarını sağlayabilir ve öğrenciler
arasında nasıl paylaşma ortamı sağlayabilirim?
İçsel / Özedönük
Çocukların duygu ve düşüncelerini nasıl hare-
kete geçirebilir ve onlara bu duygu ve düşün-
celerini rahatça ifade edebilecekleri ortamları,
sınıf içinde nasıl etkili ve verimli bir şekilde sağ-
layabilirim?
Doğa / Doğacı
Doğada veya çevrede bulunan örnekleri sınıf
ortamına nasıl taşıyabilir, öğrencilerin doğayı
kullanarak öğrenmelerini nasıl sağlayabilir ve
öğrencileri doğanın bir parçası hâline getirebi-
lirim?
Etkinlikler
Bedensel - Kinestetik Zekâ Etkinlikleri
1. Kavramlar, hareketlerle veya oluşumlarla
betimlenir.
2. Konuşmaksızın bir görev yapılır.
3. İşaret dili öğrenilir.
4. Sessiz sinema oyunu oynanır.
5. Duygular hareketlerle anlatılır.
6. Bir rol canlandırılır.
7. Sırada otururken egzersiz yapılır.
8. Davullar ve ıslıklarla halk oyunları oyna-
nır.
9. Bir kelime, kavram canlandırılır.
10. Pandomim sergilenir.
Doğa Zekâsı Etkinlikleri
1. Küçük bir doğa gezisi yapılır.
2. Bir nehir, ırmak, göl, doğal park ziyareti
yapılır.
3. Bir doğa olayındaki değişimler kaydedilir.
4. Sınıflandırma sistemi oluşturulur.
5. Doğadan fotoğraflar çekilir.
6. Bir bahçe düzenlenir.
7. Bir hayvan-bitki hakkında rapor yazılır.
8. Yaprak koleksiyonu yapılır.
9. Meteorolojik aletler gösterilir.
10. Meyve-sebze çekirdekleri incelenir.
11. Doğa gözlemleri yapılır.
12. Doğa ve canlılarla ilgili belgeseller izle
nir.
Görsel - Uzamsal Zekâ Etkinlikleri
1. Bir broşür, logo tasarlanır.
2. Elbise tasarımı yapılır.
3. Bir hikâye, matematik problemi resimlen-
dirilir.
4. Hareketli bir nesne yapılır.
5. Bir poster yapılır.
6. Bir çizgi film/karikatür yapılır.
7. Bir duvar resmi yapılır.
8. Bir resim çizilir, boyanır.
9. Bir harita yapılır veya okunur.
10. Mesafe tahmininde bulunulur.
11. Pandomim yapılır.
İçsel Zekâ Etkinlikleri
1. Yapılacaklar listesi tutulur.
2. Yapılacak işler öncelik sırasına konulur.
3. Hedefler belirlenir ve onlara ulaşmaya
çalıĢılır.
4. Sessiz kitap okuma çalışması yapılır.
5. Kişisel şiirler oluşturulur.
6. Sınıf kütüphaneleri düzenlenir.
7. Bir durum savunulur.
8. Konu kişisel yaşamlarla ilişkilendirilir.
Kişilerarası - Sosyal Zekâ Etkinlikleri
1. Bir takım sunuşu yapılır.
2. Etkin dinleme uygulamaları yapılır.
3. Bir olay planlanır.
4. Bir sosyal sorun gösterilir ve çözülür.
5. Orijinal grup hikâyeleri oluşturulur.
6. Birlikte bir yemek hazırlanır.
7. Bir oyun gösterisi hazırlanır.
Mantıksal - Matematiksel Zekâ Etkinlikleri
1. Beyin fırtınası yapılır.
2. Benzerlikler ve farklılıklar bulunur.
3. Şifre çözülür.
4. Olaylar sıraya konulur.
5. Kavram haritaları hazırlanır.
6. Grafikler hazırlanır.
7. Sayı oyunları oynanır.
8. Gelecekle ilgili tahminler yapılır.
9. Define bulmaca oynanır.
10. Bir görev çizelgesi oluşturulur.
Müziksel - Ritmik Zekâ Etkinlikleri
1. Sınıfça müzik aleti çalınır.
2. Bir şarkı yazılır.
3. Sese, ritmik kalıplara duyarlılık geliştirilir.
4. Farklı kültürlerin müziği dinlenir.
5. Duygular müzikle anlatılır.
6. Sesler keşfedilir.
7. Ritim tutma öğretilir.
8. Çalışırken müzik dinlenir.
 9. Şarkılara yeni ritimler oluşturulur.
10. Var olan şarkı sözleri ritme göre yeni
den düzenlenir.
Sözel - Dilsel Zekâ Etkinlikleri
1. Bir konu hakkında konuşma, doğaçlama
yapılır.
2. Konuyla ilgili bir fıkra anlatılır.
3. Sözcük oyunu oynanır.
4. Hikâye tamamlama çalışması yapılır.
5. Ezberden şiir okunur.
6. Hikâyeler kukla kullanılarak anlatılır.
7. Dergiler sınıfta incelenip tartışılır.
KUANTUM ÖĞRENME MODELİ
Kuantum parçacık fiziğidir. Mikro alem-
de olanlar ile ilgilenir. Temel felsefesi belirsizlik-
ler üzerine kurulmuştur.
* Her şey ihtimaller dâhilinde ele alınmak-
tadır.
* Kuantum öğrenme; beyindeki tüm sinir-
sel ağları kullanarak, anlamlı bilgi oluştur-
mak için yapıları özel ve bireysel yollarla
bir araya getirmektir.
* Sınıf ortamında her şey konuşulur. Ger-
çekleştirilen her şey amaç içindir.
* Öğrenme için risk gerekir. Öğrencilerin
risk alması hem becerilerini hem de gü-
ven duygularını geliştirir.
* Öğrenci ile öğretmen arasında güvene
dayalı öğrenme süreci olmalıdır.
* Kuantum öğrenme birçok eğitim araştır-
masını kapsar. Bunlar kişisel gelişimi üst
düzeye çıkarma (NLP), beyin temelli öğ-
renme, öğrenme stilleri, gestalt kuramı,
çoklu zekâ ve duygusal zekâdır.
* Dikkat çekici ve aktif öğrenmeyi sağlaya-
cak bir öğrenme modeli tasarlayan eğitim
bilimcinin modelinde, hedefe odaklan-
mış, esnek, bütünlük teşkil eden ve gü-
venli bir ortamda uygulanacak etkinliklere
yer vermesi
* Öğrencilerin zihnini geliştirmesini, öğ-
renme biçimini keşfetmesini, verimli not
tutmasını, kendilerine güvenerek öğren-
mesini ve hafızalarını geliştirmesini iste-
yen öğretmenin, hızlı okuma yarışmaları
yaptırması, problem çözme ve yaratıcı
düşünceyi geliştiren etkinlikleri dersinde
sıklıkla kullanması
AKTİF (ETKİN) ÖĞRENME
Öğrenci kendi öğrenim yaşantısını yine kendi
şekillendirir (Öz denetim vardır. Öğrenci ken-
di öğrenmelerinden sorumludur). Değerlendir-
meler tümeldir (Hem kendi hem arkadaşının
öğrenmesinden sorumludur). Öğrenciler ken-
dilerini bir gruba ait hissederler. “Öğrenmeyi
öğrenme” ve “yaşam boyu öğrenme” kavram-
larıyla yakından ilişkilidir. Öğrenme işi tamamen
öğrencilere bırakılmalıdır. Öğretmen yönlendiri-
ci, rehber olmalıdır. Öğrenmeyi paylaşma, öğ-
rencinin öğrenme kapasitesini geliştirme, kendi
öğrenme sürecinin sorumluluğunu taşıma söz
konusudur. Aktif öğrenme ile öğrenciler üst dü-
zey davranışlar kazanır (Uygulama ve üzeri). Üst
düzey düşünme becerileri kazandırılır (Yaratıcı,
eleştirel düşünme vb.). Aktif öğrenme, yapılan-
dırmacı kuramın bir alt koludur. Aktif öğrenme-
de önce bireysel özellikler gelişir. Daha sonra
grupla etkinliklere geçilir.
Aktif Öğrenmede Temel Kavramlar
1. Öğrencinin Öğrenme ile İlgili Kararlar Alması
ve Öz Düzenleme, öğrencilerin kendi öğrenme
süreçlerini anlama ve kavrama ihtiyaçlarından
ortaya çıkmıştır. Öğrenciler öğrenmeye; hazır-
lık, öz disiplin, motivasyon, davranışlar ve biliş
üstü süreçler gerektiren bir yaşantı olarak ba-
karlar. Örneğin; öz düzenlemeye sahip olan öğ-
renciler kendileri için koydukları amaçlar bakı-
mından sınıftaki diğer öğrencilerden farklılıklar
gösterir. Bu farklılık kendi kendini gözlemleme
ve stratejik düşünme kaynaklıdır. Kişi kapasi-
tesinin farkına varır; öğrenme sürecini bu kav-
ramlar çerçevesinde yönetir. Yani öz düzen-
lemede eylem vardır. Bu yönü ile öz yeterlilik
kavramından ayrışır. Etkili öz düzenleme yapan
bir öğrenci kendine öğrenme ile ilgili aşağıdaki
soruları sorabilir:
◊ Ne öğreneceğim?
◊ Niçin öğreneceğim?
◊ Nasıl öğreneceğim?
 ◊ Kimden yardım alabilirim?
◊ Nerede öğrenebilirim?
◊ Öğrendiklerimi nerede kullanabilirim?
◊ Neleri tam olarak öğrendim ya da öğre-
nemedim?
◊ Öğrenmemi engelleyen şeyler nelerdir?
2. Öz yeterlik, öğrencilerin verilen görevleri ye-
rine getirmek ya da kişisel olarak koydukları
amaçlara ulaşmak için kendilerinde gördük-
leri inançtır. Kişinin kendi kapasitesi hakkın-
da farkındalık derecesidir. Öğretmen dersinde
öğrencilerin yapabileceğietkinlikler vererek öz
yeterlik duygusunu yükseltir. Sosyal öğrenme
kuramında Bandura tarafından geliştirilmiştir.
3. Öz denetim, öğrencinin kendi öğrenmelerinin
sorumluluğunu alması, öğrenme yaşantılarını
kendisinin planlaması ve yönetmesidir.
4. Öz güven kişinin öncelikle kendisine daha
sonra arkadaşlarına ve öğretmenine güven
duymasıdır.
5. Öz eleştiri kişinin kendi davranışları hakkında
yargıda bulunması ve daha sonraki yaşantılarını
buna göre düzenlemesidir (Yansıtıcı düşünme).
Ayrıca, çocukta kitap okuma kültürünün oluş-
masında önemli bir etken olduğu vurgulanmış-
tır.
Hikaye okuma:
1- Hikâye okuma ( bilgilendirici – kurgula
yıcı )
2- Hikâye oluşturma
3- Hikâye tamamlama olarak üçe ayrılır
Özellikleri:
* Konuşma seslerini ve kurallarını algılama-
yı öğrenirler.
* Bir konu etrafında gerçekleştirilir.
* Çocuğa kapağın görseli gösterilmelidir.
* Yazarı çocuğa okunmalıdır.
* Çocuğun görüşleri alınmalıdır
* Dil gelişimini destekler.
* Hikâye sürecini anlar.
* Gerçek veya gerçek dışı olaylar yer ala-
bilir.
* Okuma ve yazma yönü anlaşılır.
* Hikâyeler isimler arasındaki ilişkileri anlar.

Hikâye okuma
Erken çocukluk dönemi çocukların dü-
şünme becerilerinin, hayal gücünün ve sözcük
dağarcığının geliştiği, sosyal etkileşimin arttığı,
ifade gücünün zenginleştiği, ana dil yapılarının
kazanıldığı bir süreçtir.
Bu dönemde hikâye kitaplarına karşı
olumlu duygu ve düşünceler beslemeleri için
ebeveynler ve eğitimciler tarafından çocukların
hikâyelerle tanıştırılması, onlara farklı türlerde
hikâyeler sunulması, kendi hikâyelerini oluştur-
malarına fırsatlar verilmesi, kendilerini özgün
bir şekilde ifade etmelerinin desteklenmesi ço-
cukların dil, bilişsel ve sosyal duygusal gelişim
alanlarında önemli bir yere sahiptir.
3-6 yaşında çocuğu olan anne babalarla
yaptıkları bir çalışmada, çocukların hikâye an-
latma becerileri ile anne babalarının kitaplarla
tanışıklık düzeyi ve çocuklarına hikâye anla-
tımları arasında olumlu bir etkileşim olduğunu
saptamışlardır. Bu çalışmada ailenin çocukla-
rını desteklemeleri ve hikâye anlatma becerile-
rini geliştirmeleri için evde ortaklaşa okumanın
önemi üzerinde durulmuştur.
 ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE * Tarihsel Zaman
GELİŞİM

TEMEL KAVRAMLAR FİZİKSEL GELİŞİM

• Gelişim: • DOĞUM ÖNCESİ DÖNEM
• Büyüme: * Dölüt evresi (0-2 hafta)
• Olgunlaşma: * Embriyo evresi (2-8 hafta)
• Hazırbulunuşluk: ◊ Endoderm:
• Öğrenme: ◊ Mezoderm:
• Değişim: ◊ Ektoderm:
• Yaş: * Fetüs evresi (8 – 38 hafta)
• Deneyim (Yaşantı) DOĞUM ÖNCESİ DÖNEMDE GELİŞİM
• Kritik dönem:
DÖLÜT
GELİŞİMİN TEMEL İLKELERİ • Yaşamın başlangıcı döllenmedir.
1- Bireysel farklılıklar vardır. • Döllenme, fallop borusunda yumurtanın
2- Gelişim bütündür. sperm ile birleşmesi sonucu oluşur.
3- Gelişim sürekli ve aşamalıdır. • Döllenme ile, sperm ve yumurtalığın oluş-
4- Gelişim nöbetleşe devam eder. turduğu tek hücreye zigot adı verilir.
5- Gelişimde belli bir yönelim vardır. • Zigot fallop borusundan rahme giderken
• Genelden – özele: bölünür ve hücre kümesi oluşur. Bu hüc-
• İçten- dışa: re kümesine blastosist adı verilir.
• Baştan ayağa: • Blastosist kendini rahim duvarına aşılar
6- Gelişim yordanabilir bir sıra izler. (tahmin ve bölünme rahimde devam eder.
etme söz konusu) 7- Gelişim çevre ve • Eğer sağlıklı aşılanma olmazsa kendini
kalıtımın ortak ürünüdür. rahim dışına atar.
8- Çevrenin etkisi her dönemde farklıdır. • Aşılanma ile ilk evre sona erer.
9- Gelişimde kritik dönemler vardır. • Çift zigot: özdeş ikiz olur.
10-Gelişim dönemlerine göre gelişim hızı de- • Çift yumurta: çift yumurta ikizi olur.
ğişir.
EMBRİYO
GELİŞİMİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER • Embriyo, plesanta ve göbek kordonu yo-
• KALITIM luyla rahime bağlanır.
* Genotip: • Embriyo yaşamak için anneye bağımlıdır,
* Fenotip: artık annenin fizyolojik parçası olmuştur.
* Gonozom: • Canlı göbek kordonu sayesinde anne ka-
* Otozom: nından oksijen, besin ve diğer elementleri
• ÇEVRE geçirir ve embriyodaki atıkları anneye ge-
* Doğum öncesi: çirir.
* Doğum anı: • Amniyotik asit gelişir ve embriyoyu kap-
* Doğum sonrası sar. Bu sıvı embriyonun rahat hareket et-
• ZAMAN mesini, tehlikelerden korunmasını ve sa-
* Kritik Dönem bit ısısını düzenler.

237
 • Kritik evredir. • Kemik gelişimi tamamlanmamıştır.
• İnsan görünümü almaya başlamıştır. • Erkek bebek, kız bebekten daha ağır ve
uzundur.
FETÜS
• 0-1 yaş bilişsel ve fiziksel gelişim ilişkisi
• En uzun evredir.
• 3. Ayda fetüs hareketlenmeye başlar. en yakındır.
• İnce ayrıntılar oluşur.
• Annenin fetüsü ifade ettiği ay 4. Ay olarak Yeni Doğan Bebeklerin Özellikleri
ifade edilir. Fiziksel Özellikler
• 6. Ayda, tutma, kavrama refleksi gelişir.
• 7. Ayda, bağımsız yaşama yeteneğine Ağırlık
sahiptir.
• 8. ve 9. Ayda ışığa, sese tepki verir.

DOĞUM
• 3 Evrede gerçekleşir:
* 1.evre: Doğum kanalının açılması
* 2.evre: Bebeğin doğum kanalını, rah-
mi terk ettiği evre.
* 3.evre: Plesentanın dışarıya atılması.

DOĞUM ÖNCESİ GELİŞİMİ ETKİLEYEN

FAKTÖRLER

Genetik faktörler
• Genetik anormallikler
• Genetik bozulmalar

Çevresel faktörler Boy Uzunluğu

• Annenin hastalığı
• Annenin beslenmesi
• Kan uyuşmazlığı
• İlaç ve kimyasal maddeler
• Bağımlılıklar
• Çok sıcak su
• Yaş (20-35)

BEBEKLİK DÖNEMİ (0-2 yaş)

• 2. hızlı dönemdir.
• 48 – 53 cm uzunluğunda.
• 2,5 kg altı premetüre - 4,5 kg üstü
tosun.
• İlk yapılan davranış ağlama değil nefes
almadır.
• Refleksler ön planda.
• Denetimli hareket (amaçlı davranış) görü-
lür.
Beden Oranı
• Bebeklerin ilk doğduklarında bedeninin
üst kısmı alt kısımdan daha yapılıdır.
İskelet ve Kas Yapısı
• Yeni doğanın iskelet ve kas yapısı oluş-
muş durumdadır. Kemikler daha çok kı-
kırdaktan oluşmakta bu nedenle esnek
ve yumuşaktır. Kıkırdaklar sertleşmeye
başlar ve kemikleşecektir.
• İlk dişler 6. ve 8. ay itibariyle de çıkar.
Sinir Sistemi
• Yeni doğanın sinir sistemindeki tüm sinir
hücreleri oluşmuştur. Yeni doğan bebe-
ğin davranışları beyin soğanı yerine, ref-
lekslerden sorumlu beyin sapındaki iş-
lemler yoluyla kontrol edilir.
Dolaşım Sistemi
• Yeni doğan bebeğin kalbi, tüm beden
ağırlığına oranla büyüktür. Bunun nedeni
ise yeni doğanın damarlarının genişliğidir.
Sindirim Sistemi
• Yeni doğan dünyaya geldiğinde sindirim
sistemi gelişmiştir. Ancak kaslar gelişkin
olmadığı için boşaltım sistemlerini kontrol
edemezler.
• Solunum Sistemi
• Yeni doğan bebeğin solunumu hızlıdır.
Yetişkinde dakikada 17-20 civarı iken be-
bekte 40-50 civarıdır. İlk haftanın sonun-
da bu sayı 35 civarıdır.
Baş Çevresi Gelişimi
• Baş, doğumda vücudun 1/4’ü kadar, or-
talama 35 cm’dir.
• -3. ayda 40. 4 cm,
• -6. ayda 43. 4 cm,
• -9. ayda 45. 3 cm,
• -12. ayda 46. 6 cm,
• -18. ayda 47. 9 cm, • -2 yaşında 48.9 cm.
• -2,5 yaşında 49,5 cm,
• -3 yaşında 49. 8,
• -4 yaşında 50. 4 cm,
• -5 yaşında 50. 8 cm’dir.
• -5-6 yaşlarında baş çevresi, yetişkin öl-
çülerine yaklaşmıştır.
Motor Etkinlikler
Yeni doğan doğduğunda yaşaması için gerekli
reflekslerle dünyaya gelirler. Bu reflekslerin bir
kısmı var kalma refleksi bir kısmı da ilkel ref-
lekslerdir.
İlkel refleksler
• Moro refleksi: Yüksek gürültü karşısında
kollarını uzatıp arkaya doğru gerilmesidir.
6 ayda kaybolur.
• Tonik boyun refleksi: Sırt üstü yattığın-
da başın döndüğü tarafa uzanır. 2-3 ayda
yok olur.
• Babinski refleksi: Ayağını yelpaze gibi
açması. 8-12 ayda kaybolur.
• Adım atma refleksi: Ayakta tutulunca
ayağını kaldırması. 8-12 ayda kaybolur.
• Yüzme refleksi: Suda yüzmesi. 4-6 ayda
kaybolur.
• Palmer refleksi: Yakalama.
• Geri çekilme refleksi: Geriye çekilmesi.
• Emme refleksi: Emme davranışı.
• Plantar refleksi: Ayak parmağı ile tutma-
ya çalışması
• Diz kapağı refleksi: Sinire vurulunca
ayağını kaldırması.
* Soru: ilkel refleksler kaybolmaz ise ne-
deni ne olabilir?
* Cevap: beyin hasarı oluşabilir- nörolo-
jik bir problemdir.
İLK ÇOCUKLUK (2-6)
• Hareketlenme söz konudur. (Ele avucu
sığmadıkları dönemdir.)
• Zıplama, koşma gibi davranışlar görülür.
• Büyük kas gelişimi tamamlanmıştır.
• Göz kasları gelişmediği için görme yakın-
 saktır. (TV yakından izler, yazı yazarken Duyu Motor (sensori) 0-2
deftere kapanır.) • 1. Devresel tepkiler (0-4 ay)
• Büyüme ağrıları görülür. Kaslar geriliyor. • 2.Devresel tepkiler (5-11 ay)
• Kemikler sertleşmeye başlar. * Ses bulaşması
• Cinsiyet kimliği kazanılır. * Nesne sürekliliği
• Bir sonraki dönem olan son çocuklukta • 3.Devresel tepkiler (12-24 ay)
cinsiyet rolleri kazanılır. * Ertelenmiş taklit
* Nesne kimliği
ÜNİTE 4: BİLİŞSEL GELİŞİMi
İşlem Öncesi Dönem (2-6)
TEMEL KAVRAMLAR • Sembolik Dönem (3-4)
• İşaretsel işlev
• Zeka:
• Şema: • Ben merkezcilik
• Uyum sağlama: • Paralel oyun
* Özümseme (asimilasyon): • Monolog
* Düzenleme (uyumsama, akomodas- • Toplumonolog
yon): • Sihirli (magic-hayali) düşünme
• Örgütleme: • Animizm(canlandırmacılık)
• Dengeleme • Sembolik oyun
Bilişsel gelişimi etkileyen faktörler • Hayali arkadaş
Sezgisel Dönem (4-6)
• Olgunlaşma:
• Yapaycılık(artifikalizm)
• Yaşantı:
• Tek yönlü sıralama/sınıflama
• Sosyal geçiş (Toplumsal aktarım):
• Özelden özele akıl yürütme
• Dengeleme:
• Odaktan uzaklaşamaz
• Tersine çeviremez
• Korunum kazanamaz
BİLİŞSEL • Bütün parça ilişkisini kavrayamaz
GELİŞİM
(PİAGET) Somut işlemler Dönemi (6-12)
• Odaktan uzaklaşabilir
• Parça-bütün ilişkisi kurabilir(tümevarım)
Duyu Motor İşlem Öncesi Somut Soyut İşlemler • Çok yönlü sınıflama/sıralama
(sensori) 0-2 2-6 İşlemler 6-12 12-18 • Tersine çevirebilir
• Korunum kazanır

Soyut işlemler Dönemi (12-18)

Sembolik Sezgisel • Ergen benmerkezciliği (egosantrik dü-
Dönem 3-4 Dönem 5-6
şünme)
* Hayali seyirci
* Kişisel efsane
* Omnipotent
• Hipotetik düşünme
 • Analojik düşünme (andırma) TEMEL KAVRAMLAR
• Birleştirici düşünme (kombinasyonel) • Fonem (ses):
• Tümdengelim • Morfem(biçim birim):
• Morgem(tek sözcük):
BRUNER’İN BİLİŞSEL GELİŞİMİ
• Telegrafik konuşma:
• Eylemsel dönem (0-3)
• Semantik (anlam):
• İmgesel dönem (4-7)
• Sentaks (söz dizimi-gramer):
• Sembolik dönem (7-)
• Pragmatik (derin yapı):
VYGOTSKY’NIN BİLİŞSEL GELİŞİMİ • İfade edici dil:
• Yapı iskelesi • Alıcı dil:
• Yakınsak gelişim alanı • Eksik kurallaştırma:
• Temel zihinsel süreçler • Aşırı kurallaştırma:
• Hızlı haritalama
PİAGET Dil gelişiminin ön koşulu bilişsel geli-
• Özel konuşma şimdir.
• İçsel konuşma • Otistik konuşma (0-2)
• Benmerkezci konuşma (3-4)
AHLAK GELİŞİMİ
• Sosyalleşmiş konuşma(5-)
Piaget’e göre ahlak
BEBEKLİKTE DİL GELİŞİMİ
• Ahlak öncesi dönem (0-6)
• Ahlaki gerçeklik/Heteronom/Dışa bağımlı Ağlama(0-2 ay)
(6-12) Gığıldama (2-4 ay)
• Ahlaki özerklik/otonom (12-…) • Güvercin ya da kumru türü sesler çıkar-
madır.
Kohlberg’e göre ahlak • Ağlama dışında basit sesler çıkarır.
• Sosyal gülmenin temeli atılır. 4-6 ay sos-
• Gelenek öncesi düzey yal gülme görülür
* Evre: Ceza ve itaat • Mırıldanma 4-8 ay
* Evre: Saf çıkarcı (araçsal ilişki-Pazar • Babıldama ve cıvıldamayı kapsar.
• Refleksif sesler amaçlı hale dönüşür. Ba-
ahlakı)
sit ba, da heceleri çıkarır. Bunlar birleştir-
• Geleneksel düzey mesi babıldama, bunlarla ses talimi yap-
* Evre: İyi çocuk eğilimi (kişiler arası ması vokal oyundur. Bu durum bebeğin
uyum) konuşmaya hazırlığıdır.
* Evre: Kanun-düzen (sosyal düzeni Babıldama (4-6 ay)
muhafaza eğilimi) • Benzer seslerin tekrarıdır.
• Gelenek ötesi düzey
Babıldama (Vokal oyun) (6-8 ay)
* Evre: Sosyal sözleşme
• Seslerin ritmini fark eder.
* Evre: Evrensel ahlâk
Ekolali (8-12 ay) /taklit evresi
DİL GELİŞİMİ
Yaklaşımlar • Duyduğu sesleri tekrar ve tekrar etme.
• Davranışçı:
Jargon (9-12 ay)
• Sosyal etkileşim:
• Gerçek konuşmaya doğru genişleyecek
• Biyolojik temelli- psikolinguistik:
dönem yaşanır.

241
Morgem (12-18 ay)
• Tek sözcük kullanılır. Kritik dönemdir.
Ortalama 25 kelimeye sahiptir.

Telegrafik konuşma (1.5-3 yaş)

• Bağlaçsız çift sözcük. Ortalama 50 keli-
meye sahip olmuştur.

Gramer kurallarına uygun konuşma (3-5)

• Sentaks kullanılır. Önce ben merkezci ko-
nuşma vardır. Sonra ben merkezcilik yok
olur ve sosyalleşmiş konuşma sağlanır.
• 5 yaşına gelen bir çocuk, gece-gündüz,
dün-bugün-yarın, önce-sonra gibi kav-
ramları kavrar.
• 6 yaşa gelen çocuk ortalama 2000 keli-
meye sahiptir.

Dilin Nörolojik Temelleri

• Broca alanı: Beynin konuşmadan so-
rumlu alanını bulan Paul Pierre Broca bu
alana kendi adını vermiştir. Broca afazisi
konuşma bozukluğunu ifade eder.

• Wernicke alanı: (Carl Wernicke) Dili an-

lama, dilin anlamsal yönetimini yapma,
konuşma planlaması yapmadır. Bunun
yanında konuşma yetilerini kaybeden bi-
reylerde yaptığı araştırmada beynin sol
ön yarımküresinde orta beyin kıvrımında SAVUNMA MEKANİZMALARI
hasar gören bir alan tespit etmiştir. Wer- • Bastırma
nike afazisi bireyin yapılandırmamış, an- • Yer yön değiştirme
lamlandırmamış konuşmayı ifade eder.
• Çarpıtma
Broca afazisinden farklı olrak birey konu-
şabilir ama anlamsızdır. • Yüceltme
• Karşıt tepki oluşturma
• İki dillilik: Kişinin birden fazla dili aynı • Yansıtma (suçlama)
düzeyde kullanabilmesidir. Örneğin evde
anne Türkçe baba İngilizce konuşuyorsa • Yâdsıma (inkâr etme)
çocuk iki dile de sahip olması muhtemel- • Bahane bulma (rasyonelleştirme – mantı-
dir. ğa bürünme-neden bulma)
• Ödünleme (telafi etmek)
KİŞİLİK GELİŞİMİ • Özdeşim kurma
• MİZAÇ-HUY • Bedenselleştirme(Organlaştırma)
• KARAKTER • Fantezi (Düşselleştirme)
• Dışsallaştırma
• Düşünselleştirme (Entelektüelleştirme)
• Ketlenme
• Özgecilik(Diğerkamlık)
242
• Değersizleştirme • Kholberg’in ahlâk kuramına göre, ço-
• Çilecilik cuk dört- yedi yaşlarında ahlaki kurallara
• Gerileme uyma yönünden, gelenek öncesi düzey-
• Polyanacılık dedir.
• Bebeğin bağlanma davranışı, güven ge-
reksinimini karşılamak içindir.
• Döllenme ile, sperm ve yumurtalığın oluş-
turduğu tek hücreye zigot adı verilir. • Okul öncesi dönemin sonunda çocukla-
• Zigot fallop borusundan rahme giderken rın ağırlığı, doğum ağırlıklarının yaklaşık
bölünür ve hücre kümesi oluşur. Bu hüc- altı katına ulaşarak 20 kilogram civarında,
re kümesine blastosist adı verilir.
• Canlı göbek kordonu sayesinde anne boy uzunluğu, yaklaşık 105-115 cm ara-
kanından oksijen, besin ve diğer element- sındadır.
leri geçirir ve embriyodaki atıkları anneye • İşlem öncesi dönem sembolik dönem ve
geçirir.
sezgisel dönem olmak üzere iki döneme
• Refleksler beyin sapındaki işlemler yo-
luyla kontrol edilir. ayrılır.
• Moro refleksi: Yüksek gürültü karşısında • Bilişsel gelişim özelliği olan Benmerkez-
kollarını uzatıp arkaya doğru gerilmesidir. cilik: Herkes benim gibi görür, duyar, bi-
• Tonik boyun refleksi: Sırt üstü yattığında
başın döndüğü tarafa uzanır. lir, düşünür ve her şey benim yüzümden-
• Babinski refleksi: Ayağını yelpaze gibi dir anlayışı vardır.
açması. • Sezgisel dönemde çocuğun yapamadık-
• Motor gelişimde yürüme becerisi Gelişim
larının nedeni “odaktan uzaklaşamama”
aşamaları;
dır.
1-İlk hareketler
• 6 yaş sosyal beceri için en kritik yaştır.
2-Oturma
• En temel bağlanma biçimleri; Güven-
3-Emekleme
li-kaçınan-çelişkili bağlanmadır.
4-Destekle yürüme
• Bebek sosyal ilişkilerde kullanabileceği
5-Bağımsız yürüme
bir model oluşturmaya başlar. Buna içsel
• Bebeğin tuvalet eğitimine başlamak için
çalışma modeli adı verilir.
en uygun zaman dilimi 12. -20. aylar arası
• İlk iki yıl, çocuğun duygusal gelişimi için
olabilir.
kritik dönemdir.
• Yaklaşık 3- 4 yaşlarında ise geceleri tuva-
• İki dillilik: Kişinin birden fazla dili aynı dü-
letini kontrol edebilmeyi gerçekleştirebil-
zeyde kullanabilmesidir.
mektedirler.
• İlkel refleksler kaybolmaz ise nedeni
• Belliğini kullanmaya başladığını gösteren
nörolojik bir problemdir.
bilişsel özellik nesne sürekliliği olarak
kabul edilir.
• Rehberin bireye sunduğu desteklemeye
yapı iskelesi adı verilir.
• Dil gelişimi için kritik dönem morgem dir.
Bu dönem 12-18 aylık süreyi kapsar.
 ÇOCUKTA OYUN GELİŞİMİ
OYUN NEDİR?
OYUNUN ÖZELLİKLERİ NELERDİR?
OYUNUN ÖNEMİ NEDİR?
Oyun çocuğun yaşama hazırlanmasında en bü-
yük yardımcı ve rehberdir. Bazı oyun tanımları
özellikleri- önemi şöyledir;
Sutton Smith: Kişinin içinde geliştiği yoldur.
Huizinga: Özgürce, belli zaman, mekânda ve
belli kurallara göre ciddiyet gerektiren iştir.
Zulliger: Çocukların ciddi baktığı iştir. Ona göre
oyun, oyun değil gerçektir.
Elkind: Oyun dünyaya uyum sağlamamız ve
yeni öğrenme yaşantıları yaratmamızdır. Oyun
çevreyi keşfetmemiz ve sağlıklı gelişim göster-
gemizdir.
Jackman: Oyun çocuğu motive edici, özgürce
seçimler yapabildiği hoş bir aktivitedir.
Fleer: Oyun çocuğun öğrenmesi için pedago-
jik bir araçtır. Çocuğun gelişiminin normal olup
olmadığını oyun ile bilebiliriz. Ona göre varolan
problemlerin tedavisinde oyun kullanılmalıdır.
Winnicott: Oyunun kendisi terapidir. Oyun te-
mel yaşam biçimidir.
Stuart Brown: Oyun çocuğun kendi isteğiyle
başlattığı, sürdürdüğü, sonlandırdığı ona keyif
veren, gelişim alanlarını destekleyen, çocuğun
en sık ve en iyi yaptığı iştir.
Carlotto Lombrosso: Oyun ciddi bir uğraş,
çocuk için gelişim yoludur.
Dewey: Haz ve mutluluk veren amaca yönelik
olmayan aktivitedir.
Pratt: Yetişkinlikteki çalışma çocukta oyundur.
Bu çalışmayı çocuklar önemserler ve hiç yorul-
mazlar.
Hartley: Çocuğun sosyalleştiği, iletişim kur-
duğu, dünyayı algıladığı, beceriler geliştirdiği
alandır.
Feeney, Christensen, Moravcik: Oyun yapa-
rak öğrenmenin en üst düzeyde gerçekleşme-
sidir.
Prryman: Oyun hakkında ne söylesek yetersiz
kalır.
Birleşmiş milletler çocuk bildirgesi: Çocuk
için oyun bir haktır.
Garvey: oyun bir süreçtir. Bu süreç:
1- Araştırma
2- Manüpilasyon
3- Alıştırma
4- Tekrarlar
Rubin, Fein, Vandenburg: Oyun içsel moti-
vasyondur. Oyun haz verici, serbestlik alanı ya-
ratan, bireylerin aktif olduğu süreçtir. Bu sürece
“oyun” adı verilir. Bu oyun dışındakiler “oyun
değil” adı verilir.
Pellegrini: Rubin, Fein, Vandenburg’a karşı
çıkmıştır. Ona göre “oyun”, “oyun değil” ayrımı
yapılamaz. Bunun yerine “daha az oyun” ya da
“daha çok oyun” ayrımı yapılabilir.
Caillois: Oyunun 6 temel unsuru olduğunu
söyler;
1- Özgürlük: zorunluluk yoktur.
2- Bireysel-ayrı-ferdi: yer zaman belli ve sı-
nırlıdır.
3- Belirsizlik: sonuç bilinmez.
4- Verimsiz-bereketsiz: yeni bir şey üretil-
mez.
5- Kurallara tabi: gerçek kurallar değil, o
oyunun kuralları vardır.
6- Hayali oyun:-mış gibi yapma.
Vygotsky: Oyun hayali durumların bulunması,
kendi koyduğu kurallara boyun eğme, oyunun
getirdiği sınırlılıklarda hür ve bağımsız olma ve
rollerin tanımlanma sürecidir.
1. Bir çocuk oyun sırasında bir masaya örtü
Bruce: Oyun, sonuç ürünü hedeflemeyen ak-
tif süreç, içsel motivasyon, hayali düşünmeyi
içeren hayali bir süreç, bilişi kontrol etme (üst
biliş), deneyimlerini kullanma, belli bir süreklilik
içinde olan süreçtir.
Eğitimde Oyuna Neden Yer Verilmelidir?
1- Mutluluk sağladığı için
2- Davranışçı yaklaşımın oyunu kullanması
3- Tedavi edici özelliğinin bulunması
4- Bilişsel yaklaşımı dayanak alması
5- Öğrenmede ekonomik olduğu için
2. Oyunla ilgili aşağıdakilerden hangisi
3.
TEST-1
örtüp masayı kale, arkadaşını kaledeki
prenses, kendini de muhafız yapmıştır.
Bu durum oyunun hangi özelliğine örnek
olabilir?
A) Oyun mantıklı ve mantıksız kuralların test
edildiği bir ortamdır.
B) Oyun çocuk tarafından başlatılır.
C) Oyun süreç, sonuçtan daha önemlidir.
D) Çocuk oyunda olmak istediği her şey
olabilir.
E) Oyun, çocuğun gelişim alanı destekler.
yanlıştır?
A) Oyun gerçek hayatın bir provasıdır.
B) Oyun sırasında çocuk gerçek hayatta ta-
nık olduğu şeyleri taklit eder.
C) Oyun, çocuğun duyduklarına, gördükle-
rini sınayıp denediği, öğrendiklerini pe-
kiştirdi bir deney alanıdır.
D) Oyun çocuklar için en doğal anlaşma or-
tamıdır.
E) Oyun çocuğun sosyalleşme sürecini ket-
ler.
(I) Yetişkinin öğretemeyeceği birçok dav-
ranışı oyun aracılığı ile çocuğun öğrendiği
bir gerçektir. (II) Çocuğun, eğlendiği, haz al-
dığı, eğlenceli zaman geçirdiği oyun, onun
yaparak yaşayarak deneyerek öğrenmesi-
ne de fırsat sağlar. (III) Oyun çocukta sal-
dırganlık dürtüsünü artırır.(IV) Çocuk, oyun
içinde toplumu ve ailesini yaşar ve yaşatır.
(V) Oyun çocuğun zihinsel, bedensel, duy-
gusal sosyal gelişimini büyük ölçüde etkiler.
Oyunla ilgili verilen numaralı ifadelerden
hangisinde bilgi yanlışı vardır?
A)I B)II C)III D)IV E)V
4.
I. Oyun, belirli bir evrim ve sıralama izler.
II. Oyun ve etkinliklerin sayısı, çeşitliliği ço-
cuğun yaşı büyüdükçe artar.
III.Yaş büyüdükçe, akılcı biçimde oyunca-
ğa bağlı olmaksızın, istediği zaman ve
biçimde, istediği nesne ile oyun oluştu-
rabilir.
Oyunla ilgili yukarıdakilerden hangisi ya
da hangileri doğrudur?
A) Yanlız I B) Yalnız II C) I ve III
D) II ve III E) I,II, ve III
5. Oyunla ilgili aşağıdakilerden hangisi
yanlıştır?
A) Çocuk belli bir amaca yönelik olarak
oyun oynar.
B) Oyun kuraLlı veya kuralsız olabilir.
C) Çocuğun isteyerek hoşlanarak yer aldığı
aktivitelerdir.
D) Oyun çocuk için etkin bir öğrenme süre-
cidir.
E) Oyun gerçek yaşamın bir parçasıdır.
6. Oyun haz verici olması nedeniyle bir ödül
olarak kullanılabilir. Eğitimcinin bu durumu
iyi değerlendirmesi gerekir. Bu düşünceye
göre belli bir öğrenme süresi sonunda ço-
cukların oyun oynamayı hak ettikleri savu-
nulmaktadırlar.
Bu açıklama aşağıdaki eğitimde oyuna
yer verilmesi gerektiğini savunan gerek-
çelerden hangisi ile ilgilidir?
A) Bilişsel yaklaşımın dayanak alınması
B) Ekonomik yaklaşımın dayanak alınması
C) Tedavi edici özelliği dayanak alınması
D) Davranışçı yaklaşımın dayanak alınması
E) Mutluluk sağlamanın dayanak alınması
7. Rubin, Fein ve Vandenburg’ün oyun ile
ilgili tanımladığı kriterler ile oyun davra-
nışlarının, “ daha çok oyun” ya da “daha
az oyun” biçiminde gruplanabileceğini
ifade eden isim aşağıdakilerden hangi-
sidir?
A) Formm
B) Fromberg
C) Bruce
D) Vygotsky
E) Pellegrini
8. Okul öncesi çocuğu Buğra, inşa oyununu
oynayabilmek için kullanacağı blokları raf-
tan almış, bunları inşa işlerinde kullanmış
ve oyunu bittiğinde yerine kaldırmıştır.
Buna göre Buğra’nın davranışı aşağıdaki
kavramlardan hangisi ile ifade edilebilir?
A) Manipülasyon
B) Uyarı gereksinimi
C) Sosyodramatik davranış
D) Nesnelerin temsili kullanımı
E) Şemalaştırma
9. Aşağıdakilerden hangisi oyunu destek-
leyen, çocuğun gelişimine ve öğrenmeye
ilişkin temel ilkeler arasında yer almaz?
A) Oyun çocukların sosyal, duygusal, fi-
ziksel ve bilişsel gelişimi için önemli bir
araçtır; aynı zamanda bu alanlardaki ge-
lişimin bir yansımasıdır.
B) Çocuğun, öğrenmenin gerçekleşmesi
için çeşitli ve farklı öğrenme ortamlarını,
öğrenme yollarının kullanılmasına gerek-
sinimi vardır.
C) Çocuğun, öğrendiklerini, bildiklerine çe-
şitli ve farklı yollarla ifade etme gereksi-
nimi vardır.
D) Öğrenmenin oluşması için çocuğun, her
ortamda tek olma gereksinimi vardır.
E) Çocuğun, bilgiyi fiziksel ve sosyal etkile-
şim ortamı içinde kazanmaya gereksini-
mi vardır.
10. Eğitimcilerin oyna bakışını yansıtan en 13-
doğru ifade aşağıdakilerden hangisidir?
A) Oyun, çocukların boş vakitlerinde ger-
çekleştirdikleri aktivitedir.
B) Oyun, öğrenmenin temelini oluşturan ak-
tivitedir.
C) Oyun, çocukların oyun içinde sınırlarını
belirleyen aktivitedir.
D) Oyun, çocuğa mutluluk haz veren akti-
vitedir.
E) Oyun, çocukların eğlence amaçlı gerçek-
leştirdikleri aktivitedir.

11. Aşağıdakilerden hangisi, okul öncesi 14. Çocukların ellerini ve parmaklarını kul-
dönem çocukları için oyundan beklenen lanarak nesne üzerinde yaratılabilmesi
yararlardan biri değildir? olası her türlü değişiklikleri yapabilmesi,
A) Oyun çocukların eğlenmesini sağlar. kontrol etmesi ve deneye bilmesine ne
B) Çocuğun, rekabetçi ve bireyci yönde ge- ad verilir?
lişim sağlamasına yardımcı olur. A) Spontan
C) Oyun çocuklara, yaşamlarını daha kolay B) Oyun epizotu
baş edilebilir halde getirmede yardımcı C) Hayali oyun
olur. D) Manipülasyon
D) Çocuklar oyunlarında iyilik, kötülük, ada- E) Oyun oynama hakkı
let gibi fikirleri kullanırlar ve böylece oyun
bu kavramları derinlemesine anlamaları-
na yardımcı olur.
E) Çocukların oyun içinde diğer çocuklarla
beraber, fikirler geliştirmeleri ve yaratıcı
düşünmeleri desteklenir.

12. Oyun ile ilgili aşağıdaki ifadelerden han- 15. Diğerlerinden çok farklı olmayan fakat
gisi yanlıştır? kendi başına ayrı bir bütünlüğü olan
A) Oyun, yaparak öğrenmenin en üst dü- olaylar dizisine ne ad verilir?
zeyde gerçekleştirilmesidir. A) Oyunun etkileri
B) Oyun her çocuğun gereksinimidir. B) Uyum süreci
C) Oyun, çocuk için gelişimin bir yoludur. C) Spontan
D) Oyun, çocuğun, oyun sonunda belli bir D) Manipülasyon
sonuca ulaşmasının amaçlandığını bir E) Oyun epizotu
eylemdir.
E) Oyun, çocukların dünyaya ilişkin bilgiler
öğrendiği, kendisini ve başkalarını anla-
dığı temel maddedir.
16. Aşağıdakilerden hangisi oyunun işlevle-
rinden biri değildir?
A) Çocuk oyun yoluyla hayatta kalma bece-
rilerini öğrenir.
B) Çocuk oyun yoluyla bedeni kontrol et-
meyi öğrenir.
C) Çocuk oyun yoluyla soyut dünyayı araş-
tırır, keşfeder.
D) Çocuk oyun yoluyla insanlarla daha du-
yarlı ve sağlıklı ilişkiler kurmayı öğrenir.
E) Çocuk oyun yoluyla sosyal bir varlık ol-
mayı öğrenir.
17. Aşağıdakilerden hangisi eğitimde oyunu
savunan gerekçelerden biri değildir?
A) Davranışçı yaklaşım içinde ceza olarak
kullanmak
B) Mutluluk sağlanmasını dayanak almak
C) Öğrenmede ekonomi sağladığını daya-
nak almak
D) Tedavi edici özelliğini dayanak almak
E) Öğrenmeyi, sosyal ve bilişsel gelişimi
sağladığını dayanak almak
18. Aşağıdakilerden hangisi oyunun özellik-
lerinden biri değildir?
A) Oyuncunun oyunda yer alması için her-
hangi bir zorunluluk yoktur.
B) Oyun kendiliğinden ortaya çıkar, mutlu-
luk ve rahatlık verir.
C) Oyunun zaman sınırları ve kuralları var-
dır.
D) Oyunda yaşamdan farklı bir konumda
bulunma durumu söz konusu.
E) Oyun yalnızca eğlendirici boş bir faaliyet-
tir.
19. Aşağıdakilerden hangisi oyunun çocu-
ğun fiziksel ve psikomotor gelişimine et-
kileri arasında yer almaz?
A) Oyun oynarken çocuğun büyük ve küçük
kasları kasılma, gevşeme ve esnemeler
ile sürekli çalışır.
B) Hareketli oyunlarda kana bol oksijen ge-
çer ve kan akışı yoluyla dokulara daha
çok oksijen ve besin taşınır.
C) Vücut, oyunda terlediği için bedendeki
zehirli atıklar dışarı atılır.
D) Oyun yolu ile enerjisini boşaltan çocuğun
uykusu düzene girer ve iştahı açılır.
E) Mutluluk, sevinç, acı, üzüntü, güven duy-
mak gibi bir çok duygusal tepkiyi oyun
oynayarak öğrenebilir.
20. Aşağıdakilerden hangisi okul öncesi öğ-
retmenlerinin oyuna ilişkin görüşlerin-
den biri olamaz?
A) Oyun çocuklara araştırma ve deney yap-
ma olanağı verdiği için bilişsel gelişimi
destekler.
B) Oyun, öğretmenlerin çocuklardaki ger-
çek öğrenme tarzını gözlemlemelerine
olanak tanır.
C) Oyunu merkezinde çocuklar ilgileri ve
isteklerine göre davrandığı için oyun eğ-
lencelidir.
D) Çocuklar oyunda yaptıkları şeyleri daha
sonra hatırlamakta zorlandıkları için oyun
ile ders ayrı tutulmalı.
E) Çocuklar oyun esnasında engellenme
duygularını az yaşadığı için disiplin so-
runları o esnada azalmaktadır.
21. Aşağıdakilerden hangisi oyunun yarar-
larından biri değildir?
A) Oyun, çocuklara yaşamlarını daha kolay
düzenleme ve yaşantılarla baş edebilme
gücü verir.
B) Oyun, travmatik yaşantılar geçiren ço-
cukların bu acı olay ile duygusal bakım-
dan baş etmelerini kolaylaştırır.
D) Oyun, çocukların başkalarını dinlemeden
ön plana çıkma güdüsünü besler.
E) Oyun, çocuğun farklı kimlikleri, kişilikleri
rol oyunlar içinde denemesine fırsat ve-
rir.
22. Garvey’e göre aşağıdakilerden hangi-
si çocuğun bir nesne ya da deneyimine
uyumunu kolaylaştırıp, oyun oynamasını
sağlayan süreçlerden biri değildir?
A) Araştırma
B) Manipülasyon
C) Seyirci olma
D) Alıştırma yapma
E) Sık tekrar yapma
23. Aşağıdakilerden hangisi oyunun temel
özelliklerinden biri değildir?
A) Çocuklar dıştan gelen bir baskı ile değil
işten gelen bir güdü ile oynarlar.
B) Oyun eğlenceli, az verici ve tatmin edi-
cidir.
C) Oyun oyunu oynayanlar tarafından ser-
bestçe seçilen bir etkinliktir.
D) Oyunda çocuk kendi kendini yöneterek
kendisi hakkında bilgi edinmeye çalışır.
E) Oyunda çocuklar gerçekler ile sınırlı kalır
ve temsili roller ortaya koymazlar.
24-
25. Aşağıdaki ebeveyn ve öğretmen tutum-
larından hangisi çocuğun oyun gelişim
sürecini olumsuz etkileyen tutum lardan
biri değildir?
A) Aşırı koruyucu ve kollayıcı tutum
B) Mükemmeliyetçi tutum
C) Demokratik tutum
D) Baskıcı, otoriter tutum
E) Aşırı hoşgörülü tutum
26. Oyun gelişimini etkileyen en temel koşul
aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?
A) Çocukların oyunlarına dahil olmak ve
ödüllendirmek
B) Uyarıcılar yönünden zenginleştirilmiş
çevre ve temizlik
C) Model olmak ve çocukların cinsiyeti
D) Duygusal ve fiziksel güvenliğin sağlandı-
ğı çocuk dostu bir ortam
E) Açık havada oyun ve annenin çalışma
durumu
1-D 2-E 3-C 4-C 5-A 6-D 7-E 8-A 9-D 10-B
11-B 12-D 13-X 14-D 15-E 16-C 17-A 18-E
19-E 20-D 21-D 22-C 23-E 24-X 25-C 26-D
 TARİHÇESİ
• Antik Yunan’da oyun kabul edilmiş hatta
çocukların oynaması için teşvik ediliştir.
• Antik Yunan’da oyun çocukların topluma
faydalı bireyler olmasını sağlamaktır.
• Antik Yunan’da bugünkü oyunlara çok
benzer oyunlar olduğu bilinmektedir. Me-
selâ: iki tekerlekli araba, güreş…
• Çocuklar 13 yaşında oyuncaklarını tapı-
naklara bağışlardır. Bu bağışlama yetiş-
kinlik göstergesi olarak ifade edilmiştir.
• Aristoteles ve Platon da çocukların ye-
tişkinliğe hazırlanmasına dair oyun üzeri-
ne görüş ortaya koymuşlardır. Aristoteles
çocukların 5-6 yaşlara kadar eğitilmeme-
si gerektiğini savunur. Ona göre beden
zihinden önce şekillenir. Bu nedenle ön-
celikle jimnastik eğitimi olmalı, oyunda
önce bedeni şekillendirmelidir.
• Platon çocuk gelişimini dört aşamada in-
celer;
1- Bebeklik (0-3)
◊ Çocuğun koruma altında olduğu dö-
nemdir.
2- Kreş dönemi (3-6)
◊ Oyun annenin anlattığı hikaye ve ro-
manlardır.
3- Temel dönem (6-13)
◊ Öğretim faaliyetlerinin başladığı dö-
nemdir. Matematik, müzik eğitiminin
alınmaya başlandığı dönemdir.
Not: Aristoteles ve Platon’a göre eğitim 7
yaş sonrasında başlamalıdır.
4- Orta dönem (13-16)
◊ İleri düzey matematik, müzik, felsefe,
siyaset eğitiminin alındığı dönemdir.
ANTİK MISIR’DA ÇOCUK OYUNU
• Bu dönemde çocuklar at, top, dans, halat
çekme, zıplama, yakalama oyunu oynar-
larmış.
ROMA MEDENİYETİ VE ÇOCUK OYUNU
• Oyun öğrenme için önemli araçtır.
• Romalı filozof Quintilian (M.S.35-97) ço-
cukların ilk eğitimlerini oyun yoluyla veril-
mesi gerektiğini söyler.
• Quintilian’a göre oyun ders çalışmaktan
hoşlanmayanlar için etkili öğretim formu-
dur.
ORTAÇAĞ DA ÇOCUK OYUNU
• Ortaçağ’ın feodal yapısı çocuk ve oyunla-
rını da etkilemiştir.
• Fransız tarihçi Aries’e göre; Aristokrat ço-
cuklar; bebek, müzik, oyun kartı, at bin-
me gibi oyunlar oynardı. Fakir çocuklar
ise; ev işlerinde kullanılırdı.
AVRUPADA OYUN DÜŞÜNCESİ
QUANTİLİANUS
16. yy da Quantilianus’a göre, eğitim
yedi yaşından değil bir yaşından itibaren başla-
malıdır. Eğitim eğlenceli, oyun halinde olmalıdır
ki, çocuk büyüyünce okuma yazmaya karşı is-
teksizlik duymasın.
COMENİUS(1592-1670)
• Ebeveyn desteğini önemser.
• Çocuk için beslenme, uyku, temizlik
önemlidir.
• İlk resimli kitap “Orbis Pic-
tus” u yayınlamıştır.
• Oyun hem bedeni hem de zihni geliştirir.
• Ona göre çocukların akranlarıyla oynama
ihtiyacı vardır, bu ihtiyaç karşılanmalıdır.
J.LOCKE (1632-1704)
• Eğitimin amacı mutluluğun gerçek-
leşmesidir.
• Mutluluk için sağlıklı beden ve duyu or-
ganlarına sahip olmalıyız.
• Eğitimde başarıyı yakalamak için çocu-
ğun içgüdülerinden yararlanılması gerek-
tiğini söyler.
• Çocuk oyun içinde içinden geldiği gibi
davranmalı yani özgür olmalıdır.
 • Son olarak çocuğa doğru MARİA MONTESSORİ (1870-1952)
model oluşturulmalıdır. • Oyun çocuğun işidir.
J.J.ROUSSEAU (1712-1778) • Erken çocukluk eğitim programı geliştir-
• Oyun, gelişimin doğal parçasıdır. • Oyun miştir.
çocuğun en doğal hakkıdır. • Doğal oyun ortamlarının olması gerekti-
• Ona göre insanlar doğal olarak iyidir. ğini, uyumlu renklerin kullanılması gerek-
• Çocuk özgür bırakılmalı ve sevilmelidir. tiğini, somuttan-soyuta, basitten-uzağa
• Ona göre oyunda el işlerine dayalı etkiik- şeklinde suni ortamlarda eğitim verilmesi
lere daha çok yer verilmelidir. gerektiğini söyler.
• “Emile” adlı eseri de çocuk için yazmış ve • Ona göre birey kendi istediği kadar öğre-
bir erkek çocuğun yetiştirilmesini ele al- nebilir.
mıştır. • “Hiçbir insan başka bir insanı eğitemez”
düşüncesiyle materyaller geliştirmiştir.
JOHANN PESTALOZZİ (1746-1827)
• Oyunun çocuğun işi olduğunu da ifade
• Pestalozzi eğitim dünyasında önemli bir
etmiştir.
kişilik olmuştur.
• Pestalozzi ilk “okul” açan kişidir. Bu oku-
lu da açık hava olarak tasarlamış ve uy-
gulamıştır. Bu sebeple öncü düşünürdür.
• Kurgulamış olduğu eğitimde bireysel
farklıları dikkate almış ve önemsemiştir.
• Ona göre oyun özgürce, serbestçe yapıl-
ması gereken etkinliktir.
• Yaparak yaşayarak öğrenmeyi öneren de
Pestalozzi olmuştur.

FRİEDRİCH FROEBEL (1782-1852)

• Froebel, Pestalozzi’nin öğrencisidir.
OYUN KURAMLARI
• Froebel 1826 yılında Blankburg’da ilk
Klasik oyun kuramları
anaokulunu açmıştır.
• Rekapitülasyon kuramı (tekrarlamaözüne
• Bu okulun ismi “Kindergarten” (çocuk
dönme)
bahçesi) dir.
• Rekrasyon kuramı (rahatlama ve he-
• Oyun için, çocuğun iç dünyası olduğunu
yecan)
söyler.
• Öncül deneme kuramı (hazırlık ve ön eg-
zersiz)
• Fazla enerji kuramı
• Haz teorisi

Modern kuramlar
• Freud’un psikanalitik kuramı
• Piaget’nin bilişsel kuramı
• Baterson’un Üst İletişim Kuramı
• Vygotsky’nin Oyun Kuramı
 • Berylne’nin İçten Uyarılma Kuramı
• Sutton – Smith’in Oyun Kuramı
• Helanko’nun Sistem Kuramı
• Huizinga Oyun Kuramı
• Erikson Oyun Kuramı
KLÂSİK KURAMLAR
Rekapitülasyon (Tekrarlama) Kuramı
• Stanley Hall, Darwin’den etkilenerek bu
kuramı temellendirmiştir.
• Çocuk içgüdüleri ile ilkel atalarımızın ge-
çirdiği devinimsel ve ruhsal aşamaları
tekrar yaşar.
• Tekrarlama kuramına göre çocuk oyun
faaliyetleri içinde kendi ırkının tarihini tek-
rarlar.
• Hall’a göre insanın yaşam seyri ataları-
nın yaşam seyrinin aynısı tekrar etmektir.
Oyunda çocuklar atalarının oyun süreçle-
rini tekrar eder. Örneğin Antik Yunan’da
görülen beş taş oyunu hala günümüzde
görülen bir oyundur.
• Tekrarlama kuramı oyunun bir yaratıcılık
süreci olduğu görüşünü reddeder.
Fazla Enerji Kuramı
• Bu kuramı Friedreich Schiller ile Herbert
Spencer geliştirmiştir.
• Aristoteles’in “arınma” yola çıkarak, oyu-
nun fazla enerjinin dışa atımı olarak dü-
şünmüştür.
• İnsan yaşamsal faaliyetleri devam ettir-
mek için fazla enerjiyi atması gerekir. Bu
fazla enerjinin tüketilmesi oyun ile ola-
caktır.
• Çocukların ihtiyaçları karşılandığı için
enerji tüketimine çok fazla ihtiyaç vardır.
• Bu nedenle daha çok oyuna ihtiyacı var-
dır.
Rahatlama ve Heyecan Kuramı
(rekreasyon)
• Bu kuramı Moritz ve Lazarus temellendir-
miştir.
• Günlük faaliyetler sonucu oluşan yorgun-
luğu gidermek ve enerji toplamak için
oyunun vardır.
• Fazla enerji kuramının aksine oyun, in-
sanların enerjilerini tazeler, rahatlatır ve
eğlendirir.
• Amaç çalışırken tükenen enerjinin yeni-
den toplamaktır.
Hazırlık ve Ön Egzersiz Kuramı (Öncül De-
neme Kuramı)
• Kuramın temsilcisi Karl Groos’dur.
• Oyun gelecekteki çalışmaların bir ön ha-
zırlığı olarak kabul edilir. Ona göre oyun
içgüdülerin eğitimidir.
• Gross’a göre oyun fiziksel gelişimi des-
tekleyen unsurdur.
• Oyun içgüdüsel olarak insanı yetişkinliğe
hazırlar. Örnek; bir hayvan yavrusu için
avladığı avını öldürmez, çocuğunun oy-
namasını ister. Bunun nedeni yetişkinliğe
hazırlanmasıdır.
• Oyun içgüdüsel olarak beceri kazanmaya
hazırlıktır. Çocuk oyun ile gelecek yaşa-
ma hazırlanır, görevlerini, yaşam bece-
rilerini öğrenir. Örneğin bir kız çocuğu
evcilik oyunu içinde anneliğe hazırlık yap-
maktadır.
Haz Teorisi
• Bu teori, Charlotte Bühler (1937) tara-
fından geliştirilmiştir. Bühler, teorisinde,
oyun sürecinde yaşanan mutluluk ve
hazzı vurgulamaktadır. Bühler’in bu gö-
rüşü aynı zamanda oyunun temel karak-
teristiklerinden biri olan “eğlenceli olma”
kavramını da içermektedir.
 MODERN KURAMLAR
A) DİNAMİK KURAMLAR
Klasik oyun kuramları çocuğun oyunu neden
oynadıklarına yanıt ararken, dinamik oyun ku-
ramları ise oyunun neden oynadıklarında değil,
oyunun içeriğini anlamaya çalışırlar. Dinamik
oyun kuramları Psikanalitik kuramcı Sigmund
Freud ve bilişsel kuramcı Jean Piaget’dir.
Sigmund Freud’un Oyun Kuramı
• Freud oyunun çocuk üzerine etkisini ele
alırken duygusal gelişim üzerine odaklan-
mıştır.
• Oyun çocuğun doğal yanını ifade eden
idin dışavurumudur.
• Çocuk oyun sayesinde başına gelen trav-
matik olaylarla baş edebilir.
• Oyun bir tür arınmadır.
• Oyun çocuğun doğuştan getirdiği güçle-
rini açığa çıkarabildiği, özgür alanıdır.
• Ego ve süper egonun oluşumuyla oyun
son bulur.
PİAGET
• Piaget’nin oyun kuramı bilişsel gelişime
dayalıdır. Piaget’e göre oyun gelişimi bi-
lişsel gelişim ile paralellik gösterir.
• Piaget’e göre oyun öncelikle özümleme
sürecidir.
• Piaget, çocuklar oyun oynarken yeni bir
şey öğrenmekten öte bilişsel şemaları ya-
pılandırır der.
• Ona göre oyun mevcut beceriyi pekiştirir
ve çocuğa güven ya da ustalık duygusu
verir, oyunda başarısızlık yoktur.
• Piaget’e göre oyun gelişimi 3 evrede ger-
çekleşir:
1- Alıştırma evresi
◊ Bilişsel gelişim döneminlerinden duyu
motor dönemine denk düşer.
◊ Bu oyun aşaması 0-2 yaş arasında gö-
rülür.
◊ Buradaki oyunlar döngüsel beceriler
üzerine şekillenmiş, daha çok eylemsel
becerilerdir. Örneğin; Yakalama, tut-
ma, itme, ısırma vb. oyunlar görülür.
2- Sembolik oyun
◊ Bilişsel gelişim dönemlerinden işlem ön-
cesi döneme denk düşer.
◊ Bu oyun aşaması 3-7 yaş arasında görü-
lür.
◊ Sembolik oyunda bir nesne bir oyun mal-
zemesi olarak kullanılır. Örneğin; Kalemi
mikrofon yaparak oynamak.
3- Kurallı oyun
◊ Bilişsel gelişim dönemlerinden Somut iş-
lemler döneme denk düşer.
◊ Bu oyun aşaması 7-11 yaş arasında gö-
rülür.
◊ Bu oyun aşamasında artık çocuk ben-
merkezcilikten uzaklaşmış ve kuralları
dikkate alarak oynar.
◊ Toplumsallaşmanın görüldüğü oyun aşa-
masıdır. Örneğin; sek sek, top oynama,
satranç, kart…
◊ Kurallı oyunlar sosyalleştirmeyi sağlar,
sorumluluk becerisine katkı oluşturur an-
cak yaratıcılığı olumsuz etkiler.
B) DİĞER OYUN KURAMLARI
Baterson’un Üst İletişim Kuramı
• Gregery Baterson’un oyun kuramı, oyun
ile iletişim arasındaki ilişki üzerine durur.
• Ona göre oyun içinde davranışlar gerçek
değildir.
• Oyundaki iletişim Vygotsky de olduğu
gibi tam iletişim değil, yarı iletişimdir.
• Baterson oyun oynayan su samurlarını
gözlemlemiştir.
• Oyun sürecinin ayrı bir dil yaratımı oldu-
ğunu söyler.
• Oyun sürecinde farklı dil, iletişim beceri-
leri ortaya çıkmaktadır.
• Yetişkin ya da çocuk, her kimse oyunun
farklı diline sahip olur sürece dilsel ya da
 bedensel iletişim diliyle katılırlar. Örneğin; Berylne’nin İçten Uyarılma Kuramı
“uzaylılar geldi” diyen çocuğa koca adam • Berlyne, genel bir davranış modeli olan
“o zaman hemen saklanmalıyız” diyerek ‘heyecan arama’ kavramını ortaya koy-
iletişim sürecine dahil olur. muştur.
• Bu yaklaşıma göre oyun, keşfetme dav-
Vygotsky’nin Oyun Kuramı
ranışlarına bağlıdır ve uyarılma durumla-
• Vygotsky oyunun kökenini ve rollerini ele
rının dengelenmesidir.
alır. Ona göre oyun erken çocukluk döne-
• Berlyne’ e göre hareketsiz durmak, orga-
minde ortaya çıkar.
nizmanın doğal durumu değildir. Oyunda
• Oyunun amacı isteklerini doyurmak değil,
görülen uyarılma mekanizması, organiz-
düşlerini gerçekleştirmektir.
ma tarafından kontrol edilir ve işlem so-
• Her şeyin çocuk için oyun olmasına karşı
nunda haz duygusu yaşanır.
çıkar.
• İçten gelen uyarılmalar dışsal pekiştirme-
• Oyunu diğer etkinliklerden ayırt ederek
lerden daha etkilidir. Oyun içsel bir haz
önem vermektedir.
sürecidir.
• Oyun, çocuğun gelişimine öncülük eden
• İçsel davranışlara “keşfetme davranışları
unsurdur.
refleksi” adı verilir.
• Oyun haz arama değil öğrenme sürecidir.
• Çocuk yeni bir şeyi keşfettikten sonra sı-
• Gerçek oyun, -mış gibi oyunla başlar.
kılır ve yen şeyler aramaya başlar, buna
• Çocuk nesneleri –mış gibi oyun ile başka
da “farklı arayışlar refleksi” adı verilir.
nesneler yerine kullanır ve nesnelere an-
• Çocuk oyun içinde haz arar, eğlence-
lamlar yükler, nesneleri öğrenir.
li oyunlara yönelir. Oyundan sıkıldığında
• Oyun çocuğun yarattığı hayali bir durum-
tekrar arayışa girer ve yeni oyunda haz
dur.
arar. Oyunu daha da eğlenceli hale getir-
• Bu hayali durumunda kuralları vardır. Ha-
mek için tehlikeli oyunlara başvurur. Ör-
yali durum amaçsız değil, amaca yönelik-
neğin, bisiklete binen çocuğun bisikletin
tir.
önünü kaldırması heyecan yaratmak için-
• Oyun çocuğun bütüncül gelişimini sağlar.
dir.
Bu gelişim, bilişsel, duygusal ve sosyal
gelişimdir. Sutton – Smith’in Oyun Kuramı
• Oyun, yakınsak gelişim alanını ortaya çı- • Oyun üzerinde kültürün ve tarihsel süecin
karır. Oyun sayesinde yakınsak gelişim etkisini incelemiştir. Sutton-Smith’e göre
alan unsurları öğrenilir. oyuncak malzemeleri kültürel ürünlerdir.
• Vygotsky, oyunun sembol kullanma be- • Piaget’nin oyun özümleme süreci oldu-
cerisinin gelişiminde çok önemli rolü ol- ğu görüşüne karşı çıkar. Oyun özümle-
duğunu söylemektedir. me değil, yeni arayışlara neden olduğunu
• Oyun çocuğun bir nesneyi ve anlamını söyler.
ayırt etmesini sağlayarak yüksek zihinsel
işlemler yapmasına yardımcı olur. Çocuk
nesne ve anlamını ayırt edebildiği için o
nesneye başka bir anlam yükleyerek kul-
lanabilir.
Helanko’nun Sistem Kuramı mış hedeflere hazırlıklı olurlar ve yaşama iyice
• Helenko(1958) oyunu bireyle çevre ara- odaklanmış bir amaç duygusuyla yaklaşırlar.
sındaki ilişki olarak ele alır.
• Helenko’ya göre kişi ile çevresi bir sistem
oluştururlar.
• Helanko’ya göre birey, oyun ortamı oluş-
turarak dışarıdan gelen olumsuz etkileri
ortadan kaldırabilir. Çocuk, kendi kendi-
ne bir oyun ortamından diğerine geçerek
olumsuz etkileri ortadan kaldırır.
• Oyun oynamak, kişi ile çevresi arasında-
ki ilişkidir. Oyunda nesne, kişi tarafından
serbest olarak seçilmektedir.

Huizinga Oyun Kuramı

• Huizinga teorisine göre, oyun çeşitli kül-
türlerden ortaya çıkma olmayıp, bu kül-
türlerin oluşmasında en önemli özelliktir.
• Huizinga’ya göre oyun bir tepki ya da iç-
güdü değil belli bir işleve sahiptir. Oyun
istekle yapılan gönüllü bir eylemdir. Zor-
lama diye bir şey yoktur yani oyun özgür-
dür ve süreklidir, devamlı tekrarlanır.
• Huizinga’ya göre, oyun, kültürden ön-
cedir, çeşitli kültürlerden çıkma ya da
bir rastlantı sonucu değil, tersine çeşitli
kültür biçimlerinin doğuşunda başlıca et-
kendir.
• Homo Ludens “Oyuncu İnsan” kuramını
ortaya atan Huizinga oyunu birinci sırada
yer alan bir faaliyet olarak değerlendir-
miştir.

Erikson Oyun Kuramı

Erikson’un sekiz gelişim aşamasından
üçüncü aşamasını ‘oyun çağı’ olarak tanımlar.
Çocuklar hem kendi kendilerine hem de baş-
kalarıyla oynamak ihtiyacındadırlar. Oyun, ge-
niş anlamda, hayal gücünün dünyaya hakim
olmak ve uyum sağlamak için kullanılmasıdır.
Oyun; ayni zamanda duyguların ifadesi, geçmiş
durumları yeniden yaratma veya gelecekte ola-
cakları düşleme ve var olmak için yeni modeller
yaratmadır. Oyun yoluyla insiyatifleri gelişir ve
düş kırıklıklarına, başarısızlıklara ve ulaşılma-

TEST-2
1. Aşağıdaki kurallardan hangisi “annesin-
den daha çok sevgi görmeyi bekleyen bir
çocuğun bu durumu oyunlarına, oyunların-
daki karakterlere yoğun sevgi gösterisinde
bulunarak yansıtabileceğini” savunur?
A) Rekapülatasyon kuramı
B) Üst İletişim kuralı
C) Psikanalitik Kuram
D) Rahatlama Kuramı
E) Bilişsel kuram
2. Çocuklar oyunlarında farkında olduğu veya
olmadığı duygularını yansıtır. oyun çocu-
ğun davranışının ve kişiliğinin aynasıdır.
Çocuk oyunda sevgi, nefret, kızgınlık gibi
duygularını başkalarına ya da nesnelere
yansıtabilir. Oyun hoş olmayan deneyim-
lerin tekrarlandığı bu yolla çocuğun olayla-
ra egemen olduğu bir faaliyettir. Oyun zor
durumlar karşısında organizmanın rahat-
laması deneyim kazanmasını sağlayan bir
denge unsurudur. Oyun, bireyin kişiliğinde
bulunup ciddi alanlarda ortaya çıkamayan
ve toplumsal çevrenin kabul edemeyeceği
eğilimleri, gerçek olmayan alanda dışa vur-
ma aracı olan bir faaliyettir.
Yukarıdaki paragrafta vurgulanan oyun
kuramı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Freud’un oyun kuramı
B) Erikson’un oyun kuramı
C) Piaget’in oyun kuramı
D) Vygotsky’nin oyun kuramı
E) Montessori’nin oyun kuramı
3. Aşağıdakilerden hangisi çocukların oyun
faaliyetlerinde, insanın evrimindeki kül-
türel aşamalara uygun gelişme göster-
diklerini ileri süren oyun teorisidir?
A) Fazla enerji teorisi
B) Haz teorisi
C) Rekapitülasyon
D) Hazırlık veya ön egzersiz teorisi
E) Rekreasyon teorisi
4. Aşağıdaki düşüncelerden hangisi “ço-
cuk yaşamındaki oyun, ancak daha iyi
bir şeyi bulunamadığı zaman başvurdu-
ğu bir şeydir”görüşünü savunmuştur?
A) Rousseau
B) Commenius
C) Locke
D) Pestalozzi
E) Montessori
5. Klasik oyun teorileri ele alındığında aşa-
ğıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlış-
tır?
A) Rekapitülasyon Teorisi / Oyun faaliyetle-
ri ile çocuklar kültürel aşamalara uygun
gelişim gösterirler.
B) Hazırlık ve Ön Egzersiz Teorisi / Oyun iş-
levi çocuğu yetişkinlik yaşamına hazırla-
maktır.
C) Haz teorisi / oyun aktiviteleri sonucun-
da haz duygusunun yaşanılması kaçınıl-
mazdır.
D) Fazla Enerji Teorisi / Biriken enerjinin
oyun yoluyla kullanılmasıdır.
E) Rekreasyon Teorisi / Oyun etkinliklerinin
büyük bir bölümü zihinsel faaliyetlerdir.
6.
* Bu kurama göre günlük hayattaki zorla-
yıcı etkinlikler, insanı bedenen ve zihnen
yıprattığı için dinlenme ve uyku ihtiyacı
hissedilir.
* Oyun organizmanın az enerjiye sahip ol-
duğu zaman enerjiyi artırmak için oyna-
nır.
* Oyunun şekli ve içeriği önemli değildir.
Yukarıda hangi oyun kuramına ilişkin gö-
rüşler verilmiştir?
A) Rekreasyon kuramı
B) Öncül deneme
C) Haz kuramı
D) Tekrarlama kuramı
E) Huizinga Kuramı
7- Oyunu önznel ve nesnel iki kutuplu bir 10. Oyun, çocuklara isteklerini gerçekleştir-
sistem olarak ele alan kuramcı melerine ve kaygı veren olayların üstesin-
aşağıdakilerden hangisidir? den gelmelerine uygun ortam sağlamasının
A) Baterson yanında, çocuğun engellerden ve gerçek
B) Huizinga dünyanın yasaklarından kurtulup güvenli
C) Berlyn bir ortamda kabul edilmeyen, saldırgan ve
D) Helanko gerçek yaşamda tehlikeli olabilecek duygu
E) Piaget ve davranışlarının açığa vurulmasıdır.
Oyunu yukarıda verilen yaklaşımla ele
alan kuram aşağıdakilerden hangisidir?
A) Fazla enerji kuramı
B) Bağlantı kuramı
C) Psikanalitik kuram
D) Geleceğe hazırlık kuramı
8- Oyun içgüdüsel değil işlevseldir. Oyun E) Sosyal- bilişsel kuram
toplumun merkezinde bulunur. Oyunun estetik
değerleri önemlidir görüşünü savunan kuramcı
kimdir?
A) Baterson
B) Lazarus
C) Huizinga
D) Sutton 11. Çocuk, harcadığı enerjiyi yeniden topla-
E) Piaget yabilmek, yorgunluğunu giderebilmek için
oyun oynama gereksinimi duyar. Çocuk
sınıf içi öğrenme etkinliklerinde harcadığı
enerjiyi tenefüste oynayarak, gerginliğini
atarak yeniden toplayabilir.
Çocuklar da oyun oynama gereksinimini
yukarıdaki gibi açıklayan bir okul önce-
si öğretmenin görüşleri, aşağıdaki oyun
kurallarından hangisi ile örtüşmektedir?
A) Fazla enerji kuramı
B) Bağlantı kuramı
C) Psikanalitik kuram
D) Geleceğe hazırlık kuramı
E) Rahatlama kuramı

9. “ Çocuk oyun yolu ile bir yetişkin olarak na- 12. İnsan doğası gereği iyi bir varlıktır. Özgür
sıl yaşanması gerektiğini araştırır ve bunları hareket etme eğilimindedir. Oyun, özgür
uygulama fırsatı bulur.” sözleri aşağıdaki seçim ve çocuğun doğal iyiliğini koruma
oyun kuramlarından hangisinin öğretileri yanında doğal yeteneklerini geliştirme
ile örtüşür? de işlevseldir. Çocuk neye yöneliyor
A) Rahatlama kuramı ve merak ediyorsa o
B) Modern oyun kuramı öğretilmelidir.Yukarıda verilen görüşler
C) Hazırlık kuramı aşağıdaki düşü-
D) Haz kuramı nürlerden hangisine aittir?
E) Tekrarlama kuramı A) Froebel
B) Comenius
C) Pestalozzi
D) Rousseau
E) J.Dewey
 13. 17. “Çocuk oyun yoluyla bir yetişkin olarak
I. Fazla enerji kuramı (Schiller ve Spencer) nasıl yaşanması gerektiğini araştırır ve
- Vücutta biriken enerjinin atılması bunları uygulama fırsatı bulur.” sözle-
II. Dinlenme/Enerji kazanma kuramı (Laza - riyle oyunun yetişkin hayatına bir hazırlık
rus) -Çalışma için enerji toplama evresi olduğunu savunan kuramcı aşağı-
III. Öncül deneme kuramı (Groos) - İlkel dakilerden hangisidir?
davranışların tekrarlanması A) Spencer
IV. Bağlantı kuramı (Hall) -Gelecek için pra B) Gross
tik yapma C) Lazarus
Yukarıda verilen klasik oyun kuramları D) Hall
ve kuramsal görüş eleştirmenlerinden E) Bühler
hangileri yanlış eşleştirilmiştir?
A) I ve II B) II ve III C) I ve III
D)II ve IV E) III ve IV

14. “Oyun doğuştan gelen bir fizyolojik ihtiyaç- 18. Aşağıdakilerden hangisi klasik oyun ku-
tır ve oyun çocukların enerjilerini boşaltma- ramcılarından değildir?
larının yoludur”görüşü aşağıdaki kuram A) Stanley Hall
ve kuramcılardan hangisine aittir? B) Karl Gross
A) Dinlenme kuramı,G.T.W Patrick C) Berlyn
B) Öncül Deneme Kuramı, William James D) Lazarus
ve Mcdougall E) Spencer
C) Taklit, Tekrarlama Kuramı, Stanley Hall
D) Fazla Enerji Kuramı, herbert Spencer ve
Friedrichvon Schiller
E) Huizinga Kuramı, Huizinga

15. Aşağıdakilerden hangisi klasik oyun ku- 19. “Oyun çocuğun işidir, daha uygun bir iş bu-
ramcılarından değildir? lamadığında oyun oynar.” sözü hangi dü-
A) Herbet Spencer şünüre aittir?
B) Sigmund Freud A) Froebel
C) Stanley Hall B) Pestalozzi
D) Friedrichvon Schiller C) Montessori
E) Karl Gross D) İbni Sina
E) Aristoteles

16. Oyun alıştırmalı oyun, sembolik oyun ve 20. Aşağıda verilen düşünürlerden hangisi
kurallı oyun olmak üzere üç aşamada ele çocuk eğitiminin erken yaşta başlama-
alınan kuramcı aşağıdakilerden hangisi- sı gerektiğini belirterek ilk resimli çocuk
dir? kitabını yazmıştır?
A) Vygotsky A) Salzmann
B) Piaget B) Montaigne
C) Bruner C) Frobel
D) Freud D) Montessori
E) Erikson E) Comenius
1-C 2-A 3-C 4-E 5-E 5-E 6-A 7-D 8-C 9-C 10-C 11-E 12-D 13-E 14-D 15-B 16-B 17-B 18-C 19-C 20-E
YAŞLARA GÖRE OYUN GELİŞİMİ
0-6 AY
• 3. ay el kol koordinasyonu görülür.
• 4,5-5 ay; oyuncağı uzun süre izleyebilir.
• (ilk ayda görüş mesafesi 30 cm)
• Taklit görülür.
• 5,5 ay; elleri ve ayaklarıyla oynamayı se-
ver. Motor becerileri yapmayı sever.
6-9 AY
• 6.-7. Ay; iki ayrı nesneyi ayrı elleriyle tuta-
bilir.
• 7. ay tanıdığını ayırt eder.
• -Cee oyunlarını sever.
9-12 AY
• 9. ay; emekleme, yürüme, keşfetme arzu-
su söz konusudur.
• Bu aylar diliminde kaşığı ağzına götürebi-
lir.
• 12.ay civarı beslenme davranışını yapabi-
lir hale gelmeye başlar.
1-2 YAŞ
• Yürüyebilir hale gelmiştir.
• Topa tekme atma, merdivenden inip çık-
ma, iki küpü üst üste koyma davranışını
yapabilir.
• 1-2 yaş civarında seçtiği oyuncaklarla tek
başına oynar.
2-4 YAŞ
• -mış gibi davranış sergiler.
• Bir eşyayı başka bir eşyanın yerine kulla-
nır.
• Kültürü yansıtan oyunlar oynamaya baş-
lar.
• 3 yaşta karmaşık yap boz bulmacalar ya-
pabilir.
• Yapma, kurma, inşa etme davranış türü
görülür.
4-6 YAŞ
• Takım oyunlarına katılmaya başlar.
• Oyuncakları ile konuşur, bebeğe yemek
yedirir.
• Akranlarıyla aynı etkinlik içinde oynayabi-
lir.
• Yarışmalı, çekişmeli oyun tercih eder.
0-8 YAŞLARDA GÖRÜLEN OYUNLAR
İşlevsel Oyun: Çocuklar dil ve fiziksel
becerilerin alıştırmalarını yaparlar. Bu oyun 1-2
yaş da kullanılmaya başlarken, giyinme, yemek
yeme gibi davranışlar söz konusudur.
İnşa Oyunu: Nesneleri kullanarak bir
şeyler inşa etmek, yaratmak isteği 3-5 yaş civa-
rında görülmeye başlar. Bu davranışlar nesne-
leri üst üste koyma, parçalayıp birleştirme, diz-
me, yıkma gibi etkinlikleri ifade eden bu oyun
inşa oyunudur. İnşa oyunları yalnız ve paralel
oyun ile başlar. İnşa oyun çocuğun hem fiziksel
(ince motor kaslar) hem de bilişsel gelişimine
destek olur.
Sembolik oyun: Çocuğun hayal gücü-
nün el verdiği düzeyde ortaya çıkan oyundur.
Bu oyun bir nesnenin başka bir nesne yerine
kullanılması olarak ifade edilebilir.
Sosyodramatik oyun: Çocukların sos-
yal yaşam kesitlerini diğer çocuklarla iş birliği
içinde canlandırmasıdır. Çocuk yaşamındaki
önemli anları (ölüm, kardeş doğumu, boşan-
ma…) gibi durumu canlandırarak durumu an-
lamlandırabilir. Çocukları bu oyun içinde göz-
lemlemek yaşadığı çatışmaları da görmemizi
sağlayacaktır.
Açık hava oyunları: Büyük kas hareket-
leri gerektiren oyunlardır. Bu oyun daha çok er-
keklerde görülür ve öğretmenin bu oyunda dik-
katli olması gerekir. Her hangi probleme karşı
önlem almış olmalıdır.
Kapışmalı(hareketli) oyunlar: Çocukla-
rın daha çok büyüklerle itişip kakışmalı oyunla-
rıdır. Bu oyunda daha çok erkeklerde görülür.
Kurallı oyun: Önceden belirlenmiş ku-
rallar çerçevesinde oynanan oyunlardır. Kurallı
oyun çocuğun sorumluluk almasını, kurallara
bağlı kalmasını öğretir.
 OYUN TÜRLERİ ÇOCUK EĞİTİMİNDE PARTEN (1931)
OYUN TÜRLERİ • Hiçbir oyuna katılmama/ İzleme
• Yalnız oyun
A- Araştırıcı, yapıcı, yıkıcı, yaratıcı oyunlar
1. Araştırıcı ve manipülatif oyunlar (merak • Paralel oyun
etme ve nesne üzerinde hakimiyet kur- • Birlikte oyun
ma) • İşbirlikli oyun
2. Yıkıcı oyun (gözlem altında olmalıdır.)
3. Doğa malzemeleri ile oyun ERİKSON (1963)
4. Çamur oyunları
5. Yapı-inşa oyunları • Kişisel – evrensel oyun
6. Yaratıcı oyunlar • Mikro – küresel oyun
• Makro – küresel oyun
B- Hayali oyunlar
1. Temsili oyun(-mış gibi yapma) SHERİDAN (1977)
2. Rol oynama (role bürünme)
• Aktif oyun
3. Dramatik oyun (rol+temsili oyun)
4. Sosyodramatik oyun (2+ kişi. Etkileşim, • Keşif ve manipülâsyona dayalı oyun
işbirliği var. Doğaçlama söz konusu) • Taklide dayalı oyun
5. Drama (belirli tekniklerin doğaçlama ile • Yapısal oyun
kullanılmasıdır. Diğer kişilerin izlemesi
için sahneye konması da görülebilir.) • Yap-inan oyunu
• Kurallı oyun
C- Açık hava oyunları ve diğer oyunlar
1. Sözlerle oyun SMİLANSKY (1968)
2. Kurallarla oyun • Fonksiyonel oyun
3. Kitaplarla oyun
• Yapısal oyun
4. Yazı ve oyun
5. Müzik ve hareket • Dramatik oyun

,
6. Macera oyunları • Kurallı oyun
7. Açık hava da oyun
HUGHES (1999)
Kuram Temelli Oyun Türleri • Zor ve takla oyunu
◊ Hutt • Sosyo-dramatik oyun
◊ Piaget • Sosyal oyun
◊ Parten • Yaratıcı oyun
◊ Erikson Gelişimsel • İletişimsel oyun
◊ Sheridan • Dramatik oyun
◊ Smilansky • Sembolik oyun
◊ Hugles (YAŞA BAĞLI DEĞİL) • Derin oyun
HUTT (1976) • Keşif türünden oyun
• Epistemik Oyun • Hayali oyun
• Oyuncu Oyun • Lokomotor oyun
• Kurallı Oyun • Kontrol oyunu
• Nesne oyunu
PİAGET (1951) • Rol oyunu
• Alıştırma Oyunu • Özetleyici oyun
• Sembolik Oyun
• Kurallı Oyun
HUTT (1976)
Epistemik Oyun: Yaşamın ilk yıllarıyla ilişki-
lendirilen, bir anlam arayışı olan oyun türüdür.
Çocuk bu oyunda duygularını kullanarak bilgi
edinmeye çalışır.
Oyuncu Oyun: İmgesel, fantastik, sosyodra-
matik oyunlardır. “–mış gibi” oyundur. Gerçe-
ğin provasıdır.
Kurallı Oyun: Çocukların oyun içinde kurallar
koyarak oynamasıdır. Örnek: sıra ile oyun
PİAGET (1951)
◊ Alıştırma Oyunu
◊ Sembolik Oyun
◊ Kurallı Oyun
PARTEN (1931)
Hiçbir oyuna katılmama /İzleme: Oyuna ka-
tılmaz.
Yalnız oyun: Yalnız oynaması 3 yaş altı daha
çok görülür.
Paralel oyun: Çocukların aynı alan içinde et-
kileşimsiz ya da kısa etkileşimli oynamalarıdır.
3 yaş civarı daha çok görülür.
Birlikte oyun: Aynı ortamda, aynı materyalleri
kullanarak başka oyunlar oynamalarıdır. Paralel
oyundan farkı etkileşim fazladır, materyallerin
ortak kullanımı vardır.
İşbirlikli oyun: Çocukların aynı yer ve mater-
yalleri ortak amaç içinde birlikte oynamalarıdır.
ERİKSON (1963)
Kişisel – evrensel oyun: yaşamın ilk yıllarını
ifade eder. Çocuk kendi bedenini, duyularını
keşfeder. Kendini fark etmesi önemlidir.
Mikro – küresel oyun: 2 yaş civarında görülür.
Çocuk nesnelerle oynaya başlar. Kendi hare-
ketlerinin çevre üzerindeki etkisini anlamaya
çalışır.
Makro – küresel oyun: Çocuk 3 yaş civarı kre-
şe, okula gitmeye başlayınca sosyalleşir. Artık
etkinlikler paylaşılmaya başlanır. Çocuk davra-
nışların sadece kendisi tarafından değil, başka-
ları tarafından belirlendiğini fark eder. Kendisi
ile sosyal çevrenin ilişkisini anladığı dönemdir.
SHERİDAN (1977)
Aktif oyun: çocukların fiziksel gelişimini des-
tekleyen oyundur. Örnek: koşma, zıplama,atla-
ma, tırmanma, oturma, kalkma… bir çok davra-
nışın öğrenilmesidir.
Keşif ve manipülâsyona dayalı oyun: 3 ay-
lıkken parmak oyunları ile başlar. Materyalleri
keşfetmesi ve materyallere uygun davranış ser-
gilemesidir.
Taklide dayalı oyun: 7-9 ay civarı ortaya çıkar.
Çevresinde gördüklerini taklit etmesidir.
Yapısal oyun: 18-20 ay civarında ortaya çıkan
bu oyun, öğrenilmiş motor becerilerin yeni ya-
pılar inşa etmek için kullanılmasını gerekli kılan
oyun türüdür.
Yap-inan oyunu: 2 yaş civarı ortaya çıkar. Ço-
cuğun geçmiş deneyimlerinden hareketle, tec-
rübelerini kullanarak spontane oyun senaryoları
geliştirmesidir.
Kurallı oyun: Çocukların oyun içinde kurallar
koyarak oynamasıdır. Örnek: sıra ile oyun
SMİLANSKY (1968)
Fonksiyonel oyun: Çocukların kullandığı ob-
jeleri deneme yanılma ile öğrenir. Fonksiyonel
oyunun amacı çocukların meraklarını ve öğ-
renmeye olan motivasyonlarını artırmaktır. Ço-
cuklara yeni oyuncak verildiğinde oyuncak onu
motive eder, keşfetmeye çalışır, bu sırada yete-
neklerin ortaya çıkması için zorlar.
Yapısal oyun: Motor becerilerin yeni yapılar
inşa etmek için kullanılmasını gerekli kılan oyun
türüdür.
Dramatik oyun: Taklit ile birlikte 2 yaş civarı
ortaya çıkan, okul öncesinde hızlı şekilde geli-
şen oyun türüdür. –mış gibi oyun.
Kurallı oyun: Çocukların oyun içinde kurallar
koyarak oynamasıdır. Örnek: sıra ile oyun
HUGHES (1999)
• Zor ve takla oyunu
• Sosyo-dramatik oyun
• Sosyal oyun
• Yaratıcı oyun
• İletişimsel oyun
• Dramatik oyun
• Sembolik oyun
• Derin oyun
• Keşif türünden oyun
• Hayali oyun
• Lokomotor oyun
• Kontrol oyunu
• Nesne oyunu
• Rol oyunu
• Özetleyici oyun
 4. Öğretmen sınıftaki bir çocuğun diğerine
TEST-3 “sen şimdi yalancıktan hasta ol.” dediğini
duyar.
1. Odaya giren anne 2 ve 4 yaşlarındaki iki Öğretmen bu çocukların hangi oyun tü-
erkek kardeşin yerde birbirlerine sırtlarını ründe oynamaya başlayacağını düşün-
dönmüş olarak ellerindeki arabayla oyna- melidir?
dıklarını gözlemliyor. A) Alıştırma oyunu
Bu durumun aşağıdaki oyun türlerinden B) Paralel oyun
hangisine en iyi örnek olabileceği söyle- C) Kurallı oyun
nebilir? D) Sembolik oyun
A) Sembolik oyun E) Aktif oyun
B) Paralel oyun
C) Aktif oyun
D) İletişim oyunu
E) Kurallı oyun

2. Üç kız çocuğunun Birlikte karar vererek 5. Piaget, yenidoğandaki reflekslerin kay-

başlattıkları ve beraber oynadığı evcilik bolmaya başlaması ile birlikte ortaya çı-
oyunu boyunca en az görülebilecek oyun kan oyuna hangi ismi vermiştir?
türü aşağıdakilerden hangisidir? A) Yalnız oyun
A) Dramatik oyun B) Alıştırma oyunu
B) Sosyal oyun C) Keşke dayalı oyun
C) İletişim oyunu D) Sembolik oyun
D) Rol oyunu E) Kurallı oyun
E) Paralel oyun

3. “30 aylık Ali, dramatik oyun merkezinde 6. Plaget’in bilişsel gelişim kuramına göre
öğretmencilik oynay akran grubunu seyret- çocukların işlem öncesi dönemde aşağı-
mektedir.” daki oyun türlerinden hangisini oynama-
Ali’nin öğretmeni Ali’nin, Parten’in oyun sı beklenir?
türü sınıflandırmasından hangisine uy- A) Alıştırma oyunları
duğunu düşünmektedir? B) Sembolik oyun
A) Hiçbir oyuna katılmama C) Kurallı oyun
B) Paralel oyun D) İşlevsel oyun
C) Yalnız oyun E) Yapı-İnşa oyun
D) İzleme
E) İşbirlikçi oyun
7. Piaget’in bilişsel gelişim kuramına göre 11. Piaget’in oyun evrelerinden kurallı oyun
çocukların somut işlemler döneminde evresi çocuklarda hangi yaş aralığında
aşağıdaki oyun türlerinden hangisini oy- görülmesi beklenir?
naması beklenir? A) 0-2 yaş

A) Alıştırma oyunları B) Sembolik oyun B) 2-4 yaş
C) 4-6 yaş
C) Kurallı oyun D) İşlevsel oyun D) 7-11 yaş
E) Yapı-İnşa Oyun E) 11-15 yaş

8. Çocukların çeşitli yönleriyle kendilerini ta-
nımalarına ve yeteneklerini geliştirmelerine
yardımcı olan oyunlardır. Çocuk 2-3 yaşla-
rında genellikle “ benmerkezci”dir. Bu yaş-
larda çocuk, çevresi ile ilgilendiğinden çok
kendisi ile ilgilenir. Elleri, bedeni, gözleri
ile kendisini ve çevresini tanımaya çalışır.
Kendi başına oynamaktan hoşlanır, genel-
likle tek başınadır. Başka çocuklarla olsa
bile kendi oyununu oynar, iletişim kurmaz.
Bunun nedeni de kas, denge, dil ve bilişsel
gelişim yönünden henüz yeterli olgunlukta
olmayışıdır.
Yukarıda vurgulanan oyun türü aşağıda-
kilerden hangisidir?
A) Küme oyunları B) Düş gücü oyunları
C) Ben oyunları D) İşlev oyunları
E) Açık Hava oyunları
9. Parten‘e göre oyunda görülen sosyal ge-
lişim aşamalarından hangisi en son aşa-
madır?
A) Seyirci rolü B) Yalnız oyun
C) Paralel oyun D) Birlikte oyun
E) İşbirlikçi oyun
12. Aşağıdakilerden hangisi kurallı oyun için
yanlıştır?
A) Çocuğun sosyal deneyimlerinin artması-
nı sağlar.
B) Çocukta empatinin gelişmesini sağlar.
C) Çocukta hayal gücünün gelişmesini sağ-
lar.
D) Genel de çocuklarda 7-11 yaş arası göz-
lenir.
E) İp atlama, seksek oyunu, satranç gibi
oyunlar kurallı oyuna örnektir.
13. Aşağıdakilerden hangisi yaşlara bağlı
olarak Parten’in incelediği oyun girişimi
evrelerinden biri değildir?
A) İşbirliği ile oyun
B) Yalnız oyun
C) Seyirci davranışı
D) Kapışmalı oyun
E) Katılımsız davranış

10. Bu aşamada çocuk oyun oynayan çocuk- 14. Piaget’in oyun evrelerini daha da geniş-
ları izlemekle yetinmektedir. Çocuk oyuna leten kuramcı aşağıdakilerden hangisi-
katılmakla beraber oyun oynayanların et- dir?
rafında dolaşmayı tercih eder. Hatta onlara A) Smilansky B) Parten
sorular sorabilir. Zamanla bu davranış diğer C) Kohlberg D) Freud
çocuklara yakınlaşma şeklinde olabilir. E) Bruner
Yukarıdaki paragrafta vurgulanan Par-
ten’e göre oyun çeşidi aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Seyirci rolü B) Yalnız oyun
C) Paralel oyun D) Birlikte oyun
E) İşbirlikçi oyun
 15. Çocuk başkaları ile bir etkinlik İçinde
oynar. Bu, evcilik köşesinde yemek yapma,
bebek uyutma gibi oyunlar olabilir. En çok
iki üç kişi olup diğerlerini oyuna almazlar.
Oyun, doğaçlama olarak çocukların
isteklerine göre gelişir. Ben merkeziyetçi
davranış ağır basar.
Yukarıdaki paragrafta Parten’e göre
oyunda görülen sosyal gelişim aşamala-
rından hangisi vurgulanmıştır?
A) Seyirci rolü
B) Paralel Oyun
C) Birlikte oyun
D) İşbirlikçi oyun
E) Yalnız oyun
18. Bahçede yer alan serbest oyun merkezin-
de altı erkek çocuk kendi aralarında futbol
maçı yapmaya karar verirler. Bir kısmı ka-
leleri kurar, biri topu getirir ve ondan sonra
takımları seçerek oyunun kurallarını belirler-
ler.
Çocukların futbol etkinliği aşağıdaki
oyun türlerinden hangisi ile açıklanabi-
lir?
A) İşbirlikçi oyun
B) Birlikte uyuyan
C) Paralel oyun
D) Dramatik oyun
E) Sembolik oyun

1-B 2-E 3-D 4-D 5-B 6-B 7-C 8-C 9-E 10-A 11-D
12-C 13-D 14-A 15-B 16-D 17-D 18-B

16. Çocukların kendilerini başkalarının yeri-

ne koyarak düşünmelerine, başkalarının
duygularını anlamalarına, duygularına
ve haklarına saygı duymalarına yardımcı
olan oyuna ne ad verilir?
A) Gerçek oyunlar
B) Serbest akışlı oyunlar
C) Araştırıcı oyunlar
D) Hayali oyunlar
E) Müzikli oyunlar

17. Çocukların, nesneleri bir şeyler yapmak,

üretmek veya bir şeyler yaratmak üzere
manipüle ederek yapıcı eylemlerde bu-
lundukları oyunlara ne ad verilir?
A) Kurallarla oyun
B) Sembolik oyun
C) Yaratıcı oyun
D) Yapı-İnşa oyunları
E) Dramatik oyun