Tình yêu là đề tà i muô n thuở củ a vă n họ c, nghệ thuậ t; là nguồ n cả m hứ ng bấ t tậ n củ a ngườ i

nghệ sĩ thiết tha vớ i đờ i, vớ i ngườ i. Có thể nó i rằ ng từ khi có con ngườ i thì đã có tình yêu và
con ngườ i cò n tồ n tạ i thì tình yêu cò n bấ t diệt. Lịch sử thơ ca nhâ n loạ i từ xưa đến nay đã có
biết bao bà i thơ tình nổ i tiếng khắ p Đô ng, Tây ca ngợ i tình yêu củ a con ngườ i và đã từ ng
là m xú c độ ng biết bao trá i tim củ a nhiều thế hệ. Ở Việt Nam chú ng ta, nhữ ng nă m thá ng
chố ng Mỹ cứ u nướ c, tuy phạ m vi thơ ca chủ yếu mở rộ ng về phía tình cả m lớ n như tình yêu
Tổ quố c, đấ t nướ c, nhâ n dâ n, cá ch mạ ng nhưng thơ ca vẫ n dà nh mộ t khoả ng nhấ t định cho
tình cả m riêng tư. Nhiều bà i thơ ca ngợ i tình yêu nam nữ ra đờ i trong thờ i kỳ này cò n mã i
là m xú c độ ng trá i tin bao thế hệ sau này. “Só ng” củ a Xuâ n Quỳnh – mộ t nhà thơ nữ tà i hoa –
là mộ t bà i thơ như thế. Qua đó , nhà thơ đã thể hiện niềm khá t khao củ a ngườ i phụ nữ muố n
yêu và đượ c yêu, đượ c số ng trong tình yêu hạ nh phú c thủ y chung, đượ c thể hiện rõ nhấ t
qua bố n khổ thơ đầ u:

“Dữ dộ i và dịu êm..Khi nà o ta yêu nhau”

Khi nhắ c đến tên tuổ i củ a Xuâ n Quỳnh, từ trong tiềm thứ c củ a mỗ i ngườ i yêu vă n chương
đều biết tiếng thơ bà là tiếng nó i nhâ n hậ u, thủ y chung, già u trự c cả m, tha thiết khá t vọ ng
hạ nh phú c đờ i thườ ng và Só ng là mộ t trong nhữ ng tá c phẩ m tiêu biểu cho phong cá ch vă n
chương đặ c trưng đó . Nă m 1967, nhâ n mộ t mộ t chuyến đi thự c tế ở biển Diêm Điền (Thá i
Bình), khi đứ ng trướ c biển khơi rộ ng lớ n, nhữ ng tâ m tư tình cả m củ a bà đượ c bộ c bạ ch qua
nhữ ng vầ n thơ và đó là cơ sở để Só ng ra đờ i. Bà i thơ đượ c in trong tậ p “Hoa dọ c chiến hà o”.
Bà i thơ có sự song hà nh hình tượ ng giữ a “só ng” và “em”: “Só ng” và “em” có lú c tá ch ra để soi
chiếu và o nhau, có lú c lạ i hò a hợ p thố ng nhấ t. Bở i thế, só ng có thể nó i là mộ t ẩ n dụ khô ng
hoà n toà n cho em, cho vẻ đẹp tâ m hồ n ngườ i phụ nữ trong tình yêu và trong cuộ c số ng.

Bằ ng cá i nhìn thơ và tâ m hồ n nhạy cả m, Xuâ n Quỳnh đã phá t hiện thấy ở hiện tượ ng só ng
củ a tự nhiên khô ng ít nhữ ng đặ c tính củ a ngườ i phụ nữ . Nghe tiếng só ng vỗ mà như nghe
đượ c tiếng lò ng củ a mình, củ a nhữ ng ngườ i con gá i đang yêu:

“Dữ dội và dịu êm

Ồn ào và lặng lẽ”

Trong hai câ u thơ đầ u tiên, tá c giả đã sử dụ ng nhữ ng hai cặ p tính từ trá i nghĩa nhằ m miêu
tả đượ c đặ c điểm củ a só ng biển: cặ p “dữ dộ i – dịu êm” và cặ p “ồ n à o – lặ ng lẽ”. Thô ng
thườ ng khi đứ ng giữ a nhữ ng cặ p tính từ trá i nghĩa ấy là quan hệ từ để biểu đạ t lên sự tương
phả n như “tuy – nhưng”, thế nhưng ở đây thì nhà thơ Xuâ n Quỳnh lạ i sử dụ ng quan hệ từ rấ t
đặ c biệt “và” vố n để biểu đạ t mố i quan hệ cộ ng hưở ng, cộ ng thêm và nố i tiếp. Như vậy
nhữ ng đặ c điểm tưở ng chừ ng như đố i lậ p lạ i có vẻ thố ng nhấ t vớ i nhau và sẽ luô n tồ n tạ i
trong mộ t chủ thể là só ng. Trong cá i dữ dộ i lạ i có nét dịu êm, trong cá i ồ n à o lạ i chứ a đự ng
sự lặ ng lẽ. Nhữ ng trạ ng thá i đố i lậ p ấy củ a só ng cũ ng chính là nhữ ng trạ ng thá i đố i lậ p xuấ t
hiện trong tâ m hồ n ngườ i phụ nữ khi yêu. Trong tình yêu, tâ m hồ n củ a ngườ i phụ nữ khô ng
hề bình lặ ng mà chứ a đầy nhữ ng biến độ ng: có khi thì sô i nổ i cuồ ng nhiệt, cũ ng có lú c lạ i e
lệ, kín đá o, có lú c đằ m thắ m nhưng có lú c lạ i hờ n ghen.

Tá c giả tiếp tụ c sử dụ ng thêm biện phá p nghệ thuậ t nhâ n hó a trong hai câ u thơ tiếp theo,
con só ng đượ c nhâ n hó a thô ng qua độ ng từ “tìm” trong hà nh trình đi từ sô ng ra đến biển:

“Sông không hiểu nổi mình

Sóng tìm ra tận bể”

Tá c giả đã vô cù ng khéo léo sử dụ ng độ ng từ “tìm” giú p nhâ n hó a con só ng để cho ta thấy

đượ c sự chủ độ ng củ a nhữ ng con só ng, con só ng đã chủ độ ng chố i bỏ đi nhữ ng phạ m vi chậ t
hẹp là “sô ng” để có thể vươn tớ i nhữ ng phạ m vi rộ ng lớ n bao la hơn là “bể”. Khá m phá
nhữ ng khô ng gian tồ n tạ i củ a só ng, Xuâ n Quỳnh phá t hiện ra: hà nh trình củ a só ng từ sô ng
ra biển cũ ng là hà nh trình con ngườ i đến vớ i tình yêu: phả i biết vượ t qua nhữ ng giớ i hạ n
bả n thâ n chậ t hẹp để hò a nhậ p và o biển đờ i rộ ng lớ n, kiếm tìm hạ nh phú c. Đó là hà nh trình
dấ n thâ n tự nguyên, say mê để tìm đến hạ nh phú c và số ng trọ n vẹn. Đó chính là điểm mớ i
mẻ, hiện đạ i trong cả m xú c, tâ m hồ n ngườ i con gá i: mạ nh mẽ và tự do, sẵ n sà ng phá vỡ mọ i
giớ i hạ n và rà o cả n để đến vớ i hạ nh phú c củ a mình – mộ t sự kiếm tìm có ý thứ c trong tình
yêu.

Như vậy trong bố n câ u thơ đầ u tiên, nhà thơ đã giú p chú ng ta nhìn lạ i đượ c hai đặ c điểm tự
nhiên và vố n có củ a nhữ ng con só ng và cũ ng chính tá c giả đã phả i sử dụ ng thêm hai câ u thơ
để khẳ ng định lạ i sự hiển nhiên và vố n có ấy:

“Ôi con sóng ngày xưa

và ngày sau vẫn thế”
Thá n từ “ô i” đượ c đặ t lên đầ u như mộ t sự phá t hiện đầy thú vị về trạ ng thá i tình cả m đã trở
thà nh quy luậ t muô n thuở rồ i. Nữ nhà thơ đã khẳ ng định đượ c nhữ ng đặ c điểm ngà n đờ i
vố n có củ a con só ng, từ quá khứ “ngày xưa” cho đến thờ i điểm tương lai “ngày sau” con só ng
vẫ n luô n luô n chứ a đự ng nhữ ng trạ ng thá i đố i lậ p, vẫ n luô n vậ n độ ng dự a trên mộ t quy luậ t
tră m sô ng đều đổ ra biển. Trạ ng từ khẳ ng định “vẫ n thế” mộ t lầ n nữ a giú p biểu đạ t châ n lý
ấy sẽ khô ng bao giờ có thể đổ i thay. Đố i vớ i ngườ i phụ nữ trong tình yêu cũ ng vậy, tình yêu
khô ng có tuổ i: “ngày xưa”, “ngày sau vẫ n thế”: vẫ n “dữ dộ i và dịu êm”, “ồ n à o và lặ ng lẽ”. Tình
yêu muô n đờ i, vớ i muô n thế hệ nhưng vớ i tuổ i trẻ đang khá t số ng và khá t yêu nhấ t, đặ c biệt
“bồ i hồ i”. Chẳ ng thế mà Xuâ n Diệu khẳ ng định:

“Làm sao sống được mà không yêu

Không nhớ không thương một kẻ nào”

Ta tự hỏ i vì sao trong sá u câ u thơ đầ u tá c giả chỉ cho chú ng ta hai đặ c điểm tự nhiên, vố n có
củ a con só ng? Để giả i đá p cho điều này nữ sĩ viết tiếp hai câ u thơ:

“Nỗi khát vọng tình yêu

Bồi hồi trong ngực trẻ”

Ở nhữ ng dò ng thơ trên nhà thơ muố n diễn tả nhữ ng đặ c điểm tự nhiên củ a con só ng chỉ để
đến đây nhằ m phá c họ a đến con só ng tâ m hồ n chứ khô ng chỉ là con só ng biển, só ng lò ng
nữ a. Só ng muô n đờ i khô ng thay đổ i thì tình yêu sẽ mã i mã i song hà nh cù ng vớ i con ngườ i
và khá t vọ ng tình yêu cũ ng sẽ là khá t vọ ng muô n đờ i mà thể hiện rõ nhấ t là tuổ i trẻ. Nhữ ng
từ “khá t vọ ng”, “bồ i hồ i” và hình ả nh “trong ngự c trẻ” đã diễn tả thậ t mã nh liệt mộ t trá i tim
vớ i nhữ ng nhịp đậ p dồ n dậ p vì khá t khao, mộ t tâ m hồ n đang rạ o rự c niềm đam mê tình yêu
củ a tuổ i trẻ. Ta thấy thậ t ra, con ngườ i có thể yêu ở bấ t kỳ độ tuổ i nà o, nhưng tuổ i trẻ là độ
tuổ i khá t khao tình yêu cháy bỏ ng nhấ t. Vớ i Xuâ n Quỳnh, cò n tuổ i trẻ là cò n khá t vọ ng củ a
tình yêu bồ i hồ i…

“Trước muôn trùng sóng bể

Em nghĩ về anh, em
Em nghĩ về biển lớn
Từ nơi nào sóng lên?"
Vớ i khô ng gian mênh mô ng, bao la củ a biển cả , tiếng só ng trù ng điệp từ ng cơn, dậ p dìu như
nhữ ng suy nghĩ củ a ngườ i thiếu nữ . Nhữ ng tră n trở đến rồ i lạ i đi, hình ả nh só ng biển hiện ra
vớ i khô ng gia mênh mô ng kết hợ p cù ng biện phá p tư từ điệp từ "Em nghĩ" thể hiện nhữ ng
tră n trở , suy nghĩ trong tâ m trí nữ thi sĩ đượ c gợ i ra hà ng loạ t đầy suy tư. Suy tư về anh, về
em. Suy tư về biển lớ n. Trướ c cá i mênh mô ng, vô hạ n củ a biển cả bao la, nhà thơ liên tưở ng
đến cá i mênh mang, vô hạ n mà tình yêu cũ ng có . Nhữ ng thứ rộ ng lớ n, vô tậ n thườ ng để cho
ngườ i ta nhiều suy nghĩ và tră n trở , khá t khao kiếm tìm đá p á n. Biển lớ n, biển dậ p dìu biết
bao cơn só ng để ta phả i thắ c mắ c "Từ khi nà o só ng lên?" Giố ng như tình yêu cũ ng mênh
mang, vô tậ n, mang đến trong lò ng ngườ i biết bao cung bậ c cả m xú c, để ta nhiều khi phả i
thắ c mắ c tình yêu có từ bao giờ . ‘Đặ c biệt, nếu để ý dấ u phẩy ngă n cá ch ở câ u thơ thứ hai
chính là mộ t cá ch là m “điệu thơ” rấ t có duyên củ a Xuâ n Quỳnh. Nó khiến câ u thơ vố n đơn
thuầ n mang tính chấ t tự sự , bỗ ng dưng đượ c thổ i hồ n để mang chú t ngậ p ngừ ng, â u lo vố n
là nét đặ c trưng củ a hồ n thơ Xuâ n Quỳnh - mộ t hồ n thơ nhạy cả m, già u trự c cả m. Câ u thơ đã
đặ t cả ngườ i đượ c nhớ và ngườ i đang nhớ và o trong mộ t mạ ch chảy, khiến cho cả m xú c thơ
cà ng rạ o rự c, cà ng cho thấy tấ m lò ng củ a nhâ n vậ t trữ tình trong tình yêu. Cho nên khô ng
khó hiểu nếu như ngườ i con gá i ấy cò n tră n trở , bă n khoă n nhiều đến như thế này:

“Sóng bắt đầu từ gió

Gió bắt đầu từ đâu
Em cũng không biết nữa
Khi nào ta yêu nhau?”

Cắ t nghĩa, lý giả i về nguồ n gố c củ a tình yêu đã từ ng có chà ng thi sĩ Xuâ n Diệu vớ i cặ p mắ t

xanh non rờ n biếc khẳ ng định: Là m sao cắ t nghĩa đượ c tình yêu? Thì vớ i Xuâ n Quỳnh bà
khô ng ham lí giả i, phâ n tích dù trong lò ng có bao bứ c xú c đò i tìm ra tậ n bể, để đượ c thấ u
hiểu, để đượ c đồ ng điệu. Lý giả i theo quy luậ t củ a tự nhiên, só ng là bắ t đầ u từ nhữ ng cơn
gió , nhữ ng cơn gió ấy là biến độ ng mặ t biển tạ o nên nhữ ng lớ p só ng vỗ . Cứ thế tuầ n hoà n,
nhưng đến câ u hỏ i ” gió bắ t đầ u từ đâ u”, nhà thơ lạ i khô ng có đá p á n. Cũ ng giố ng như, tình
yêu sinh ra từ lú c nà o bà cũ ng khô ng hay biết, khô ng dễ gì tìm kiếm câ u trả lờ i. Vì vậy mà
ngườ i con gá i ấy dù khá t khao, dù mã nh liệt thế nà o cũ ng phả i lắ c đầ u vì khô ng thể lý giả i
nổ i. Tình yêu đượ c đặ t cạ nh biển cả , phả i chă ng nữ sĩ đã ngầ m khẳ ng định tình cả m ấy bao
la như biển cả và dạ t dà o như nhữ ng con só ng cuộ c xô ? Trâ n trọ ng tình cả m đó cho nên
ngườ i con gá i cũ ng hoà n toà n bấ t lự c trong nỗ lự c tìm kiếm nơi khở i sinh củ a tình cả m. Tình
yêu cũ ng rộ ng dà i và bí ẩ n như chính thế giớ i tự nhiên vậy, ta yêu lú c nà o mà ta cũ ng chẳ ng
hay biết, chỉ biết rằ ng có mộ t thứ tình cả m giả n dị mà tự nhiên đến, khiến lò ng ta chợ t chơi
vơi

Vớ i nhữ ng giá trị đó , 4 khổ thơ đã gó p phầ n khô ng nhỏ là m nên thà nh cô ng củ a “Só ng” và
khẳ ng định hồ n thơ Xuâ n Quỳnh. Đọ c thơ bà , chú ng ta dườ ng như cũ ng cả m nhậ n đượ c
rung độ ng tình yêu và lắ ng nghe đượ c tiếng lò ng mình. Vì vậy, vượ t qua sự bà o mò n củ a thờ i
gian, thơ Xuâ n Quỳnh vẫ n có mộ t sứ c số ng mã nh liệt trong lò ng độ c giả .Viết về đề tà i tình
yêu, Xuâ n Quỳnh đã để lạ i cho vă n họ c Việt Nam nhiều thi phẩ m xuấ t sắ c.

Như vậy, qua hình tượ ng só ng, Xuâ n Quỳnh đã diễn tả nhữ ng trạ ng thá i, cung bậ c khá c nhau
củ a tâ m hồ n ngườ i phụ nữ trong tình yêu. Sự song hà nh hình tượ ng só ng và em đã khắ c họ a
vẻ đẹp vừ a dịu dà ng, tinh tế vừ a chủ độ ng, mã nh liệt, vừ a truyền thố ng vừ a hiện đạ i củ a
mộ t tình yêu châ n thà nh. Bề sâ u tâ m tình củ a nhâ n vậ t trữ tình kết hợ p vớ i hình thứ c thơ 5
chữ , việc sử dụ ng và “phá vỡ ” ẩ n dụ chính là yếu tố quyết định giá trị bà i thơ. Bở i thế, con
só ng ấy vừ a là biểu hiện hiện củ a tình yêu muô n đờ i vừ a là nhịp đậ p củ a tình tình yêu hiện
đạ i hô m nay.

“Vớ i Xuâ n Quỳnh, thơ là số ng, số ng là thơ. Cứ hết mình số ng, hồ n nhiên viết, trú t trọ n vẹn
cá i tô i củ a mình và o mộ t thi phẩ m, thi tứ , mỗ i thi ả nh, thi điều đó là cá ch thơ Xuâ n Quỳnh.
Khô ng mặ t nạ , khô ng son phấ n, khô ng vay mượ n, khô ng lên gâ n, Xuâ n Quỳnh đã gử i mình
và o thơ.” (Chu Vă n Sơn). Và Xuâ n Quỳnh đã số ng mã i bằ ng nhữ ng câ u thơ như thế.
Khổ thơ thứ nă m là khổ thơ có số lượ ng câ u thơ nhiều nhấ t trong “Só ng”. Sá u câ u thơ đứ ng
giữ a thi phẩ m như mộ t đợ t só ng lò ng cồ n lên cao nhấ t từ tâ m điểm củ a tá c phẩ m trong đó
bố n câ u thơ đầ u là nỗ i nhớ bờ â m ỉ, tha thiết củ a con só ng:

“Con sóng dưới lòng sâu

Con sóng trên mặt nước
Ôi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được”

Tá c giả đã sử dụ ng điệp từ “con só ng” lặ p lạ i liên tiếp nhiều lầ n. Qua đó khô ng chỉ tạ o mộ t
giọ ng thơ sô i nổ i phù hợ p vớ i mạ ch cả m xú c mà cò n nhấ n mạ nh hình tượ ng con só ng đang
cuộ n chảy, trà o dâ ng trong nỗ i nhớ . Dướ i ngò i bú t tinh tế củ a nữ thi sĩ, nhữ ng con só ng ấy
trở nên có hồ n hơn, chấ t chứ a nhữ ng suy tư, tình cả m như mộ t con ngườ i thự c sự . Đó là nỗ i
nhớ da diết, nỗ i nhớ cồ n cà o về bến đỗ thâ n thương “bờ ”. Bằ ng biện phá p nhâ n hó a đặ c sắ c
vớ i độ ng từ “nhớ ”, ngườ i đọ c dườ ng như có thể cả m nhậ n đượ c mộ t nỗ i niềm đau đá u ẩ n
hiện trong hình hà i con só ng biển. Đặ c biệt hơn nữ a, Xuâ n Quỳnh cò n sử dụ ng cặ p từ đố i lậ p
già u sứ c gợ i “trên mặ t nướ c” - “dướ i lò ng sâ u”, “ngày” - “đêm” vừ a tạ o nên cấ u trú c song
hà nh, đố i xứ ng vừ a khiến cho ngô n ngữ thơ câ n xứ ng hà i hò a, nhạ c điệu thơ nhịp nhà ng
nhưng trên hết là để nhấ n mạ nh nỗ i “nhớ bờ ” khô n nguô i củ a só ng. Dù ở bấ t cứ nơi đâ u, dù
đang ngủ yên dướ i lò ng biển sâ u thẳ m hay vậ n độ ng trên đạ i dương bao la thì con só ng vẫ n
luô n “nhớ bờ ”, vẫ n luô n hướ ng về nơi phương xa, về nơi dừ ng châ n bình yên củ a mình. Nỗ i
nhớ ấy luô n thườ ng trự c trong hình tượ ng con só ng và nó dườ ng như bao trù m lấy cả
khô ng gian mênh mô ng củ a biển cả , kéo dà i miên man khô ng dứ t theo thờ i gian. Dù trong
ngày êm ả hay đêm vắ ng lặ ng, con só ng vẫ n thao thứ c “khô ng ngủ đượ c”. Nữ thi sĩ tiếp tụ c
sử dụ ng biện phá p nhâ n hó a đầy tinh tế, già u tính biểu cả m. Nỗ i “nhớ bờ ” ấy phả i cồ n cà o,
da diết như thế nà o mớ i có thể khiến con só ng “khô ng ngủ đượ c”? Khô ng cò n là thứ vô tri,
vô giá c nữ a mà con só ng ấy từ lâ u đã mang trong mình cả mộ t tâ m hồ n, mộ t tâ m hồ n biết
“nhớ ”, biết “khô ng ngủ đượ c” vì nỗ i tră n trở . Đọ c nhữ ng câ u thơ này, ngườ i ta khô ng chỉ cả m
nhậ n đượ c nhữ ng â m điệu sô i nổ i, mã nh liệt củ a só ng mà cò n hình dung đượ c nhữ ng con
só ng đang trà o dâ ng giữ a biển cả vớ i nỗ i nhớ bao trù m cả khô ng gian, kéo dà i theo thờ i
gian.

Từ nỗ i nhớ củ a só ng, Xuâ n Quỳnh đã bày tỏ nỗ i nhớ củ a “em” mộ t cá ch đầy tự tin, trự c tiếp:
“Lòng em nhớ đến anh
Cả trong mơ còn thức”

Nếu ngườ i phụ nữ trướ c khi chỉ dá m bày tỏ nỗ i nhớ mộ t cá ch giá n tiếp thì ngườ i phụ nữ
trong thơ Xuâ n Quỳnh đã phá vỡ rà o cả n mà chủ độ ng, trự c tiếp khẳ ng định tình yêu củ a
mình. Ở đây Xuâ n Quỳnh đã dù ng từ “lò ng” thậ t chính xá c để diễn tả tình cả m củ a ngườ i phụ
nữ vớ i tình yêu. Lò ng là chố n sâ u kín nhấ t củ a tâ m hồ n, lò ng là kết tinh củ a tình cả m đượ c
chưng cấ t trong mộ t thờ i gian dà i qua biết bao thử thá ch. Vì vậy mà tấ m lò ng ấy khô ng chú t
hờ i hợ t mà là gan, là ruộ t củ a ngườ i phụ nữ . “Lò ng em nhớ đến anh” là câ u nó i khẳ ng định
giả n dị, châ n thà nh mà nồ ng nà n, da diết và đầy tá o bạ o. Điều này chứ ng tỏ nỗ i nhớ và tình
yêu củ a ngườ i phụ nữ phả i rấ t cháy bỏ ng, tha thiết và mã nh liệt mớ i có thể có đủ can đả m
để khẳ ng định đượ c tấ m lò ng củ a mình mộ t cá ch chủ độ ng như vậy. Đây cũ ng chính là vẻ
đẹp củ a tình yêu tự do, hiện đạ i. Để rồ i nỗ i nhớ ấy khô ng chỉ cò n là ở cả m xú c hay ý thứ c mà
nó đã trở thà nh nỗ i nhớ củ a tiềm thứ c: “Cả trong mơ cò n thứ c”. Nếu chỉ hiểu theo nhậ n thứ c
củ a lí trí thô ng thườ ng thì khi mơ là đang ngủ mà trạ ng thá i ngủ là hoà n toà n đố i lậ p vớ i
trạ ng thá i thứ c. Cho nên “cả trong mơ cò n thứ c” là điều rấ t vô lý, trá i vớ i nhậ n thứ c thô ng
thườ ng. Tuy vậy nhưng câ u thơ vẫ n đượ c ngợ i ca và đó n nhậ n. Tạ i sao lạ i như vậy? Có lẽ là
bở i nó đượ c lý giả i bở i quy luậ t củ a tình yêu. Trong tình yêu, mọ i thứ vô lý đều có thể trở
thà nh hợ p lý và ở đây cũ ng vậy. Có lẽ chỉ ngườ i đã và đang số ng trong nỗ i nhớ củ a tình yêu
mớ i có thể cả m nhậ n trọ n vẹn nhữ ng cung bậ c cả m xú c ấy. Có thể nó i, Xuâ n Quỳnh đã đem
đến cho ngườ i đọ c nhữ ng cả m nhậ n sâ u sắ c mà mớ i mẻ về tình yêu trong tâ m hồ n ngườ i
phụ nữ . Đây cũ ng là trạ ng thá i tình cả m tiêu biểu cho nhữ ng ai đã , đang và sẽ yêu. Và đằ ng
sau nỗ i nhớ “anh” tha thiết ấy là mộ t lờ i khẳ ng định đầy mạ nh mẽ cho mộ t tình yêu sâ u sắ c
và cao đẹp.

Ở khổ thơ thứ sá u, ta lạ i bắ t gặ p mộ t vẻ đẹp củ a ngườ i phụ nữ khi yêu: đó là lò ng thủ y

chung, son sắ t. Ngườ i phụ nữ trong thơ Xuâ n Quỳnh khô ng chỉ mạ nh mẽ vươn ra biển lớ n
tìm tình yêu mớ i trọ n vẹn hơn, đẹp đẽ hơn mà cò n là mộ t ngườ i con gá i thủ y chung vớ i tình
cả m củ a mình, tuy sẵ n sà ng bỏ lạ i mọ i thứ nhưng khi tìm đượ c bến bờ hạ nh phú c lạ i mộ t
lò ng mộ t dạ vớ i ngườ i mình yêu:

“Dẫu xuôi về phương Bắc

Dẫu ngược về phương Nam
Nơi nào em cũng nghĩ
Hướng về anh - một phương”

Trướ c hết ở hai câ u thơ đầ u, chú ng ta thấy cá ch diễn đạ t củ a Xuâ n Quỳnh thậ t thú vị:

“Dẫu xuôi về phương Bắc

Dẫu ngược về phương Nam”

Trong cá ch nó i quen thuộ c củ a ngườ i Việt Nam, ngườ i ta thườ ng chỉ nó i “xuô i Nam ngượ c
Bắ c”. Thế nhưng Xuâ n Quỳnh lạ i viết “xuô i Bắ c ngượ c Nam”. Tạ i sao tá c giả khô ng viết theo
quy luậ t thô ng thườ ng mà bấ t ngờ đả o ngượ c như vậy? Lú c ấy, phương Nam là tiền tuyến,
miền Bắ c là hậ u phương mà ta thườ ng nó i xuô i về tiến tuyến, ngượ c về hậ u phương. Điều
này khẳ ng định rõ hơn nhữ ng gian nan, tấ t tả , ngượ c xuô i cá ch trở éo le mà “em” phả i đố i
diện. Phả i chă ng, nhà thơ cò n muố n khẳ ng định cho dù vạ n vậ t luô n đổ i thay, cuộ c đờ i luô n
điên đả o, lò ng ngườ i dễ thay đen đổ i trắ ng, dễ biến ngượ c thà nh xuô i, thì ngườ i phụ nữ vẫ n
luô n thủ y chung son sắ t trong tình yêu. Nhà thơ cò n sử dụ ng nghệ thuậ t điệp cấ u trú c
“dẫ u…” nhằ m khẳ ng định sự mạ nh mẽ, tá o bạ o và châ n thà nh củ a ngườ i phụ nữ khi yêu. Dù
có phả i trả i qua tấ t cả nhữ ng thay đổ i thă ng trầ m, ngườ i phụ nữ vẫ n luô n thủ y chung vớ i
tình yêu và hạ nh phú c vớ i sự lự a chọ n củ a mình. Dườ ng như Xuâ n Quỳnh muố n phủ nhậ n
tấ t cả nhữ ng khó khă n, trá i ngang để yêu – mộ t tình yêu đích thự c mà ngườ i phụ nữ khao
khá t có đượ c.

Khép lạ i trong lò ng ngườ i đọ c là hai câ u thơ:

“Nơi nào em cũng nghĩ

Hướng về anh - một phương”

Lờ i thơ đọ c lên thấy tiếng lò ng da diết củ a ngườ i phụ nữ khi yêu. Ta khô ng nghe thấy tiếng
lò ng củ a só ng chỉ nghe thấy tiếng lò ng củ a em. Xuâ n Quỳnh đã khẳ ng định mộ t cá ch châ n
thà nh, mạ nh mẽ: Dù ra Bắ c hay và o Nam, dù đi ngượ c hay về xuô i, dù lên rừ ng hay xuố ng
biển, dù ở bấ t cứ nơi đâ u, dù có đi tớ i châ n trờ i gó c bể, dù em có phả i cá ch xa đến chừ ng nà o
thì em vẫ n luô n nghĩ về anh, luô n hướ ng về anh. Và dù trờ i đấ t vũ trụ có bố n phương, tá m
hướ ng thì trá i tim em chỉ có mộ t phương duy nhấ t - phương anh. Dấ u “-” đặ t giữ a câ u thơ,
tá ch hai chữ “mộ t phương” riêng thà nh mộ t vế. Chính điều đó đã tạ o nên điểm nhấ n, sâ u
lắ ng, nồ ng nà n củ a xú c cả m thơ. Xuâ n Quỳnh quả thự c đã rấ t tự tin và châ n thà nh bày tỏ
tình cả m thủ y chung củ a mình trướ c anh. Đó là sự tự tin củ a ngườ i phụ nữ bả n lĩnh dá m yêu
và cũ ng dá m đi đến tậ n cù ng để đạ t tình yêu củ a cuộ c đờ i.

Tấ m lò ng thủ y chung trong tình yêu là vẻ đẹp gắ n liền vớ i truyền thố ng củ a ngườ i phụ nữ
Việt Nam. Đồ ng thờ i đây cũ ng là phẩ m chấ t quan trọ ng củ a tình yêu đích thự c, củ a hạ nh
phú c đờ i thườ ng. Ca ngợ i về tấ m lò ng thủ y chung củ a ngườ i phụ nữ trong tình yêu đã khẳ ng
định giá trị nhâ n vă n cao đẹp trong thơ Xuâ n Quỳnh.

Để có đượ c tình yêu vừ a sô i nổ i thiết tha, mã nh liệt vừ a trong sá ng thủ y chung thì con só ng
phả i vượ t qua đạ i dương mênh mô ng để đến vớ i “bờ anh”.

“Ở ngoài kia đại dương

….
Dù muôn vời cách trở”

Ngườ i phụ nữ đang yêu tin và o tình yêu sẽ đến bến bờ hạ nh phú c dù trả i qua bao khó khă n
thử thá ch. Đú ng vậy! Mộ t tình yêu châ n chính, đích thự c, mộ t niềm tin mã nh liệt và o tình
yêu sẽ giú p họ vượ t qua bao só ng gió cuộ c đờ i cậ p đến bến bờ tương lai củ a hạ nh phú c. Hãy
nhìn và o hiện thự c như trở thà nh quy luậ t, dù gió có ở thậ t xa nơi bã i bờ thì nó cũ ng sẽ tìm
đến nhữ ng bã i cá t dà i dù trả i qua thậ t nhiều khó khă n. Tình yêu củ a em dù gặ p biết bao trở
ngạ i em vẫ n vượ t qua để đến bên anh, đến mộ t má i ấ m gia đình như Chế Lan Viên từ ng viết:

“Cây nối đầu cây chạy đến em

Đếm cây hoài lại mọc cây thêm
Tình anh làm cái cây sau chót
Về tới quê em mọc tận thềm”

Ba khổ thơ vớ i nỗ i nhớ , sự tră n trở và tấ m lò ng chung thủ y son sắ t cù ng vớ i phép lặ p, nhâ n
hó a, ẩ n dụ , sử dụ ng cá ch nó i ngượ c vớ i nhữ ng hình ả nh đố i lậ p đã khẳ ng định niềm tin
mã nh liệt và o tình yêu, tình yêu đẹp sẽ vượ t qua mọ i thử thá ch. Tha thiết vớ i tình yêu, khao
khá t số ng mã i trườ ng tồ n vớ i tình yêu nhà thơ đã có chú t khắ c khoả i, lo â u về sự tan chảy
củ a thờ i gian, đờ i ngườ i cũ ng mong manh và hạ nh phú c củ a trá i tim yêu Xuâ n Quỳnh cũ ng
vậy. Nhưng nhớ da diết, yêu thương nồ ng nà n luô n đồ ng hà nh vớ i nỗ i lo â u khắ c khoả i:

“Cuộc đời tuy dài thế

Năm tháng vẫn đi qua
Như biển kia dẫu rộng
Mây vẫn bay về xa”

Đờ i ngườ i tră m nă m ngỡ dà i thă m thẳ m nhưng con tà u thờ i gian cứ vun vú t lao đi khô ng
chờ đợ i chú ng ta. Bằ ng sự chiêm nghiệm củ a mộ t trá i tim đầy nhạy cả m nhà thơ nhậ n ra vũ
trụ mã i vĩnh hằ ng - cuộ c đờ i con ngườ i thì hữ u hạ n

“Cuộc đời tuy dài thế

Năm tháng vẫn đi qua”

Lo lắ ng tình yêu đổ vỡ , phai nhạ t, khi đứ ng trướ c sự chảy trô i củ a thờ i gian. Nhưng ngườ i
phụ nữ ấy vẫ n luô n tin và o tương lai củ a tình yêu, và o ý nghĩa đích thự c củ a tình yêu

“Như biển kia dẫu rộng

Mây vẫn bay về xa”

“Só ng” là mộ t tá c phẩ m thà nh cô ng vang dộ i củ a Xuâ n Quỳnh. Bà i thơ bộ c lộ tấ t cả nhữ ng

cung bậ c trong tình yêu, thể hiện tình cả m son sắ t, thủ y chung, tha thiết, cao thượ ng cù ng
bao nỗ i nhớ thương, niềm tin yêu và o tình yêu cao cả khô ng chấ p nhậ n mộ t tình yêu tầ m
thườ ng và nhỏ hẹp. Khá t vọ ng mộ t tình yêu cao đẹp thủ y chung. Phả i có mộ t tâ m hồ n thủ y
chung thì mớ i có nhữ ng vầ n thơ đẹp và lung linh đến vậy. Xuâ n Quỳnh đã gó p mộ t hơi thở
đắ m say, mộ t tiếng só ng đẹp đẽ là m tươi thắ m thêm cho thi đà n hiện đạ i Việt Nam.
Tưở ng rằ ng bà i thơ sẽ bị lã ng quên, nhưng trá i lạ i, nó lạ i đó n nhậ n đượ c cả m tình vô cù ng to
lớ n từ phía độ c giả có lẽ là vì Xuâ n Quỳnh đã thể hiện mộ t niềm tin mạ nh mẽ và o sứ c mạ nh
củ a tình yêu:

“Cuộc đời tuy dài thế

Năm tháng vẫn đi qua
Như biển kia dẫu rộng
Mây vẫn bay về xa”

Ở đây tình yêu đượ c đặ t trong cả khô ng gian và thờ i gian. “Cuộ c đờ i” là khoả ng thờ i gian
hữ u hạ n củ a con ngườ i, cò n “nă m thá ng” là thờ i gian vô thuỷ, vô chung. “Biển” là khô ng gian
bao la, rộ ng lớ n nhưng vẫ n chứ a đự ng trong nó nhữ ng giớ i hạ n, “mây” là kẻ lã ng tử phiêu
du khắ p thế gian rộ ng lớ n. Đặ t trong chỉnh thể, khổ thơ nằ m giữ a khổ 7 – niềm tin và o sứ c
mạ nh tình yêu củ a cá i tô i trữ tình và khổ 9 khá t vọ ng về mộ t tình yêu bấ t tử thì khổ thơ này
đã diễn tả trá i tim củ a ngườ i phụ nữ luô n tin và o tình yêu. Chị tin rằ ng dẫ u cuộ c đờ i tuy dà i,
thì nă m thá ng vẫ n đi qua; biển kia dẫ u có rộ ng đến đâ u thì mây vẫ n cứ bay về xa. Như tình
yêu củ a em và anh cũ ng vậy, dù có bao cá ch trở , chô ng gai thì ở phía cuố i con đườ ng, chị tin
rằ ng đó là mộ t tình yêu hạ nh phú c. Có lẽ vì niềm tin này mà bà i thơ đã vượ t qua nhữ ng nă m
thá ng khố c liệt nhấ t để trở thà nh đoá hoa thơm ngá t hương giữ a gió Là o cá t trắ ng.

Tuy vậy, Xuâ n Quỳnh vẫ n là mộ t ngườ i phụ nữ rấ t đa sầ u đa cả m, chị đã từ ng trả i qua nhữ ng
đổ vỡ nên trá i tim chỉ chứ a đầy nhữ ng vết sẹo do tình yêu. Do đó mà nhữ ng câ u thơ củ a
nhữ ng phầ n nà o cũ ng thể hiện đượ c mộ t trá i tim đầy bấ t ổ n. Nhìn ở mộ t khía cạ nh khá c, ta
bắ t gặ p trong khổ thơ này là nhữ ng sự trá i ngượ c qua cá ch thể hiện “tuy”, “nhưng”, “dẫ u”,
“vẫ n” đã đem đến cho ngườ i đọ c cả m nhậ n đượ c mộ t trá i tim đa sầ u, đa cả m. Tuy có niềm
tin mã nh liệt và o tình yêu, nhưng chị vẫ n luô n lo sợ . Chị lo sợ rằ ng cuộ c đờ i dẫ u có rộ ng đến
đâ u thì nă m thá ng vẫ n có thể trô i qua, biển kia dẫ u có bao la thì mây cứ trô i đi về miền thơ
mộ ng thì liệu rằ ng tình yêu củ a đô i mình có bền lâ u. Liệu nhữ ng khó khă n, trắ c trở củ a cuộ c
đờ i có là m tình yêu đô i ta bị chia rẽ. Sự lo sợ này cũ ng đã từ ng đượ c Xuâ n Quỳnh bộ c bạ ch:

“Tôi biết chắc mùa xuân rồi cũng hết”

Hay nỗ i lo sợ về mộ t tình yêu khô ng vữ ng bền đã đượ c chị thể hiện:

“Lời yêu mỏng mảnh như màu khói
Ai biết tình ai có đổi thay”

Tuy vậy, nhữ ng nét lo sợ , nhữ ng dự cả m bấ t ổ n này lạ i gó p phầ n thể hiện mộ t trá i tim mã nh
liệt. Bở i khi có yêu, ngườ i ta mớ i sợ mấ t, bở i khi yêu trá i tim mớ i lo sợ rằ ng “lờ i yêu mỏ ng
mả nh như mà u khó i” mớ i sợ rằ ng “tình anh có đổ i thay:. Khổ thơ đã diễn tả khá t vọ ng, niềm
tin và o mộ t tình yêu đầy mã nh liệt củ a nhâ n vậ t trữ tình, đồ ng thờ i vớ i đó là nhữ ng dự cả m
đầy bấ t ổ n trong tình yêu.

Bằ ng trá i tim củ a mộ t ngườ i phụ nữ hồ n hậ u, châ n thà nh, luô n khá t khao về mộ t tình yêu
châ n thà nh, bình dị đờ i thườ ng nên Xuâ n Quỳnh muố n giữ trọ n vẹn tình yêu củ a mình:

“Làm sao được tan ra

Thành trăm con sóng nhỏ
Giữa biển lớn tình yêu
Để ngàn năm còn vỗ”.

Ở đây, Xuâ n Quỳnh đã thể hiện mộ t cá i tô i luô n muố n vĩnh viến hoá , bấ t tử hoá tình yêu.
Tình yêu đố i vớ i chị như thế là chưa thỏ a, chị muố n “tan ra” để hò a mình và o “ tră m con
só ng nhỏ ” hò a mình và o tình yêu củ a nhâ n loạ i, củ a trờ i đấ t, củ a thiên nhiên vĩnh hằ ng. Bở i
vì chỉ có như vậy mớ i có thể chiến thắ ng đượ c thờ i gian, chiến thắ ng đượ c khô ng gian hữ u
hạ n củ a cuộ c đờ i. Chị muố n hoà tan tình yêu củ a bả n thâ n và o tình yêu cuộ c đờ i vĩnh hằ ng
vì chị biết rằ ng só ng cứ luô n như thế, luô n cồ n cà o mộ t nỗ i nhớ bờ khô n nguô i đến mứ c
“ngày đêm khô ng ngủ đượ c”. Chị muố n tình yêu củ a mình đượ c như thế, tồ n tạ i bấ t tử cù ng
thờ i gian, vẹn nguyên cù ng nă m thá ng. Ở đây Xuâ n QUỳnh cò n thể hiện mộ t cá i tô i khá t
khao yêu, khá t khao về mộ t tình yêu vẹn trò n bấ t tử . Nhưng cá i tô i ở đây khô ng hề có mộ t
chú t ích kỷ riêng mà luô n muố n tan ra hoà mình, dâ ng hiến trong khú c ca yêu mã nh liệt củ a
cuộ c đờ i.

Bằ ng cả tấ m lò ng mình, Xuâ n Quỳnh đã ghi dấ u và o lò ng ngườ i đọ c về mộ t tình yêu vô cù ng

châ n thà nh, da diết vớ i mộ t cá i tô i luô n luô n mã nh liệt vớ i tình yêu, dẫ u vẫ n mang trong
mình nhữ ng lo â u bấ t ổ n. Chị luô n muố n bấ t tử hoá tình yêu củ a bả n thâ n để khiến cho tình
yêu cò n vẹn nguyên mộ t mà u. Cá i tô i củ a nhà thơ luô n luô n muố n dâ ng hiến, luô n luô n
muố n số ng mã i vớ i mộ t tình yêu thuỷ chung son sắ c. Bằ ng nhữ ng câ u thơ nă m chữ , lờ i thơ
dịu dà ng và đằ m thắ m Xuâ n QUỳnh đã khiến cho ngườ i đọ c khô ng thể quên về hình ả nh
ngườ i con gá i luô n luô n yêu mã nh liệt, luô n luô n muố n số ng mã i cù ng tình yêu. Qua bà i thơ
Só ng, Xuâ n Quỳnh đã thể hiện đượ c tinh thầ n và sự lạ c quan củ a tuổ i trẻ Việt nam trong
thờ i kỳ mưa bom bã o đạ n.

Gấ p lạ i nhữ ng trang thơ đầy cả m xú c củ a Xuâ n Quỳnh, ngườ i đọ c có lẽ sẽ khó có thể quên
đượ c hình ả nh củ a mộ t cá i tô i trữ tình vớ i khá t khao yêu mã nh liệt dẫ u vẫ n ngậ p trà n tră n
trở bă n khoă n. Bằ ng tấ t cả nhữ ng gì mình có , Xuâ n Quỳnh đã có nó i hết qua bà i thơ Só ng.
Chắ c hẳ n, bà i thơ sẽ luô n là mộ t trong nhữ ng vầ n thơ tình hay nhấ t trên thi đà n Việt Nam.
Bà i thơ dù đượ c sá ng tá c từ khá lâ u nhưng chắ c chắ n sẽ luô n cò n mã i, số ng mã i vớ i bạ n đọ c
mọ i thờ i.