Gop phiin tim hiéu vin d? ngudn géc nguoi Vist
VE MOI QUAN HE
co sO TAI peu
RONG sé nhitng din ‘lée it agai & nee
ta, ngwéi Murérng voi dan 36 chung 42 van
1a mgt dan te ddng ¥30 hang thir hai
sau ngiral Tay, Bing bio Mtrong, kB bén ngwrai
Vigt, sng kha 1p trung. tal mién therong du
vi trung du Bie bg Viét-nsm thude cic tinh
Nyhia-I6, Yén-bil, Phi-tho, Son-tay, Hoa-
binh, Ninh-Uinh v.v... va_hai tink Thanh-hda,
Nghé-an. Gidi han eye Bac cia vilng Murong
la mét sé huyénthuge tinh Nghia-I6 (Phi-yén,
Vin-chin), gldi han ete nam c6 the toi tn
mt, sé dja phutong phia Bic tinh Quing-binh,
Virgt khdi dja gioi muroe ta, khOng thdy noi
nao 6, ngiéi Miréng cir tri nia.
DA tir lau, khi nghién citu v8 ngwéi Madng,
nhiéu tac gla d& néu lén vin dé vé mdi quan
Né ngudn gde gitka ngwai Vidt voi ngwoi Mong,
vi néi chung déu cho ring Vigt va Mugng Ih
dng toe: dan ide Murerng ngiy may di te din
Igo Viel tich ra. DE dau chitng-cho nhan,djnh
nay, cae nha nghién ctu di dya vio nhiéu
ngudn tai khée nhau, truoc hét 1a cée tai
Neu ngén ngir hoc, rdi_ dén cde, tai liga din
Oe hge, khao cd hoc v.v... (Maspéro, 1912,
Przylaski, 1924; Goloubew, 1937; Hauricourt;
1953; NguyEn ThE Phong, 1958; Vong Hoang
Tuyén, 1963). Nhiing tal liu thuge cae Hin
vye khoa hoc trén day @éu cé y nghia quan
trong trong vige tin hiéu vin 48 quan hé Viel —
Mirong v8 m§t ngudh gée dan te.” Song ad
1— pic pia ning THAr
Tailigu vé-hinh thai
Mugag trurée day; elitra dirge.nghi
phan ching nguéi
ertu nhidu.
VIET_MUONG TREN
NHAN CHUNG HOC
NGUYEN PINIT KHOA
quyét viin dé nay, dije BIg La vE mot quan
hé ngudn gécy ching toc lie quan hé huyét
thdng gitta Vigt va Mirong tht digu khong thé
thigu duge la nhimg din ching vé mit uhan
hoe. Cho dén nay tai liéu nghién erru ve phiro ng
dign nhan hoe @6i voi cde dan tc Viél-nam
con rit nghéo ndn. Riéng ddI voi ngwoi Meng
Tal cang thin sét. PB gidl quyét vin d 06
hay khong méi quan hé ngudn géc gitta Vigt
va ngirdi Mirdng,vé mit hinh théf nhan ching,
xée dinh thinh phin ching toe ciia ho, roi
tin hanh mOt sy so sinh vA phn tich than
trong d@ rit ra nhitng Rét Iugn c&n thiét.
VE ngudi Vist, ching 101 43 tine hién vide
nghién ctu mot sé nhém thuge may dia phiro ng
trén mign Bae miroe ta (1968),
V2 ngiroi Murding ehiing tal cling 48 céng bé
mol 6 Lai ligu trong mot Nisan ciia Hot
hinh that hoc do Tong hot y hoe Viet-ram
xuit bin (1968), ‘Thoi gian via qua ching tot
Higp tye Um bidu we nguwol Miréng vd trong,
sédua ra toin bo tai lidu. vé
ngwéi Mung més ching toi thu thap. dire.
‘Trén co sé so sinh vi phfn tich nhieng
Las ign trém day, ching Ui hy vong gop mot
phin vio vige itm hitu wa gial quyét vin dé
quan he v8 mal chiing toe glia ngurdi
ngwoi Mirong, dng thoi: cung cdp th
Tigu cho vide xéc niinh mai quan hé gli
vé mit cong ding dan te.
NUAN CHENG NGUOT MUONG
Cadn sich day trén 600 trang cita mot tie gid
ngtroi Phap — Ca-di-ni-é, viét v8 nguéi Muong
aLes Mirongs) xuét bin & Pa-ri nim 1948
cfing chi nghién ciu ngwoi Murong chi yéu
ve mat dan tQe hoc. MOt sé dic ditm hinh
thal nguéi Miréng durge néu én trong chirong
MI cia cudn sich thi qui so sit khién
Khong gitp gi nhigu cho vide nghién ciru. Vi
nhir v8 nam loi ngwoi Mirong thi tit cd
nbn xét turong 41 cy thé cia tae gla la doan
sau day:«Nguol nam glol Miréng cao trung
Dinh 1,58m (min-max: 1,44'— 17,74m), e6 toe
den, 10ng may ering, long trén than it phat
trith ; so vél nik gil thi s6 nguat cd toe udn
thong gip nhigu hon, vol tt 1é 16% trin
thi thing hay Idi,c6 khi vit; m6i trén do
song khong bidu hign rd nhw & nit gli. Pa
36 06 da sing mau (56,5%), ngwroi cd da ngim
ft hon (29%), nhieng ngtroi rit sing da (9,5%)
hode rat den (4%) chi 1a 86 it” (I. Culsinier,
1948). Vé thanh phin ching tc cia _ngwoi
Murong, tac gid nhan xét 1 «...nguol Muong
khong ding nit, bi’u hign c6 sy hén ching
Yol cic din tc khic», vA din chitng cho
nban xét trén bang cich phat bigu rdt dal
khat, nhw:e... chi quan sit trén nam giét
thi 6 th n6i khOng ¢6 mot loal hinh Meng,
hoge 1d cé r&t_nhiGu cing durge. Néu ngiu
nhién dem tap hgp 8 hoke 10 nguol & cing
mOt ling thi thay ngwél nay 06 de aim cite
ngwaot Viel, ngiri kia cia nguoi Lao hay
ngirol Kh, gl cO nga tong ty nguol
Trung-quéc hay Kho-me®. Tiép a6 lei co
nbitng ¥ rét mau thudin voi 101 phat bigu trén,
nhir: Ngirot Muréng it quan hé vol che dan
t0c khac...* (Sach @i din, trang 41).
Tuy nbién, tat Tiga cia Cu-di-ni-@ la tat
ligu day nhat cung cép nhitng dic aiém binh
thal ngwoi Muong bang sO liéu eg thd.
Nhung rd rang 14 nhifog tal Méu may vi qua
so sal nén nhiéu 1m cing chi cho phép binh
dung dire vai nét dai th8 v8 ngwd! Mudng,
chit khong cho phép xc dinh duge thanh
phan nhan ching cia ngwoi Muong, vi tri
phan Ioyi cita ho, do dé khong giip gi cho
vige gial quyét vin d& quan hé Viét—Muong.
Cho nén khi d& cap dén vin a8 nay cie nha
nghién ciku du ding Iai & nhan dinh cho
ring ngwzol Vigt va Muéng co cing mot
ngudn géc chiing tc vi du thude ngwroi In-
46-né-dién (Virong Hoang Tuyén, 1960), hay
theo danh tir cia Mac-nep vi Bo-da-xi-é tht
du 14 ngwéi in-do-né-dién — Mong-cd
(Marneffe ct Bezacier, 1940). T&t nhién két
Juan 46 khéng théa man durge yéu clu dit
ra vi nhw vay thi khong cit gl ngwol Viél,
nguéi Mirong ma ci nguéi Thal, ngwai Tay,
nguoi L.0-10 cho dén ngirdt Van-kiéu, nguot
Khia, ngiroi Ba-na, Xé-@ing v.v... déu co thd
cling mOt_ngudn g6c vi theo che nha nghién
cir treoc day th! ho au 1a ngual
In-0-né-dién |
B8 Uén hanh ngbién eu nhan ching hoe
ngwéi Mong, chiing ti @i thu thp tal ligu
Igi nbi8u xf thuge cée huygn mi8n nit tinh
Hda-binh va Phi-tho (theo tén gol ci). &
huyén Tan-Igc thi Uién hanh tal ving Thech:
bi tite Muréng-bi trén hai xi k6 c€n nhau: xi
Phong-phii va Bich-giao. O& huyén Lac-thity thi
tign hanb tai vong Chi-né cing trén hai xi ké
en nhau—Phi-lio va C6-nghia. Cac huyén
Tan-lge va Lac-thiy d8u thuge nh Hda-bink.
& Phi-tho thi tién hanh nghién ctru tal xd
V6-miéu thuge huyén Thanh-son. Nhu vay 12
c6 6 nhém (3 nam, 3 ni) vol tng sO wong I
696 ngioi (342, 354 ni) phan phOi nhur sau:
Nh6m Tan-Igc: 160 nam, 125 nik; ting cong
185 ngwol.
Nhom Lgc-thity :93 nam, 125 nit; tng cong
218 ngurdi.
Nhém Thanb-son:89 nam,
cng 193 ngwat
108 ni; tng
Gidi han tud! cae d6i trong nghién cu —
tir 18 tr lén. Thanh phan lira tudt cde nhém
duge gbi trong bing IIT (phan phe lye). Tudt
trung binb cia cée nhém nay (ed nam In nit)
vio kho&ng 39 ~ 40.
Kal ngbién crru v8 ngwrot Murong chiing tot
4H chon nhitng ving ma ddng bao & that tap
trung. Trong s6 nay c6 ving Thach-bi (Murong-
bi) tinh Héa-binb la nol ma nbiZu nba nghién
citu v8 ngirdi Murong vin cho 6 1a m9t ving
«Murong géc», tire 1a ving ma ngwot Murdng
cw tra rét Iu dot. Hign nay thi Gdng bao
Mong & nbigu dja phwong khac nhir Phi
tho, Thanh-héa, Nghé-an.., eding win col tinh
HAa-binh 1a gée gac td tidn ciia ho.
Két qua sO ligu v8 dgc dit hinb thai ngwot
Muéng trinh bay & cudi bai viét, trong phin
phy Ive (Bang I, II, III). Phan tich cdc s6
ligu 46 ching toi rit ra nhitng két lugn
ehinh sau day:
1.Nhin chang ching ta th’y co sy phan
hoa glita cae nhOm Mirong (nam va nit) v8 mit
Dinh thai. Hai nhom Lgc-thy va Thanh-sen,
—V8 ic ditm métric, déu co kich thirdc giim so
véi nhom TAo-lgc: ngirdi thip hia, kich (hire
giim so voi nhdm Tan-lac: ngirei thip hon,
kich thee Au mgt abd hon thé hign tren
abiéu die ditm ome bs rong hd nbat tran,
be rong gi ma, be rong ham iid, bE cao mat
vv... Sy khée biel nay & eae ahom nit efiag
theo cling mgt htrong nhir ete mhom nam, tri
mot wii trirding hop rit cd biét,
Tuy nbién ciing €6 nhiu die aitm it pao
hoa nh: b8 ngang du, b8 rong mit, de dito
métric ving migng, miu toc vi hinh toc, mite
46 phat trign lng trén than, binh dign phing
mit v.
Riéng mhom Murony TAn-lae thi eo mot s6
@Gec trung nh sau: Nhisu die dim imétric co
kich thirée virgt lén ete nhom kia (ehi8n cao
than, bé rong nhd nha tran, be rong gd mi,
bE rong him divi. kich thyGe 8 dal mgt, bE
day haf md, nhibu dje dikin mo ti cd 1F 16
cao (khe mat xién, ngp mi goe_ nép mi trén
phat trio, tran thing, mal phdng ngang, gi
ma dO nhiéu). Neo°i ra cding ¢6 mot sd it duc
Aim ma sx bién dj khang theo mdt chigu
hurong 16 rét lim gitta cde nhom Mirong ndi
chung hoite Ita cée nhom nam va nik, Vi nh
& nhom Lac-thay thi kieh three bE doe diu &
nam giam nhiéu nhit so vt cdc nhom khdc,
nhtng & nif thi Iai khOng c6 sir phan hoa ro
ret, hove & nhém Thanh-son thi sé nam co
khe mt hep chiém tf 1¢ cao nbat (chudn sé
trung binh 153) nhtng & nit thl con 86 nay
lal th4p nha: (chuin 85 trang binh 1.75).
2, Tuy c6 thay nhitng sir khac bigt trong che
nhém Mirdng dure nghtéo ciiu, song tang hop
lal van néu lén dirge nhitng nét chung sau day
Da sang mau hoc ngtim trung binh, da sb
eng vai chun 38 15— 18 theo méu chun Lus-
han; tée den, thang; tim ude thtip, chitu cao
than trurg. bink khoding 156 — 157 em (wéi
nam gidi); kich thie dau va mit trang bink
huiic xdp xi trang bink; 08 chi 36 dau thi thoge
logi dain dai trung binh, thién vB logi dau ngdn,
v8 chi 56 m@t thi thage logi mit ngdn hope qué
ngdn ; dic ditm mongéléit 3 ving mat phat tritn
(29 — 40% khe mal xién; 45 — 60% nép mi gée);
Se miti be va det, séng mili da sb thang &
nam g°6i, & n& gidi thi da s6 lm, cénk mit
rgng trung bink ; n6i day. m6i trén dé.
Nhitng nét die tring trén day giip cho ta
saz djuh duge vj ti phan Toat cla ngtri
Mirong. Bem so sinh nhitng dije trieny nay vot
nhom logl binh in-dd-né-dién c6 «da nghm
den, chun sé khoing 15 — 25 theo mau chuan.
Lushan ; téc thing howe uén song, tuy ty 1g udn
song khOng qua cao; tf 1é np mi gde khoang
20— 40% ; cinh mil rong v.v... »(Nguyén Blah
Khoa, 1963) thi r6 ring ¢6 sy khac biét glia
ngtrol Miréng voi Logi hinh in-dd-né-dién th
hign trén mau da, hinh toc, sy phat tidn
nh’ing dje dim mon-4d-16 it & ving mit, die
didm ving nil v.¥... C6 nghia I ngtrot Maéng
¢6 da sing au hon, hinh toc thing abiéu hon,
LF lg nép mf géc cao hon, cénh mii hep hon
(nhat 1a &-nain gigi), DO chink 1A nbitng dic
dikm eta nhdm logi hinh Num — A thude tibu
ching Mon-g0-l0-it phirong nam trong hg
phan logi cia Tré-bdc-xa-rop (Teheboksarov,
1951)
Dya vao'nhitng két luja rit ra qua viée
nghién cfu dge ditm hinh thal nhan ching
ngirol Mirdng dem so sinh vol ngiot Viet
chting la sé di vio Um hidu vin G2 dyt ra ve
méi quan hg Vigt— Mirong.
N—MO6! QUAN HE vitr — MUONG
Trong phin nay ching ta hy xst mdi quan
hé Vigt— Mudng chi ve mit ching te. Ngh
14 tim higa sy khae bidt vs sy trong dong
gla Viet va Muong trén nhitng die trirng hiah
thai hoc. V8 ngwoi Vit xin xem bal viét trong
lap chi Ngt-én ctu lich sit sd 11% (thang
8-1968), Chung ta th4y co thé tiga banh durge
st so sinh cic nhém Vigt va Mudng voi nhan
vi Vigt cling nhtr Murdng tach riéng, tay phan
hoa, song vin cd nbitng dae tring kha ding
hat.
V8 nhitng de didm métrie th) cae kich
thuée & Mung thuréng glam so voi Viét. CO
thé din ra hang loat thi dy. Vi nbw chigu cao
than cia cic nhém Muéng thuong thdp hon
so voi cic nhom Vigt. Tih trung binh cdc
ahém thi Vigt'eao hon Muéng ching trén
Tom. Kich thzde dau edng giam & Muéng.
nhimng tf 1g glim glita kich thwec b& doc
va b& ngang dan khSng ddng éu lam cho
ent sé Gin & cic nhom Merong thigh v8 phia
oeiu da) trong binb, trong kbi jc trung
cha ngwal Vigt 1a nhing ngwrol diu_ngéin. 0
Muong kich thude mit efing giim ef v8 hat
chifu ngang doe. Trong uhitng kich three b&
ngang chi cd b& rong him dirdi ngiré Muong
1.e6. khuynh hwéng virgt_ngroi Viet ve do
lon, Pity nzy duge phan anh ro rét trén cdc
chi.sd him duéi~ tran: @6i vol cic ohém
Mirong,,nam, ehi sé nay virgt qua 100, Cae
Kich thirse b& doc & Muéng cfing giim. Vi
vay, Uieo chi sé mit tht cic nhom Murmg
thuge loal cO mit qué ngiin hoje & gigi han
Jog mit _ngén va qua ngéin. Cac nhém nam
ngwai Viet thi thuge loal cd mit ngfa. Su.
giim kich thiée doc vi ngang mi, nhung
Unh’theo chi's6 tht canh mii cée nhom Mirong
Ip! tuong dd! rong hon so voi Viét do sir giim
Hich thuéc b8 doc mi Ai virot so vol DE
ngaig. Nhin chung thi v8 ajc aim mé-tric
gi Muréng chi ed hal kich thée 1én hon
1 Vist kha 75: 46 1a bB rong ham dirdt
vA DE cao dt trén
di8m mo Hi eding cb sy khie
biét: V8 mdu da thi Mong cé da ngkm hon,
vé mau mal tht Mirong sde mat thim hon,
cung may ngirét Miréng a6 hon so voi Viet
St-ihiu, tf 1¢ ngwradd ed tran dO 1 & Mueng
efing é20 hon, Nhirng efing c6 h2ng loat dic
ditin' ma sir phin héa khong rd rét nhw: mau
vA tinh tée, sip phat tritn long trén thin,
btah‘dién phing mit va a9 6 > ms, mite
phit trigu nép mf g6c, 49 cao va binh dién
5c mal, 49 dd moi trén, a) vit chm viv...
Bay glo so sinh céc nhom Viel vi Muéng
Adch'riéng glita mot sd nhém thi ching ta thdy
ngirdi Muréng Lac-thily c6 mOt s6 kich thiee
mé-tric glim dl so voi cée nhém Mirémg khdc
(cbi8u cao than, DE doe @iu, bs dat mit, bs
rong migng): v8 hiréng phan héa nay thi ho
gin vol ngirot Vigt Nam-dan 18 ahém 6 nhitu
kich thude gidm. Riéng b& rong ham dwéi
thi ngwot Muong 06 kich thiée Ion hon so
vol Viét n6l chung, va vé de ditm nay ho
efing gin v6l niém Viét Nam-dan 1@ nhom
Wet 6 kich thuée ham dwt ln hon cd.
“Nhung sy tuong ding giita Vigt vi Murong
th? hién din hinh nhat trong hal nhém Viét
‘Thanh-trl va Muéng Tan-lge (nam va nit) tren
hing loat dic ditm mé-trie va die a8m md
th, Bing so saph duéi day chirng minh
itu nay: (Xem bang so sink trang 51)
2 trén cho thdy:xét 19 dic ditm mé-
tric'¥a cht, s6 thi sr khic bigt gia hal nhom
‘Vigt Thanb-trl va Muong Tan-lgc nét chung
khéng dang ké @di voi nhém nam ciing nhw
nhém nit. Ki8m nghigm bling cng thire chutin
aac
m +m
aay
chi 6 4 die ditm, & nhém ni chi 6 6 dhe
aim ma sy khée bIgt xem ed thye. Nghia la
3/4 trong sé die dim Ia tong ing, 1/4 li
khac bigt. O nhdm nam thi sy khac bigt la &
kich thiroe vi hink dang @iu:nhém Vigt cd
kich thide ddu so lon va tron hon (chi so
iu 81.3) so voi nhom Murdng (chi $6 diiu 80.4)
O nhém né& thi sir khée bigt tap trang vio
cae kich thirée b8 doe mijt va mii, din toi
sy khae bigt vé cde chi sé turong ing. Nhém
dai hon so voi. Muong.
Mot nét die tha cia Murong 1A cb duet
twong 6 rong hon so vol Viét.
khae biét d= 3 thi & nhém nam
POi voi cho die aBm mo tA tinh theo
Ié phin trim s6 d6i twrong nghién ciru ma
dhe trang cia ching Is bién di khd nite
gilla ede nhém khze nhau ngay trong cing
mot din te thi sir khae bidt giita Vide
Mirdng theo mgt si dije itm ghi trong bing
6 Uh8 coi 1a khong nhigu (higu sé khac bigt
khong qua 9%).
Nine vay xét_ mot eich tng hop nhimg tat
héu din ra trong bang co the di 161 két luin
sau day :nhém Vigt Thanh-tri va Murong Taz
lge, tuy & céch xa nhau trén 100km nbitng
rat tirong ding v8 phicong dign dic ditm hink
thai. Nu Igi so sin sy khac bigt gita ngurdt
Vigt Thanh-tri va Mong TAn-lge wot mie 6)
Khie biét trong pham vi glia cic hom Vigt
vot nhau (hoje gia eke nhom Muong vor
nhau) thi thiy sir khae bigt glia ede nhdm
Vigt (hoje Mirgng) tach riéng con Ion hon
Cho nén sy khac biét gitta Viét Thanb-tri vi
Murong Tan-lge néu 6 thi cha yéu chi c6
link chat khu oye. PO khdng 1a sit khae bigt 66
§ nghita ngudn gic.
Tom lal trén co $8 sy trong ddng rit cao
tlifa cée nhom Vigt Thanh-tri va Mirdng Tan-
lac va xét dén mite a9 bin d] cha cic dic
m hinh thai gita tat c& cde, nhom Vict
va Murdng 4% diroe phan tich va nghtén ciru,
kt luan chung nhat rit ra 14:08 mit ngudn
gic ching t6c, Vigt va Mudng Ia mot va-cé
Ind g6p chung vio mét niém — nhori Vist ~
Mudng. Dem so sinh nbieng nét die treng
chung cho ef nhém-Murdng ii-trish bay’ &
pbin I cia bal viét nay vot il nét ‘dfe
tring chung cho cae nhéin Viét “(Nybién erru
lich sir s6 113) thi thay v8 co ban La rét tirong
dng.
—50—SO SANH NHUNG pic'piitm HINA THAT CHO YEU
Gita VIET THANH- TRI VA, MUQNG TAN -LAC
Nam | Nit
Pe’ didm 7 :
; Nee Muéng | a '3Vet tag] vigt Mong | d [3Vnttnd]
: alas
$6 rong 200 160 | 158, 125
Chidu cao thin | 1587-03 | 158.3-F0.4 | 0.4) 1.50 | 148.2-b0.4 | r48.02b0.4 {0.2} 1.71
BE dye din | 85.404 | a.0-b05 | 24| 1.02+| 1780-04 | 176.405 | 1.6) 1.92
Ba ngang du | 151.003 | 147.305 wat 143.3405 | 1.9) 1.92
Chi so abu | 8130.2] 8040.2 9.81 | 81.602} 81204 | 04) 1.35
BE rong nn. |
tran | 104.920.3 | 105.620.3 |
BE rong gd ma | 139.9703 | 139.4205
BS rong ham
duet | 101.704 | 107 3404 un+| 97.904] o9.2to5 | 13! 1.92
Chi sé ham” | | |
durgi+tran | 99.gct0.4 | 100.905 | 1-1] 1.92 94.4-£0.4 | 95.4-+0.3 | 1.0 1.50
Chi s6 ham | | |
dudi—ga ma | 75.6-40.3 | 7660.3 | 1.0] 1.26 | 73,2403 | 73.640.3 | 04 | 1.26
Bear mat bk. | 181,5-40.5 | 1831-06] 1.6] 234 | 170.0--06 | 170.6E0.6 | 0.6| 2.55
BE dik mAt hat. | 1126404 | 11.305 | 1.3 1.92 | 105.604 | 102.3-b0.4 | 3.3] 1.714
1.26 | 103.8-£0.3 | 104.6404 | 0.8] 1.50
1.74 | 134.0403 | 134.303 | 0.5] 1.74
Chisé mat bk. | 7742 76.340.3 | 1.1 + 79.004 | 0.2) 1.50
Chisd mit hat. | b0.5cb0.3 | 802-405 | 08] Lt | 788-£0.8 | 769:to4 | 26 1-504
BE dat mii 46.440.2 | 45.10.2| 13) 0.814] 4240.2 | 40,040.34 24) ont
ne rong mai | 37.5:£0.2 | 96.902 | 0.6] 0.84 | 35.00.2 | a4.0+0.2 | 1.0] 0.84 +
1 56 tit 81,0260.5 to} 21% | 82.6+0.6 | 85.10.6 | 2.5] 2.55
52.4-0.3 0.7} 1.26 | 0.70.2 | 49.8-+0.2| 0.9) 0.81 +
AE. 0.6| 0.66 | 13.70.2) 13.7+0.2| 0.0] 0.84
Be day 2 moi 0.2) O84 19.9-£0.2 | 19,10.2 | 0.8 | 0.84
DO xién khe
pit %| 28.5 | 7 39.8 azo. |
(ag 16 xéen) tin] 2.21 iy 2.38 2.32 :
atm mi poo) 528 52.6 83. t
a woe} 0.7 iS 0.96 Lot :
Binh digén (%) 85.5 | 97.5 see | fy
phing mit {m wat 1 1.02 1.03
1 I
Chis thich : Trong e&ng thie chudn Khéc bist d= 3Vinb-tme, d 1a hig 6 Ete bien, m 1a ani ab
trong bish cong M cla dfe ditm ; déu 4 ghi trang bing dB chi oy “Khée bigt ther de
itm gga hai uhém i o6 the.
MUONG,
HI—XUNG QUANU- VAN BE SU PHAN HOA VIE
Mot s6'nha nghién cru, de bigt 1a cae nha A& néu Lén vin d8: Néu qivd nhur Tigh va Mirgrng
dan toc hoe, khi gia thiét rang ngwai Vigt va li dbng t6c ‘thy ho da tach ra thanh hal tir
ngiol Murdng cé cling mot ngudn géc din toc bao Rid vi trong hoan canb I{ch sir'nao? Xunk
=5t—quanh vin d@ nay hign dang co nhidu ¥ kién
khae nhau. Tuy nhién bioh nbw pha lon au
dng ¥ voi gid thiét cho rang sip phan hoa
nay 12 két qua cia thoi ky nude te chju siz
40 hd cia nguoi Trung-quéc. Bai ¥ thi ngwot
Muriyng 18 mot bd phan ngirdi Viet & ving rimng
ndi, khéng chju anh hirdng cha nén vin hoa
Han toc nén con glit dirge tinh chit thu&n nhat
ciia ngurdi Viet cd thot xura, trai lai ngurot Viet
& ving dng bang thi a8 tiép thu nén vin
hoa B&c phirong nén tién bo mau hon (S. Cuisi-
nler, 1948; Bao Duy Anh, 1956 ; TrinQuéc Vugng
va Nguyén Binh, 1964—65). BO la xét ngwoi
Mudng vé phirong dién 1a motcOng ddng dan
toc. Nhung v8 mit ching tge thi sao? Co
nhitng tac gia ciing diva trén co sé tii ligu dan
tc hoc va thOng sir két hop mA cho ring Viét
va Mirgng di phan hoa ca v8 th8 chit va sip
phan héa nay efing do két qui cia thot ky
Bac thuge. Vi nhir ¥ kién sau day cia Mac-
nep va Ro-da-xié: «Sy khéc biét hign nay cha
ho (chi ngwoi Viet va ngiroi Mudng;N.D.
Khoa chi) chi mél bat diu tir nhieng thé ky
dau tién céa cong nguyén vdo thoi ky xam
lang vA 40 ho cia Trung-quée. Ngwoi Mirong
cw trd & min nui rang tir khi téi ving nay...
th! khong bi anb hiong cia Trung-quéc ve
cae mit ching t6c, vin héa, do a6 cin Iai
thin chit hon vi di duoc ai8u kién dia ly
che ché... va “dén khi cd sir xtm ling cla
‘Trung-qude thi sy hdn ching a& xdy ra, Co 18
chinh su két hyp cudi cing nay @3 phan hoa
ngudi Vigt bién Lai voi ngiroi Muéng Lam cho
yu t6 mOn-go-I0-ft & ngurol Viét dim net hoa
(Marneffe et Bezacier, 1940).
& ay ta chwa ban lot sy phan héa Viet —
Mudng v8 mit la mot cong ding dan toe ma
bay xél xem cd hay khOng sr phin hoa v8 mat
ching tdc. V8 phirong dién nay th tai ligu di
phan tich & trén dfn toi mét két uaa khong
al6ng nhwr nhitng két Indn dan toc hoe. Nhw di
trinh bay thi ve mat ching tc Viét va Miréng
co ban la dng nat. Néa c6 nbieng khie bigt
hinh thai thi sy khdc biét d6 chi yéu khong
phat do sir hdn chiing dwoi thot Bac thude gay
ra, Thét vay digu quan trong clin duge hruy
& aay la obsm Viét Thanb-tri wa Muong Tan-
lac din ra lam @i&n hinh so sinh dé tir do rit
ra két luan vé sir tong dng cia Viel va
Muong 1a nhiing nhom ma dia vue cw tré
chang nhi¢ng c&ch nhau xa ma xét vé hoin
cinh lich sir cdn c6 ¥ nghfa @¥e bigt adi vot
nhéng két lugn rut ra, Vang thir nhat—mdt
x thuge huyén Thanb-trl & ngogl vi tha 46
H3-no} Lire [8 m9! ying glita dng bang ma sy
tiép xtc va hdn ching vol ngwol Han téc &
théi Bde thugc co nhigu kha ning xay ra
Ving thir hai — vang Thach-bi huyén Tan-lgc
tinh Hda-binh 1a ving vén dire coi la noi
cu tri xtra nhat cla ngwol Mirdng. Hoan cdnh
ia ly nh trén dang 1é 1a digu kién dé din
toi sy phan héa Viét—Muerng v8 mgt th? chat,
song tinh chit dng nhit cita cac nhom thude
cac dja phirong trén la digu khang djnh. Hon
nika xét tal cd cac ohom Viet va Mung df
duce ngbién citu ta thay yéu {6 mOn-g6-l0-it
& ngudi Viel khéng h8 dam hon so voi ngwéi
Murong nhir ¥ kién mot sé ngwoi di nén lén
Do 6 coi Muong la mau ngwai « Viel cd» hoe
coi Viétla “ngudi Muong Han héa» vb mat
chiing téc la mél ditu sai Vim.
Tuy nhiénso sinh tng hgp cdc nhém Viét
vA Murong, bén canh nbitng nét trong dng
khOng khdi thay nhitng bién dj va nbimng
khae blét, Nguyéa nhfn gay nén si bat
dng mbat nay khéng don nhat ma phire
tap. Co th do sy hdn ching voi cic te
& ké cfn tay ting noi va voi mot mire
49 nao a6, tat nhién khdng chi duéi thoi
Bac thuge. C6 th8 do sir khac biét v8 aidu
kign slob hoat vat chit gitta ving nii va ving
ding bang, trong dé co iu kign thire Sn
Djle biét la tae dong cia sy séng Diet lap
(isolement) adi voi cc ett dan ving ritng nu
ma & day la 461 voi ngirdi Murdng. Tae dong
nay lim cho mét dje digm ahat dinh nao de
vémit hinh thai lie @iw chi th® hign & mot
sd it ngudi trong edng dong, song a% dirge
cling cS va nhan Jén qua nhidu thé hé vi
cudi cing tré thiinh phd bién. Chinh nhitng
nguyén nbn niy 48 tgo ra nhitng bién dj co
Uinh cach hoan toan dja phuong throng chi
thé hién trong mt dja ban hep, nhing cing
co khi tré thinh dic trang cho mot cng
dng kha rong rai. V8 nhitng bién dj co tink
cach dia phirong co thé kB tf 16 dot nbién
cao cia nhitng ogwaicd mat sing mau & nhém
nam nguréi Mirong Tan-lac (30%) ho#e & nhom
nam vi nit ngwol Viét Cal-hil (36—39%,
Nghién ciru lich sit sé 113). COng trong tyr
nhir vay dat voi LY 1@ mhitng aguel cd tran db
Jai trong che nhOm ni ngtedi Vict Nam-din
(20%) vi ngiei Mung TAn-lac (24%). Nbirag
bién dj dja phuong trén day th8 higa & ca
cic nhém Viét cling obit cic nhom Mudng.
Trong pham vi cacnbom Viét voi nhau (box
trong cie ahém Muéng voi nbau) nhitng bién
di nay chn 1én hon nbiéu so vol nbizng sy
khac biét gira ngwoi Viet Thanb-trl va Muong
Tan-lgc 4% chon lam din binh so sinh, Rat
c6 thé Ja sy khic biét mang tinh cach dla
~Bphirong glita cic nhém Vigt & cae ving khac
nhau trén to&n quée sé lon hon so vol sit
khae biét gira cae nhém Murong. Néu co nh
vay tht efing khéng phai Li lg bot 18 dja vye
cir trad cia ngioi Muréng hep hon nbidu so
vél viing phan bé efia ngiroi Vi8t,
Bén canh nhitng bién di tap trung trong
nbizng dja ban hep Iai co nhikng khac biét n
co nét chi bi8u bién trong sd nbitng whom
Murong dirge ngbién etru ma it bi8u hién trong
che nhom Vigt va co thé Ud thant nhing nat
dye treng cita ogudt Murdag. RO rét nbat la
kieh thurae @u so giim di, hinh dang dau sy ft
nhitu dal hon, be rong ham didi trong dot
lon & cae nhom nay. Bay La nhieng phat hi
quan trong cin tiép tye theo ddl tréa co si
nhiing 121 Iigu thu thap durge v8 sau. VI 18 vin
8 bién dl cia cae dic di8m hinh that trén cét
so 1a m@t van @@ 43 durge nhidu nha nhan hoc.
trén thé gigi quan tam nghién ettu voi hy vong
rit ra durge nhikng vin a8 1y luan vé quy luat
bién dj. Sy bién di hink thal dau sg chink
1a mOl trong nhitng d& tal di dirge dé cap toi.
‘True day trong vige sir dung nhitng tal ligu
nan hoe ngirdl ta thirgng c6 khuynh hudng
gidi thich mol sy bién di nhan thdy trong
uhitag dl c6t cita hal thot ky via héa phat
hign trén cling mt dja vye bing két qu cia
hign turgng di cu va hdn ching. Nhtng thie
té cach gidi thich nhw vay khOng phil trong
moi trong hop déu ding. Khi nghién ctu
chi s6 so cla cae bé lac ngirdi Xla-vo trén dit
aire Nga, nha nan logi hoc Lién-x0 Bé-bel-do
i phat hign ring chi s5 sp cha cae nhom ew
dan mi&n Bong Mgc-tw-khoa tir thé kj XIL cho
loi nay da thay GOI ir khoing 73-74 cho Loi
79-81 (nghfa Ja tir loai dau dai thaoh dau
ngdn), ma nguyén nhan caa sip bién ddi nay
khong phit do mgt sy du nhap ete dan nao
lir ving khac tél. Theo tie gla thi dé la ahitag
bién G31 c6 Unk cach glal dogn, a tro tanh
mot quy luat bién dj ddi voi mot sé die diém
inh that (Debetz, 1948), Nbigu nba nghién cts
chal stu hun nita v8 quy luat bién dj dau sy,
digu ma trong phgm vi bal viét may khdng co
di8u kign trinh bay dy di. Nhung nguyén nhan
nho di gay nén nhikng bién dBi nay? Bay La
mgt edu hal kh, ma sy gid ap hign nay mét
child nbieng gli thiét Ngoal nguyén nan thong
thudag do hdn ching gay nén cn c6 nguyén
nan do digu kign dia ly, do sinh hoat vat
chat thay 481 lién quan dén ché dg thite Sn,
do sy bién dj tong quan voi cae adm
knic. Gin day ngiroi ta cO Khuynh hiong at
sau tim higu siuh ly cic hogt déng noi tet gla
thidt ec sy cAn bing khae nhau ddi voi cic
nhom ngirdi, voi hy vong phat hign nhitog
nguyén nhan bén trong cia cae bién dl binh
thal, Tré Iai nhitng sir khac bigt v8 hinh dang
juvakich thiréc ham duéi cha ngwot Muréng
so vol ngwrol Vit digu aT nhién thay dirge 1a
chting khong the 1a nhitng bi&n dj cé tinh cach
gial Goan ma cbf 1a nhitng khde biét dla phirong.
Nguyén nban gay nén nhitng khac bit way [a
dtu ma sw gli day doi hél phil thu thap
thém tit ligu & mot sé ving khie nik,
Két lugn cit ching tol ve si ding nhét
trong mdi quan hé ching tc giita nywol Viet
va Murong phi hop voi mdt $6 vén dé If luda
4% woe sic nhan. Chiing ta thiy khong abit
thigt ph3i co si trang hgp va trong ding vé
céc mat (khu wire dja ly, trinh dQ phat
Uida viv.) gia eGng Mng dan tc, cong
ding vin hoa va ngon ngit vol cong ding
chiing tc. Trong khi ngwoi Vig min xudi
do nhing nguyén nban lich sie hat djah
(vi nh tiép tha dnt hudng cha nén vin
hoa Bae phurong) nén v8 mit doi séng x% hol
4G phat rin hon so voi x& hdi ngwoi Mong
va din din phin héa than hai dda tge (hie
b9 We) tht v8 mit ching toc ho vin ding
nhit. Vay 1a yidi hga dja ly eda cong ddng
ching tc khong trang voi cng ddng dan toe
(hoje bd tge) va eOng dng vin hoa. Cing co
truréng hyp ngirgc Iai: nbigu dan toc cé th®
chung mgt yu 15 vin hoa hay goo ngit,
nhung @igu dd khong bude ho phai co chung
thanh phin chiing tge.
‘Tom Iai vol sip nghiéa citu va phan tich
ciia ching tdi trén co sé anirng tai liéu di tha
thap diroc, két luan chung nhit rat ra
VE phuong d en ching tdc, Viét va Mudag Ia
dag nhét. MOl s6 bién dy akan thdy trong cae
diie dim hink thai khéng dat 161 mike dg tim
bding ching cho mgt sit phdn héu v2 phucong
dign nay. Nhitu lém thi efing chi c6 th¥ cho
rig dé (a mt var.ant (ching tal dang danh tir
nay vi chia tim durge mgt lirong dirong tiéng
Vigt) cita cing mgt logt hink Vigt Rink thank
trong diéu kign sng bigt lap sudt mot thoi
gian dai hang ngdn nim. N6i mgt each khée =
ngwdi Murdng la mét b6 phan Vit da tach ra
trong mt hodn cdnh lich sik whdt dink nao db
va da cdu thanh b6 t§e riéng, song tr db dén
nay ch Murdng ldn Vig v8 co ban vin git
durge co cu th? chat ge cba tb tién trie Lép
di sink ra minh trude khi phan chia
Trong phan trén hing toi di néu len
a8 sy phan hoa Vigt—Murong ve mat ching te
= 53 —va di tri loi: Khong co sy phan hoa Viet —
Murdng v8 phirong din nay. Song v8 phirong
dign 1a mOt edng dng bd toe hole dan toc
thi rd ring di c6 sy phan hoa. Vin a8 ai
Ia: trong hoan catah Lich sit nao va tir bao gid
ngiroi Murdng v8 phirong dign 1a m9t cong dug
b9 te di Lach ra khét Vigt ? Ching toi mudn
thay phan két ludn eta bal viét bing cach néu
gl van 48 nay va gop mgt val phan suy ngbt.
Chang ta biét xung quanh vin @8 nay dang
con co nbiéu ¥ kién tranh lugn. Lam-Tam da
Um each gli quyét vin dé trén qua tén got
celia ngwei Mong va di toi két luan: *tén
yol nguol Muong khong th8 xudt hign tise
khi cO ngwol Thai dt cu sang Viét-nam, eting
khong thé c6 trurde khtc6 thanh Thing-long
mi ngn kinb té phat trign hdi 46 ak din toi
sy phan héa glita mi8n nOog thOn va mign
thanh thi, gita.mitn ngirgc va mi8n xudl»
(Lam-Tam, 1961. Trong m§t bin bio co doe
tai hi nghj khoa hoe thirdng niéa cia khoa
sit trong Bal hoe TSng hyp Ha-ngi (1961—
65), cic Ong Trin Quée Vuong va Nguyéa
Binh thi chi trirong rfing dén cui thot Bac
thuge nguoi Vigt vA Muong di phan hoa rdt
tuy ring tén gol«Muong” chi xudt hign rat
mugn v8 sau nay vt cho dén thé kj X—XI
nguéi Viet ¢% coi ngiol Muong 1a dj tc va
gol ho la ngwol Man, ngwol Lio. Dya vio thi
Nga Kkhio cd hoe thdi dat a3 ddng va vio
trayn Uhuyét nguoi Muong, cae tac gia cdn
@ixa hon va git thiét sy phan hoa Viét —
Muong ai di&n ra ngay tir sau thot ky vin
hoa Dong-son, ngbia 1a tir triréc thoi Bée
thuge (111 triéc cOng nguyén). Git dap dat
khoat van a8 nay trong cho nhitu vio cic
nha nghién offu Heh si—xa hdl, cdc aha
dan tc hoe, kh’o cd hoe. Khi ning tai ligu
nan hge thi cé phiin han ché. Tuy nhién diya
vio tat ligu higa c6 vi d& phn tich ciing voi
nhitng két lu@n co bin rat ra va trinh bay
& tréu, chung tdi eiing thi néu mot val ¥
kién nbw sau:
Do-sy twong dng con rét dam nét glita
Vidt va Mong trén ohitng de aim hinh thal
uén vige day lal mde théi gian cia sy phao
hoa Vigt—Muong (v8 mit cong ddng x2 bol)
tol nbing thoi ky qua xa sim eiia Meh sit li
@idu khong phi hyp. Cing that kho néu muda
xe dink cy th trong mét khodng thoi gian
qué hep xem tir bao gid Muéng di tach kdl
td hinh thanh mot cong ddng xi hdl vot
day di nhitng die trung cita nb, Nhung co th’
lin diye nbing sv kign ich sit Lim co sb
cho sy phan héa may va xée djnh mgt cach
tuong AO rng rif thol ky ma sy phan hoa
46 col nbir di xac 1p v8 cin bin. Trong Neh
Sir dan tOc ta mot thoi ky e6 Anh hong kha
sau sie dén do1 sdng x3 hdi vé cae mit kinh
é, chinh trl, vin héala thoi ky Bae thade.
Cho nén 61a mgt d8u kign lich sir a titng
lam eo s& cho sy phan bda cia xi hoi Viel—
Murdng. Song diréi thoi Bae thude vol chink
sich an ap béc Igt ha khée eda ngoal bang tht
sy doan két dan tge chdng ngoai xdm cling
1 iu kign han ché siz phan hoa dan tc. Cho
nén rat c6 th8 1a phai tral qua mgt thot ky
hing thinh eda dit nude sau khi da gianh
durge age lap thi Muang méi tach hin khdt
Vigt va digu chide chin cé thE noi dirye 18
cong dng Vidt — Murong khong th® phan how
sau khi x4 hgi Vigt 42 phat trimti hin thie
mot b9tdc tro thanh motdan te vol day da
nhitng yutd dije tring cho n6, Mgt thoi ky
hung thinh cfia,@at nwoe ta sau kbl gianh
Girge age lap, theo Lam-Tam, durge dink déu
bling vige xy dung thanh Thing-long (thé ky
XI, doi Ly). Gln day Ong Vin Tan, khi nghiéa
ctru “Qua trinh binh thanh va phat tribn ci
dan toc Vist? di di toi két lug 1a dén thé ky
XI thi da tc Vigt, v8 phurong dién 12 mot
cQng ddng dan thc, 4% trudéng thanh hoda
chinh va c6 ¥ thtke My di ve sire manh va
vga mang cia minh (Vin Tan, 1988), Néu qui
dung nbur vay thi It cd thé n6i thém rang
khong th8 sau khi dan toe Viét, v8 phuong
dign 1a mot eOng Ging dan toc, 4% binh thanh
thi mot bd phan cia nd ma sau nay thanh
ngwoi Mirdng mél téch ra, ma sy phan boa
Vigt —Muong da xae 1ap trirge 46. V8 sau thi
chink sich chia ré dan t9¢ thot phong kién
vu thol thage Phip eal tri eng lam cho st
phan héa nay thém sQu. Trai lal ti sau Cach
mang thing Tam ehinh sich dan toc cia Dang
chi truong cic din toc doan két va gap ao
Vin nhau lam cho ngwoi mién nil én kip
mito xudi di thie dy sy phat tri cac ving
dbng bio mikn nuit v8 cée mat ehioh tr}, kinh
(é, vin hoa va Lim cho céc bd toc va dan toc
trén dat atrée ta nich lal gin nhau vol tée
49 ngby cang nbanh hon. Sy kign chinh tr} —
xi boi quan trong nay ebac chan roi day sé
auge phan anh ci trén céu tgo v8 th chat
con ngwrdl.
-—a—