Bà i họ c 3.

1: Người âm phủ cũng khát iPhone

Người chết ở Việt Nam không hài lòng với truyền thố ng đố t và ng mã cổ truyền, như
tiền bạc. Họ muốn công nghệ hiện đại.
8 giờ tố i tạ i mê cung phố Cổ củ a Hà Nộ i, chị chủ cử a hà ng Trầ n Thu Hiền cho tờ
100 đô â m phủ cuố i cù ng củ a mình lên đố ng lử a kêu tanh tá ch bên đườ ng. Tô i đã chứ ng
kiến chị ta đố t hà ng ngà n đô tiền â m phủ , nhưng vẫ n có lẽ chưa đủ . Hiền lom khom
đống lửa và lấm tấm giọt mồ hô i. Bâ y giờ chị ta đã đố t hết tiền â m phủ . Vì vậ y, Hiền
mở mộ t hộ p cá c vậ t dụ ng cá nhâ n, chuẩ n bị trướ c để đốt vàng mã: mộ t chiếc Rolex mà u
và ng , mộ t cặ p kính râ m hang hiệu (designer glasses), mộ t bao xì gà Cuba và mộ t chiếc
iPhone X giả . Cuố i cù ng, Hiền lấ y ra mộ t chiếc Toyota Camry mà u đen. Chiếc xe giấ y nà y
khá lớ n nên việc đố t chá y là mộ t điều hết sứ c khó khă n, nhưng sau mộ t và i thao tác cẩ n
thậ n, nó đã đượ c đố t lên. Là n khó i bụ i bay và o dò ng xe cộ qua lạ i, nhưng ngườ i qua
đườ ng ít chú ý đến, chỉ có và i cá i liếc mắ t nhìn lạ i mà thô i.
Chị Hiền, 38 tuổ i, khô ng phả i là ngườ i theo chủ nghĩa vô chính phủ cũ ng chẳ ng phả i bị
các vấn đề tâm thần. Chị ta đang đả m bả o vậ n may củ a doanh nghiệp và gia đình mình.
Ngà y tô i đến thă m, ngà y 15 thá ng 8, là ngà y bắ t đầ u Lễ xá tộ i vong nhâ n, mộ t sự kiện kéo
dà i mộ t thá ng hà ng nă m đượ c tổ chứ c bở i những người theo đạo phật và Đạo giáo
trên khắ p vù ng Đô ng Á . Nó diễn ra và o thá ng thứ bả y củ a â m lịch - thườ ng bắ t đầ u từ
thá ng 8 - và đá nh dấ u việc mở ra quỷ mô n quan, khi ngườ i chết đi lang thang và quấ y
rầ y cho ngườ i số ng.
Nhiều ngườ i Việt Nam thắ p hương và cú ng lễ vậ t dà nh cho tổ tiên củ a họ quanh nă m,
nhưng trong lễ xá tộ i vong nhậ n nà y, nhữ ng nghi thứ c nà y đã biến tướng. Chú ng cũ ng
đượ c dù ng để xoa dịu cá c linh hồ n khá c: nhữ ng cô hồ n lang thang bị đà y khi số ng mắ c
tội lỗi hoặ c tham lam. Trong ngà y lễ cú ng cô hồ n, Hiền cũ ng là mộ t trong nhiều tín đồ
đố t cú ng cho nhữ ng cô hồ n nà y. Tiền â m phủ và cá c thứ tượ ng trưng xa xỉ thờ i hiện đạ i
thườ ng đượ c cho và o đố t, vớ i ý niệm là để gửi chúng sang thế giới bên kia, hiện thự c
hó a như nhữ ng mó n quà có thể sử dụ ng đượ c cho ngườ i chết.
"Việc thự c hiện nghi lễ nà y giố ng như cá c nhà thờ ở phương Tâ y," Hiền vừ a nó i vừ a
dùng câ y gậ y dà i gẩ y và o chiếc xe giấ y. "Mọ i ngườ i thờ phụ ng thắ p hương vì họ tin rằ ng
điều gì đó tồ i tệ sẽ xả y ra nếu họ khô ng là m như vậ y. Điều nà y bả n chấ t khô ng khá c gì ở
phương Tâ y. Khô ng ai muố n vậ n rủ i quấ n thâ n cả ". Rấ t ít ngườ i Việt Nam biết chính xá c
truyền thố ng nà y đến từ đâ u, và các học giả khô ng thố ng nhấ t về nguồ n gố c củ a nó .
Nhưng Hiền chỉ là mộ t trong hà ng ngà n ngườ i theo đạ o tiến hà nh cá c nghi lễ đố t và ng
mã trên khắ p khu phố cổ Hà Nộ i.
Theo truyền thố ng, nhữ ng linh hồ n lang thang khô ng hà i lò ng vớ i tiền giả được thiêu.
Nhưng ngườ i chết ở Việt Nam ngà y cà ng trở nên khắ t khe, vì vậ y cá c nghi lễ đượ c chuẩn
bị công phu hơn bao giờ hết. "Sau khi mọ i ngườ i chết, họ cầ n nhữ ng thứ tương tự ở â m
gian mà họ đã có trên dương gian," Hiền giả i thích sau buổ i lễ, lau mồ hô i trên trán bằ ng
mộ t miếng vả i ẩ m. "Giố ng như ngườ i số ng, nhữ ng ngườ i chết muố n iPhone và ô tô ."
Mộ t ngà nh cô ng nghiệp sả n xuấ t và ng mã đã phá t triển, giú p đá p ứ ng nhữ ng nhu cầ u
mớ i nà y. Trong tuầ n trướ c lễ hộ i, tô i đã đến thă m Đà o Tú , mộ t ngô i là ng ở ngoạ i ô Hà
Nộ i, nơi sả n xuấ t và cung cấ p cho Việt Nam nhữ ng lễ vậ t nà y. Bao quanh Đà o Tú là
Những cánh đồng lúa yên bình nhưng trung tâ m củ a nó rấ t nhộn nhịp và hối hả, khi
cá c nhà cung cấ p cố gắ ng theo kịp sự gia tăng nhu cầ u trong thời gian chuẩn bị cho lễ
hộ i. Má y giặ t, mà n hình tivi, má y điều hò a khô ng khí và loa karaoke - tấ t cả đều là và ng
mã – chấ t thà nh từng đống đườ ng sẵ n sà ng giao hà ng. Xe má y len lỏi qua ngô i là ng xếp
chồng lên nhau nhữ ng chiếc má y tính xá ch tay, iPad giả và bộ sạ c tương ứ ng củ a chú ng.
Tô i nhặ t mộ t và ng mã hình trụ mà u trắ ng và nhìn thấ y logo củ a Viettel, mộ t trong
nhữ ng nhà cung cấ p internet nổ i tiếng nhấ t Việt Nam. Đó là mộ t bộ định tuyến khô ng
dâ y giả để cung cấ p WiFi giả cho mộ t điện thoạ i thô ng minh giả .
Nghiện công nghệ khô ng phả i là tai họa hiện tại duy nhấ t ả nh hưở ng đến thế giớ i bên
kia. " bạ n biết đấ y, Â m giớ i cũ ng đang bị phá rừ ng," mộ t nghệ nhân đầu bóng nói vớ i
tô i khi đang xâ y dự ng khung tre cho mộ t khu rừ ng và ng mã . "Cô ng việc củ a tô i là khắ c
phụ c điều đó ." Sau khi hoà n thà nh khung hình, anh ta sẽ chuyển nó cho mộ t nghệ nhâ n
lâ n cậ n để phủ cỏ giấ y và câ y cố i trướ c khi đưa và o khu rừ ng và ng mã vớ i hình ả nh củ a
độ ng vậ t và thá c nướ c. Bấ t cứ ai mua và đố t nó sẽ giú p cây non mớ i phá t triển trong â m
gian.
Trở lạ i khu phố cổ Hà Nộ i, tô i gặ p Trầ n Quố c Việt, 68 tuổ i, ngườ i đang tiến hà nh nghi lễ
riêng cho tổ tiên củ a mình. Trờ i bắ t đầ u mưa, nhưng điều nà y khô ng có tá c dụ ng gì
nhiều để làm giảm tinh thầ n củ a nhữ ng ngườ i thờ phượ ng. Việt rú t ra và mở gó i mộ t
hộ p đồ trang sứ c bằ ng và ng bạ c và ng mã . "Nhữ ng thứ nà y dà nh cho dì củ a tô i," anh nó i,
cầ m mộ t chiếc vương miện bằ ng bìa cứ ng. "Bà ấ y muố n trở thà nh mộ t ca sĩ nổ i tiếng.
Tô i đố t nhữ ng thứ nà y cho cô ấ y vớ i hy vọ ng rằ ng họ sẽ giú p cô ấ y ở phía bên kia. Theo
mộ t số họ c viên, ngườ i chết khô ng chỉ có nhu cầ u vậ t chấ t - mà cò n có những giấc mơ
chưa được thực hiện.
Việt đả m bả o rằ ng đồ trang sứ c sẽ đến đượ c vớ i ngườ i than đã khuấ t định bằ ng cá ch đặ t
nó trên bàn thờ gia đình và cầ u nguyện trướ c lễ đố t. Ô ng kết thú c bằ ng cá ch chuẩ n bị
mộ t số á o dà i đen và tím giả , trang phụ c truyền thố ng đượ c mặ c bở i nhữ ng ngườ i già ở
Việt Nam. Anh ấ y đưa cho tô i mộ t cá i và tô i ngạ c nhiên bở i cả m giá c thậ t củ a nó , mó n
quà duy nhấ t là sự nhẹ nhà ng củ a nó . "Nhữ ng thứ nà y dà nh cho ô ng bà tô i đã chết từ
lâ u," Việt giả i thích khi cho chú ng và o lử a. "Họ số ng mộ t cuộ c số ng rấ t đơn giả n nên
quầ n á o là tấ t cả nhữ ng gì họ thự c sự cầ n. Họ thậ m chí sẽ khô ng biết iPhone là gì!
https://www.economist.com/1843/2019/08/22/vietnams-ghosts-are-hungry-for-iphones

Skill 1: Dealing with cultural-specific words

Quite often in translation, we encounter words or phrases that refer to concepts existing
only in the source language culture. These include names of dishes (sushi, bú n chả ),
customs (mừ ng tuổ i), costumes (á o dà i, kimono, hanbok), vehicles (xe ô m, tuk tuk), or
art forms (chèo, tuồ ng, cả i lương), among others. It is usually impossible for the
translator to translate those concepts word-for-word because it would result in
bewilderment among target readers. What are the strategies for translating such
words?
Look at how a Canadian journalist translate a Vietnamese word into English in his
article:
What is a xe ôm?
Literally translated, the phrase “xe ôm” means motorbike hug, but most people just say “motorbike
taxi.” They’ve been the go-to mode of cheap transportation on Vietnam’s busy streets for many
decades, and many drivers have been sitting in the exact same spot for decades. Sometimes they
have a sign that says “xe ôm” hanging off their bike, but even if they don’t, you’ll know who they are
because they’ll call out to you: “My friend! Xe ôm?”
(Written by Mathew Pike, a Saigon-based writer. Available at:
https://theculturetrip.com/asia/vietnam/articles/how-to-take-a-xe-om-motorbike-taxi-in-
vietnam/)
In the above example, the word “xe ô m” has been translated in three attempts: word-
for-word (motorbike hug), paraphrase (motorbike taxi), and loan word (xe ô m). These
are three common ways to deal with culture-related words/phrases in translation.
Another way is using loan word plus explanation, like in the example below.
Bun Bo Hue (Hue-style beef vermicelli) or Bun Bo gio heo (beef and pig's knuckle vermicelli) is a
popular Vietnamese vermicelli dish, and one of the most typical foods of Hue. 
Extracted from: https://www.vietnamtourism.org.vn/vietnam-cuisine/food-culture/five-musttry-
dishes-in-hue-city.html

In some rare cases where the two cultures share similar practices, the translator can
translate by cultural substitution (mó n nộ m/gỏ i – salad)
Depending on the context, the writer’s intention, and target readership of the
translation, a translator will decide on a suitable strategy to translate the culture-
specific words.

Tác vụ dịch thuật: Dịch các văn bản tiếng Việt sau sang tiếng Anh và các văn bản
tiếng Anh sang tiếng Việt, chú ý đến các từ / cụm từ cụ thể về văn hóa.

a. Tại chợ Đông Ba, du khách có thể tìm mua dễ dàng những đặc sản nổi tiếng xứ Huế
như: kẹo mè xửng, mắm tôm chua, nem chả, quýt Hương Cần, hạt sen Tịnh Tâm.

At Dong Ba market, visitors can easily find and buy famous Hue specialties such
as: sesame candy, sour shrimp paste, spring rolls, Huong Can tangerine, Tinh
Tam lotus seeds

b. Nộm ngó sen là món ngon rất thích hợp trong mùa hè nhờ vị chua ngọt thanh mát.

Lotus root salad is a delicious dish that is very suitable in the summer thanks to
its sweet and sour taste.

c. Mười bảy đầu bếp từ Việt Nam sẽ tham gia cùng hơn 1.000 đầu bếp từ khắp nơi trên
thế giới cho "Gout de France" (Hương vị Pháp) đầu tiên để kỷ niệm ẩm thực Pháp
vào ngày 19 tháng 3.

Seventeen chefs from Vietnam will join more than 1,000 chefs from around the
world for the first "Gout de France" (Taste of France) to celebrate French cuisine
on March 19.

d. Người Pháp có thể đã mang theo bánh mì, nhưng Việt Nam đưa nó lên một tầm cao
mới.
The French may have brought the baguette with them, but Vietnam takes it to
the next level.