DEN 322

Gaz Türbini
Karakteristikleri ve
Kombine tahrik sistemleri
Gaz Türbinleri

Büyük hacim kaplayan ve ağır

buhar türbini tesislerine göre gaz
türbinlerinin yapısı basittir.
Basitlik ve göreceli olarak hafiflik
gaz türbinlerinin en önemli iki
avantajını oluşturur. Gaz
türbinleri bir ünite olarak güç
dönüşümü yaptıklarından sadece
türbin değil türbine gaz
sevkeden diğer elemanlar ile
birlikte bir ünite olarak
performans hesaplanır.

Rolls Royce WR21 Gaz Türbini

Gaz Türbinleri

Gaz Jeneratörü Güç bölümü

Hava Egzost

Y.O.

Kompresör Kompresör Güç

Türbini Türbini

Y.O.

Gaz Türbini ünitesinin elemanları

Y.O. : yanma odaları
Gaz Türbinleri

GE LM2500 Gaz Türbini ünitesi

 Gaz Türbinleri – Temel bağıntılar
Diski döndüren moment, Newton’un
C2 ikinci kanunu gereği:

T = m& (r1Cu1 − r2Cu 2 )

r2
ifade edilebilir. Burada Cu, C’nin teğet
ω bileşenidir. Akışkan ve disk arasındaki
birim zamandaki enerji transferi, güç,
r1 moment ile açısal hızın çarpımına eşittir:

E = m& ω (r1Cu1 − r2Cu 2 )

C1 Lineer disk hızı, U = ωr olduğundan

E = m& (U1Cu1 − U 2Cu 2 ) yazılabilir.

U1Cu1 > U 2Cu 2 ise, E pozitiftir ve akışkan tarafından diske iş

yapılır. Disk bir türbini ifade eder.
Gaz Türbinleri – Kompresörler
Kompresör veya türbinlerin esas karakteristikleri, akış hızı ile basınç
artışı arasındaki ilişkidir.

Kompresörler
Santrifüj (merkezkaç) kompresörler, akışkanın diski veya impeleri
dönüş yönüne dik doğrultuda, radyal olarak terkettiği cihazlardır. Bu
tip kompresörlerin yapısı basit olduğundan daha çok küçük
makinalarda kullanılırlar.
Gaz Türbinleri – Kompresörler
Tipik bir santrifüj kompresörün performans diyagramı

Boyutsuz parametreler

m& θ m& T02 T0

=
δ p02 p0
N N
=
θ T02 T0
Gaz Türbinleri – Kompresörler
Eksenel kompresörler, akışkanın girişten çıkışa kadar bazı hallerde
birkaç kademeden geçerek dönüş yönünde eksenel olarak hareket
ettiği cihazlardır. Santrifüj kompresör kullanan birkaç yüz beygirlik
küçük makinalar haricinde, gemi gaz türbinlerinde eksenel tip
kompresör kullanılır.
Gaz Türbinleri – Kompresörler
Tipik bir eksenel kompresörün performans diyagramı
Gaz Türbinleri – Türbinler
Türbinlerde santrifüj ve eksenel olarak yapılabilirler, gemi gaz türbinlerinde
eksenel tipte türbinler kullanılır. Eksenel tipte bir türbin için:

C A2 = C 2 − Cu2
C A2 = w2 − (U − Cu )
2

Burada, CA C’nin eksenel bileşeni ve w

akışkanın diske göre göreceli hızıdır. Bu
Disk
bağıntılardan:

UCu =
2
(
1 2
C + U 2 − w2 )

Enerji denkleminde bu ifade her iki taraf için de uygulanırsa:

( ) (
E = m& C12 − C22 + w22 − w12 ) Eksenel türbin için: U12 −U 22 = 0

w1 = w2 türbin aksiyon (impuls) türbinidir

impuls nedeniyle reaksiyon nedeniyle
kinetik enerji artışı kinetik enerji artışı
w1 ≠ w2 türbin reaksiyon türbinidir
Gaz Türbinleri – Türbinler
Dizayner C2’yi mümkün olduğu kadar kısa tutarak diski terkeden enerjiyi
minimuma indirmeye çalışır veya enerji kullanım oranını, en iyi U ve C’yi
seçerek maksimum yapmaya çalışır.

Aksiyon türbini için enerji kullanım oranı:

U (Cu1 − Cu 2 ) Eksenel türbin için: U 1 = U 2
ε=
1 2
C1
2
β1 = β 2 ise Cu1 = C1 cos α ve Cu 2 = −(C1 cos α − 2U ) yazılabilir.

Enerji kullanım oranı bağıntısı yeniden düzenlenirse:

4U  U
ε=  cos α − 
C1  C1 

Enerji kullanım oranını maksimum yapan U/C1 tesbit edilmek istendiğinde:

U 1 U
ε max → = cos α bulunur. Pratik bir değer, α < 24 o
→ ≈ 0.5
C1 2 C1
Gaz Türbinleri – Türbinler
Tahrik makinasının karakteristikleri moment – dev/dak veya güç – dev/dak
olarak ifade edilir. İdeal tek kademeli aksiyon türbini için:

U = 2πNr

ve akışkan ile disk arasındaki enerji değişiminin moment ve açısal hızın

çarpımına eşit olduğu göz önüne alınarak enerji kullanım oranı ifadesi,
moment kullanım ifadesi halinde düzenlenebilir:

8πr  U
εT =  cos α − 
C1  C1 

C1 sabit ise, moment U’nun veya dev/dak’nın lineer bir fonksiyonudur.

U 1 4πr cos α
= cos α olduğunda (en iyi değer): εT =
C1 2 C1
U 8πr cos α
=0 olduğunda (0 dev/dak): εT =
C1 C1
Türbine sabit hızda gaz gönderilmesi halinde 0 dev/dak’daki moment en iyi
kullanımdaki (dizayn koşulu) momentin iki katıdır.
 Gaz Türbinleri – Türbinler
İdeal tek kademeli aksiyon türbini için karakteristik eğriler:

T P
2Tr Pr

Tr

Nr dev/dak Nr dev/dak

T N P N  N
= 2− =
Tr Nr 2 − 
Pr N r  Nr 
r: dizayn koşulları, εmax olduğu dev/dak
Gaz Türbinleri – Türbinler
Kombine Tahrik Sistemleri
Gaz türbinleri, diesel motorlar ve buhar türbinleri değişik
kombinasyonlarda kullanılabilirler.

CODAD – COmbined Diesel And Diesel

Birden fazla diesel motor ortak dişli donanımına bağlanarak gerekli güç
çıkışı temin edilir.

COGAG – COmbined Gas turbine And Gas turbine

İki gaz türbini ortak dişli donanımına bağlanarak güç çıkışı iki kat arttırılır.
Kısmi yük işletilmesinde, bir gaz türbini tam yükte çalışırken diğeri düşük
yükte çalıştırılabilir

COGOG – COmbined Gas turbine Or Gas turbine

Daha küçük bir gaz türbini dizayn gücünde seyir hızı için kullanılır. Büyük
türbin yüksek güç gereksiniminde devreye girer ve küçük türbin devreden
çıkar.
Kombine Tahrik Sistemleri

CODOG – COmbined Diesel Or Gas turbine

Diesel seyir ekonomisi için kullanılır ve yüksek güç gereksiniminde gaz türbini
devreye girerken diesel devreden çıkar

CODAG – COmbined Diesel And Gas turbine

Diesel ve gaz türbini hidrolik kaplin veya kavramalarla pervane şaftına
bağlanır. Gaz türbini yüksek güç gereksinimini karşılar, hatvesi kontrol
edilebilir pervane kullanılır.

COSAG – COmbined Steam turbine And Gas turbine

Seyir buhar türbinleri ile yapılır, yüksek güç gaz türbinleri tarafından
karşılanır. Buhar ve gaz türbinleri ortak devir düşürme dişli donanımına
bağlanırlar.

COGAS – COmbined Gas turbine And Steam turbine

Gaz türbini esas gücü temin eder ve buhar türbini güç çıkışını arttırır. Gaz
türbininin egzostu yardımcı buhar kazanında buhar üretimi için kullanılır
Kombine Tahrik Sistemleri - CODAD
Kombine Tahrik Sistemleri - COGAG
Kombine Tahrik Sistemleri - COGOG

1- yüksek güç gaz türbinleri

2- seyir gaz türbinleri
3- devir düşürme donanımı
Kombine Tahrik Sistemleri - CODOG
Kombine Tahrik Sistemleri – Karakteristikler (COGAG)
P, kW
iki eş gaz türbininin
toplam güç eğrisi

tek gaz
türbininin
güç eğrisi
pervane
yük eğrisi

dizayn devri

N, dev/dak

Birden fazla makinanın güç ve moment karakteristikleri her makinanın

karakteristikleri toplamıdır. Diyagramda tek olarak çalıştırılan makinanın dizayn
devrine ve gücüne ulaşamayacağı görülmektedir.
 Kombine Tahrik Sistemleri – Karakteristikler (CODOG)
Düşük güçte uzun peryotta işletme (seyir) ve yüksek güçte kısa peryotta
işletme (tam hızda) istendiği hallerde, diesel ve gaz türbini makinaları beraber
kullanılabilir. Yüksek verimliliğe sahip diesel seyir halinde gerekli gücü temin
edebilir ve yüksek güç talep edildiğinde gaz türbini devreye alınabilir.

P, kW CODOG konfigürasyonunda
Tam güç her iki makina da aynı anda
devrede olmaz. Bu ancak gaz
türbininin kısmi yükte
gaz türbini işletilmesi için yapılabilir.
diesel
Kurulu bulunan iki makinanın
toplam gücünün en yüksek
pervane
yük eğrisi hızda kullanılamaması bir
kayıptır. Her iki makina
seyir gücü kendi dizayn devirlerinde
gaz türbini çalıştırıldıklarında
dizayn devri bağlanırlarsa, üretilen güç
diesel
dizayn denge noktasını sağa doğru
devri kaydırarak her iki makinanın
da aşırı hızlanmasına neden
olacaktır.
N, dev/dak
 Kombine Tahrik Sistemleri – Karakteristikler (CODAG)

P, kW
Tam güç CODAG konfigürasyonunda
pervane her iki makinanın
ortak dizayn devrinde
gaz türbini + diesel üretilen güce uydurulur.
diesel
Pervane için daha büyük bir
hatve seçilerek, her iki
pervane
yük eğrisi
makina dizayn güçlerine
ulaşmadan dizayn devrinin
seyir gücü aşılması önlenir.
gaz türbini ve
diesel dizayn Diyagramda, diesel aynı
devri pervane dizayn devrine
uydurulmalıdır, ancak
diesel seyir modunda
çalışırken dizayn gücünü
N, dev/dak
üretemez.