Professional Documents
Culture Documents
Wprowadzenie
Bliskie związki wyróżnia, spośród innych relacji społecznych, czas trwania oraz wza
jem ne zachowania partnerów, które są spostrzegane przez parę ludzi jako przejawy
bliskości (np. Harvey i Pauwels, 1999). Czasami tak silnej, że partnerzy tracą poczu
cie własnej odrębności potwierdzając teorię ekspansji „ja", według której bliski zwią
zek charakteryzuje włączanie innych we własną strukturę „ja" (Aron, Aron, Tudor
i Nelson, 1995). Ilustruje to znakomicie scenka z pewnej kreskówki przedstawiająca
parę w średnim wieku, prawdopodobnie długoletnie małżeństwo, w sytuacji gdy każde
z nich pochłonięte jest lekturą. Nagle mężczyzna zwraca się do żony mówiąc: „któ
rym z nas jestem ja? Nie mogę sobie przypomnieć" (Reis i Colins, 2004). Poczucie
bliskości aż do zacierania się granic między ja i nie-ja wykazano też na poziomie
A d res do k o respondencji: Szkota Wyższa Psychologii Społecznej, ul. Chodakow ska 19/31, 03-8 1 5 War
szaw a: krysty n a.d o ro szew icz@ sw ps.edu.pl.
6 K. D oroszew icz
Bez względu na formę i czas trwania ostracyzm jest doświadczeniem silnie awer-
syjnym. Zgodnie z modelem stanowi on zagrożenie dla zaspokojenia czterech podsta
wowych potrzeb: przynależności, kontroli, pozytywnej samooceny i sensu życia.
W wypowiedziach badanych manifestowało się to często w negatywnych myślach
i działaniach skierowanych na siebie. Oprócz negatywnych konsekwencji przewidy
wanych przez model, zaobserwowano wiele innych reakcji. Dotyczyły one m.in. zdro
14 K. D oroszew icz
wia (poczucie zmęczenia, brak energii, migreny, przeziębienia, bóle żołądka), pojawia
ły się symptomy somatyczne lub nasilały już istniejące. Osoby posługujące się ostra
cyzmem wobec bliskich doświadczają wzrostu poczucia kontroli, władzy - jest to wy
nik powtarzający się. W zakresie pozostałych potrzeb nie ma tak wyraźnych zmian.
Cena ostracyzmu jest bardzo wysoka, relacje źródła i obiektu ostracyzmu ulega
ją często zerwaniu, 67% osób biorących udział w badaniu formalnie opuściło part
nera (rozwód lub separacja), część nie mogła tego zrobić z różnych względów, a po
zostali czuli się zbyt słabi, aby zakończyć związek. Wcześniej już Gottman i Krokoff
(1989) stwierdzili, że „ciche dni" są niszczące dla małżeństwa.
Inny efekt stosowania ostracyzmu wobec bliskich to utrata znajomych i przyja
ciół. Napięta atmosfera między partneram i powoduje odpływ kręgu otaczających
ich ludzi i zarazem nie sprzyja nawiązywaniu nowych znajomości. U osób wyklucza
nych rozwija się nadwrażliwość na wszelkie sygnały odrzucenia, np. dłuższa prze
rwa w rozmowie telefonicznej może być już traktowana jako odrzucenie.
Wykluczenie jest szczególnie niebezpieczne, groźne dla relacji, ponieważ trudno
jest je przerwać. Jeśli ktoś np. wytrzyma jeden dzień ignorując swojego współpartnera,
to rozmowa z nim następnego dnia jest niemal niemożliwa. Prawdopodobnie ludzie
boją się, że jeśli wybaczą mu, to utracą twarz. Często pierwotne przyczyny ostracy
zmu są trywialne, ale przedłużając go można uzasadnić przyczynę jego stosowania.
Omówione badania pokazały, co się dzieje, gdy ostracyzm jest stosowany w bli
skich związkach. Obecnie prowadzone są badania eksperymentalne, których celem
jest porównanie efektów ostracyzmu stosowanego przez osobę obcą vs przez part
nera relacyjnego.
Zakończenie
Pozytywne konsekwencje udanych związków na poziomie fizjologicznym i psycho
logicznym były wielokrotnie potwierdzane. Wiadomo też, że bliskie związki mogą
być źródłem cierpienia i frustracji (np. wyniki badań nad ostracyzmem czy przemocą).
Bliskie związki są, jak wcześniej wspomniano, niezbędne do naszego szczęścia, ale
tylko wtedy, jeśli zawierają w sobie pozytywne interakcje. Psychologowie wykazali,
że człowiek reaguje silniej i szybciej na negatywne zdarzenia niż na pozytywne.
Baumeister i in. (2001) napisał, że „zło jest silniejsze niż dobro". Gottman (1994)
rozszerzył tę ideę na bliskie związki (Diener i Oishi, 2005). Badając pary małżeń
skie ustalił, że jeśli w związku jest równa liczba interakcji pozytywnych i negatyw
nych, to partnerzy oceniają swój związek w kategoriach negatywnych. Dopiero jeśli
liczba pozytywnych interakcji przewyższa pięciokrotnie liczbę interakcji negatyw
nych, partnerzy doświadczają satysfakcji małżeńskiej. Warto też wspomnieć o pożą
danej proporcji emocji pozytywnych i negatywnych dla globalnego samopoczucia.
Według Fredrikson i Losada (2004) wynosi ona 2,9 lub powyżej (za: Diener i Oishi,
Bliskie zw iązki a jakość życia 15
Bibliografia
Aron, A„ Aron, E., Tudor, M. i Nelson, G. (1991). Close relationships as including oth ers in th e self.
Journal o f P ersonality and Social Psychology, 60, 2 4 1 -2 5 3 .
B aum eister, R.F. i Leary, M.R. (1995). T he n eed to belong: desire for interp erso n al a tta c h m e n ts as fu n
d am en tal h u m a n m otivation. Psychological Bulletin, 117, 4 9 7 -5 2 9 .
Bum eister, R.F., Bratslavsky, E., Finkenauer, C. i Vohs, K.D. (2001). Bad is stro n g er th a n good. R eview
o f General Psychology, 5, 3 2 3 -3 7 0 .
Bugental, D.P. (2000). A cquisition of th e algorihm s of social life: a d om ain-based approach. P sycholo
gical Bulletin, 126, 1 8 7 -2 1 9 .
Buss, D.M. (2001). Psychologia ew olucyjna. G dańsk: G dańskie W ydaw nictw o Psychologiczne.
Czapiński, J. i Panek, T. (2007). D iagnoza społeczna 2 007. Ścieżka dostępu: w w w .diagnoza.com /fi-
les/diagnoza 2 0 0 7 / rap o rt - 11.11.2007.pdf.
D enissen, J.J.A ., Penke. L., S chm itt D.P. i Van Aken, M.A.G. (2008). Self - este e m reactions to social
in teractio n s: ev idence for sociom etr m ech an ism s across days, people, an d nations. Journal o f Per
so n a lity a nd Social Psychology, 95, 1, 1 8 1 -1 9 6 .
Diener, E. i Seligm an, M.E.P. (2002). Very hap p y people. Psychological Science, 13, 1, 8 1 -8 4 .
Diener, E. i Oishi, Sh. (2005). T he nonobvious social psychology of h appiness. Psychological Inquiry,
16, 4, 1 6 2 -1 6 7 .
Dwyer, D. (2005). B liskie relacje interpersonalne. G dańsk: G dańskie W ydaw nictw o Psychologiczne.
E isenberger, N.I., L ieberm an, M.D. i W iliams, K.D. (2003). D oes rejection h u rt? An fMRI stu d y of so
cial exclusion. Science, 302, 2 9 0 -2 9 2 .
Florian, V., M ikulincer M. i H irschberger, G. (2002). T he anxiety buffering of close relationships: evi
d en ce th a t relationship co m m itm en t acts as a te rro r m a n a g e m e n t m echanism . Journal o f P ersona
lity a nd Social Psychology, 82, 4, 5 2 7 -5 4 2 .
G ottm an, J.M . i Krokoff, L.J. (1992). M arital in teractio n an d satisfaction: a longitudinal view. Journal o f
C onsulting and Clinical Psychology, 57, 4 7 -5 2 .
Harvey, J.H . i Pauw els, B.G. (1999). R ecent dev elo p m en ts in close relationships theory. C urrent Direc
tions in Psychological Science, 9 3 -9 5 .
H irschberger, G., Florian, V. i M ikulincer, M. (2002). T he anxiety buffering function of close relatio n
ships: m ortality salience effects on th e w illingness to com prise m ate selection sta n d ard s. European
Journal o f Social Psychology, 32, 6 0 9 -6 4 5 .
Krata, A. (2008). D wie tw arze singla. Charaktery, 8, 2 6 -3 0 .
Lucas, R.E., Clark, A.E., Georgellis, Y. i Diener, E.E. (2003). Re - exam ining ad ap tatio n and th e se tp o -
in t m odel of happiness: reactio n s to ch an g es in m arital sta tu s . Journal o f P ersonality and Social P sy
chology, 84, 5 2 7 -5 3 9 .
Bliskie zw iązki a jakość życia 17
Maner, J.K., DeWall, N.C., B aum eister, R.F. i Schaller, M. (2007). Does social exclusion m otivate in te r
perso n al reconnection? Resolving th e „porcupine problem ". Journal o f Personality and Social Psy
chology, 92, 1, 4 2 -5 5 .
M ikulincer, M., Florian, V. i H irschberger, G. (2003). T he existential function of close relationships: in
tro d u cin g d eath into th e science of love. P ersonality an d Social p sy ch o lo g y R eview , 7, 1, 2 0 -4 0 .
M ikulincer, M. i Florian, V. (2000). Exploring individual differences in reactions to m ortality salience
- Does a tta c h m e n t style reg u late te rro r m a n a g e m e n t m echanism ? Journal o f P ersonality a n d Social
Psychology, 79, 2 6 0 -2 7 3 .
Mikulincer, M„ Florian,V., B irnbaum , G. i Malishkovitz, S. (2002). T he d eath -an x iety buffering function
o f close relationships: exploring th e effects of sep aratio n on d eath - th o u g h t accessibility. P ersona
lity and Social P sychology Bulletin, 28, 2 8 7 -2 9 9 .
M urray, S.L., Griffin, D.W., Rose, P. i Bellavia, G.M. (2003). C alibrating th e sociom etr: th e relational con
ting en cies of self - esteem . Journal o f P ersonality and Social Psychology, 85, 6 3 -8 4 .
Myers, D.G. (2004). Bliskie zw iązki a jakość życia, [w:] J. Czapiński (red.), Psychologia p ozytyw na.
Nauka o szczęściu, zdrow iu, sile i cnotach człow ieka. W arszawa: W ydaw nictw o N aukow e PWN.
Perlm an, D. (2007). T he b est tim es, th e w orst of tim es: th e place of close relationships in psychology
and o u r daily lives. Canadian Psychology, 48, 1, 7 -1 8 .
Reis, H.T. i Collins, W.A. (2004). R elationships, h u m an behavior, an d psychological science. C urrent Di
rectio n s in Psychological Science, 13, 6, 2 3 3 -2 3 6 .
Reis, H.T. (2006). T he relationship context of social psychology, [w:] P.A.M. Van Lange (ed). Bridging
Social Psychology. B en efits o f trandisciplinaiy approches. M ahaw ak, N ew Yersey, London: Law ren
ce Erlbum A ssociates, Publishers.
Reis, H.T. i Gable, S.L. (2003). Toward a positive psychology of relationships, [w:] C.Z. Keyes i J. H aidt
(ed), F lourishing: th e p o sitiv e person and th e good life (12 9 -1 5 9 ). W ashington, D.C.: APA Press.
Rusbult, C.E. (1980). C om m itm ent and satisfaction in rom antic association: a te s t of th e in v estm en t
m odel. Journal o f E xperim ental Social Psychology, 16, 1 7 2 -1 8 6 .
Sedikides, C„ Cam pbell, W„ Reeder., G. i Elliot, A. (1998). T he self serving bias in relational context.
Journal o f P ersonality and Social Psychology, 74, 3 7 8 -3 8 6 .
Solom on, S., G reenberg, J. i Pyszczynski, T. (1991). A te rro r m an a g e m e n t th eo ry of social behavior: the
psychological functions of self - e s te e m and cultural w orldview s, [w:] L Berkovitz (ed.), A d vances
in exp erim en ta l social p sychology (vol. 24, 9 3 -1 5 9 ). New York: A cadem ic.
Solom a, E. (1995). Lęk przed śm iercią, św iatopogląd a sam oocena: teo ria opanow yw ania trw ogi. Prze
gląd Psychologiczny, 38, 1, 1 9 1 -2 0 0 .
Sym ons, C. i Joh n so n , B. (1997). T he self-reference effect in m em ory: a m eta-analysis. Psychological
Bulletin, 121, 3 7 1 -3 9 4 .
Uchino, B.N., Cacioppo, J.T. i Kiecold-Glazer, J.K. (1996). T he relationship b etw e e n social su p p o rt and
physiological process: a review w ith em p h asis on underlying m echanism and im plications for h e
alth. Psychological B ulletin, 119, 4 8 8 -5 3 1 .
T aubm an-B en-A ri, O., Findler, L. i M ikulincer, M. (2002). T he effects of m ortality salience on relatio n
ship striv in g s and beliefs - th e m o d eratin g role of a tta c h m e n t style. British Journal o f Social Psy
chology, 41, 3, 4 1 9 -4 4 1 .
W ism an, A. i Koole, S.L. (2001). H iding in th e crow d: can m ortality salience prom ote affiliation w ith
o th ers w ho oppose o n e's worldview. Journal o f P ersonality an d Social Psychology, 84{3), 5 1 1 -5 2 6 .
Williams, K.D.,W heeler, L. i Harvey, J.A.R. (2005). Podróż w głąb um ysłu społecznego osoby stosującej
ostracyzm , [w:] J. Forgas, K.D.Williams i L. W heeler (red.), U m ysł społeczny. Gdańsk: G dańskie Wy
d aw nictw o Psychologiczne.
Williams, K.D. (2007). O stracism . A n n u a l R eview o f Psychology, 58, 4 2 5 -4 5 2 .
Wyer, N. (2008). C ognitive consequences of perceiving social exclusion. Journal o f E xperim ental Social
Psychology, 44, 1 0 0 3 -1 0 1 2 .
18 K. D oroszew icz
Zadro, L„ A rriaga, X. i Kipling, D.W. (2007). R elational ostracism . M aszynopis p rezen to w an y n a 10th
A nnual Sydney S ym posium of Social Psychology: „Social R elationships: cognitive, affective, and
m otivational p rocesses". Ścieżka dostępu: w w w .scholar.google.com .
W oynarow ska, K. (2008). B u d u je m y m u r y za m ia st m o s tó w - Kiosk - onet.pl, 13.06.2008.
Krystyna Doroszewicz
Warsaw School of Social Sciences and Hum anities