You are on page 1of 6
MOT VAI NHAN XET VE SACH HAN NOM O NUGC NGOAI Nguyén Qudng Tudn* Sich Han Nom cia céc nha Nho xua dé lai hin la kha nhiéu nhung do su bio qudn khéng tot lai gap kha nhiéu tai hoa nhu chién tranh, hda hoan, 1d lut, méi mot nén dén nay di kh6éng con lai duge bao nhiéu. Hién nay, Vién Han Nom chi con Iuu gitt dugc un 5.000 dau sich (dong thanh trén 16.000 cuén) va 30.000 don vi tu ligu gdm céc loai nhu phim, kinh, nh, vi phim, ban rap céc van bia khdc trén da, chuéng déng, khanh da, bién 26, vv. Néu tinh theo tinh chat hoc thuat thi trong sé ddu sdch ndi trén chi c6 2.500 tée phdm lién quan tdi van hoc va 1.500 tac phdm lién quan tdi chinh wi, dia ly, kinh té, x4 hi, ton giao, y dugc, v.v... Ngoai s6 sach cén gitt duge ay, cé mét sé kh6ng it da bj tan lac ra nude ngoai va hién duge bio quan mét vai thu vién chuyén nganh thudc cdc nuée Y, Anh, Phap, Nhat va My. Trong thdi gian gén day, nhan dip qua tham chau Au va chau Mf, chting toi da c6é ging dén cdc thu vién dé tim hiéu vé sé séch Han N6m ma ho con lu gitt dude. 6 Phap, Thu vién Quéc gia (Bibliothéque Nationale, 58 Rue de Richelieu, 75002, Paris) con lu gitt dugc 75 bé sich chit Han va 131 b6 sdch chit Nom, trong d6 mét phan la séch do gia dinh Pelliot va gia dinh Madriolle hién ving. Dang ké 1a 48 tac phdm chit Nom viét tay ca Girolamo Majorica” vao thé ky XVII, phdn Idn 1a van xudi va mot sé it a van van. Thu vién Hiép hdi chau A (Société Asiatique, 3 Mazarine, Paris) con lu gidt dug 330 b6 sach, trong dé phan Ién 1a sach cia gia dinh Maspéro va gia dinh Demiéville hién ting. Chiing vien cia Hoi Thita sai ngoai quéc (Séminaire des Missions étrangéres, 128 Rue du Bac, 75341, Paris) c6 mdt s6 sich Hin Nom khdng 16 s6 lugng nhung dang ké hon ca 14 hai bé tir dién Anamitico-Latinum va Chinois-Annamite-Latin cita Pigneaux de Béhaine. + Thanh phi Hé Chi Minh, Vigt Nam 300_ MOT VAI NHAN XET VE SACH HAN NOM 6 NUOC NGOAI aris) cdn lta gitt duge 66 bd sach Nom, trong dé cé mot bin tuéng ¢é chép tay © ban thao chua in ctia Nam thye lye gdm Thyc luc dé luc ki phy bién va Thyc luc dé nhat ky a cd chinh fF Thu vién Lién truéng Pai hoc, Dai hoc Ngon ng Phuong Pong (Bibliotheque Interuniversitaire des Langues Orientales, 4 Rue de Lille, 75007, is) con luu git khoding 70 bé sch Han N6ém, trong dé c6 nhiéu truyén Nom dang ké hon cA la quyén Kim Van Kiéu tan truyén cia Liéu Van Dung ding ban, khac in n 1871, hién duge coi 1a cé con luu git duge 6 nhat ma & Viét Nam da khéng Ban nay chting t6i 4a xin sao chyp lai, d& phién am, k xuat biin Van hoc va Trung dj va da duge Nha n Nghién cttu Quéc hoe cho xudt ban nam 2002. Thu vign nay con c6 mot quyén Kim Van Kiéu tan truyén cia Van Nguyén Dudng ting bin do Duy Minh Thi tring san, khdc in nam 1879 8 Quang Dong, Trung Quéc cing dude coi Ia rat qui hiém. Cae truyén Ném c6 dang ké khéc c6 Tién Hoa luc (tie Hoa tién truyén cla Nguyén Huy Ty do Nguyén Thién nhuan sic), Nhj 46 mai (Binh Ty, 1876) Buém hoa (Tan Ty, 1881), Trinh thi? truyén (Giap Tudt, 1784), Tuyén phu ngé phdéi (KY Mao, 1879), Quan Am téng tit ban hanh, Hitu phiém truyén, Ong Ninh cd truyén, Pho dung tan truyén...Cé mot s6 truyén Nom chua duge phién am sang Quée nga. Ban chyp chi Nom Ban chyp cha Nom Ban Nom truyén Hoa tien Bin Nom Chinh phu ngam hién duge tang tai Thu vién hién duge tang wi tai Thu Trudng Dai hoc Ng6n ngit Vien trudng Dai hoc Ng6n Phuong Dong & Paris. ngit Phuong Dong 6 Paris. Dang ké thém nia [a thu vién nay cn cé hai khtic ngim: Chinh phu ngdm khtic va Cung oan ngdém kbtic cing déu rat qui hiém. ‘Trung tm Luu tit Hai ngoai (Centre des Archives d’Outre-mer, 29 Chemin du Moulin Detesta, 12090, Aix-en-Provence) con luu git duge mot s6 tai ligu Han Nom thude cdc triéu Thanh Thai va Duy Tan, Céc tai ligu nay déu thudc loai ban goc, viét bing chit Han nhiéu hon 1a chit Nom va c6 kém theo bin dich sang tiéng Viet hode tiéng Phap. G day cé mot bo Tu dién Han-Phaép (Dictionnaire Chinois Francais) cia Bailly do nha in Reyet Curiol & Sai Gon dn hanh nam 1889. Sach khé Idn 26x36 cm day 1904 trang, dong thanh 5 tap. 301 VIET NAM HOC - KY YEU HOI THAD QUOC TE LAN THU HAI ich duge bién soan theo th ty 214 b@, ¢6 cha thich ting chit kém theo cic tir ngtt va dich sang tiéng Phap rat d@y do. Mot b6 tir dign [én nhu vay, in 3 Sai Gon, nhung dén nay khong may ai biét dén, ké cA cdc nha bien soan tir dién cing khéng hé néu ra trong phin “sach tham khio’ Chiing t6i da nh Trung tam Luu tri Hai ngoai tm cho Up hé so vé Bailly thi duge biét quyén tir dién ay chi in cd 300 bd ma 250 bé6 da duge giti vé BO Thudc dia Phap, chi dé Igi cho Viét Nam c6 50 bd. Vi s6 sdch in qua it nén dén nay khéng cdn ai luu tri duge b6 nao. G Anh, s6 sach Han N6m duge luu ui tai Thu vién nuéc Anh (British Library, 96 Euston Road, London) va Thu vién trudng Nghién cttu A Phi (school of Oriental and African Studies, 53 Gordon Square, London) cing khéng nhiéu. Pang ké hon cA la Thu vién nude Anh cén Iu git duge 42 vo tuéng 03 (do gia dinh Antonin Landes, mot ngudi Phap ting lim viéc & Viet Nam vio cui thé’ ky XIX hién tang) va mot bin Kim Van Kiéu tan truyén chép tay nim 1894 bing chit Nom 6 chi thich bing chi Han va cé minh hoa rat cong phu (méi trang c6 vé mot bitc tranh). B6n muoi hai vé tuéng c6@ duge déng thanh 10 tap. Trude nim 1975, Thu vién nuéc Anh di Uing ton bd (phéng Anh) cho Thu vién Quéc gia (Sai Gon) nay 1a Thu vién Khoa hgc Téng hop. Nam 1998, nhan dip qua Luan Bon, chting ti da tdi Thu vién nude Anh dé tim doc ban Kiéu Ném chép tay. Ban nay so véi ban Nom Liéu Van Dudng (1871) thi thay ¢6 nhiéu cau chép gidng nhau ma khdc hin véi céc ban Nom khdc in sau nay. C6 thé ndi, c& hai ban Kiéu Nom dy déu 1a nhiing w li¢u cé quy gid dé nghién citu vé vin bin hoc. Chting téi cing tdi tham Thu vién Trudng Nghién cttu A - Phi. G day co rat nhiéu sach cia cdc nude Trung Quéc, Nhat Ban va Han Quée nhung sch Han Nom thi khéng nhiéu. Ching t6i thay bo Kham dinh Viét sit thong gidm cuong myc déng thanh 8 t4p (bia cting, gay da, ma vang) va cé ban dich sang ti€ng Phép (Les Annales Impériales de I'Annam) cia Abel des Michels?” do Hiép hdi Chau A thugc trudng Dai hoc Ng6n ngit Phuong Déng xudt ban nam 1889. Noi chung, & nude Anh cé rat ft sch Han Ném ma chi c6 nhing bd sch da dude dich sang Quéc Ngit nhu Tho van Ly Trin, Tho chit Han Nguyén Trai, Héng Ditc qu6c Am thi tap, Dai Viet st? ki toan thu, Van Dai loai ngit, Phii bién tap luc, Minh Ménh chinh yéu, tho chit Han Nguyén Du, Cao Chu Thdn thi tap, Tho chit Hain H6 Chi Minh. G Dic, chiing ti da ti Bonn, thi dé ci cia Tay Diic va duge bac si Trdn Van Tich dua di tham Thu vién Truéng Dai hoc Bonn (Die Universitat Bonn). Thu vien nay c6 rat nhiéu sdch cha Trung Quéc va Nhat Ban. Sach Han Nom thi ké nhu khéng co gi. Ong Trdn Van Tich cd ké cho t6i nghe viéc Sng di tim doc mét 302, MOT VAI NHAN XET Vé SACH HAN NGM 6 NUOC NGOAI ban Kiéu Nom cé & Thu vién Bayerische Staatsbibliothek G Munchen thudc tiéu bang Bayern Theo phiéu phan tich thu tich thi ban Kigu Nom kia 1X mot bin duy nhat thu vién da suu tap duye cho nén trén phiéu tham khado c6 ghi: “Kopieren verboten. Nur im Lesesaal benutzbar. Reproduktion nur uber den Mikroschnelldienst oder die fotostelle moglich (cm chup phdng anh. Chi duge stt dung tai phong doc. Chi cd thé in lai qua dich vu vi phim nhanh chéng hay qua phong chyp anh). Téi dinh ninh day phai 1a mot ban Nom tac phdm ctia Nguyén Du lac Idi dau ma dén day, nhu bin N6m Kim Van Kiéu tan truyén ma The British Library (Thu vign nude Anh) mua duge khong nam 1993 v6i mot gid rat dat. Cac nhan vién thu vién chdc cing nghi thé nén trude khi cing (i di tim tai liu lién hé, ho nhan manh véi tdi ring day 1a bin géc, khong phii bin in lai hay ban dich. Nhung sau m6t hdi tm kiém theo phiéu sich- tat cd ba nhan vin cing déc long tim - ho nguyng nging hing ting cho biét vi kho sch vita di chuyén dén khu vuc mdi nén ching biét tai liéu mudn tim hién nim & dau! “Tra vé chd kim viée, t6i tiép tuc lién lac thy tir va hdi tham vé quyén Truyén, Kiéu qui gid. Cudi cling, Thu vién Munchen cho biét da tim ra. Van dé bay gid JA 161 6 Bac, sich & Nam, ma sach thi chi duge doc tai phdng doc sach, theo nh quy dinh. Toi dén thu vién ving t6i & tai Detmold dé héi ¥ kién cde chuyén vién va yéu cdu hg cho 4p dung ché d6 Fernleihe™ cho trudng hgp ciia ti... Do sy can thiép cia Thu vién Detmold, cudi cing ri t6i cling mugn duge bin Kiéu chit Nom v6 gid dy. Sach giti dén thi ra chi la bin Kiéw Chiém Van Thi in tai nha in Tuong Lai dudng V6 Tanh Sai Gon, BO Van héa Gido duc va Thanh nién tai bin nam 1973! Noi cho ding, ban nay vén cé hai phén, phan chi Quéc ngi va phan chit Nom in cing rat dep, vi thé phiéu ly lich sich caia Thu vién Munchen mdi xem [i Original text va... qui hon vang. T6i phai nan ni mai nhan vién Thu vién Detmold mdi cho mang hai cuén Thugng va Ha ra pho chup lai phong anh”. Chting toi ké lai chuyén Bac si Trén Van Tich di tim doc bin Kiéu Nom dé ngudi thay quyén truyén cla Nguyén Du da duge coi trong nhu thé nao & céc thy vién nude ngoai. Chting tdi lai xin ké thém, Khi ching tdi qua Luan Dén, tdi doc ban Kiéu Nom 6 Thu vién nude Anh - bin Ném chép tay nam 1894 - thi mot nhan vién vin kin déo theo déi. Khi thay chung tdi mdi chém dé tay lén quyén sach, nhan vién dy da dén yéu cdu chiing toi dat quyén sach lén gid g6 trude mat dé doc khong duge dat tay len mat gidy Sy bio quan chu déo quyén Truyén Kiéu dy da cho ching ta thay sy tran trong ctia ho déi vdi nhiing séch cé qui hiém. G My, chiing tdi da tdi thim nhiéu thy vién cong cong va mét sé thu vien cée trudng dai hoc & nhiing tigu bang ma ching tdi cS dip ti tham quan, ké ca tht dé Washington, noi cé Thu vién Quéc hdi (The Library of Congress), 303 VIET NAM HOC - KY YEU HOI THAO GUS TE LAN THU HAL G cdc thir vién nay, phin Idn chi cé sch bing chit Quéc ngit ma khong cé may sich Han Nom. Chiing toi lay lam tiéc da khéng téi duge thu vién cdc trudng dai hoc Havard, Cornell va Yale. Ching toi nghe néi Thu vién Trutng Dai hoc Yale cé mua duge tt sich cia Maurice Durand nhung s6 sach Han Nom cting chi c6 140 quyén, ma truyén N6m chi cé Bich céu kj ngd, Budém hoa tan truyen, Hdo cdu tan truyén, Hodng Tritu truyén, Liu Binh Duong Lé tan truyen, Lit Nguyén nbdp Thién Thai tn truyen, Ly Cong tan truyen, Mai dinh m6ng ky, Ngoc Hoa cé tich truyén, Nbi d6 mai truyén, Ong Ninb cé truyén, Pham Céng tan inuyén, Phan Tran truyen, Phit dung tan truyén, Phuong Hoa tan truyen, Trinh thit truyén, Tit Thiic tan truyén, Van Tién cé tich tan truyén, vv... Ching t6i khong thay cé mot ban Kiéu Nom nao ma chi cé quyén Kim Van Kiéu cha Thanh Tam Tai Té (Nhan). Ching tdi cé téi tham mét vai nha nghién ctu cao tudi thi duge thay cdc ti sdch gia dinh cita céc vi dy cing cé mot sé sich Han Ném qui hiém. Ching toi da xin duge m6t bin Kiéu Nom, ban Kinh, nhan dé 1a Doan tudng tan thanh do Lam Noa Phu sao chép vao nam Ty Bite tht 23 (1870). Ban Ném qui nay chting t6i di phién 4m, khdo dj va di duge Nha xudt ban Van hoc va Trung tam Nghién cttu Quéc hoc xudt ban nam 2003. Noi chung, qua phan trinh bay 6 trén, chting tdi chi xin néu ra mdt vai nhan xét téng quat vé sich Han Ném hién con luu gitt duge & nudc ngoai. $6 lugng thi khong nhiéu nhung cing c6 duge mot sé sdch qui hiém ma 6 nuée ta khong con Inu gitt duge niva cHU THICH 1. Girolamo Majorica sinh & Naples (Italia) nam 1605, di tu dong Ten. Linh muc bit dau truyén gido tit nam 1619 & An D6 161 ti Ao Mon 1623, Sau dé linh myc dén truyén gido & Png Trong, Trong thé sian & Ao Mon va Bang Trong, linh muc hoe tigng Vigt, chit Nom va chit Hin. Nam 1629, linh muc bi chiia Nguyén truc xustt r6i bi cdm td & Chiém Thanh. Sau khi duge Gu nguBi BE Pao Nha gidi thot, linh myc ra truyén gifo & Pang Ngodi nm 1631. Sau khi linh myc Félix Morel chét vi dm tu, LW nm 1630 Girolamo Majorica thay thé’ lim Bé tén phi doan thuyén gido dong Ten & Pang Trong cho dén khi tir trin vao ngay 24-1-1656 Girolamo Majorica chua ch4e di phai dich thyc 1a ‘quan trong cia mot sO ngudi khiée nhu trgng hop hai quyén ti dién mang tén Pigneaux de Béhaine hay Taberd da do linh muc H6 Van Nghi va Phan Van Minh déng vai chil chét soan thio, hoac quyén ti didn Dictionnaire Annamite-Francais ca EM. Génibrel di do mét nha nho 4n danh gitip soan thio, mudi hai v6 tuéng gm cé: 1. Téng Tit Minh truyén, 2. Ly Thién Long, 3. Ma Pang Long, 4, M juyen, 5. Trin Nhac Va truyén, 6. Da hie biio truyén, 7. Bao Phi Phung teuyén, 8. Son Hau truy 9. HS Thach Hé tuyén, 10. Chau LY Ngge truyén, 11, Tit tinh gidng thé, 12, Kim Van Kidu truyen, 13, VG Thanh Lim quygn, 14, La sw tich, 15. Nhac Hoa Linh truyn, 16, 14 Chiu Hi truyén, 17. Tam qude chi, 18. Le Nguy Khoi truyén, 19. Kim Thach KY duyén, 20. An tu kigm, 21, Dao Tee Hue truyen, 23, Thach Kim Anh truyen, 24. Long hé diju ky truyen, 25. Tung bich thuyet bach, 26. Micu Pung truyén, 28. Trvong HS Nhuc truyén, 29. Tam dy tin truyén, 30 Liu nh truyén, 31. Thi thé tn thanh, 32. Han $@ tranh hiing, 33. Luu Nguyén nhap Thien ‘Thai, 34. 304 Khuyén doi thoai, 27. ‘Thuy MOT VAI NHAN XET VE SACH HAN NOM G NUOC NGOAI Trin B6 tuyén, 35. Nate Van Quan truyén, 36. Vo Nguyen Long ca, 37, Lint Binh Duong Lé ca, 38. Tay du Buting Tang ciu kinh ca truyén, 39. Ny truyén, 40. Phong hint ca truyén, 41 Trung Vien tict nghia ca teuyén, 42, Tein B6 ca. 4. Abel des Michels (1833-1910), tot nghiep Bic si Y Khoa nam 1857, chi hanh aghé i nam 16 chuyén sang hoc tigng Viet, chit Hin va chit Nom. Ong td thinh giéo su day ticng Viet & Tring Dai hoc Ngdn ngit Phuong Déng tir nam 1872 den nam 1892, Ong di dich quyén Kim Van Kiéu tan truyen, Inc Van Tién truyén sang tiéng Phip va cén bien soan quyén Dictionnaire Annamite-chit Nom An fe & Pais in nam 1877 ich tir xa qua hé thdng ce thie vign véi vai tr trung gkan etia mot Nam do Nha xuit bin Maisonney + Fernleihe li hinh thie cho mugn thy vign dia phuemg Thu tich Viet, thu’ tch Bute cla Bac si Tein Van Tich. rich tir ba va tuding Pai hoe Stanford, 6, Trong s6 a6 c6 tring Pai hoc Berkel

You might also like