Professional Documents
Culture Documents
Đến mứ c Trương Vĩnh Ký trong Souvenirs historiques sur Saigon et ses environs (Ký
ức lịch sử về Sài Gòn và vùng phụ cận) xuấ t bả n sau đó 60 nă m phả i đau đớ n thố t lên
bằ ng tiếng Latin trong bà i nó i toà n tiếng Phá p: "Vae victic" (Khố n cho kẻ chiến bạ i).
Cuộ c thả m sá t diễn ra nă m 1835, sau cuộ c vâ y hã m suố t 2 nă m thà nh Gia Định
(thà nh Quy - xâ y dự ng nă m 1790 rấ t kiên cố ); dữ dộ i đến mứ c quâ n triều Nguyễn
phả i đà o hầ m hố uố n lượ n theo thà nh (sử nhà Nguyễn ghi là "đằ ng xà " - để trá nh
đạ n tên củ a quâ n nổ i dậ y cố thủ bắ n ra) mớ i á p sá t và hạ đượ c thà nh.
Có nhữ ng số liệu khá c nhau về số ngườ i bị giết sau cuộ c nổ i dậ y thấ t bạ i này. Trầ n
Trọ ng Kim trong Việt Nam sử lược ghi 1.831 ngườ i, Nguyễn Phan Quang că n cứ
và o nhữ ng bả n mậ t tấ u nó i 1.284 ngườ i, Trương Vĩnh Ký trong Ký ức lịch sử về Sài
Gòn và vùng phụ cận nó i 1.137 ngườ i...
Nhưng dù con số nà o thì có lẽ nhữ ng ngườ i trong và ngoà i thà nh Gia Định (hiện nay
là phạ m vi bố n con đườ ng: Lê Thá nh Tô n - cổ ng chính thà nh, Tô n Đứ c Thắ ng - Đinh
Tiên Hoà ng, Nguyễn Đình Chiểu, Nam Kỳ Khở i Nghĩa) cò n số ng sau cuộ c hã m thà nh
đều đã bị giết sạ ch.
Nhữ ng ngườ i buô n bá n lẫ n khá ch hà ng thườ ng đi chợ Bến Thà nh (vố n cá ch thà nh
gầ n 2 dặ m.1 dặ m xưa khoả ng hơn 600m) chắ c chắ n đã bị "hà nh hình tứ c khắ c" -
theo Trương Vĩnh Ký.
Chợ Sỏ i đã hiện rõ trên bả n đồ củ a ngườ i Phá p và tiếp tụ c số ng trong Gia Định thấ t
thủ vịnh. Nhưng khi chợ Sỏ i đượ c ghi rõ là chợ (sau nà y khi chỉnh trang lạ i thà nh
phố Sà i Gò n, ngô i chợ nổ i tiếng này đã khô ng cò n) thì Bến Thà nh chỉ cò n tên và ... mấ t
chợ : Từ Bến Thành trải qua chợ Sỏi, loài tanh hôi lang lệ biết bao nhiêu - Nơi Chợ Lớn
sắp tới Cầu Kho, quân mọi rợ lẫy lừng nên quá lắm.
Xin nó i thêm: khô ng phả i do bị ép câ u mà Bến Thà nh mấ t từ chợ . Cuố i thế kỷ 19, khi
viết giớ i thiệu bà i Cổ Gia Định phong cả nh vịnh cuố i thế kỷ 19, Trương Vĩnh Ký cũ ng
ghi trố ng khô ng: Cái điệu vịnh Gia Định không rõ là của ai làm (...) nói về địa cảnh đất
Sài Gòn thuở trước Tây (Phú Lang Sa) chưa lấy, bất nội Bến Thành, Chợ Sỏi vô tới Chợ
Lớn, Chợ Gạo...
Ca dao thờ i đó cũ ng vậ y, như Anh ngồi quạt quán Bến Thành - Thấy em có chốn anh
đành quăng om - Anh ngồi quạt quán bà Hom - Hành khách chẳng có, đá om quăng lò
Ngô i chợ xưa hẳ n đã tan tà nh đến mứ c trên nền chợ chỉ cò n loe ngoe và i quá n xá ,
vắ ng như khu vự c quá n Bà Hom?
Do chiến tranh, hầ u hết xe hơi đều chuyển sang chạ y bằ ng than. Cá c bá c lơ đố t than từ sá ng
sớ m, đợ i khá ch đầ y xe, hà ng hó a đầ y mui thì xe mớ i lă n bá nh. Hồ i đó dâ n tình cò n chấ t
phá c, khô ng có chuyện lơ xe níu kéo khá ch, tranh già nh nhau như sau nà y.
Cá c xe xếp hà ng thứ tự từ ng chiếc, đợ i đủ khá ch thì khở i hà nh. Nó i là xe chạ y bằ ng than, chứ
thự c ra lú c đầ u cò n có than để chạ y, về sau khô ng cò n than thì xe chạ y bằ ng... củ i đò n (vì chỉ
củ i đò n mớ i có nhiều than và lâ u tà n). Nhờ câ u chuyện nà y, bá c Phú biết chắ c là từ thậ p
niên 1940 đã có xe chạ y bằ ng than, do tình trạ ng chiến tranh mà nghĩ ra, chứ khô ng phả i xe
than xuấ t hiện từ thờ i bao cấ p thậ p niên 1980.
Hai chiếc cầu nổi này được lập giúp cho khách đi bộ qua chợ Bến Thành an
toàn hơn. Bởi vì bùng binh trước chợ xe qua lại rất nhiều từ sáng đến tối.
Đầu năm 1970, mọi người chen nhau đi chơi Noel trên cây cầu nổi mới xây.
Người ta đi trêu ghẹo những cô gái đẹp và kết quả một vài người bị đấm
sưng mắt.
Sau khi xây dựng một thời gian thì hai chiếc cầu nổi đã bị tháo đi vì hoạt động
không hiệu quả. Vừa không có giá trị sử dụng, lại không có giá trị thẩm mỹ
càng khiến khó quản lý an ninh khu vực.
Người đời sau gọi hai cây cầu nổi này là cầu Thị Kiều vì là cầu trước chợ lớn
đồng thời là cách nói lái tên hai nhân vật lừng lẫy bấy giờ là Nguyễn Văn
Thiệu và Nguyễn Cao Kỳ.
Cuộc kháng chiến 9 năm chống Pháp, chợ Bến Thành lần
nữa bị thiêu rụi.
Sau năm 1975, chợ Bến Thành lần nữa được trùng tu và sự kiện trùng tu lớn
diễn ra từ ngày 1 tháng 7 đến ngày 25 tháng 8 năm 1985.
Từ nhà lồng chợ cho đến các gian hàng đều được làm mới. Chỉ có hình dáng
phía trước và tháp đồng hồ là được giữ lại.
Năm 1992, chợ được cải tạo hệ thống điện. Tất cả sạp chợ được nâng cấp từ
sạp cây sang sạp sắt.
Năm 1999, chợ được chỉnh sửa hệ thống cống rãnh, thay toàn bộ máy ngói
thành máy tôn và nền được lót gạch ceramic.
Vào lúc mới mở chợ có 400 sáp nông sản lẫn thực phẩm, chủ yếu là tự trồng
rồi bán. Hiện này thì con số này đã lên gần 1500 sạp.
Các tiểu thương tại chợ không còn hình ảnh của người phụ nữ lam lũ, chịu
khó như xưa mà là thương lại thực sự. Họ thật sự trẻ trung, xinh đẹp và dùng
ngoại ngữ rất tốt từ tiếng Anh, Hoa, Nhật, Hàn, Campuchia,…
Chợ Bến Thành có một điểm rất riêng đã xuất hiện từ xưa chính là nói thách
giá. Nếu là lần đầu tiên đến nơi này bạn sẽ phải mua một món hàng với giá trị
rất cao. Nói thách đến mức chính quyền trước năm 1975 đã treo băng rôn
trước chợ để chỉ trích hành động này. Hiện tại thì hiện tượng này được ban
quản lý chợ rà soát rất kĩ và đã đỡ hơn ngày trước rất nhiều.
Chợ Bến Thành gồm 4 cửa chính là Đông, Tây, Nam, Bắc. Mỗi cửa đều có
bức phù điêu bằng gốm nung. Bức phù điêu thể hiện bên trong chợ bán
những vật phẩm nào.
Người làm ra những bức phù điêu này là nhà điêu khắc Lê Văn Mậu và được
thực hiện vào năm 1952. Ông Mậu là giảng viên trường Mỹ nghệ Biên Hòa.
Với lịch sử hơn trăm năm, chợ Bến Thành vẫn ngày càng phát triển và trở
thành chứng nhân cho cả giai đoạn lịch sử hào hùng của dân tộc. Dù không
còn là đầu mối đi lại lớn nhất của Đông Dương nhưng chợ Bến Thành vẫn có
được tên tuổi cũng như dấu ấn riêng của mình. Và dù bao nhiêu năm sau thì
chợ Bến Thành vẫn hiên ngang tại đó với những miền kí ức đã phủ mờ lớp
bụi thời gian