‫درس دوم ترکیب توابع‬

‫درس دوم‬

‫ترکیب توابع‬

‫کالسیبا ‪١‬اعمال جبری روی توابع آشنا شدیم‪ ،‬در این درس می خواهیم مفهوم ترکیب توابع را بررسی کنیم‪.‬‬
‫فعالیتگذشته‬
‫در سال‬

‫فعالیت‬

‫ضابطه‬
‫ٔ‬ ‫هنگامی که غذا از یخچال بیرون آورده می شود‪ ،‬دمای آن با گذشت زمان افزایش می یابد و مقدار این دما با استفاده از تابع ) ‪ d (t‬با‬
‫زیر به دست می آید‪:‬‬
‫‪d (t ) =4t+2‬‬ ‫‪; 0≤ t  ≤ 3‬‬ ‫(واحد ‪ ،t‬ساعت است‪).‬‬
‫الف) هر کدام از مقادیر زیر را مانند نمونه به دست آورده و آنها را تفسیر کنید‪.‬‬
‫‪d (2) =10‬‬
‫درجه سانتی گراد است‪.‬‬
‫ٔ‬ ‫دمای غذایی که دو ساعت از یخچال بیرون مانده است‪ ،‬برابر ‪10‬‬
‫…………………………… = )‪d (1‬‬
‫…………………………… = )‪d (3‬‬
‫درجه سانتی گراد از یخچال بیرون آوریم‪ ،‬میزان افزایش تعداد باکتری ها با باال رفتن دما با استفاده‬
‫ٔ‬ ‫ماده غذایی را با دمای ‪2‬‬
‫همچنین اگر یک ٔ‬
‫ضابطه زیر به دست می آید‪:‬‬
‫ٔ‬ ‫از تابع ) ‪ n (d‬با‬
‫‪n  (d  ) =20d 2-80d  +  500; 2≤ d ≤ 14‬‬
‫درجه سانتی گراد است‪.‬‬
‫ٔ‬ ‫ماده غذایی پس از خروج از یخچال برحسب‬ ‫که در این تابع‪ d ،‬دمای ٔ‬
‫ب) هر کدام از مقادیر زیر را مانند نمونه به دست آورده و آنها را تفسیر کنید‪.‬‬
‫‪n   (10) =20(10)2-  80(10)  +  500=1700‬‬ ‫ ‬
‫درجه سانتی گراد به ‪ 1700‬افزایش یافته‬ ‫ٔ‬ ‫ماده غذایی‪ ،‬پس از خروج از یخچال با رسیدن به دمای ‪10‬‬‫یعنی تعداد باکتری های موجود در یک ٔ‬
‫است‪.‬‬
‫…………………………………………………… = )‪n  (2‬‬
‫…………………………………………………… = )‪n  (3‬‬
‫به طور کلی می توان گفت با استفاده از تابع ‪ ،d‬با داشتن زمان‪ ،‬می توان دمای غذا و با استفاده از تابع ‪ ،n‬با داشتن دمای غذا‪ ،‬می توان تعداد‬
‫باکتری ها را به دست آورد‪ ،‬به عبارت دیگر‪:‬‬
‫زمان‬ ‫‪d‬‬
‫  دما‬ ‫‪n‬‬
‫تعداد باکتری ها‬

‫از الف و ب می توان نتیجه گرفت‪ :‬تعداد باکتری های موجود در یک مادهٔ غذایی که به میزان ‪ 2‬ساعت از یخچال بیرون مانده‬
‫است‪ ،‬برابر ‪ 1700‬تاست‪.‬‬

‫‪11‬‬
 ‫فصل ‪ ١‬تابع‬

‫‪t‬‬ ‫‪d (t) =  4t‬‬ ‫‪+2‬‬ ‫)‪n  (d  (t)) = n  (4t   +2‬‬

‫پ) جدول روبه رو را کامل کنید و به کمک آن نمودار‬
‫را تکمیل نمایید‪.‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪d  (0) = 2‬‬ ‫‪n   (d  (0)) = n   (2) = 420‬‬

‫‪0/5‬‬ ‫… = )‪d (0/5‬‬ ‫‪n   (d    (0/5)) = n  (…) = 500‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪d (1) = 6‬‬ ‫… = )‪n   (d    (1)) = n  (6‬‬

‫‪2‬‬ ‫… = )‪d (2‬‬ ‫… = )…(   ‪n   (d  (2)) = n‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪d  (3) = 14‬‬ ‫‪n   (d  (3)) = n   (14) = 3300‬‬

‫‪t‬‬ ‫) ‪d (t‬‬ ‫))‪n (d(t‬‬ ‫همان طور که دیدیم‪ ،‬می توان با داشتن زمان‪ ،‬دمای‬
‫غذا را به دست آورد و با داشتن دما‪ ،‬تعداد باکتری ها‬
‫‪0‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪420‬‬
‫‪0/5‬‬ ‫‪500‬‬ ‫قابل محاسبه است‪.‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪6‬‬ ‫آیا به نظر شما می توان با داشتن زمان و بدون داشتن‬
‫‪2‬‬
‫‪14‬‬ ‫‪3300‬‬
‫دما‪ ،‬تعداد باکتری ها را به دست آورد؟‬
‫‪3‬‬
‫‪t‬‬ ‫‪4t + 2‬‬ ‫)‪n( 4t +2‬‬ ‫به بیان دیگر آیا می توان تابعی ساخت که ‪ n‬را برحسب‬
‫‪ t‬مشخص کند؟‬
‫برای به دست آوردن چنین تابعی به صورت زیر عمل می کنیم‪:‬‬
‫‪n   (d (t )) = n(4t  + 2)  =   20(4t   +  2)2-  80(4t    + 2)  +  500 =………………..…………     =   320t2+420‬‬ ‫ ‪0≤ t  ≤3‬‬
‫))‪ n  (d (t‬تعداد باکتری های موجود در غذای یخچالی را نشان می دهد که به میزان ‪ t‬ساعت از یخچال بیرون مانده است‪.‬‬

‫‪ x‬باید در دامنۀ تابع ‪ f‬باشد‪.‬‬ ‫‪x‬‬ ‫مراحل ساخت تابع ))‪:g   ( f   (x‬‬

‫مرحلۀ اول‪ x :‬ورودی و )‪ f   (x‬خروجی است‪.‬‬
‫تابع ‪f‬‬

‫)‪ f   (x‬باید در دامنۀ تابع ‪ g‬باشد‪.‬‬

‫)‪f   (x‬‬

‫مرحلۀ دوم‪ f   (x) :‬ورودی و ))‪ g   (f   (x‬خروجی است‪.‬‬

‫تابع ‪g‬‬

‫))‪g   (f   (x‬‬

‫‪12‬‬
‫درس دوم ترکیب توابع‬

‫دامنه تابع ‪ g‬اشتراک ناتهی داشته باشند‪ ،‬تابع ))‪ g  (f   (x‬را با نماد )‪ (gof    )(x‬نمایش می دهیم‬
‫اگر ‪ f‬و ‪ g‬دو تابع باشند به طوری که برد تابع ‪ f‬و ٔ‬
‫))‪(gof     ) (x) = g  (f   (x‬‬ ‫و تابع ‪ gof‬را تابع مرکب می نامیم‪ ،‬به عبارت دیگر‪ :‬‬

‫دامنۀ تابع مرکب‪:‬‬

‫دامنه تابع مرکب ‪ gof‬مجموعه ‪ x‬هایی است که هم زمان در دو شرط زیر صدق کنند‪:‬‬
‫ٔ‬
‫دامنه ‪ f‬قرار داشته باشد‪.‬‬
‫‪1‬ــ ‪ x‬در ٔ‬
‫دامنه ‪ g‬قرار داشته باشد‪.‬‬
‫‪2‬ــ )‪ f  (x‬در ٔ‬
‫‪gof‬‬

‫‪Dgof‬‬ ‫‪Rgof‬‬
‫‪f‬‬ ‫‪g‬‬

‫‪x‬‬ ‫) ‪f (x‬‬ ‫)) ‪g( f (x‬‬

‫‪Rf‬‬ ‫‪Dg‬‬
‫‪Df‬‬ ‫‪Rg‬‬
‫دامنه تابع ‪ gof‬را می توان به صورت زیر نوشت‪:‬‬
‫بنابراین ٔ‬
‫} ‪{x ∈ Df | f (x ) ∈ Dg‬‬
‫= ‪Dgof‬‬ ‫ ‬
‫دامنه تابع ‪ fog‬به صورت زیر است‪:‬‬
‫به صورت مشابه ٔ‬
‫} ‪{x ∈ Dg | g (x ) ∈ Df‬‬
‫= ‪D fog‬‬ ‫ ‬
‫))‪(fog     ) (x) = f    (g   (x‬‬ ‫و همچنین‪ :‬‬
‫= ‪ ، f‬تابع ‪ gof‬را در صورت امکان بنویسید‪.‬‬
‫=‪ g‬و })‪{(0, −1),(5, 2),(3, 5),(−2, 4‬‬ ‫مثال‪ :‬اگر })‪{(1, 2),(3, −1),(2,0)(−1, 4),(5, −7‬‬

‫‪(gof )(0) = g ( f (0) ) = g (−1) = 4‬‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫ ‬
‫=( ‪5) g ( f‬‬
‫=() ‪(gof‬‬ ‫=‪5) ) g‬‬ ‫‪(2) 0‬‬ ‫‪‬‬
‫=‬‫‪ → gof‬‬ ‫})‪{(0, 4),(5,0),(3, −7‬‬ ‫ ‬
‫‪(gof )(3) = g ( f (3) ) = g (5) = −7‬‬ ‫‪‬‬
‫‪(gof )(−‬‬
‫=‬‫=‪2) g ( f (−‬‬ ‫‪ ‬تعریف نشده‬
‫                ‪2) ) g (4) :‬‬
‫‪gof‬‬

‫‪Dgof‬‬ ‫‪f‬‬ ‫‪g‬‬ ‫‪Rgof‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪-1‬‬
‫‪4‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪-7‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪-2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪-1‬‬

‫‪Rf‬‬ ‫‪Dg‬‬
‫‪Df‬‬ ‫‪Rg‬‬
‫‪13‬‬
 ‫فصل ‪ ١‬تابع‬

‫کار در کالس‬

‫با توجه به جدول های زیر‪ ،‬مقادیر خواسته شده را در صورت امکان به دست آورید‪.‬‬
‫‪x‬‬ ‫)‪f    (x‬‬ ‫‪x‬‬ ‫)‪g   (x‬‬
‫‪( (fog)(1) = .....................‬الف‬ ‫ ‬
‫‪-3‬‬ ‫‪-7‬‬ ‫‪-3‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪( (fog)(-1) = .....................‬ب‬ ‫ ‬
‫‪-2‬‬ ‫‪-5‬‬ ‫‪-2‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪( (gof   )(0) = ......................‬پ‬ ‫ ‬
‫‪-1‬‬ ‫‪-3‬‬ ‫‪-1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪-1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪-1‬‬ ‫‪( (gog)(-2) = .....................‬ت‬ ‫ ‬
‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪( (gof   )(2) = ......................‬ث‬ ‫ ‬
‫‪2‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪( (fof   )(1) = ......................‬ج‬ ‫ ‬
‫‪3‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪8‬‬

‫ضابطه تابع ‪ gof‬را به دست آورید‪.‬‬

‫ٔ‬ ‫مثال‪ :‬اگر ‪ f   (x) = x -2‬و ‪ ، g  (x)  =   x2-1‬دامنه و‬
‫=‪D f=  , Dg=  , Dgof‬‬ ‫‪{x ∈ Df‬‬ ‫}‬
‫= ‪f (x ) ∈ Dg‬‬ ‫=}‪{x ∈  | (x − 2) ∈ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫ ‬
‫))‪(gof     )(x)  =   g  (  f  (x))  = (  f  (x‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪-1=   (x   -2) -1‬‬
‫‪2‬‬
‫ ‬
‫ضابطه توابع ‪ fog‬و ‪ gof‬را به دست آورید‪.‬‬
‫ٔ‬ ‫)=‪ ، g (x‬دامنه و‬ ‫=‪2x 2 − 1  ,  f (x‬‬
‫)‬ ‫‪x −1‬‬ ‫مثال‪ :‬اگر‬
‫‪D f= [1 , + ∞), Dg= ‬‬ ‫ ‬
‫=‪Dgof‬‬ ‫‪{x ∈ Df‬‬ ‫= ‪f (x ) ∈ Dg‬‬ ‫)∞ ‪} {x ∈[1 , +‬‬ ‫}‬
‫)∞ ‪x − 1∈  = [1 , +‬‬ ‫ ‬

‫بازه )∞  ‪ [1 , +‬به دست می آید‪.‬‬

‫در اعداد حقیقی با معنی باشد یعنی ‪ x - 1 ≥ 0‬که ٔ‬ ‫‪x −1‬‬ ‫به این معنی است که‬ ‫‪x − 1∈ ‬‬ ‫عبارت‬
‫‪(gof )(x ) = g ( f (x )) = 2( f (x ) ) − 1= 2( x − 1)2 − 1= 2(x − 1) − 1= 2x − 3‬‬
‫‪2‬‬
‫ ‬
‫=‪D fog‬‬ ‫‪{x ∈ Dg‬‬ ‫= ‪g (x ) ∈ D f‬‬ ‫})∞ ‪} {x ∈  2x 2 − 1∈[1 , +‬‬ ‫ ‬
‫بازه )∞ ‪ [1 , +‬باشد‪ ،‬یعنی ‪ ،2x    -  1  ≥  1‬بنابراین‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ 2x‬به این معنی است که عبارت ‪ 2x -1‬متعلق به ٔ‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫عبارت )∞ ‪-1 ∈ [1 , +‬‬

‫{‬ ‫{ }‬
‫)∞ ‪D fog = x ∈  2x 2 − 1 ≥ 1 = x ∈  x 2 ≥ 1 = (−∞ , − 1]  [1, +‬‬ ‫}‬ ‫ ‬
‫=() ‪( fog‬‬
‫=‪x ) f (g (x‬‬
‫))‬ ‫=‪g (x ) −‬‬
‫‪1‬‬ ‫=‪2x 2 − 1−‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪2x 2 − 2‬‬ ‫ ‬
‫ضابطه توابع ‪ gof‬و ‪ fog‬را با هم مقایسه کنید چه نتیجه ای می گیرید؟‬
‫ٔ‬ ‫اگر دامنه و‬
‫دامنه تابع ‪gof‬‬
‫ضابطه آن‪ .‬مثال ً در اینجا می بینیم که ٔ‬
‫ٔ‬ ‫تذکر‪ٔ :‬‬
‫دامنه توابع مرکب را همیشه با توجه به تعاریف آن به دست می آوریم نه از روی‬
‫ضابطه آن ‪ ‬است در صورتی که برابر )∞  ‪ [1 , +‬است‪.‬‬ ‫ٔ‬ ‫با توجه به‬

‫کار در کالس‬

‫ضابطه توابع ‪ fog‬و ‪ fof‬را به دست آورید‪.‬‬

‫ٔ‬ ‫و ‪ ، g (x ) = 3‬دامنه و‬ ‫= ) ‪f (x‬‬
‫‪2‬‬
‫اگر‬
‫‪x‬‬ ‫‪x −1‬‬

‫‪14‬‬
‫درس دوم ترکیب توابع‬

‫«تبدیل نمودار توابع»‬

‫ضابطه‬
‫ٔ‬ ‫ضابطه )‪ y =kf    (x‬کافی است عرض هر نقطه از نمودار تابع با‬
‫ٔ‬ ‫یادآوری‪ :‬همان طور که در ٔ‬
‫پایه یازدهم دیدیم برای رسم نمودار تابع با‬
‫)‪ y  =f  (x‬را با حفظ طول آن نقطه‪ k ،‬برابر کنیم‪.‬‬

‫مثال‪ :‬در شکل زیر نمودار تابع ‪ f‬و با کمک آن نمودار توابع ) ‪ y = -f  (x) ، y = 1 f (x‬و )‪ y  =2f  (x‬رسم شده است‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪y y‬‬ ‫‪y y‬‬
‫‪6 6‬‬ ‫‪6 6‬‬

‫‪5 5‬‬ ‫‪5 5‬‬

‫‪1‬‬
‫‪x‬‬ ‫) ‪f (x‬‬
‫‪x‬‬ ‫)‪f   (x‬‬
‫‪4 4‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4 4‬‬

‫‪3 3‬‬ ‫) ‪y =y f=(xf)(x‬‬ ‫‪3 3‬‬

‫‪-1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪y2 2‬‬‫‪y‬‬

‫‪-1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪y2 y2‬‬ ‫‪1 1‬‬
‫) ‪y =y =f (xf)(x‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪1 1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1 1‬‬ ‫‪2 2‬‬
‫‪6 6‬‬ ‫‪6 6‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪-1‬‬ ‫‪x x‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪−‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪x x‬‬
‫‪0 50 1 1 2 2 3 3 4 4 5 5 6 6‬‬
‫‪-6 -6-5 -5-4 -4-3 -3-2 -2-15-1‬‬ ‫‪0 50 1 1 2 2 3 3 4 4 5 5 6 6‬‬
‫‪-6 -6-5 -5-4 -4-3 -3-2 -2-15-1‬‬
‫‪-1 -1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪-1 -1‬‬
‫‪4 4‬‬ ‫‪4 4‬‬
‫‪-2 -2‬‬ ‫‪-2 -2‬‬
‫) ‪3 3 y = f (x‬‬ ‫‪3 3‬‬
‫) ‪y = f (x‬‬
‫‪-3 -3‬‬ ‫‪-3 -3‬‬
‫‪2 2‬‬ ‫‪2 2‬‬ ‫‪1 1‬‬
‫‪-4 -4‬‬ ‫) ‪-4 -4 y =y =f (xf)(x‬‬
‫‪1 1‬‬ ‫‪1 1‬‬ ‫‪2 2‬‬
‫‪0 0 1 12 2 3 34 45 56 6‬‬
‫‪-6 -6-5 -5-4 -4-3 -3-2 -2-1 -1‬‬
‫‪x x‬‬ ‫نقطه نمودار تابع‬
‫عرض هر ٔ‬
‫‪-6 -6-5f -5-4 -4-3 -3-2 -2-1 -1‬‬
‫‪0 0 y‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪x‬برای رسم نمودار‬
‫‪1 =1 2 f 2(x3) 3 4 4 5 5 6 6‬‬
‫‪x‬‬
‫‪2‬‬
‫را در ضرب می کنیم‪.‬‬
‫‪-1 -1‬‬ ‫‪-1 -1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪y y‬‬
‫‪-2 -2‬‬ ‫‪-2 -2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪10 10‬‬
‫‪-3 -3‬‬ ‫‪-3 -3‬‬
‫‪y y‬‬ ‫‪9 9‬‬
‫‪-4 -4‬‬ ‫‪-4 -4‬‬
‫معادله ‪ f    (x) = 0‬و ‪ k  f  (x) = 0‬یکسان است بنابراین محل تالقی نمودار توابع  ‪ f‬و ‪  k f‬با محور ‪ x‬ها یکسان است‪.‬‬
‫‪6 6‬‬
‫ٔ‬ ‫از آنجایی که ریشه های‬ ‫‪8 8‬‬

‫‪5 5‬‬ ‫‪7 7‬‬

‫‪4 4‬‬ ‫‪y6 y6‬‬

‫‪3 3‬‬ ‫‪5 5‬‬
‫‪10 10‬‬
‫‪4 4‬‬
‫‪y2 y2‬‬ ‫‪9 9‬‬
‫‪1 1‬‬ ‫‪3 3‬‬
‫‪6 6‬‬ ‫‪8 8‬‬ ‫) ‪y =y 2=f (2xf)(x‬‬
‫‪x x‬‬ ‫‪2 2‬‬
‫‪7 7‬‬
‫‪0 50 1 1 2 2 3 3 4 4 5 5 6 6‬‬
‫‪-6 -6-5 -5-4 -4-3 -3-2 -2-15-1‬‬
‫‪1 1‬‬
‫‪x‬‬ ‫)‪-f    (x‬‬ ‫‪-1 -1‬‬
‫‪4 4‬‬ ‫‪x‬‬ ‫)‪2f   (x‬‬ ‫‪6 6‬‬
‫‪-2 -2‬‬ ‫‪x x‬‬
‫) ‪3 3 y = −f( x‬‬ ‫‪0 50 1 1 2 2 3 3 4 4 5 5 6 6‬‬
‫‪-6 -6-5 -5-4 -4-3 -3-2 -2-15-1‬‬
‫‪-1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫) ‪y = −f( x‬‬ ‫‪-1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪-1 -1‬‬
‫‪-3 -3‬‬
‫‪2 2‬‬ ‫‪4 4‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪-4‬‬ ‫‪-4 -4‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪-2 -2‬‬
‫‪1 1‬‬ ‫‪3 3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪-2‬‬ ‫‪-3 -3‬‬
‫) ‪y =y 2=f (2xf)(x‬‬
‫‪-5 -5‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪2 2‬‬
‫‪0 0 1 1 2 2 3 3 4 45 5 6 6‬‬
‫‪-6 -6-5 -5-4 -4-3 -3-2 -2-1 -1‬‬ ‫‪-6 -6‬‬ ‫‪-4 -4‬‬
‫‪-1 -1‬‬ ‫‪1 1‬‬

‫‪-2 -2‬‬ ‫‪x x‬‬

‫‪0 0 1 12 2 3 34 45 56 6‬‬
‫‪-6 -6-5 -5-4 -4-3 -3-2 -2-1 -1‬‬
‫) ‪y =y −=f(−xf() x‬‬
‫‪-3 -3‬‬ ‫‪-1 -1‬‬

‫‪-4 -4‬‬ ‫‪-2 -2‬‬

‫‪-5 -5‬‬ ‫‪-3 -3‬‬

‫‪-6 -6‬‬ ‫‪-4 -4‬‬

‫برای رسم نمودار )‪ y  = -f  (x‬عرض هر نقطه نمودار تابع ‪ f‬را‬ ‫برای رسم نمودار )‪ y   =  2f  (x‬عرض هر نقطه نمودار تابع ‪f‬‬
‫در ‪ -1‬ضرب می کنیم‪.‬‬ ‫را در ‪ 2‬ضرب می کنیم‪.‬‬

‫دامنه تابع )‪ y   =   f  (x‬است‪ ،‬اما برد آنها لزوماً یکسان نیست‪.‬‬
‫ضابطه تابع )‪ y    =   kf  (x‬همان ٔ‬
‫ٔ‬ ‫دامنه تابع با‬
‫ٔ‬

‫‪15‬‬
 ‫فصل ‪ ١‬تابع‬

‫کار در کالس‬
‫‪y‬‬
‫‪4‬‬
‫بازه ]‪ [-2 , 3‬رسم کنید و به کمک آن نمودار توابع‬
‫نمودار تابع ‪ f (x ) = x − 2‬را در ٔ‬
‫‪3‬‬

‫‪ g (x ) = − x − 2‬و ‪ h (x ) = 1 x − 2‬و ‪ k (x ) = − 1 2 − x‬را رسم کنید‪.‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪1‬‬

‫‪0‬‬
‫‪x‬‬
‫‪-5‬‬ ‫‪-4‬‬ ‫‪-3‬‬ ‫‪-2‬‬ ‫‪-1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬

‫‪-1‬‬

‫‪-2‬‬

‫‪-3‬‬

‫‪-4‬‬

‫‪-5‬‬

‫‪y‬‬
‫کار در کالس‬

‫‪2‬‬
‫در شکل روبه رو نمودار توابع با ضابطه های‬
‫‪ y   =  -2sinx ،y  = 2sinx ،y   =   sinx‬و‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫بازه ]‪ [ −π, π‬رسم شده‬‫‪ y = 2 sin x‬در ٔ‬
‫‪1‬‬
‫‪2‬‬ ‫است‪ .‬نمودار تابع ‪ y   =   sinx‬را مشخص‬
‫کرده و توضیح دهید نمودار توابع دیگر‬
‫‪x‬‬
‫‪-π‬‬ ‫‪π‬‬ ‫‪π‬‬ ‫‪π‬‬
‫‪−‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪-‬‬
‫‪1‬‬
‫‪2‬‬ ‫چگونه به کمک آن رسم شده است‪ .‬دامنه و‬
‫‪-1‬‬ ‫برد هر کدام را مشخص کرده و با هم مقایسه‬
‫کنید‪.‬‬
‫‪-2‬‬

‫ییالقات تالش‬

‫‪16‬‬
‫درس دوم ترکیب توابع‬

‫می توان گفت نمودار تابع )‪ y = k  f  (x‬تغییرات زیر را نسبت به نمودار )‪ y = f  (x‬دارد‪:‬‬

‫اگر ‪ ،k < ٠‬نمودار )‪ y = k  f (x‬را می توان با انبساط یا انقباض نمودار )‪ y = f (x‬در امتداد محور ‪y‬ها به دست آورد‪.‬‬
‫اگر ‪  k   >0‬ابتدا نمودار ‪ f‬نسبت به محور ‪x‬ها قرینه می شود‪ ،‬سپس با ضریب |   ‪ |  k‬به طور عمودی منبسط یا منقبض می شود‪.‬‬

‫‪y‬‬ ‫‪k >1‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪0< k <1‬‬

‫انبساط عمودی‬ ‫انقباض عمودی‬

‫) ‪y = kf (x‬‬

‫) ‪y = f (x‬‬ ‫) ‪y = f (x‬‬

‫) ‪y = kf (x‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬

‫اگر ‪ ،  k    <1‬نمودار )‪ f  (x‬در امتداد محور‪y‬ها‬ ‫اگر ‪ 0>  k  >1‬نمودار )‪ f  (x‬در امتداد محور ‪y‬ها با‬
‫با ضریب ‪ k‬کشیده می شود که در این حالت‬ ‫ضریب ‪ k‬فشرده می شود که در این حالت می گوییم‬
‫می گوییم نمودار انبساط عمودی یافته است‪.‬‬ ‫نمودار انقباض عمودی یافته است‪.‬‬

‫‪y‬‬

‫رسم نمودار | ‪:| f‬‬

‫‪4‬‬

‫‪3‬‬ ‫برای رسم نمودار |)‪ y   =   |f  (x‬کافی است نمودار )‪ y   =   f  (x‬را رسم کنیم و‬
‫‪4‬‬ ‫قرینه نمودار ‪ f‬را نسبت‬‫در قسمت هایی که نمودار ‪ f‬زیر محور ‪ x‬هاست‪ٔ ،‬‬
‫‪3‬‬
‫به محور ‪ x‬ها رسم کنیم‪.‬‬
‫مثال‪ :‬در شکل روبه رو نمودار تابع |‪ y  =   |x2 - 1‬رسم شده است‪.‬‬
‫‪2‬‬

‫‪1‬‬

‫‪x‬‬
‫‪-4‬‬ ‫‪-3‬‬ ‫‪-2‬‬ ‫‪-1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬

‫‪-1‬‬

‫‪-2‬‬

‫‪17‬‬
 ‫فصل ‪ ١‬تابع‬

‫رسم نمودار )‪ f  (kx‬با استفاده از نمودار )‪:f  (x‬‬

‫مثال‪ :‬تابع ‪ f  (x)  =   x  +3‬را با دامنه ]‪ [ −4,0‬در نظر می گیریم و چگونگی رسم نمودار توابع )‪ y   = f   (2x‬و ) ‪ y = f ( x‬را بررسی می کنیم‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫دامنه آن به شکل زیر مشخص می شود‪:‬‬ ‫ضابطه تابع )‪ y    = f      (2x‬به صورت ‪ f  (2x) = 2x  + 3‬است و ٔ‬‫ٔ‬
‫‪-4 ≤ 2x     ≤ 0‬‬ ‫→‬ ‫‪-2 ≤ x    ≤ 0‬‬ ‫دامنه   (‪→ f )2x‬‬
‫= ‪ٔ :D‬‬ ‫]‪[ −2,0‬‬ ‫ ‬
‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬
‫دامنه آن به شکل زیر مشخص می شود‪:‬‬
‫=) ( ‪ f‬است و ٔ‬ ‫‪+3‬‬ ‫ضابطه تابع ) ‪ y = f ( x‬به صورت‬
‫ٔ‬ ‫همچنین‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬
‫≤ ‪−4‬‬ ‫→ ‪≤0 → − 8 ≤ x ≤0‬‬ ‫) (‪f‬‬ ‫دامنه‬
‫]‪ٔ : D = [ −8,0‬‬ ‫ ‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫برخی از نقاط نمودار این سه تابع در جدول های زیر نوشته شده است‪:‬‬

‫‪x‬‬ ‫‪-4‬‬ ‫‪-3‬‬ ‫‪-2‬‬ ‫‪-1‬‬ ‫‪0‬‬

‫‪f  (x   ) = x    +  3‬‬ ‫‪-1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪x‬‬ ‫‪-2‬‬ ‫‪-1/5‬‬ ‫‪-1‬‬ ‫‪-0/5‬‬ ‫‪0‬‬

‫‪f    (2x     ) = 2x    +3‬‬ ‫‪-1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪x‬‬ ‫‪-8‬‬ ‫‪-6‬‬ ‫‪-4‬‬ ‫‪-2‬‬ ‫‪0‬‬

‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬
‫= (‪f‬‬‫)‬ ‫‪+3‬‬ ‫‪-1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪y‬‬

‫‪6‬‬

‫‪5‬‬

‫‪4‬‬

‫‪3‬‬

‫) ‪x‬‬
‫‪f( 2‬‬ ‫‪2‬‬

‫)‪x‬‬
‫(‪f‬‬
‫)‪x‬‬

‫‪1‬‬
‫‪f (2‬‬

‫‪x‬‬
‫‪-9‬‬ ‫‪-8‬‬ ‫‪-7‬‬ ‫‪-6‬‬ ‫‪-5‬‬ ‫‪-4‬‬ ‫‪-3‬‬ ‫‪-2‬‬ ‫‪-1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪-1‬‬

‫‪-2‬‬

‫‪x‬‬
‫با برد تابع )‪ f       (x‬یکسان است‪.‬‬ ‫) (‪f‬‬ ‫همان طور که مالحظه می شود برد توابع )‪ f     (2x‬و‬
‫‪2‬‬
‫‪18‬‬
‫درس دوم ترکیب توابع‬

‫برای رسم نمودار تابع )‪ ،y  =f  (kx‬کافی است طول نقاط نمودار تابع )‪ y  =f  (x‬را در ‪ 1‬ضرب کنیم‪.‬‬
‫‪k‬‬
‫اگر ‪ ،k < ٠‬نمودار )‪ y =   f (kx‬را می توان با انبساط یا انقباض نمودار )‪ y = f (x‬در امتداد محور ‪x‬ها به دست آورد‪.‬‬
‫اگر ‪ ،   k  >0‬ابتدا نمودار ‪ f‬نسبت به محور ‪ y‬ها قرینه می شود‪ ،‬سپس با ضریب ‪ 1‬به طور افقی منبسط یا منقبض می شود‪.‬‬
‫‪k‬‬

‫انقباض افقی‬ ‫‪y‬‬ ‫‪k >1‬‬ ‫انبساط افقی‬ ‫‪y‬‬ ‫‪0< k <1‬‬

‫) ‪y = f (x‬‬ ‫) ‪y = f (kx‬‬

‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬

‫) ‪y = f (kx‬‬ ‫) ‪y = f (x‬‬

‫‪1‬‬
‫اگر ‪   k  <1‬نمودار )‪ f  (x‬در امتداد محور ‪ x‬ها با ضریب‬ ‫اگر ‪ ،0>   k  >1‬نمودار )‪ f  (x‬در امتداد محور ‪ x‬ها‬
‫‪k‬‬
‫فشرده می شود که در این حالت می گوییم نمودار انقباض‬ ‫با ضریب ‪ 1‬کشیده می شود که در این حالت‬
‫‪k‬‬
‫افقی یافته است‪.‬‬ ‫می گوییم نمودار انبساط افقی یافته است‪.‬‬
‫‪y‬‬
‫‪2‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪y = sin 2x‬‬
‫ مثال‪=:‬در‪ y‬شکل های زیر نمودار توابع ‪ y   =   sinx‬و ‪ y   =  sin2x‬و ‪ y = sin 2‬در ٔ‬
‫بازه ]‪ [ −2π, 2π‬رسم شده اند‪ .‬همان طور که می بینیم نمودار‬ ‫‪1‬‬
‫‪sin x‬‬
‫تابع ‪ y   =   sinx‬در ‪-π‬امتداد محور‪-2πx‬ها و نمودار تابع ‪ y = sin x‬با انبساط نمودار تابع ‪ y   =   sinx‬در امتداد‬ ‫انقباض نمودار‬ ‫‪ y  = sin2‬با‬
‫تابع ‪2π x‬‬
‫‪x‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪π‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪-1‬‬

‫‪-2‬‬
‫محور‪x‬ها به دست آمده است‪.‬‬
‫‪y‬‬ ‫‪y‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪y = sin 2x‬‬ ‫‪y = sin‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪y = sin x‬‬ ‫‪y = sin x‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪-2π‬‬ ‫‪-π‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪π‬‬ ‫‪2π‬‬ ‫‪-2π‬‬ ‫‪-π‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪π‬‬ ‫‪2π‬‬
‫‪-1‬‬ ‫‪-1‬‬

‫‪-2‬‬ ‫‪-2‬‬

‫‪y‬‬
‫‪y‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪y = sin‬‬ ‫کار در کالس‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪y = sin x‬‬
‫‪-2π‬‬ ‫‪-π‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪π‬‬
‫‪x‬‬
‫‪2π‬‬ ‫نمودار توابع ‪ y= −x‬و ‪ y = − x‬و ‪ y =− −x‬به کمک‬
‫‪-1‬‬
‫‪−x‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪x‬‬
‫نمودار تابع ‪ y = x‬رسم شده است‪ .‬دامنه و برد توابع فوق را‬
‫‪-2‬‬
‫‪1‬‬ ‫مشخص کنید‪.‬‬
‫‪x‬‬
‫‪-4‬‬ ‫‪-3‬‬ ‫‪-2‬‬ ‫‪-1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬

‫‪-1‬‬

‫‪− −x‬‬ ‫‪-2‬‬ ‫‪− x‬‬

‫‪-3‬‬

‫‪19‬‬
 ‫فصل ‪ ١‬تابع‬

‫کار در کالس‬

‫دامنه [‪ ]-4 , 4‬به صورت زیر داده شده است‪ ،‬می خواهیم با استفاده از آن نمودار توابع )‪ y  =f  (2x‬و ) ‪ y = f ( 1 x‬را رسم کنیم‪.‬‬
‫نمودارتابع ‪ f‬با ٔ‬
‫‪2‬‬
‫‪y‬‬
‫‪6‬‬
‫‪x‬‬ ‫)‪f  (x‬‬
‫‪5‬‬

‫‪-4‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪4‬‬

‫‪-2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪2‬‬

‫) ‪y = f (x‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪-2‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪4‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪-6‬‬ ‫‪-5‬‬ ‫‪-4‬‬ ‫‪-3‬‬ ‫‪-2‬‬ ‫‪-1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪x‬‬

‫‪-1‬‬

‫‪-2‬‬

‫‪-3‬‬

‫‪-4‬‬

‫‪-5‬‬

‫‪-6‬‬

‫دامنه )‪ y  =f  (2x‬به صورت زیر عمل می کنیم‪:‬‬

‫الف) برای تعیین ٔ‬
‫‪−4 ≤ 2x ≤ 4 → −2 ≤ x ≤ 2‬‬ ‫ ‬
‫بازه ]‪ [ −2, 2‬است‪ .‬جدول نقاط را کامل کنید‪.‬‬
‫دامنه تابع )‪ٔ y  =f  (2x‬‬
‫بنابراین ٔ‬
‫برای رسم نمودار )‪ ،f  (2x‬طول نقاط یا همان ‪x‬ها باید محاسبه شود‪.‬‬
‫‪y‬‬
‫‪6‬‬

‫‪5‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪2x‬‬ ‫)) ‪f    (2x  )   (x  , f    (2x‬‬
‫‪4‬‬

‫‪-2‬‬ ‫‪-4‬‬ ‫‪0‬‬ ‫)‪(-2,0‬‬ ‫‪3‬‬

‫…‬ ‫‪-2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫)‪(…,4‬‬ ‫‪2‬‬

‫…‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫)‪(…,0‬‬ ‫‪1‬‬

‫) ‪y = f (2x‬‬

‫…‬ ‫‪2‬‬ ‫‪-2‬‬ ‫)‪(…,-2‬‬ ‫‪-6‬‬ ‫‪-5‬‬ ‫‪-4‬‬ ‫‪-3‬‬ ‫‪-2‬‬ ‫‪-1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪x‬‬

‫…‬ ‫‪4‬‬ ‫‪0‬‬ ‫)‪(…,0‬‬ ‫‪-1‬‬

‫‪-2‬‬

‫‪-3‬‬

‫‪-4‬‬

‫‪-5‬‬

‫‪-6‬‬

‫دامنه ) ‪ y = f ( 1 x‬به صورت زیر عمل می کنیم‪.‬‬ ‫ب) برای تعیین‬

‫ٔ ‪2‬‬
‫‪1‬‬
‫‪−4 ≤ x ≤ 4 → −8 ≤ x ≤ 8‬‬ ‫ ‬
‫‪2‬‬
‫‪20‬‬
‫درس دوم ترکیب توابع‬

‫‪1‬‬
‫بازه ] ‪ [ −8, 8‬است و نقاط متناظر به صورت زیر است‪:‬‬
‫دامنه تابع ) ‪ٔ y = f ( 2 x‬‬
‫پس ٔ‬
‫‪y‬‬
‫‪6‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪x‬‬ ‫)‪f ( x‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬

‫‪-8‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪-4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬

‫‪x‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪-2‬‬ ‫‪-10‬‬ ‫‪-9‬‬ ‫‪-8‬‬ ‫‪-7‬‬ ‫‪-6‬‬ ‫‪-5‬‬ ‫‪-4‬‬ ‫‪-3‬‬ ‫‪-2‬‬ ‫‪-1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪-1‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪-2‬‬

‫‪-3‬‬

‫‪-4‬‬

‫و برای رسم نمودار ) ‪ y = f ( 1 x‬طول هر‬ ‫‪1‬‬

‫نقطه نمودار )‪ y  =f  (x‬را در‬
‫همان طور که مالحظه شد برای رسم نمودار )‪ y  =f  (2x‬طول هر ٔ‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫نقطه را در ‪ 2‬ضرب می کنیم‪.‬‬

‫دامنه تابع )‪ y  =f  (x‬الزاماً یکسان نیست ولی برد تابع )‪y  =f  (kx‬‬

‫دامنه تابع )‪ y  =f  (kx‬با ٔ‬
‫ٔ‬
‫همان برد تابع )‪ y  =f  (x‬است‪.‬‬

‫خواندنی‬
‫فرش بافی از جمله هنرهای اصیل و ارزشمندی است که سابقه ای طوالنی در ایران دارد‪ .‬این هنر اصیل با فرهنگ کهنسال این مرز و بوم پیوندی ناگسستنی‬
‫داشته و در گذر قرن ها یکی از دستاوردهای مهم ایرانیان محسوب شده است‪ ،‬به طوری که جهانیان فرش را با نام ایران می شناسند‪ .‬هنرمندان طراح فرش‬
‫با الهام از طبیعت و یا ترکیبی از خیال و طبیعت نقش هایی را بر روی آثارشان جلوه گر می سازند که در آنها اشکالی به صورت شکسته‪ ،‬گردان و یا تلفیقی‬
‫طراحی می کنند‪ .‬در این طراحی ها از انتقال و تبدیل نیز استفاده می شود‪.‬‬

‫‪21‬‬
 ‫فصل ‪ ١‬تابع‬

‫مترین‬

‫و })‪ ، g = {(5, 7),(3, 5),(7, 9),(9,11‬توابع ‪ fog‬و ‪ gof‬را به دست آورید‪.‬‬ ‫})‪f = {(7, 8),(5, 3),(9, 8),(11, 4‬‬ ‫‪ ١‬اگر‬

‫‪ ٢‬در هر قسمت موارد خواسته شده را در صورت امکان به دست آورید‪.‬‬

‫)=‪( f  (x) = x2 - 5  ; g (x‬الف‬ ‫‪x +6‬‬ ‫(‪: Dfog , )fog()x‬‬ ‫ ‬
‫‪6‬‬
‫(ب‬ ‫=‪f (x‬‬
‫)‬ ‫‪3 − 2x‬‬ ‫= ) ‪  ; g (x‬‬ ‫(‪: Dfog , )fog()x‬‬ ‫ ‬
‫‪3x − 5‬‬

‫(پ‬ ‫=‪f (x‬‬

‫)‬ ‫‪x +2‬‬ ‫=‪; g‬‬
‫) ‪(x‬‬ ‫‪x 2 − 16‬‬ ‫(‪: Dgof , )gof()x‬‬ ‫ ‬
‫   ‪( f   )x( = sin x‬ت‬ ‫= ) ‪; g (x‬‬ ‫‪x‬‬ ‫(‪: Dgof , )gof()x‬‬ ‫ ‬
‫ضابطه تابع )‪ g   (x‬را به دست آورید‪.‬‬
‫ٔ‬ ‫= ) ) ‪ f ( g (x‬و ‪،f   (x) = 3x -4‬‬ ‫‪3x 2 − 6x + 14‬‬ ‫‪ 3‬اگر‬

‫‪ 4‬مشخص کنید کدام یک از جمالت زیر درست و کدام یک نادرست است؟‬

‫= ‪ g‬؛ آنگاه ‪.(fog)(5) = -25‬‬‫) ‪(x‬‬ ‫الف) اگر ‪ f   (x) = x2-4‬و ‪x 2 − 4‬‬
‫ب) برای دو تابع ‪ f‬و ‪ g‬که ‪ f  ≠g‬تساوی )‪ ( fog    )(x) = (gof    )(x‬هیچ وقت برقرار نیست‪.‬‬
‫پ) اگر ‪ f  (7) = 5‬و ‪ ، g  (4) = 7‬آنگاه ‪.(fog)(4) = 5‬‬
‫ت) اگر ‪ f (x ) = x‬و ‪ ،g  (x) =2x  -1‬آنگاه )‪. (fog)(5) =g (2‬‬

‫‪ 5‬الناز می خواهد از فروشگاه بهار یک لپ تاپ با قیمت بیش از دو میلیون تومان خریداری نماید‪ .‬این فروشگاه در ماه رمضان مسابقه ای‬
‫برگزار کرده و به برندگان کارت تخفیف ‪ 20‬درصدی داده است و الناز نیز در این مسابقه برنده شده است‪ .‬همچنین این فروشگاه روزهای‬
‫پنج شنبه به مشتریان خود در خریدهای بیش از یک و نیم میلیون تومان‪ 200 ،‬هزار تومان تخفیف نقدی می دهد‪ .‬با استفاده از تابع مرکب‬
‫نشان دهید کدام یک از حالت های الف یا ب به نفع الناز است؟‬
‫الف) اول کارت تخفیف ‪ 20‬درصدی و بعد تخفیف نقدی را استفاده کند‪.‬‬
‫ب) اول تخفیف نقدی را استفاده کند و بعد کارت تخفیف را ارائه دهد‪.‬‬

‫‪ 6‬تابع ‪ h  (x)=(3x2-4x +1)5‬ترکیب کدام دو تابع زیر است؟‬

‫= ) ‪( f (x ) = 5 x ; g (x‬الف‬ ‫‪3x 2 − 4x + 1‬‬ ‫ ‬
‫‪( k (x ) = x 5‬ب‬ ‫‪; l (x ) = 3x 2 − 4x + 1‬‬ ‫ ‬

‫‪ 7‬هریک از توابع زیر را به صورت ترکیب دو تابع بنویسید‪ .‬آیا جواب منحصر به فرد است؟‬
‫=‪( h‬الف‬
‫) ‪(x‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪x2 +1‬‬ ‫ ‬
‫= ‪( l‬ب‬
‫) ‪(x‬‬ ‫‪x2 + 5‬‬ ‫ ‬

‫‪22‬‬
‫درس دوم ترکیب توابع‬

‫‪y‬‬
‫‪f‬‬ ‫‪ 8‬با توجه به نمودارهای توابع ‪ f‬و ‪ ،g‬مقادیر زیر را در صورت وجود بیابید‪.‬‬
‫‪6‬‬

‫‪5‬‬ ‫)‪( (fog)(-1‬الف‬

‫‪4‬‬

‫‪3‬‬
‫)‪( (gof    )(0‬ب‬
‫‪2‬‬ ‫)‪( (fog)(1‬پ‬
‫)‪( (gof    )(-1‬ت‬
‫‪1‬‬

‫‪x‬‬
‫‪-6‬‬ ‫‪-5‬‬ ‫‪-4‬‬ ‫‪-3‬‬ ‫‪-2‬‬ ‫‪-1 0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪-1‬‬

‫‪-2‬‬

‫‪-3‬‬

‫‪-4‬‬
‫‪-5‬‬
‫‪g‬‬
‫‪-6‬‬

‫‪ 9‬با توجه به ضابطه های توابع ‪ f‬و ‪ ،g‬معادالت مورد نظر را تشکیل داده و آنها را حل کنید‪.‬‬
‫‪( f   (x) = 2x  -5‬الف‬ ‫‪, g  (x) = x2-3x +8 :(fog)(x)   = 7‬‬ ‫ ‬
‫‪(   f   (x) = 3x 2+ x  -1 , g  (x) = 1-2x  :(gof    )(x) = -5‬ب‬ ‫ ‬

‫‪ 10‬با استفاده از نمودار ‪ ،y  =cosx‬نمودار توابع زیر رسم شده است‪ ،‬ضابطه هر نمودار را مشخص کنید‪.‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫= ‪( y‬الف‬
‫) ‪− cos(− x‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪( y  =2cos2x‬ب‬ ‫) ‪( y = cos( 1 x‬پ‬ ‫‪(y  = -cos2x‬ت‬
‫‪2‬‬
‫‪y‬‬ ‫‪y‬‬
‫ ‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫ ‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪-2π‬‬ ‫‪-π‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪π‬‬ ‫‪2π‬‬ ‫‪-2π‬‬ ‫‪-π‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪π‬‬ ‫‪2π‬‬
‫‪-1‬‬ ‫‪-1‬‬

‫‪-2‬‬ ‫‪-2‬‬
‫(‪)١‬‬ ‫(‪)2‬‬
‫‪y‬‬ ‫‪y‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪-2π‬‬ ‫‪-π‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪π‬‬ ‫‪2π‬‬ ‫‪-2π‬‬ ‫‪-π‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪π‬‬ ‫‪2π‬‬
‫‪-1‬‬ ‫‪-1‬‬

‫‪-2‬‬ ‫(‪)3‬‬ ‫‪-2‬‬

‫(‪)4‬‬

‫‪−1‬‬
‫بازه ]‪ [-π , π‬رسم کنید‪.‬‬
‫‪ 11‬نمودار توابع ‪ y = - sin  2x - 1‬و ) ‪ y = 2sin ( x‬را به کمک نمودار تابع ‪ y = sin  x‬در ٔ‬
‫‪3‬‬

‫‪ 12‬با استفاده از نمودار تابع ‪ ،f‬نمودارهای خواسته شده را رسم کنید‪.‬‬

‫‪y‬‬
‫‪1‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪( y‬الف‬
‫=‬ ‫‪f (2x ) − 1‬‬ ‫ ‬
‫‪2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪( y = -f (-x) + 2‬ب‬ ‫ ‬
‫‪x‬‬
‫‪-6‬‬ ‫‪-5‬‬ ‫‪-4‬‬ ‫‪-3‬‬ ‫‪-2‬‬ ‫‪-1 0‬‬
‫‪-1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪( y = 2f (x -1) - 3‬پ‬ ‫ ‬
‫‪-2‬‬
‫) ‪( y = 2f ( 1 x‬ت‬
‫‪-3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫ ‬
‫‪23‬‬