‫پیشگفتار‬

‫سپاس و ستایش خدای مهربان را که توفیق را رفیق ساخت تا در خدمت قلم و اندیشه گام بردارم‪ .‬روزی‬
‫که نتایج امتحان کانکور اعالم شد‪ ،‬نتیجه خالف انتظارم‪ ،‬به جای حقوق و علوم سیاسی‪ ،‬زبان و ادبیات‬
‫فارسی بود‪ .‬از این پیشآمد‪ ،‬به هیچ عنوان راضی نبودم‪ .‬تشویق و پافشاری مادرم بود که مانع از منفک‬
‫کردن رشتهام شد‪ .‬بعد از اینکه درسهای ما شروع شد و کمکم با ادبیات و ساحة کارش آشنا شدم‪،‬‬
‫نرسیده به یک ترم‪ ،‬عاشق و دلباختة رشتهام شدم و خدا را به خاطر این موهبت که به رشتة حقوق راه‬
‫نیافته بودم‪ ،‬شکر کردم‪.‬‬

‫زمانی که هنوز وارد دانشگاه نشده بودم‪ ،‬همچون اکثر افراد جامعه‪ ،‬شناخت به شدت محصور و‬
‫محدودی از ادبیات داشتم؛ شناختی که از محدودة ایدیولوژی خودم فراتر نرفته بود؛ محدودهیی که نه‬
‫تنها واقعیت نبود؛ بلکه با واقعیت تفاوت بسیار داشت‪ .‬برعکس وقتی وارد دانشگاه شدم و حوزة درس و‬
‫پژوهشم منحصر به ادبیات شد‪ ،‬به تبع آن‪ ،‬ایدیولوژی و برداشتم از ادبیات نیز متحول و دگرگون شد‪.‬‬
‫امروز ادبیات را حوزة وسیعی از دانش و اندیشهیی میدانم که مستقیماً‪ ،‬با زندگی انسانها در ارتباط‬
‫است؛ به نحوی که ادبیات زندگی را زیباتر و قابل تحملتر میکند و زندگی ادبیات را شکل میدهد‪ .‬بناً با‬
‫جرأت تمام میتوانم ادعا کنم که ادبیات اصل و پایة دانش اجتماعی را تشکیل میدهد‪.‬‬

‫در این چهار سالی که در حوزة زبان و ادبیات درس خواندم‪ ،‬با مفاهیم‪ ،‬بخشها و روشهای زیادی‬
‫آشنا شدم؛ از قبیل زبان‪ ،‬لهجه‪ ،‬دستور و آنچه در این گروه شامل است؛ و همینطور بدیع‪ ،‬بیان‪،‬‬
‫سبکشناسی‪ ،‬نقد و آنچه شامل این گروه میشود‪ .‬هر کدام اینها حوزههای گسترده و وسیعی را دربر‬
‫میگیرد و از اهمیت و ارزش منحصر به خودشان برخوردار است‪ .‬از این جمع بنده به دو بخش‪،‬‬
‫سبکشناسی و نقد آثار ادبی‪ ،‬عالقة بیحد و حصری دارم‪ .‬و چون عبدالقهار عاصی از جمع شاعران شعر‬
‫مقاومت و نیز‪ ،‬دارای تفکر آزادیخواهی و عشق به وطن است‪ ،‬برایش ارادت ویژهیی دارم‪ .‬از سوی دیگر‬
‫در جمع اساتید محترم دانشکدة زبان و ادبیات فارسی با استاد عزیز و مهربان خواجهمحمد نیستانی‪،‬‬
‫نقد ساختاری شعر عبدالقهار عاصی‪۳ /‬‬

‫خیلی راحت هستم و یک نوع پیوند روانی و فکری بین خودم و استاد حس میکنم‪ .‬همین سه دلیل‬
‫عمده‪ ،‬باعث شد تا موقع انتخاب موضوع برای پایاننامهام‪ ،‬بدون هیچ درنگی‪ ،‬تصمیم به انتخاب‬
‫سبکشناسی شعر عاصی بگیرم؛ ولی زمانی که خدمت استاد نیستانی رفتم و موضوع را با ایشان درمیان‬
‫گذاشتم‪ ،‬استاد گفتند که من ساحة کارم مربوط سبکشناسی نمیشود؛ بهتر است که با استادی کار‬
‫کنید که در این بخش تدریس میکند؛ همین شد که موضوع را از سبکشناسی شعر عاصی‪ ،‬به نقد‬
‫ساختاری شعر عاصی تغییر دادم‪.‬‬

‫اکنون بر خود الزم میدانم که از همة اساتید دانشکدة زبان و ادبیات فارسی دری‪ ،‬کمال امتنان و‬
‫قدردانی را داشته باشم؛ و از زحمات بیدریغشان ممنون و سپاسگزار باشم‪ .‬در کنارش یک تشکری ویژه‬
‫دارم از دو بهترین یار و رفیقم در زندگی‪ ،‬پدر مهربان و مادر قهرمانم که با وجود مشکالت فراوان بیدریغ‬
‫برایم زحمت کشیدند‪ .‬در اخیر جا دارد که سپاسگزاری ویژهیی را با ارادت و حرمت و قدردانی از جناب‬
‫استاد خواجهمحمد نیستانی داشته باشم که بنده را در نگارش این نوشته راهنمایی کردند و با مهربانی و‬
‫لطف فراوان‪ ،‬قدم به قدم را همراه من گام برداشتند‪.‬‬

‫هر کس به قدر همت خود خانه ساخته‬ ‫بلبل به باغ و جغد به ویرانه تاخته‬

‫با احترام‬

‫فوزیه فروغ رحیمی‬

 ‫فهرست‬

‫صفحه‬ ‫عنوان‬

‫پیش گفتار ‪۲ ....................................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -۱‬کلیات تحقیق ‪۱۱-۹ .................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۱‬پیشینة تحقیق ‪۱۱ .......................................................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۲‬روش تحقیق ‪۱۱ ...........................................................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۳‬اهداف تحقیق ‪۱۱ .........................................................................................................................................‬‬

‫‪ -۲‬ساختارگرایی ‪۲۱-۱۱ ...............................................................................................................................................‬‬

‫‪ -۲ ،۱‬ساختارگرایی چیست؟ ‪۱۱ ..........................................................................................................................‬‬

‫‪ -۲ ،۲‬مفاهیم بنیادین ساختارگرایی ‪۱۳ .............................................................................................................‬‬

‫‪ -۲ ،۲ ،۱‬ساخت ‪۱۳ .........................................................................................................................................‬‬

‫‪ -۲ ،۲ ،۲‬الگو ‪۱۳ ..............................................................................................................................................‬‬

‫‪ -۲ ،۲ ،۳‬ذهن ‪۱۱ .............................................................................................................................................‬‬

‫‪ -۲ ،۲ ،۱‬تقابلهای دوگانه ‪۱۱ .......................................................................................................................‬‬

‫‪ -۲ ،۳‬زبانشناسی ساختارگرا ‪۱۱ .........................................................................................................................‬‬

‫‪ -۲ ،۳ ،۱‬تمایز بین زبان و گفتار ‪۱۱ ............................................................................................................‬‬

‫نقد ساختاری شعر عبدالقهار عاصی‪۱ /‬‬

‫‪ -۲ ،۳ ،۲‬تمایز بین دال و مدلول ‪۱۱ ............................................................................................................‬‬

‫‪ -۲ ،۳ ،۳‬تمایز بین محور همنشینی و جانشینی ‪۱۱ ................................................................................‬‬

‫‪ -۲ ،۱‬ساختارگرایی در ادبیات ‪۱۱ ........................................................................................................................‬‬

‫‪ -۲ ،۱‬نقد ساختارگرا ‪۱۹ ........................................................................................................................................‬‬

‫‪ -۲ ،۱‬تحلیل ساختاری شعر ‪۲۱ ...........................................................................................................................‬‬

‫‪ -۳‬در شناخت عبدالقهار عاصی ‪۲۱-۲۲ .....................................................................................................................‬‬

‫‪ -۳ ،۱‬کودکی و آموزش ‪۲۲ ...................................................................................................................................‬‬

‫‪ -۳ ،۲‬تحصیالت ‪۲۲ ................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -۳ ،۳‬مختصری در مورد شخصیت و فعالیتهای عاصی ‪۲۳ ..........................................................................‬‬

‫‪ -۳ ،۱‬مهاجرت به ایران ‪۲۳ ..................................................................................................................................‬‬

‫‪ -۳ ،۱‬مرگ عاصی ‪۲۱ .............................................................................................................................................‬‬

‫‪ -۳ ،۱‬آثار عاصی ‪۲۱ ................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -۳ ،۱‬مختصری در مورد شعر عاصی ‪۲۱ ............................................................................................................‬‬

‫‪ -۱‬تحلیل ساختاری ده قطعه شعر ‪۱۴-۲۱ ...............................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۱‬پیشدرآمد ‪۲۱ ...............................................................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۲‬کاشکی عشق نبود ‪۲۴ .................................................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۲ ،۱‬ساختار شکلی شعر ‪۲۹ ...................................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۲ ،۲‬ساختار زبانی و واژگانی شعر ‪۲۹ ..................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۲ ،۳‬ساختار نحوی شعر ‪۳۱ ...................................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۲ ،۱‬ساختار معنایی شعر ‪۳۱ .................................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۳‬کشتن را نمیدانم ‪۳۱ ..................................................................................................................................‬‬

‫فهرست‪۱ /‬‬

‫‪ -۱ ،۳ ،۱‬ساختار شکلی شعر ‪۳۱ ...................................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۳ ،۲‬ساختار زبانی و واژگانی شعر ‪۳۲ ..................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۳ ،۳‬ساختار نحوی شعر ‪۳۲ ...................................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۳ ،۱‬ساختار معنایی شعر ‪۳۳ .................................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۱‬غزل ‪۳۳ ...........................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۱ ،۱‬ساختار شکلی شعر ‪۳۱ ...................................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۱ ،۲‬ساختار زبانی و واژگانی شعر ‪۳۱ ..................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۱ ،۳‬ساختار نحوی شعر ‪۳۱ ...................................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۱ ،۱‬ساختار معنایی شعر ‪۳۱ .................................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۱‬خالی ‪۳۱ .........................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۱ ،۱‬ساختار شکلی شعر ‪۳۱ ...................................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۱ ،۲‬ساختار زبانی و واژگانی شعر ‪۳۱ ..................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۱ ،۳‬ساختار نحوی شعر ‪۳۱ ...................................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۱ ،۱‬ساختار معنایی شعر ‪۳۱ .................................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۱‬تاریک ‪۳۱ ........................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۱ ،۱‬ساختار شکلی شعر ‪۳۱ ...................................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۱ ،۲‬ساختار زبانی و واژگانی شعر‪۳۱ ....................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۱ ،۳‬ساختار نحوی شعر ‪۳۴ ...................................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۱ ،۱‬ساختار معنایی شعر ‪۳۴ .................................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۱‬بود آیا ‪۳۴ .......................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۱ ،۱‬ساختار شکلی شعر ‪۳۹ ...................................................................................................................‬‬

‫نقد ساختاری شعر عبدالقهار عاصی‪۱ /‬‬

‫‪ -۱ ،۱ ،۲‬ساختار زبانی و واژگانی شعر ‪۳۹ ..................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۱ ،۳‬ساختار نحوی شعر ‪۱۱ ...................................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۱ ،۱‬ساختار معنایی شعر ‪۱۱ .................................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۴‬فراموشی ‪۱۱ ..................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۴ ،۱‬ساختار شکلی شعر ‪۱۱ ...................................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۴ ،۲‬ساختار زبانی و واژگانی شعر ‪۱۱ ....................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۴ ،۳‬ساختار نحوی شعر ‪۱۱ ...................................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۴ ،۱‬ساختار معنایی شعر ‪۱۱ .................................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۹‬نماز شام ‪۱۲ ...................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۹ ،۱‬ساختار شکلی شعر ‪۱۲ ...................................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۹ ،۲‬ساختار زبانی و واژگانی شعر ‪۱۳ ..................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۹ ،۳‬ساختار نحوی شعر ‪۱۳ ...................................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۹ ،۱‬ساختار معنایی شعر ‪۱۳ .................................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۱۱‬اگر میشد ‪۱۱ .............................................................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۱۱ ،۱‬ساختار شکلی شعر ‪۱۱ ................................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۱۱ ،۲‬ساختار زبانی و واژگانی شعر ‪۱۱ ...............................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۱۱ ،۳‬ساختار نحوی شعر ‪۱۱ ................................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۱۱ ،۱‬ساختار معنایی شعر ‪۱۱ ..............................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۱۱‬تنهایی ‪۱۱ ...................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۱۱ ،۱‬ساختار شکلی شعر ‪۱۱ ................................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۱۱ ،۲‬ساختار زبانی و واژگانی شعر ‪۱۱ ................................................................................................‬‬

‫فهرست‪۴ /‬‬

‫‪ -۱ ،۱۱ ،۳‬ساختار نحوی شعر ‪۱۱ ................................................................................................................‬‬

‫‪ -۱ ،۱۱ ،۱‬ساختار معنایی شعر ‪۱۴ ..............................................................................................................‬‬

‫نتیجهگیری ‪۱۹ ................................................................................................................................................................‬‬

‫سرچشمهها ‪۱۱ ................................................................................................................................................................‬‬