AN CHI
‘Ong Tran Van Ba, Tan
Binh, TP.HCM: Trén
KTNNs6201, dng Truong
Van Quang 06 dateau hot
"Géc mdi ngu ong vé.,
du?" vada tra lbichocdu
Aéinay (tr. 83-35), Xin cho
biét An Chi cé tn thanh
cdch det van 08 nhur thé
hay khong, nhdtia y kién
cua éng Truong Van
Quang va suf ra doi cia
‘pha Vit Nam.
Tra 1éi: Cach dat-van
déclia Truong Van Quang
hoi la vi, xvanaynguéi ta
van hiéu Vien phé"la bén
yacherkhong aihiéu "pho"
trong cau tho “Gace mai
ngu 6ng vé vin phé" la...
‘¢tfa hang (nhu trong "pho
phudng”, “pho xa"...).
Nhung la nat 1 § kién
trong doan ma Truong
\Van Quang danhén manh
bang chit nghiéng sau
day; “Thdi Ba Huyén
Thanh Quan song (thi o
ViétNam-AC)chua hinh
thanh trong thu té va
trong y niém, ngén ngit
caigoila phémangynghia
la métnoi déng vui, nao
nhiét, van minh -dauhidu
cua qua trinh d6 thi hoa”
(tr34), Sé-dinhurthé vi,
theo tac gia thi “truy
nguyén vélichsu(...) phai
én sau théi Ty Bue (..)
hdi Viet Nam mdi
chu Sang hinh thal x2
hoi thuc dan nia phong
kién va bat dau mét qua
trinh dé thi hoa",
Citthea y kién tran day
ela Truong Van Quang
thi Thang Long thd! 84
Huyén Thanh Quan tat
nhién khong phai la mot
indi déng vui, nao nhiét,
van minh, va oGng chang
phai la mOt dé thi. Dieu
nay hién nhién la hoan
toan traingugc vot suthat
lich su. Xin hay dec nhiing
diéu ma sir sach da ghi
chép vé Thang Long hdi
thé ky XVII;
meron! Ky)
la dt Thang Long
néi tiéng vdi eH phe
phudng va la niém ty hao
cua ca nude, Ngoai cac
phudng, bay gig Ke Cho
con cd 8ichg. Cita Dong.
cua Nam, cho Huyén
Dinh ngang, Ba d4, Van
cu, Bac ct, Ong nudc
(Béngmac), Subuén ban:
nhdn nhip, Giao si Xanh
Phanela da md ta Thang
Long vao nam 1658 nhu
sau : “Kinh dé cua no (tic
KINN - 86 218 - 10 - 8 - 1996.
K& Cho) t6ixem 06 théién
ibang Pa-tiva dansé cling
bang, Téidadénd6onhidu
lan. N6 nam trén bd mot
con sdng gol | s6ng Cai,
36 thuyen bé nhiéu dén
ni ghé vao bo rat kho
Khan va wuot ra ngoai su
tung tuong cla ching
ta’. (Truong Huu Quynh,
Nguyén Phan Quang.
Nguyén Canh Minh, Lich
surViétNam(1427- 1858),
Q.2, 11, Ha NGI, 1971, tr.
200).
Cén thuongnhannguat
Anh la X.Bé-ron da ta
ThangLonghdi 1685nhu
‘sau: “Thanh phé Ca-cho
(K6 Cho) 06 th8 50 vai
nhiéu thi tran o A chau.
nhung lai déng dan hon.
Nnatlanhingngayméng
mét va ram am lich la
nhiing ngay phién cho,
nhan dan d cae lang lan
can, Kiukitganhhanghoa
én dong kndngthé tusng
tuong duoc. Cac con
ducing tong bay gid déu
1h thanh chat choi dén
Adi chen qua dam nguti
66100 bute trong khoang
nia tiéng dang hé fa mot
aiéu sung sung. Tat ca
hanghéa trong thanh phd,
mdi thir ban o mét phd
fiang va ac cho dé con
chia ra lam mat, hai hoac
nhiéu khu la not ma chi
NguCI trang khu moi dude
phepmdcitahang, chang
KIENTHUC NGAYNAY45khdegiedchdi, ede nghidp
doan trongcac thanh phd
eda chau Au" (Sdd, tr.
201).
GéngidosiRi-sa, sang
\Vidt Nam hdi thé ky XVAil
thi vidt ‘Cac phd a Ka
Cho dau ring, dep va lat
gach ting phan hay theo
tung dai mét, vi ngudt ta
con phai nhuéng ché
khong lat gach cho ngua,
vol, xe cla nha vua hay
(rau bodi, Nénthuong mai
lia Thang - long rat ian
va chuyén van bang con
song Cai chay qua ven
thanh. Nhd con sng nay
va s6 thuyén bé rat dong
qua lai, cho hang hoa tr
cae tinh dén ma kinh do
ducethinh wong |.) Cac
sOngngéivalhai cang sam
at nhat oa ching ta ké
ca Vo-ni-da (¥) vai tat ca
nhdingghe cand,
cfingkhéng thé chotamdt
khai niém vé hoat dong
va cu: dang con sing Ke
Chg" (Sdd, tr.201).
Nhung Viét Nam thdi
dé efing khdng chi co Ke
Chg moi f4 noi phon hoa
d6 hOi ma cdn 06 ca
Hién va HOi An (Thetnhat
Kinh Ky, thernhi Phd Hig;
Nh&t Pho Hién, nhi Hi
An).
Vé Pho Hién, ching ta
dugebiétnhursau; “Lamdt
thitranbuén ban wuathién
tu smd phia Nam thi xa
46 KIEN THUC NGAY NAY
Hung-yén ngay nay. Vao
cudi thé ky XVI - dau thé
ky XVI, Pho Hién phon
thinh tén va tré thanh mot
noi cd tiéng. Nam 1637,
4c 1ai buén Halan duoc
fap thuong diém @ day.
Bay gid, nguéi Trung-
quoe, nguoi Nhatda déng,
bu6n ban d& tap nap
Nhung nm vé sau, Anh,
Phap déucé thucing diém
@PhéHién vaday cling la
cAitramkiém soatva danh
thué thuyénbenuécngoai
cla chua Trinh voi tén goi
la Lal tiéu, Theo mé ta
cla céc giao si, bay gig
Hign gém trén 2000
nocnha cua cdc cudan tir
bon phutung dén d. Phd
Hiéndugechialam2khu:
Nam héa va Bac hoa. 0
moi khu déu cd mét so
phuéng thiicdng, phuevy
sutraodéihanghéavacu
dan dia phuong. Su thay
doi cla dong song va
nhiing bién 06 vao gitta
thé ky XVIll d& am Pho
Hién tan dan* (Sdd, tr.
203).
Vé HOi An, ching ta
eGing duoc biét nhu sau:
“La mot thanh phé cang
Jon nhait cha Bang trong.
Cac {ai budn Nhat-ban
cing vdi mét s6 cu dan
dia mere da dung lan
thanhphénayvae khoang
cuGi thé ky XVI ~ dau thé
ky XVIl. HOi-