Druga Rzeczpospolita.

Ustrój, gospodarka i kultura

Odrodzona po przeszło wiek trwających zaborach Rzeczpospolita, traktowana była przez

Polaków jako wspólne dobro, którego nie wolno było im zmarnować. Bez tego stabilizacja
kraju nie byłaby możliwa, tym bardziej że nieuregulowane były kwestie granic państwa.
Polacy musieli o znaczne obszary walczyć zbrojnie lub zabiegać dyplomatycznie na
konferencji wersalskiej, gdzie spraw polskich pilnował Roman Dmowski wraz z
Ignacym Janem Paderewskim.

Bilans walk o granice II Rzeczpospolitej

1. Wielkopolska została zajęta w wyniku zwycięskiego powstania.

2. Śląsk został podzielony po plebiscycie w 1921 r. na część polską i niemiecką. Polsce
przypadła większość zakładów przemysłowych, ale był to efekt trzeciego powstania śląskiego.
Plebiscyt – mieszkańcy danych ziem decydują o ich przynależności państwowej. Zostały
przeprowadzone na Warmii, Mazurach i Śląsku. Tylko wyniki plebiscytu na Śląsku okazały
się dla Polski zadowalające.
3. Utracono Zaolzie na rzecz Czechosłowacji.
4. W wyniku zwycięskiej wojny z bolszewikami (1920–1921) zajęto znaczne obszary na
wschodzie, z Wilnem i Lwowem. Gdańsk pozostał pod zarządem Ligi Narodów.

W 1919 r. zostały przeprowadzone pierwsze wybory parlamentarne, w wyniku których

wyłoniono Sejm Ustawodawczy. Sejm w 1921 r. uchwalił po wielu dyskusjach i sporach
politycznych konstytucję, którą ze względu na miesiąc uchwalenia nazwano konstytucją
marcową. Była ona najbardziej liberalna w Europie i potwierdzała stan faktyczny, że Polska
jest republiką. Konstytucja dawała przewagę władzy ustawodawczej (sejm i senat) nad
wykonawczą (rząd i prezydent). Polska stała się więc republiką parlamentarną. Dominacja
parlamentu okazała się wielkim problemem, gdyż parlament powołany w 1922 r. był
podzielony i skłócony. Nawet wybory pierwszego prezydenta nie obeszły się bez zakłóceń i
skandalu. Prezydentem został wybrany 9 XII 1922 r. przez Zgromadzenie Narodowe
(sejm i senat) Gabriel Narutowicz. Niestety, już 18 XII 1922 r. został on zamordowany w
gmachu Zachęty.

Piłsudski zniechęcony poziomem życia politycznego na trzy lata wyjechał do Sulejówka.

Powrócił w maju 1926 r. i siłą przejął władzę (przewrót majowy). W Warszawie doszło do
walk ulicznych pomiędzy oddziałami wiernymi prezydentowi a oddziałami Piłsudskiego.
Zginęło i odniosło rany łącznie ponad 1200 osób. Marszałek miał dość bałaganu w sejmie i
braku stabilnych rządów. Zmusił prezydenta Stanisława Wojciechowskiego (następcę G.
Narutowicza) oraz premiera Wincentego Witosa do rezygnacji z pełnionych funkcji.
Rozpoczął się okres rządów sanacji, czyli odrodzenia i oczyszczenia polskiego życia
politycznego. Marszałek nie przyjął propozycji urzędu prezydenta i wnioskował na ten urząd
wybranego następnie Ignacego Mościckiego (ostatni prezydent II Rzeczypospolitej).

Rządy sanacji 1926-1939

1. Zmiana konstytucji zwiększająca uprawnienia prezydenta – nowela (od nowelizacja –
zmiana) sierpniowa z 1926 r.
2. Utworzenie BBWR – Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem, który zdobył większość
w parlamencie i dokonał uchwalenia w 1935 r. nowej konstytucji – konstytucji kwietniowej.
Dawała ona prezydentowi nieograniczone wręcz uprawnienia, a rolę parlamentu
ograniczała do minimum.
3. Konstytucja była pisana dla Piłsudskiego, ale niestety zmarł on po ciężkiej chorobie
nowotworowej w maju 1935 r.
4. Wielkim zadaniem był także rozwój przemysłu ciężkiego na obszarach zacofanych
gospodarczo i w tym celu, z inicjatywy Eugeniusza Kwiatkowskiego, powstał Centralny
Okręg Przemysłowy.
Reformy skarbowo-walutowe Władysława Grabskiego 1924–1925
1. Powołanie do życia niezależnego od polityków Banku Polskiego.
2. Zastąpienie dotychczasowej marki polskiej złotym polskim. Marka była tak słaba, że w
końcu 1923 r. za jednego dolara płacono 9,8 mln marek polskich. Po reformie za dolara
płacono już tylko 5,18 zł.
3. Zrównoważono budżet, zwiększając jego dochody i racjonalizując wydatki. Reforma
Grabskiego była największym sukcesem II Rzeczpospolitej.
Przykłady osiągnięć kultury i nauki II Rzeczypospolitej
1. Ogromny rozwój życia teatralnego. Liczba stałych teatrów wzrosła z 12 do 40.
2. Rozwój nauki i powstanie nowych szkół wyższych, np. Uniwersytetu Poznańskiego,
Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
3. Powstanie Polskiego Radia już w 1925 r. Otwarcie Biblioteki Narodowej i Muzeum
Narodowego w Warszawie.
4. Organizowano światowej renomy konkursy: pianistyczny im. F. Szopena i skrzypcowy im.
H. Wieniawskiego.