CHIẾC THUYỀN NGOÀI XA – Nguyễn Minh Châu  

Nghệ sĩ nhiếp ả nh Phù ng đi thự c tế để chụ p mộ t bứ c ả nh biển sá ng sớ m có

sương mù nhằ m bổ sung và o bộ lịch nghệ thuậ t về thuyền và biển. Phù ng vác
má y ả nh đi tớ i mộ t vù ng biển, từ ng là chiến trườ ng cũ củ a anh thờ i khá ng
chiến chố ng Mĩ; và cũ ng nhâ n chuyến đi cô ng tá c nà y, anh ghé thă m Đẩ u,
ngườ i bạ n đồ ng độ i nă m xưa, hiện đang là chá nh á n mộ t toà á n huyện.

    Sau mộ t tuầ n lễ tìm kiếm, "phụ c kích", sá ng nay Phù ng đã thu và o má y ả nh
mộ t cả nh thậ t "đắ t" trờ i cho, đẹp như mộ t bứ c tranh mự c tà u củ a mộ t danh
hoạ thờ i cổ . Đó là cả nh mộ t mũ i thuyên đang hướ ng và o bờ , hiện lên trong bầ u
sương mù mà u trắ ng như sữ a có pha đô i chú t mà u hồ ng hồ ng do á nh mạ t trờ i
chiếu và o; vài bó ng ngườ i lớ n lẫ n trẻ con ngồ i im phă ng phắ c như tượ ng hiên
ra sau tấ m lướ i că ng ra giữ a hai gọ ng và y hệt cá nh mộ t con dơi... Phù ng gá c
má y ả nh lên bá nh xích củ a chiếc xe tă ng bấ m "liên thanh" mộ t hồ i hết mộ t
phầ n tư cuộ n phim, thu và o chiếc Pra-ti-ca. Phù ng vô cù ng hạ nh phú c và mã n
nguyên do cá i đẹp tuyệt đỉnh củ a ngoạ i cả nh vừ a mang lạ i.

    Ngay lú c ấ y, lạ i có mộ t chiếc thuyền đâ m thẳ ng và o trướ c chỗ Phù ng đang

đứ ng. Mộ t ngườ i đà n ô ng và mộ t ngườ i đà n bà rờ i thuyền, lộ i qua mộ t quã ng
bờ phá đi lên bã i cá t. Ngườ i đà n ô ng nó i chõ lên như quá t: "Cứ ngồ i nguyên
đấ y, độ ng đậ y tao giết cả mà y đi bâ y giờ ". Ngườ i đà n bà đi trướ c thô kệch, rỗ
mặ t, dá ng vẻ mệt mỏ i sau mộ t đêm thứ c trắ ng kéo lướ i. Theo sau là mộ t ngườ i
đà n ô ng tó c tổ quạ , châ n chữ bá t, hai con mắ t độ c dữ . Thậ t bấ t ngờ , khi đi qua
chiếc xe tă ng đến bên chiếc xe rà phá mìn, lã o đà n ô ng hù ng hổ , mặ t đỏ gay, lấ y
chiếc thắ t lưng củ a lính ngụ y ngà y xưa quậ t tớ i tấ p và o lưng ngườ i đà n bà. Hắ n
vừ a đá nh vừ a thở hồ ng hộ c, hai hà m ră ng nghiến ken két, nguyền rủ a bằ ng cá i
giọ ng rên rỉ đau đớ n: "Mà y chết đi cho ô ng nhờ , chú ng mà y chết đi cho ô ng
nhờ ! Ngườ i đà n bà nhẫ n nhụ c, khô ng hề kêu lên mộ t tiếng, khô ng chố ng trả ,
cũ ng khô ng tìm cá ch chạ y trố n.

Phù ng kinh ngạ c, vộ i vứ t chiếc má y ả nh xuố ng đấ t, nhà o tớ i. Nhưng có mộ t

đứ a bé lao qua trướ c mặ t anh, như mộ t viên đạ n lao thẳ ng tớ i đích. Nó giằ ng
đượ c chiếc thắ t lưng da, vung thẳ ng chiếc khoá sắ t quậ t và o giữ a ngự c đầ y
lô ng đen hắ c ín loă n xoă n củ a lã o đà n ô ng. Giằ ng lạ i chiếc thắ t lưng khô ng
đượ c, lã o dang thẳ ng cá nh cho thằ ng bé hai cá i tá t ngã dú i xuố ng, rồ i lã o lẳ ng
lặ ng đi về phía thuyền, nom lã o như mộ t con gấ u đang đi tìm nguồ n nướ c
uố ng.

    Ngườ i đà n bà mếu má o cấ t tiếng gọ i: "Phá c, con ơi!". Ngườ i đà n bà ngồ i xệp
xuố ng bã i cá t, ô m chầ m lấ y thằ ng bé; đứ a con lặ ng lẽ đưa mấ y ngó n tay khẽ sờ
trên khuô n mặ t ngườ i mẹ, như muố n lau đi nhữ ng giọ t nướ c mắ t chứ a đầ y
trong nhữ ng nố t rổ chằ ng chịt. Thậ t bấ t ngờ , ngườ i đà n bà buô ng đứ a trẻ ra, đi
thậ t nhanh đuổ i theo lã o đà n ô ng, cù ng trở về chiếc thuyền.

    Trên bã i cá t chỉ cò n lạ i Phù ng và thằ ng Phá c, cả hai đều đứ ng trơ ra ngơ
ngá c nhìn ra bờ phá nơi ban nã y chiếc thuyền đậ u. Như trong truyện cổ đầy
quá i đả n, chiếc thuyền lướ i vó đã biến mấ t.

    Chỉ ba hô m sau, lã o đà n ô ng độ c dữ ấ y lạ i đá nh vợ trên bã i cá t. Thằ ng Phá c

cầ m dao gă m là m vũ khí để bả o vệ ngườ i mẹ, nhưng chị gá i đã tướ c đi con dao.
Nghệ sĩ Phù ng vộ i xô ng ra buộ c lã o đà n ô ng phả i chấ m dứ t hà nh độ ng độ c á c.
Anh đã bị hắ n đá nh bị thương, phả i nằ m điều trị ở trạ m y tế củ a toà á n huyện .
Mấ y ngà y sau, khi cá c vết thương trên mặ t đã lên da non, tạ i phò ng toà á n
huyện, Phù ng đượ c chứ ng kiến cả nh chá nh á n Đẩ u gặ p ngườ i đà n bà thuyền
chà i mặ t rổ . Anh đã đượ c nghe câ u chuyện củ a chị ta.
    Lú c đầ u, mụ ta khú m nú m, sợ sệt, chỉ dá m tìm đến mộ t gó c tườ ng để ngồ i. Vị
chá nh á n mờ i, mụ cũ ng chỉ dá m ró n rén ngồ i và o mép chiếc ghế mâ y và cố thu
ngườ i lạ i. Khi nghe vị chá nh á n hỏ i "chị đã nghĩ kĩ chưa" thì mụ ngướ c nhìn
Đẩ u rồ i cú i mặ t xuố ng. Mụ ta nhìn Đẩ u rồ i chắ p tay vái lia lịa: "Con lạ y quý
tò a... Quý tò a bắ t con cũ ng đượ c, phạ t tù con cũ ng đượ c, đừ ng bắ t con bỏ nó ...".

    Ngồ i trong phò ng, Phù ng cả m thấ y ngộ t ngạ t quá , anh vộ i vén lá mà n bướ c
ra. Ngườ i đà n bà thuyền chà i chợ t nhìn thấ y, cứ nhấ p nhổ m xoay mình như bị
kiến đố t. Lá t sau nghe vị chá nh á n nó i chủ trương nguyên tắ c củ a toà á n là kêu
gọ i hoà thuậ n, thì ngườ i đà n bà thuyền chà i từ vẻ ngơ ngá c ban đầ u liền độ t
nhiên thố t lên bằ ng giọ ng khẩ n thiết: "Chị cả m ơn cá c chú ...". Vớ i điệu bộ khá c,
ngô n ngữ khá c, ngườ i đà n bà thuyền chà i kể về cuộ c đờ i mình, cả nh ngộ mình.
Thuở nhỏ , là con nhà khá giả ở trên phố , sau mộ t trậ n lên đậ u mù a, mặ t bị rỗ ;
xấ u gá i khô ng ai lấ y. Có mang vớ i anh con trai mộ t nhà hà ng chà i. Lã o chồ ng
chị khi ấ y tuy cụ c tính nhưng hiền là nh lắ m, khô ng bao giờ đá nh đậ p vợ . Chị ta
chép miệng nó i về chuyện đẻ nhiều, con đô ng, thuyền nhỏ , ngà y trướ c rấ t khổ ,
nhấ t là nhữ ng ngà y độ ng biển, vợ chồ ng con cá i phả i ă n xương rồ ng luộ c chấ m
muố i có khi hà ng thá ng trờ i. Chồ ng trố n đi lính ngụ y nên cà ng thêm nghèo
khổ , tú ng quẫ n. Từ ngà y cá ch mạ ng về đã đỡ khổ hơn. Chị ta cho biết đà n bà
thuyền chà i đẻ nhiều quá , ngườ i nà o cũ ng có mộ t sắ p con trên dướ i chụ c đứ a.
Đà n ỏ ng thuyền chà i khổ quá , hoặ c uố ng rượ u hoặ c đá nh vợ . Khi con cá i đã
lớ n, chị ta mớ i xin đượ c vớ i chồ ng là có đá nh thì đưa lên bờ mà đá nh. Chị ta
nó i như tâ m sự : trờ i sinh ra ngườ i đà n bà là để đẻ con, rồ i nuô i con cho đến
khi khô n lớ n cho nên phả i gá nh lấ y cá i khổ . Cũ ng có lú c vui, đó là lú c vợ chồ ng
hoà thuậ n, là lú c ngồ i nhìn đà n con đượ c ã n no. Cá c chú khô ng phả i là đà n bà
nô n khô ng thể biết đượ c như thế nà o là nổ i vấ t vả củ a ngườ i đà n bà trên mộ t
chiếc thuyền khô ng có đà n ô ng. Đá m đà n bà hà ng chà i ở thuyền cầ n phả i có
ngườ i đà n ô ng để chèo chố ng khi phong ba biển độ ng...

    Nghe ngườ i đà n bà thuyền chà i kể, vị Bao Cô ng củ a cá i phố huyện vù ng biển
trở nên nghiêm nghị và đầy suy nghĩ.

    Ngườ i đà n bà thuyền chà i đã khó c khi nghe Phù ng hỏ i về thằ ng Phá c. Chị ta
cho biết, nó là đứ a con mà mụ ta thương nhấ t; nó giố ng như lộ t cá i lã o đà n ô ng
từ ng hạ nh hạ mụ . Vì sợ nó là m điều gì dạ ị dộ t vớ i bố nó , mụ đã gử i nó lên rừ ng
ở vớ i ô ng ngoạ i. Tuy đượ c số ng sung sướ ng hơn, nhưng nó hay trố n về. Nó
tuyên bố vớ i cá c bác ở xưở ng đó ng thuyền rằ ng, nó cò n có mặ t ở dướ i biển
nà y thì mẹ nó khô ng bị đá nh..