UNIVERSITETI I GJAKOVËS “FEHMI AGANI”

Fakulteti i Edukimit – Gjakovë

Drejtimi: Parafillor

Ndikimi i muzikës tek fëmijët në

fëmijërin e hershme
PUNIM DIPLOME

Mentore: Kandidate:

Prof.Asoc.Msc.Mimoza Kurshumlia Anila Kameri

Gjakovë, 2022
©[2022]-[Anila Kameri] Të gjitha të drejtat të rezervuara.

2
Ky punim u mbrojt më ____/____/________ para komisionit vlerësues në përbërje

1._______________________________ Udhëheqës kryesor

2. _______________________________ Kryetar

3. _______________________________ Anëtar

Nënshkrimet e anëtarëve të Komisionit Vlerësues

1. _________________________________

2. _________________________________

3. _________________________________

3
DEDIKIMI

Këtë punim ia kushtoj prindërve të mi, të cilët ishin mbështetja ime më e madhe dhe, gjithë
familjes sime që më qëndruan pranë!

Faleminderit!

4
 DEKLARAT E LEKTURIMIT

Unë, Muzli (mr.sc) Muça deklaroj, se e kam lekturuar punimin e diplomës, të studentes Anila
Kameri, e cila titullohet: “Ndikimi i muzikës tek fëmijët në fëmijërin e hershme”, nën mentorimin
e Prof.Asoc.Msc. Mimoza Kurshumliu.

Tema është shkruar në përpikëri për nga aspekti gjuhësor dhe ai drejtshkrimor. Gjithsesi, punimi
nga ana e lekturuesit ka marrë vëmendjen edhe për nga aspekti teknik.

M. Muça
(nënshkrimi)

5
FALËNDERIM

Me këtë rast, dua të falënderoj mentoren time, Prof.Asoc.Msc.Mimoza Kurshumlia, e cila është
edhe mentore e këtij punimi, për të gjitha vërejtjet dhe sygjerimet e dhëna, gjatë punës dhe
mundit tim për përfundimin e këtij punim diplome.

Gjithashtu, falënderoj edhe të gjithë stafin pranë Fakultetit të Edukimit, dega e programit
parafillor, të cilët kontribuan në ngritjen time profesionale.

Falënderim i veçant ju takon familjes sime, të cilët nuk kursyen asgjë, për të më dalë në
përkrahje gjatë gjithë këtij rrugëtimi.

6
PËRMBAJTJA

DEDIKIMI................................................................................................................................................... 4
DEKLARAT E LEKTURIMIT ................................................................................................................. 5
FALËNDERIM ........................................................................................................................................... 6
Abstrakt ....................................................................................................................................................... 9
Abstract...................................................................................................................................................... 10
1. Hyrje................................................................................................................................................... 11
2. Muzika dhe rëndësia e saj ................................................................................................................ 12
2.1. Kërkime neuroshkencore ......................................................................................................... 14
2.2. Muzikë vokale............................................................................................................................ 15
2.3. Muzika vokale me shoqërim instrumental ............................................................................. 15
2.4. Muzika instrumentale ............................................................................................................... 15
3. Dëgjimi i muzikës .............................................................................................................................. 16
3.1. Dëgjim aktiv i muzikës ............................................................................................................. 19
3.2. Dëgjim pasiv i muzikës ............................................................................................................. 22
3.3. Marrëdhënia midis dëgjimit aktiv dhe pasiv të muzikës në praktikë .................................. 23
4. Aftësitë muzikore të fëmijëve ........................................................................................................... 24
4.1. Rëndësia e dëgjimit të muzikës në zhvillimin e të folurit ...................................................... 26
4.1.1. Ritmi ................................................................................................................................... 27
4.2. Lëvizja si reagim ndaj përjetimit dhe dëgjimit të muzikës ................................................... 29
5. Roli i edukatorëve ............................................................................................................................. 30
5.1. Përzgjedhja e këngëve për të dëgjuar ..................................................................................... 31
6. Metodologjia hulumtuese ................................................................................................................. 33
6.1. Lënda.......................................................................................................................................... 33
6.2. Pyetje kërkimore ....................................................................................................................... 33
6.3. Problemi dhe qëllimi i hulumtimit .......................................................................................... 33
6.4. Hipotezat .................................................................................................................................... 34
6.5. Mostra ........................................................................................................................................ 34
6.6. Instrumenti matës dhe subjektet kërkimore .......................................................................... 34
7. Rezultatet e hulumtimit .................................................................................................................... 35
Diskutim ..................................................................................................................................................... 39
Përfundim .................................................................................................................................................. 40

7
Rezyme ....................................................................................................................................................... 42
Summary.................................................................................................................................................... 43
Literatura................................................................................................................................................... 44
SHTOJCAT ............................................................................................................................................... 46
Shtojca 1. Pyetësori ............................................................................................................................... 46

8
Abstrakt

Aktivitetet kanë një ndikim shumë të zhvillueshëm e të përgjithshëm te një fëmijë, e sidomos
aktivitetet muzikore, duke kontribuar në aftësitë verbale dhe joverbale të fëmijës, duke
përmirësuar proceset njohëse si: kujtesa, të menduarit, veprimi. Ato nxisin zhvillimin e aftësive
gjuhësore dhe intelektuale, veçanërisht zhvillimin e të folurit, zhvillimin emocional, social dhe
fizik. Muzika inkurajon kreativitetin, ndjenjën e përkatësisë, ndërveprimin shoqëror. Muzika në
periudhën parashkollore mund të zhvillohet përmes metodave të ndryshme si dëgjimi i muzikës,
këndimi, luajtja, lëvizja, detyrat dhe lojërat e ndryshme muzikore.

Qëllimi i kësaj teme, është të studiojë dhe të nxjerrë në pah fushën metodologjike të dëgjimit të
muzikës si një nga aktivitetet më të rëndësishme muzikore në punën e drejtpërdrejtë me fëmijët e
moshës së hershme dhe parashkollore. Një nga motivimet për të dëgjuar muzikë dhe që ka
ndikim, është sigurisht efekti i saj emocional. Dëgjimi i muzikës është një pjesë e rëndësishme e
zhvillimit të personalitetit muzikor dhe të përgjithshëm të fëmijës. Dëgjimi i muzikës inkurajon
të gjitha aktivitetet e tjera muzikore, duke përfshirë kërcimin, lëvizjen, këndimin, lojën. Duke i
inkurajuar fëmijët të dëgjojnë muzikë, duke ofruar kështu një mjedis që ofron mundësinë e saj,
ne veprojmë pozitivisht dhe veprim stimulues, në zhvillimin e perceptimit të fëmijës për mjedisin
ku ai jeton. Dëgjimi i muzikës është po aq i rëndësishëm dhe ka një ndikim të barabartë në
zhvillimin e shijes muzikore dhe në segmente të tjera të zhvillimit të personalitetit të fëmijës.
Prandaj, shembujt muzikorë të destinuar për dëgjim duhet të zgjidhen me kujdes nga edukatorët
dhe prindërit.

Fjalë kyçe: muzikë, dëgjim, aktivitet, përvojë, aftësi muzikore.

9
Abstract

The activities have a very developmental and general impact on a child, especially with musical
activities, contributing to the child's verbal and non-verbal skills, improving cognitive processes
such as memory, thinking, action. They promote the development of language and intellectual
skills, especially speech development, emotional, social and physical development. Music
encourages creativity, a sense of belonging, social interaction. Music in the preschool period can
be developed through various methods such as listening to music, singing, playing, movement,
tasks and various musical games.

The aim of this paper is to study and highlight the methodology of Listening Music as one of the
most important musical activities in the immediate work with children of early and preschool
age. One of the motives for listening to music is certainly her emotional effect. Listening to
music is an important segment of the development of a child's musical, as well as a whole
personality. Listening to music supports all other musical activities, including dance, movement,
singing, playing. By encouraging children to listen to music and thus providing the environment
that provides the opportunity, we act positively and encouragingly for developing the child's
perception of the environment in which he lives. Listening to music is equally important and has
an equal impact on the development of musical taste and on other segments of the child's
personality development. Therefore, listening music examples must be deliberately chosen by
the educator and the parent.

Key words: music, listening, activity, experience, musical ability.

10
 1. Hyrje

Muzika është një art i pranishëm në të gjitha anët e botës. Është e mundur të tregosh mendimet
dhe ndjenjat e veta. E bukura e muzikës është se ajo i inkurajon njerëzit të shprehen në mënyrë
krijuese në të gjitha fushat artistike, nga arti, vallëzimi te të folurit. Rëndësia e tij e madhe njihet
pikërisht në fushën e shkencave arsimore, veçanërisht në institucionet e arsimit të hershëm dhe
parashkollor.

Dëgjimi i muzikës është një nga komponentët më të rëndësishëm muzikorë në moshën e hershme
dhe parashkollore. Hulumtimet e fundit tregojnë se, fëmijët reagojnë ndaj muzikës dhe tingujve
nga mjedisi edhe në barkun e nënës. Kjo na tregon të mendojmë, se sa ndikim ka muzika tek një
fëmijë. Fatkeqësisht, dëgjimi i muzikës dhe cilësor dhe përzgjedhja e duhur e kompozimeve në
institucionet parashkollore dhe shtëpitë familjare po bëhet gjithnjë e më pak e pranishme. Është
për këtë arsye që ne duhet të ndërgjegjësojmë të gjithë të rriturit për bukurinë dhe rëndësinë e
muzikës dhe aktiviteteve muzikore në zhvillimin e fëmijëve. Ky është qëllimi i këtij punimi, të
tregojë veçoritë dhe rëndësinë kryesore të dëgjimit të muzikës në moshën e hershme dhe
parashkollore.

Gjatë kësaj pune do të shtjellohen segmentet e muzikës dhe rëndësia e saj për fëmijët e moshës
së hershme dhe parashkollore. Më pas do të shpjegohen aftësitë muzikore të fëmijëve në raport
me moshën e tyre. Paraqiten rëndësia dhe dallimet ndërmjet dëgjimit aktiv dhe pasiv të muzikës,
lidhja ndërmjet muzikës dhe lëvizjes, ndikimi i dëgjimit të muzikës në zhvillimin e të folurit dhe
shumë pika të tjera të rëndësishme, të cilat përshkruajnë rëndësinë e dëgjimit të muzikës tek
fëmijët e hershëm dhe parashkollor, mosha dhe cilat fusha të zhvillimit ndikon muzika.

Punimi është i ndarë në gjashtë kapituj. Këto janë: “Kreativiteti”, “Struktura e zhvillimit të
aftësive muzikore”, “Matja e aftësive muzikore”, “Talenti muzikor”, “Inkurajimi i krijimtarisë
muzikore të fëmijëve” dhe “Shembuj të veprimtarive për zhvillimin e krijimtarisë muzikore”.

Kapitulli i parë, kapitulli “Krijimtaria”, flet për krijimtarinë në përgjithësi, shpjegon konceptin e
krijimtarisë dhe të menduarit muzikor. Theksohet roli dhe përvojat muzikore, fillojnë që në
moshë të re duke dëgjuar muzikë kur fëmijët u nënshtrohen stimujve të këndshëm që ndikojnë
pozitivisht në zhvillimin njohës, të mësuarit dhe të menduarit dhe deklarohet rrjedha e zhvillimit
të krijimtarisë tek fëmijët.
11
Kapitulli i dytë, “Muzika dhe rëndësia e saj”, përshkruan zhvillimin e aftësive muzikore të
fëmijëve që në moshën e vogël.

Në kapitullin e tretë, “Dëgjimet muzikore”, renditen disa karakteristika të instrumenteve

muzikore dhe psikologjike me lloje të matjes së aftësive muzikore.

Në kapitullin e katërt, “Aftësit muzikore të fëmijëve”, jepen shenjat për njohjen e talentit
muzikor tek fëmijët dhe mënyrën se si zhvillohet dhe ushqehet talenti muzikor. Muzika nxit dhe
zhvillon aftësitë e fëmijëve si aftësitë motorike, aftësitë njohëse, krijuese dhe afektive që në
moshë të hershme.

Kapitulli i pestë, “Rëndësia e të dëgjuarit muzikor tek parashkollorët”, rendit mënyra për të
inkurajuar krijimtarinë muzikore të fëmijëve përmes disa instrumenteve muzikore të
improvizuara nga letra, kartoni, ... dhe aktivitete specifike për të inkurajuar krijimtarinë në punën
me fëmijë. Kapitulli i fundit, “Metodologjia e hulumtimit”.

Tema e kësaj punim diplome është, “Ndikimi i muzikës tek fëmijët në fëmijërinë e hershme”, për
programin parashkollor. Duke pasur parasysh rolin e rëndësishëm të muzikës në jetën e
përditshme dhe madje edhe edukativo-arsimore, ekziston nevoja për të eksploruar kompetencat
muzikore në sistemin arsimor.

2. Muzika dhe rëndësia e saj

"Muzika është... bukuri, magji, kënaqësi, ndjenjë, (..) lëvizje, lojë, EDUKIM, ... dhe akoma më
shumë, shumë më tepër." (Romero-Naranjo, A.A., et.al, 2013:6) Muzika është e kudondodhur në
jetën e përditshme, ajo është e mundur të tregojë gjithë bukurinë, lumturinë, trishtimin, errësirën
e botës që na rrethon. “Muzika është një art i shprehur me tone dhe tinguj” (Erlehta Mato, 2008:
62), mund të themi se përmes muzikës shprehim mendimet dhe ndjenjat tona. Është e pranishme
te të gjithë njerëzit, pavarësisht nga mosha, gjinia, raca, feja. Është një mënyrë shprehjeje
multikulturore në të gjithë botën, dhe rëndësia dhe ndikimi i saj i rëndësishëm tek fëmija nuk
shfaqet në vetë lindjen e fëmijës, por tashmë më parë, në barkun e nënës. “Kur flasim për
muzikën, para së gjithash flasim për konstruktin e saj artistik, shoqëror dhe historik.” (Erlehta M.
et.al, 2008:100) Me muzikën, një individ tregon qëndrimet, mendimet dhe bindjet e tij jetësore.
Muzika është një vepër arti e krijuar si rezultat i krijimit njerëzor dhe pjekurisë së tij intelektuale.

12
Është një vepër që na drejton drejt çështjeve njerëzore dhe sociale. Fëmija e përjeton një akt të
tillë kryesisht në nivel fiziologjik dhe emocional. Kur dëgjon, është e rëndësishme që fëmija të
ndihet i bukur dhe rehat (Erlehta M. et.al, 2008). Gjatë zhvillimit historik afatgjatë të edukimit
dhe arsimimit, koncepte të ndryshme të edukimit të fëmijëve u prezantuan brenda institucioneve
për moshën e hershme dhe parashkollore. Muzika është një komponent i rëndësishëm i konceptit
të edukimit të hershëm dhe parashkollor. Një sërë pedagogësh të rëndësishëm kanë njohur
potencialin edukativ dhe mundësitë e muzikës për nxitjen e zhvillimit të fëmijëve, si: J.A.
Comenius, J.J. Rousseau, F. Fröbel, M. Montessori dhe të tjerë (Fang, Z., 1996). Pedagogët e
lartpërmendur na ndihmuan për të kuptuar rëndësinë e muzikës në arsim, por për rëndësinë e
muzikës në moshën e hershme dhe parashkollore është folur që para epokës së re. Një nga
filozofët e mëdhenj që konfirmon këtë deklaratë është Aristoteli, i cili pretendon se muzika
ndikon në karakterin moral të çdo personi. Muzika është veçanërisht e rëndësishme në fëmijëri,
sepse është një periudhë që nuk toleron asgjë të pakëndshme dhe muzika është pikërisht një mjet
qetësues, një mjet kënaqësie. Tashmë në ditët e para të jetës, muzika bëhet burim përvojash të
gëzueshme për fëmijët. Fjalimi i gjallë i nënës ose mësueses, tingujt e natyrës dhe muzika e
këndshme arrijnë në veshin e fëmijës dhe ngjallin gëzim. Muzika ndikon në zhvillimin e
përgjithshëm të fëmijës. Është një art abstrakt, por fëmijët e moshës së hershme dhe
parashkollore përjetojnë marrëdhënie komplekse tonale, tinguj në natyrë dhe mjedis të
përditshëm, megjithëse nuk janë në gjendje të mendojnë dhe të konkludojnë në mënyrë abstrakte.
Kontakti i përditshëm me muzikë të zgjedhur mirë do të zhvillojë dëshirën e fëmijës për të
dëgjuar dhe do të ndikojë në krijimin e një ambienti të qetë dhe të këndshëm në të cilin jeton
fëmija, i cili është shumë i rëndësishëm për zhvillimin e fëmijës. Ne jemi të njohur me faktin se
një fëmijë lind me predispozita muzikore dhe niveli në të cilin do të zhvillohet kjo aftësi varet
nga mjedisi në të cilin rritet fëmija. Pikërisht për këtë është vendimtare, që nga lindja e një
fëmije, t'i mundësojmë atij të ndeshet vazhdimisht me përvoja muzikore. Nëse përmbajtja
muzikore është zgjedhur mirë, ato mund të ndikojnë në zhvillimin e ndjeshmërisë dëgjimore,
ndjenjat estetike dhe nevojën për të dëgjuar. Fuqia e muzikës është se ajo i flet drejtpërdrejt
fëmijës dhe emocioneve të tij dhe i zhvillon ato më fort. Kjo është pikërisht ajo që është
vendimtare për zhvillimin e plotë të fëmijës, i cili përfshin aspekte intelektuale, emocionale,
fizike dhe sociale. Detyra e kurrikulës moderne të edukimit të hershëm dhe parashkollor është të
inkurajojë aspektet muzikore brenda zhvillimit të plotë të fëmijës. Lidhur me këtë, fëmijët kanë

13
mundësinë e shprehjes estetike brenda muzikës dhe arteve pamore. Fushat artistike duhet të
integrohen në programet e përditshme në mënyrë që fëmijët të kenë mundësi për kreativitet
estetik dhe fizik dhe për të shprehur idetë dhe ndjenjat e tyre (Fang, Z., 2013).

2.1. Kërkime neuroshkencore

Pse duhet të përfshihen mënyra të ndryshme të dëgjimit dhe monitorimit të muzikës? Përgjigjen
për këtë pyetje e japin kërkimet mjekësore që konfirmojnë rëndësinë e muzikës që ka, nga lindja
e një fëmije. Dëgjimi i muzikës fillon në bërthamat kokleare, trungun e trurit dhe truri i vogël
dhe vazhdon në të dy anët e tjera (Levitin, 2006). "Truri merr muzikë në të dy lobet e
përkohshme të majtë dhe të djathtë, ndryshe nga të folurit, i cili merret vetëm në të majtë, gjë që
e bën muzikën dukshëm më komplekse." (Erlehta Mato, 2008) Dëgjimi i muzikës së njohur
aktivizon zona shtesë të trurit, duke përfshirë qendrën e kujtesës. Rrahja në ritmin e muzikës, e
cila është një mënyrë shumë e zakonshme e kryerjes së aktiviteteve muzikore në institucionet
parashkollore, përfshin qarqet nervore për kohën, dhe interpretimi i muzikës, aktivizon lobet
frontale për planifikimin e sjelljes, qendrën motorike dhe korteksin shqisor (Levitin, 2006).

Në tre vitet e para të jetës, truri i njeriut ka numrin më të madh të sinapave, prandaj është
periudha më kritike për zhvillimin e trurit. Për të mbështetur një zhvillim të tillë, është e
nevojshme të sigurohet një mjedis stimulues i cilësisë më të lartë, një mjedis i tillë përfshin, ndër
të tjera, muzikën si përmbajtje bazë për mësimin e hershëm. Neuropsikologu Robert Zatorre dhe
neuroshkencëtari Norman Weinberger besojnë se muzika është një gjimnastikë për trurin dhe kur
angazhohemi në muzikë, truri bëhet më i fuqishëm dhe më i fortë. Ata gjithashtu theksojnë se
dëgjimi i muzikës ka një ndikim pozitiv në zhvillimin e dëgjimit, të folurit, komunikimit,
imagjinatës dhe të menduarit abstrakt (Jensen, 2005). Me kuptimet e tyre pajtohet gjithashtu
Hanshumacher, i cili thotë se "edukimi artistik lehtëson zhvillimin e gjuhës, rrit kreativitetin, rrit
pjekurinë e leximit, ndihmon zhvillimin e aftësive sociale dhe përvetësimin e arritjeve të
përgjithshme intelektuale dhe zhvillon një qëndrim pozitiv ndaj shkollës." (Hanshumacher, 1980
sipas Jensen, 2005: 47) Jensen (2005) thekson se dëgjimi i muzikës ndikon në fusha të ndryshme
të zhvillimit të trurit dhe shërben si një mjet për pasurimin e trurit. Një pasurim i tillë me muzikë
bëhet në tre mënyra: Për të stimuluar aktivitetin, pra thotë se muzika ose mund të ulë ose të rrisë
neurotransmetuesit për vëmendje, dhe për këtë arsye ndikon në gjendjen e fëmijëve dhe
aktivitete të ndryshme, duke përfshirë të mësuarit. Një mënyrë tjetër është roli i muzikës si një
14
fjalë transferuese, ku muzika i ndihmon fëmijët të mësojnë fjalë të reja. Dhe mënyra e fundit
është muzika si përgatitje për trurin, kjo mënyrë është gjithashtu më e fuqishmja sepse krijon
themelet për rrugët nervore të trurit (Jensen, 2005).

2.2. Muzika vokale

Muzika vokale është muzika e realizuar nga një zë njerëzor, qoftë ai burrë, grua apo fëmijë.
Rëndësia e muzikës vokale në edukimin parashkollor është që zëri i njeriut të jetë i afërt me
fëmijët, dhe nga ana tjetër, i kuptueshëm dhe familjar. Zëri i njeriut mund të thuhet se ka një
bukuri dhe ekspresivitet të veçantë, por edhe një lloj instrumenti muzikor që asnjë instrument
tjetër nuk mund ta zëvendësojë, sidomos në kuptimin estetik. Muzika vokale luan një rol të
rëndësishëm tek fëmijët më të vegjël, sepse ata janë të lidhur emocionalisht me një person të
afërt. Në këtë mënyrë ata përjetojnë tre elementet e muzikës: tekstin, tonin dhe ritmin, si një e
tërë. Fillimisht në dëgjim, dhe më pas në dëgjimin e shprehjeve dhe fjalëve muzikore, fëmija
vendos dhe zhvillon aftësitë e tij muzikore të ardhshme (Fatamir Vadahi, 2002).

2.3. Muzika vokale me shoqërim instrumental

Muzika vokalo-instrumentale është muzikë që ndërthur zërin dhe instrumentin. Dëgjimi i

muzikës vokalo-instrumentale, në një institucion parashkollor zakonisht bëhet në dy mënyra.
Mundësia e parë është përdorimi i teknikave audio-vizuale gjatë dëgjimit, dhe e dyta është një
takim i drejtpërdrejtë me muzikën. Takimi ballë për ballë është shumë më efektiv dhe gjithashtu
më stimulues për fëmijën. Takimi i drejtpërdrejtë me muzikën, mund të ndodhë në një mënyrë, e
para është se mësuesi përdor instrumente gjatë këndimit dhe e dyta është që fëmijët të luajnë
goditje ritmike ose melodike ndërsa mësuesi këndon. Në institucionet parashkollore, më së
shpeshti mësuesi e shoqëron këndimin e tij në piano. Kjo metodë është më e përshtatshme dhe
më e këndshme për fëmijët, për shkak të ngjyrës së toneve të ofruara nga pianoja (Fatamir
Vadahi, 2002).

2.4. Muzika instrumentale

Muzika instrumentale përshkruhet me vetë emrin e saj, është muzikë e realizuar në instrumente.
Muzika instrumentale shfaqet si muzikë soliste, dhome dhe orkestrale. Një grup instrumentesh që

15
performojnë njëkohësisht muzikë quhet orkestër (Fatamir Vadahi, 1998). Sot ekzistojnë disa
lloje orkestrash të klasifikuara në katër grupe bazë, sipas Fatamir Vadahi (2002):

• Grupi frymor – i përbërë nga instrumente druri dhe tunxhi.

• Grupi me harqe – i përbërë nga violina, viola, kontrabasi dhe violonçelo.

• Instrumentet me goditje – ndahen në dy grupe: instrumente muzikore me lartësi të saktë

(këmbanat, ksilofon, metalofon) dhe me lartësi të pacaktuar (trekëndësh, cembale, kastaneta).

• Instrumentet me tela – të cilat përfshijnë harfën, kitarën dhe pianon.

3. Dëgjimi i muzikës

Dëgjimi është një proces i perceptimit dhe njohjes së elementeve muzikore, ai na mundëson të
përjetojmë muzikën në një nivel emocional dhe intelektual. Fëmija njeh elementet muzikore, i
diferencon dhe i ndjek në një marrëdhënie aktive muzikore (Fatamir Vadahi, 2002). Autori
Fatamir Vadahi (2002:47), na tregon një ndarje vizuale të procesit të dëgjimit: Zbërthimi vizual i
procesit total të dëgjimit.

Tabela 1. Ndarja vizuale e procesit të përgjithshëm të dëgjimit.

16
Kjo pikëpamje tregon se dëgjimi i muzikës është në fakt baza që mundëson realizimin e të gjitha
aktiviteteve të tjera muzikore. “Nëse doni ta kuptoni më mirë muzikën, atëherë nuk mund të bëni
asgjë më të rëndësishme sesa ta dëgjoni atë.” (Hirsh-Pasek, K., et.al., 1971:101) Hapi i parë për
të kënduar apo luajtur është të dëgjosh muzikë. Ndjeshmëria dëgjimore, pra dallimi midis toneve
të ndryshme, është baza për zhvillimin e ndjeshmërisë muzikore. Fëmija e transferon muzikën që
dëgjon në ritëm, të cilin më pas e realizon dhe e tregon me lëvizje (Fatamir Vadahi, 2002). Në
procesin arsimor, dëgjimi përfshin përvojën, njohjen dhe analizën. Të tre këta elementë janë të
ndërlidhura. Njohja bazohet në përvojën muzikore dhe përvoja mbështet analizën dhe njohjen
(Fatamir Vadahi, 2002). Dëgjimi dhe luajtja e muzikës stimulon të gjitha shqisat, gjë që pasuron
përvojën emocionale dhe aftësitë njohëse të fëmijës (Erlehta Mato, 2008). Procesi i dëgjimit
mund të vëzhgohet në tre faza.

Faza e parë përfshinë shijimin e vetë tonit. Kontakti i parë me muzikën ose një këngë të caktuar
shkakton relaksim të plotë dhe përjetim të ritmit, tonit dhe humorit të muzikës. “Kontakti me
muzikën është fillimisht emocional, e më pas mendor.” (Hirsh-Pasek, K., et.al., 1971:102)

Faza e dytë është në fakt një fenomen negativ dhe i referohet dëgjimit asociativ. Është dëgjimi
me të cilin dëgjuesi mund të konkludojë se përvoja e muzikës është e madhe, dhe kështu
shoqërimi është më intensiv.

Në fazën e tretë, dëgjimi intelektual është i pranishëm. Është dëgjim gjatë të cilit dëgjuesi mund
të dëgjojë dhe dallojë tempon, ritmin ose të gjithë elementët muzikorë. Dëgjimi i muzikës nuk
mund të ndahet konkretisht në këto tre faza, por ato ndërthuren me njëra-tjetrën (Fatamir Vadahi,
2002).

Në qasjen moderne të edukimit të hershëm dhe parashkollor, theksohet lidhja ndërmjet tri
fushave të rëndësishme: të kënduarit, të luajturit dhe të dëgjimit të muzikës. Janë pikërisht këto
aktivitete të përmendura që janë fushat themelore për nxitjen e ndjeshmërisë së hershme
muzikore. Dëgjimi i muzikës në fushën e stimulimit të ndjeshmërisë muzikore ka një kuptim dhe
karakter të veçantë. Kur punojmë me fëmijë, dëgjojmë pjesë të ndryshme muzikore me karakter
kulturor dhe tradicional. Kjo është një mënyrë për të pasuruar përvojat artistike të fëmijës (Fang,
Z. 2013). Duke dëgjuar muzikë, fëmijët krijojnë shijen e tyre, prandaj veprat e dëgjuara duhet të
jenë artistikisht të vlefshme dhe të përshtatshme për moshën e fëmijës (Hirsh-Pasek, K., et.al.,
1971). Takimet e para të një fëmije me muzikën ndodhin përmes lojës. Nëpërmjet lojës, fëmijët

17
mësojnë, eksplorojnë, krijojnë miqësi të reja dhe fitojnë njohuri të reja. Dëgjimi përsëri i së
njëjtës pjesë muzikore do të jetë më argëtues për fëmijët nëse bëhet përmes lojës, kërcimit,
lojërave skenike ose shprehjes artistike. Ka shumë lojëra kreative që nxisin ndjeshmërinë e
hershme muzikore, ndjeshmërinë dëgjimore dhe përjetimin e muzikës artistike, përkatësisht:
lojërat e dëgjimit, zbulimit, njohjes dhe krijimit të tingujve të ndryshëm me goditje dhe bilbila.
Takimet e para me muzikën mund të ngjallin edhe emocione të ndryshme tek fëmijët dhe atyre iu
qasen në mënyra të ndryshme me përmbajtje të ndryshme. Kur përdorni përmbajtje muzikore,
është shumë e rëndësishme një përvojë që të ngjall interes tek fëmijët dhe dëshirë për të dëgjuar
përsëri muzikë dhe për ta shijuar atë (Fang, Z., 2013). Duke dëgjuar, një person përjeton
muzikën brenda, intelektualisht dhe emocionalisht. Interesi, trashëgimia dhe mjedisi i fëmijëve
janë faktorët kryesorë në zhvillimin e ndjeshmërisë muzikore të fëmijëve dhe mënyrën se si ata e
përjetojnë muzikën. Shumë shkencëtarë theksojnë rëndësinë e dëgjimit të muzikës dhe tingujve
të ndryshëm mjedisorë, të këndshëm dhe të pakëndshëm (zhurma), edhe në barkun e nënës. Së
bashku me nënën e tyre, fëmijët përjetojnë bukurinë e tingujve mjedisorë. Muzika i qetëson
fëmijët, i bën ata të lumtur, nxit imagjinatën e tyre, i inkurajon ata të jenë aktivë dhe ka një
numër të madh reagimesh të tjera pozitive. Dëgjimi i shpeshtë ndikon në ndjeshmërinë e
dëgjimit, zhvillon aftësinë për të përjetuar dhe rrit nivelin e muzikalitetit. Prandaj, është e
rëndësishme të kultivohet interesi dhe dashuria për muzikën që në moshë të vogël, duke dëgjuar
kompozime të përshtatshme dhe shprehëse, me vlerë. Drejtimi i duhur i dëgjimit që në moshë të
re do të kontribuojë në realizimin e harmonisë së të gjithë personalitetit të fëmijës, që në fund të
fundit është synimi jo vetëm i edukimit muzikor, por edhe i edukimit të përgjithshëm (Fang, Z.,
2013). Tashmë është thënë se është e rëndësishme t'u sigurohet fëmijëve një shumëllojshmëri
stimujsh muzikorë që në moshë të hershme për të nxitur zhvillimin e ndjeshmërisë muzikore.
Ndjeshmëria muzikore mund të zhvillohet në masën më të madhe nëse interesat dhe vëmendja e
fëmijës përqendrohen në muzikën që ai dëgjon. Reagimet pozitive vërehen në lëvizjet spontane
të fëmijëve, për shembull në dëshirën për të kërcyer ose në shprehjen artistike me imagjinatë.
Muzika ka një ndikim edhe në marrëdhëniet shoqërore, gjë që njihet kur jep butësi gjatë dëgjimit
të muzikës ose marrjes së lodrës së preferuar me të cilën është i lidhur fëmija. Për shkak të
efekteve të tilla pozitive në sjelljen e fëmijëve, është e nevojshme të mundësohet takimi i
përditshëm i fëmijëve me muzikën (Fang, Z., 2013).

18
Kur dëgjoni muzikë, është thelbësore të dalloni momentin kur fëmijët kanë nevojë për heshtje
dhe kohë pa stimuj zanorë. Dëgjimi i vazhdueshëm i muzikës nuk është gjithmonë i
dëshirueshëm sepse ka efekt të kundërt, përkatësisht fëmijët bëhen më të defokusuar dhe të
shqetësuar. Përveç sasisë së përmbajtjes muzikore, është e nevojshme t'i kushtohet vëmendje
përshtatshmërisë së përmbajtjes për fëmijët. Në familje, fëmijët shpesh janë të ekspozuar ndaj
muzikës shumë të zhurmshme, me zë të lartë ose me një ritëm të tepërt të theksuar. Në situata të
tilla, muzika nuk ndikon pozitivisht në zhvillimin e fëmijës, por mund të ndikojë negativisht në
dëgjimin dhe sistemin e tyre nervor. Prandaj, është e rëndësishme t'u kushtohet vëmendje të
gjithë komponentëve gjatë dëgjimit të muzikës, sepse këto janë situata të përshtatura për zhvillim
nëse janë të destinuara për fëmijë (Fang, Z., 2013). Ekzistojnë dy kategorizime themelore të
dëgjimit të muzikës: dëgjimi aktiv dhe pasiv.

3.1. Dëgjimi aktiv i muzikës

Dëgjimi aktiv nënkupton dëgjimin gjatë të cilit përvoja dhe njohja përfshihen te dëgjuesi.
Mundëson një përvojë në nivelin intelektual (duke u fokusuar në një fenomen të caktuar
muzikor), emocional (stimulon emocione të ndryshme, eksitim, paqe mendore) dhe fiziologjik
(shprehje të fytyrës, mimika të fytyrës, lëvizje) (Fatamir Vadahi, 2002). Në përputhje me
ndryshimin e kohës, ndryshon edhe lloji i muzikës që është aktive për dëgjuesit. Të rinjtë
kryesisht dëgjojnë muzikën aktuale pop, rock, elektronike dhe të ngjashme, por klasikët më të
vjetër, si Mozart, dëgjohen më pak, veçanërisht në mesin e popullatës më të re. Fëmijët duhet të
dëgjojnë muzikë cilësore që në moshën e vogjëlisë, nëse ky komponent mungon atëherë, u
shkaktohet dëm të madh fëmijëve. Për shkak të përqendrimit më të shkurtër në një moshë më të
re, është e nevojshme të veçohen pjesët nga kompozicioni që do të luajmë për fëmijët ose të
zgjedhim miniaturat, zakonisht këto janë pjesë që zgjasin deri në tre minuta. Është e dobishme të
zgjidhni pjesë të përbërjes që janë më të gjalla dhe të kërcyeshme, sepse fëmijët shpesh luajnë
ose kërcejnë me dëgjim aktiv. Sigurisht, është e nevojshme që herë pas here të luhen klipe më të
qeta që inkurajojnë pjesët e tjera të trupit, jo vetëm këmbët, të lëvizin. Është shumë e
rëndësishme të sigurohemi që fëmijëve t'u ofrohen kompozime që janë të ndryshme në karakter,
kompozime muzikore dhe tempo, në mënyrë që fëmijët të njihen me shkathtësinë dhe pasurinë e
muzikës (Mulla, A. 2012, 2015). Ekzistojnë dy mundësi thelbësore të dëgjimit aktiv sipas
Fatamir Vadahi (2002:51), të cilat tregohen në një ndarje vizuale:

19
Tabela 2. Ndarje vizuale e dëgjimit aktiv.

Dëgjimi i plotë ka një rol të rëndësishëm edukues. Është dëgjimi gjatë të cilit dëgjuesi fokusohet
në dëgjimin e një pjese të plotë muzikore, në mënyrë të tillë që e drejton vëmendjen tek çdo
komponent muzikor-shprehës që është pjesë e gjithë pjesës muzikore. Dëgjimi i një pjese
muzikore në tërësi është një moment kyç për përvojën e parë muzikore, si dhe për çdo të
mëvonshme. Dëgjimi analitik është krejtësisht e kundërta e dëgjimit, pra është dëgjimi në të cilin
vëmendja e individit përqendrohet në një detaj të caktuar muzikor, për shembull në tempo,
instrument ose dinamikë (Fatamir Vadahi, 2002). Gjatë dëgjimit, kompozimi përsëritet disa herë
për shkak të përvetësimit më të mirë të tij dhe vëmendjes ndaj elementeve të tjerë gjatë çdo
dëgjimi. Para se të dëgjojmë, ne u japim fëmijëve udhëzime që korrespondojnë me zhvillimin e
mëtejshëm të aktivitetit të imagjinuar (Mulla, A. 2012). "Lëreni muzikën t'ju mbajë; ju mund të
kërceni ndërsa muzika ju tregon një histori; le të hyjë muzika në duart, gishtat dhe këmbët tuaja
(Mulla, A. 2012:130)”. Ka vetëm disa udhëzime që mund t'u jepen fëmijëve përpara se të
dëgjojnë, në mënyrë që t'i kushtojnë vëmendje përbërjes. Rëndësia e dëgjimit të përsëritur të
kompozimeve ndikon gjithashtu në zhvillimin e aftësisë së dëgjimit. "Kushti për zhvillimin e
aftësisë dëgjimore është dëgjimi ditor sistematik, intensiv në të gjitha rastet që lejojnë aksesin në
muzikë për fëmijën." (Fatamir Vadahi, 2002:51) E njëjta gjë u konfirmua nga shumë studime
psikologjike që studiuan marrëdhëniet midis numrit të kompozimeve të përsëritura dhe dëgjimi

20
afektiv i asaj muzike. Është vërtetuar se duke përsëritur kompozimet klasike, ato bëhen më të
njohura në krahasim me përsëritjen e muzikës popullore. Paralelisht me këtë, konstatohet se
muzika argëtuese bëhet e mërzitshme pas dëgjimit të përsëritur, ndërsa muzika bashkëkohore
serioze merr rëndësi dhe vlerësohet më shumë bukuria dhe rëndësia e saj estetike. Mbi këtë bazë
konfirmohet dallimi mes “kitsch”-it dhe artit. Ndoshta në fillim nuk ka një ndryshim të tillë, por
pas njëfarë kohe, rëndësia e veprës artistike bëhet më e madhe dhe vetë cilësia e veprës
konfirmohet (Mulla, A. 2012). Termi dëgjim aktiv, zakonisht nënkupton dëgjimin nga një
riprodhues audio ose nga një kasetë, megjithëse mund të jenë edhe numërues dhe këngë. Nuk
duhet t'i japim më pak rëndësi performancës së drejtpërdrejt, sepse jep një përvojë më të madhe
dhe më të fortë se regjistrimi. Një performancë e drejtpërdrejt, mund të jetë instrumentale, vokale
ose instrumentale-vokale (Mulla, A. 2012). Një nga avantazhet e tij është se performanca mund
të ndryshohet në mënyrë që të mos jetë gjithmonë e njëjtë. “Muzika e realizuar e drejtpërdrejt,
ndihet nga i gjithë trupi dhe ruhet në tru. Duke dëgjuar sërish atë muzikë nga bartësi i zërit, truri
rindërton përvojën origjinale të muzikës së drejtpërdrejt. (Mulla, A. 2012:133)". Me këtë citim,
autorët theksojnë rëndësinë e interpretimit të muzikës live për shkak të përshtypjes që ajo lë në
trurin e njeriut dhe përvojës së tij të përgjithshme të kompozimit të realizuar. Edukatorja është e
detyruar t'i prezantojë fëmijët me vetë muzikën dhe t'u mundësojë të ndjejnë bukurinë e muzikës.
Është e rëndësishme t'u transmetohet atyre të kuptuarit se të gjitha imazhet, emocionet dhe
asociacionet lindin nga vetë muzika. Detyra kryesore e edukatorëve është t'i prezantojnë fëmijët
me muzikën dhe ta afrojnë atë me ta, por në mënyrë të tillë që fëmijët ta imagjinojnë dhe ta
përjetojnë atë në mënyrën e tyre. Ata do të na tregojnë nëse dhe në çfarë mënyre e kanë pranuar
muzikën. Një nga treguesit më të zakonshëm është lëvizja e fëmijëve. Ai është një pasqyrë e
ndjenjës muzikore ritmike dhe estetike. Komunikimi nëpërmjet lëvizjes është më i afërti dhe më
i rëndësishmi për fëmijën. Së bashku me lëvizjen, një nga treguesit e rëndësishëm është vizatimi
i fëmijës, nga i cili mund të lexohet përvoja e fëmijës, por edhe të njihet më mirë me fëmijën
(Mulla, A. 2012).

Mënyrat stimuluese të krijimit të fëmijëve që çdo edukator mund të zbatojë në punën e tij me
fëmijët parashkollorë janë:

- Krijimi i tingujve që nuk janë të zakonshëm. I referohet, për shembull, shtypjes së një materiali
ose grisjes së një kutie kartoni.

21
- Dëgjimi dhe imitimi. I referohet, për shembull, studimit të tingullit të sendeve që bien nga një
lartësi në dysheme, dallimit të tingujve të rënies së sendeve të ndryshme të lehta dhe të rënda etj.

- Prodhimi i pavarur i zhurmave. I referohet mbushjes së zhurmave me material të vogël pa

formë dhe më vonë përdorimit të këtyre zhurmave për një orkestër të vogël. Për shembull, mund
të mbushim një kuti ose shishe me rërë ose guralecë.

- Deshifrimi i tingujve. Ai i referohet hamendjes së fëmijëve që dëgjojnë një instrument ose

ndikimin e një objekti pas një ekrani ose çfarë bëjnë fëmijët pas një ekrani (p.sh. duartrokitje,
mbyllja e dyerve, etj.).

- Duke dëgjuar muzikë. Ai i referohet dhënies së fëmijëve udhëzime se si të lëvizin, si p.sh.

“lëreni muzikën tju mbajë” ose “imagjinoni të kërceni nën ujë”.

- Dëgjimi i muzikës me shprehje artistike. I referohet vizatimit, pikturës ose modelimit të

fëmijëve gjatë dëgjimit të muzikës. Nuk duhet tju tregojmë fëmijëve titullin e këngës.

3.2. Dëgjimi pasiv i muzikës

Dëgjimi pasiv i muzikës është dëgjimi pa menaxhim të vetëdijshëm të vëmendjes, për shembull
kur njerëzit dëgjojnë muzikë por nuk i kushtojnë vëmendje asaj që po dëgjojnë, por kur ka
heshtje ata ndjejnë një ndryshim dhe u mungon muzika (Mulla, A. 2012) . Dëgjimi pasiv nuk
përfshin zhytjen në një nivel emocional ose intelektual, është dëgjimi që shkakton kënaqësi dhe
një humor të caktuar. Mund të barazohet me dëgjimin asociativ të shpjeguar tashmë, sepse kur
ndodhin asociacione, vëmendja e dëgjuesit ndaj muzikës zvogëlohet dhe ai fokusohet në
mendimet dhe përvojat e tij (Fatamir Vadahi, 2002). Dëgjimi pasiv në procesin edukativo-
arsimor është po aq i rëndësishëm sa edhe dëgjimi aktiv, kështu që gjatë zgjedhjes së këngëve
për dëgjim pasiv duhet të kihet parasysh edhe cilësia dhe përshtatshmëria e muzikës. “Fëmijët
duhet të shmangin dëgjimin e vazhdueshëm të muzikës sepse nuk do të kenë mundësi të
këndojnë spontanisht.” (Mulla, A. 2012:127) Ky rregull është shumë i rëndësishëm në kopshtet e
fëmijëve, veçanërisht në çerdhet ku fëmijët janë më të vegjël dhe shpesh këndojnë. Kur përdorim
dëgjim pasiv në punën tonë, nuk i kushtojmë vëmendje veçanërisht fëmijërore muzikës, por
sillemi njësoj si kur radioja është e ndezur. Fëmijët shpesh do të tërhiqen nga muzika në të
njëjtën mënyrë si ne presim që ata të reagojnë ndaj dëgjimit aktiv, ata do të këndojnë, kërcejnë

22
me ritmin e pjesës ose do të kërkojnë ta dëgjojnë atë më shumë se një herë. Në raste të tilla, ne
duhet të vlerësojmë nëse duhet ta përfshijmë atë përbërje në dëgjimin aktiv (Mulla, A. 2012).

Autori Fatamir Vadahi (2002:50) na tregon një ndarje vizuale të dëgjimit pasiv:

Tabela 3. Ndarja vizuale e procesit të dëgjimit pasiv.

Me këtë prezantim, autori shpjegon se dëgjimi pasiv është një element kyç, shpeshherë i
dëshirueshëm në aktivitetet e përditshme në kopshte, për shkak të shumëllojshmërisë së dëgjimit.
Me dëgjimin asociativ, ne i inkurajojmë fëmijët të imagjinojnë dhe kujtojnë disa ngjarje me
muzikë, gjatë të cilave ata shpërqendrohen nga muzika, por fokusohen në një aktivitet tjetër. Ka
edhe muzikë kërcimi që krijon humor dhe atmosferë të këndshme dhe një muzikë e tillë i nxit
fëmijët të përdorin lëvizjen kur shprehin muzikë, e cila njëkohësisht ndikon në krijimtarinë
artistike të fëmijëve. Përpunimet e ndryshme të veprave artistike i përkasin kategorisë së muzikës
dytësore, ku vëmendja e dëgjuesit përqendrohet tek teksti, ritmi apo instrumentet e përzgjedhura
në veprën muzikore (Fatamir Vadahi, 2002).

3.3. Marrëdhënia midis dëgjimit aktiv dhe pasiv të muzikës në praktikë

Dëgjimi i muzikës në aktivitetet e përditshme parashkollore, qoftë të tërthorta apo të

drejtpërdrejta, është i pamjaftueshëm i pranishëm. Në hulumtimin e kryer nga Fatamir Vadahi
(2002), është shqyrtuar prevalenca e dëgjimit aktiv dhe pasiv të muzikës instrumentale dhe
vendase në kopshtin e fëmijëve. Muzika popullore është një element kyç për zhvillimin e
identitetit të fëmijës, veçanërisht në mjedise të mëdha multikulturore, ndërsa muzika e artit

23
instrumental angazhon fëmijët me elemente muzikore dhe ndikon drejtpërdrejt në aktivitetin
psikofizik dhe emocional të fëmijës. Hulumtimi tregoi se vetëm disa edukatorë përdorin muzikën
tradicionale në punën e tyre të përditshme, ndërsa popullata e re më së paku dëgjon muzikë
tradicionale. Muzika instrumentale përdoret më pak edhe në punën e popullatës së re, por në këtë
rast nuk ka përgjigje të regjistruar “kurrë”, ndërkohë që ka pasur përgjigje të tilla për dëgjimin e
muzikës tradicionale. Gjithashtu u konfirmua se dëgjimi aktiv i muzikës në aktivitetet e
përditshme është më pak i pranishëm se dëgjimi pasiv, ashtu siç ka më pak prezencë të muzikës
instrumentale në krahasim me muzikën vokale. Të anketuarit deklaruan se besojnë se dëgjimi i
muzikës është një aktivitet i rëndësishëm për zhvillimin e përgjithshëm të fëmijëve, por se ata
nuk janë mjaftueshëm kompetent në përzgjedhjen e muzikës artistike. Autorët deklaruan se të
anketuarit nuk e kuptojnë muzikën si mjetin më efektiv në zhvillimin e fëmijës dhe as nuk e
perceptojnë dëgjimin e muzikës si një aktivitet themelor muzikor, por sipas pikëpamjeve të
shprehura, edukatorët tregojnë nevojën për trajnim profesional dhe të mësuarit gjatë gjithë jetës
në fusha e kurrikulës së edukimit muzikor (Fatamir Vadahi, 2012). Hulumtimi i kryer në vitin
2016 nga autori Erlehta M. et.al (2016) na tregoi gjithashtu se dëgjimi pasiv kryhet më shumë në
kopsht sesa dëgjimi aktiv. Hulumtimi është kryer në një kampion prej 80 edukatorësh. Deklaratat
u përcaktuan në atë mënyrë që dëgjimi aktiv i referohej dëgjimit gjatë të cilit njihet kompozitori
dhe komponentët bazë muzikorë të veprës, ndërsa dëgjimi pasiv i muzikës është dëgjimi gjatë
punës në aktivitete të tjera. Përqindja e dëgjimit aktiv duhet të rritet në çdo rast për shkak të
rëndësisë së saj në zhvillimin e ndjeshmërisë, ngjajshmërisë dhe aftësive emocionale-
intelektuale-muzikore. Dëgjimi aktiv ndikon edhe në zhvillimin e aftësive analitike, sepse takimi
me një vepër artistike e nxit fëmijën të bëhet dëgjues. Është e nevojshme që edukatorët të njihen
me komponentët muzikorë në mënyrë që të mund t'i mësojnë fëmijët t'i njohin dhe t'i dallojnë ato
(Erlehta M. et.al, 2016).

4. Aftësitë muzikore të fëmijëve

Zhvillimi i përgjithshëm i fëmijës përfshin edhe zhvillimin muzikor dhe koha më optimale për
zhvillimin e këtyre aftësive është pikërisht mosha e hershme dhe parashkollore. "Aftësitë
muzikore nënkuptojnë mundësitë e trashëguara biologjike të njohjes dhe riprodhimit të
kombinimeve të tingullit dhe zërit" (Starc et al. 2013:15). Të gjithë fëmijët lindin me prirje të
caktuara muzikore, por mjedisi i fëmijës në familje dhe në kopsht është vendimtar për zhvillimin
24
e suksesshëm muzikor (Fang, Z., 2013). Zhvillimi i aftësive muzikore duhet të fillojë që në
moshë të re në shtëpinë e familjes. Fatkeqësisht, kjo shpesh nuk ndodh në realitet, kështu që
institucionet parashkollore kanë pritshmëri të mëdha në këtë fushë. Roli i edukatores është
vendimtar sepse është ajo që e prezanton fëmijën me botën e muzikës dhe mënyra se si do ta bëjë
atë, mjetet që do të përdorë dhe mënyra se si do të përmirësojë aftësitë e saj muzikore ndikojnë
në interesin dhe përfshirjen e fëmijës në botën e muzikës. Gjatë kryerjes së aktiviteteve muzikore
dhe përmirësimit të potencialit muzikor, është e nevojshme të merren parasysh tre parakushte
kryesore: muzikaliteti i fëmijës, aftësitë muzikore tashmë ekzistuese dhe inteligjenca muzikore
(Erlehta M. et.al, 2016). Muzikaliteti përkufizohet në mënyra të ndryshme dhe një nga
përkufizimet e tij është si vijon: "Muzikaliteti i fëmijës konsiderohet si aftësia për të reaguar ndaj
muzikës, për të treguar ndjeshmëri ndaj vlerës estetike dhe emocionale të muzikës dhe ndaj
vetive të saj shprehëse." (Erlehta M. et.al, 2016;223). Prandaj, mund të konkludojmë se
muzikaliteti është një përvojë universale e çdo individi dhe një mënyrë e reagimit të tij ndaj
stimujve muzikorë.

Aftësitë muzikore të fituara janë ato që mësohen përmes mjeteve formale ose joformale, pra
stimujve muzikorë joformalë nga mjedisi i afërt ose mënyrave të synuara të të mësuarit të
muzikës. Inteligjenca muzikore është e lidhur me ndarjen e njohur të inteligjencës së shumëfishtë
sipas Gardner, "për të cilin inteligjenca muzikore përfaqëson një grup kompleks operacionesh
njohëse që i mundësojnë një individi të perceptojë, hartojë, organizojë dhe transformojë modelet
muzikore në njësi më të mëdha ose më të vogla". (Erlehta M. et.al, 2016;223). Megjithatë,
përveç të tre parakushteve, është e rëndësishme të kihet parasysh se zhvillimi muzikor varet nga
shumë aspekte të tjera, si trashëgimia, mjedisi familjar, motivimi, interesi i fëmijëve dhe se të
gjithë elementët duhet të integrohen dhe të ndikojnë sistematikisht në zhvillimin e aftësitë
muzikore të fëmijëve (Erlehta M. et.al, 2016). Fëmijët që kanë një inteligjencë muzikore të
zhvilluar shpesh mund të shihen duke goditur një ritëm ose duke kënduar një melodi të krijuar
prej tyre. Së bashku me melodinë që kanë krijuar, ata këndojnë edhe një histori. Ata janë në
gjendje të njohin tinguj të ndryshëm nga mjedisi, njohin gjithashtu melodinë, përmbajtjen
muzikore dhe ritmin e muzikës. Ata shprehen më mirë në fusha ritmike dhe muzikore, si dhe
këndojnë më mirë se fëmijët e tjerë. Shumë shkencëtarë kanë vërejtur se fëmijët tregojnë një
interes për muzikën që në moshë të hershme dhe parashkollore. Është vënë re se fetusi tashmë
reagon ndaj stimujve të caktuar muzikorë. Interesi për muzikën tashmë është vërejtur tek fëmijët

25
e moshës katër deri në gjashtë muaj, të cilët reagojnë ndaj një stimuli muzikor duke ndërprerë
aktivitetet e tyre të filluara dhe duke u kthyer plotësisht drejt burimit të zërit. Kur dëgjojnë
muzikë, fëmijët tregojnë një ndjenjë kënaqësie, e cila tregon një përvojë emocionale kënaqësie.
Reagimi i parë muzikor i fëmijëve i referohet muzikës me shoqërim instrumental. Që në moshë
të re, dhe gjatë gjithë periudhës parashkollore, fëmijët shfaqin një preferencë për tingullin
muzikor, i cili më vonë zhvillohet në të folur dhe të kënduar. Përveç përvojës emocionale të
kënaqësisë, ekziston edhe kënaqësia fizike, pra lëvizjet gjatë dëgjimit të muzikës. Lëvizja ndodh
si përgjigje ndaj melodisë dhe ritmit në strukturën e muzikës, por fëmija ende nuk mund të ndajë
një element nga tjetri, duke qenë se ai nuk ka një aftësi të zhvilluar për të abstraktuar, ndaj
reagon ndaj të dy elementeve. U zbulua se tre vjeçarët ishin në gjendje të imitonin tekstin, ritmin
dhe melodinë, teksti luan një rol kyç, ndërsa zëri (ritmi) është ende diçka abstrakte për fëmijët.
Në vitin e katërt të përfunduar vihet re krijimi i këngëve me imagjinatë. Këngët imagjinative janë
krijimtari origjinale e fëmijëve, pra një ndërthurje këngësh të reja të krijuara nga ndërthurja e
pjesëve të njohura. Në vitin e pestë dhe të gjashtë vërehet përparim në ruajtjen e ritmit. Kjo është
aftësia kur fëmijët ndjekin ritmin duke goditur pëllëmbën në pëllëmbë. Në atë moshë, fëmijët
tashmë e njohin tekstin, toni luan një rol parësor dhe fëmija mund ta këndojë këngën melodikisht
saktë, por shpesh me një tonalitet të ndryshëm. Zhvillimi i shpejtë i aftësive muzikore melodike
dhe ritmike ndodh ndërmjet moshës gjashtë dhe nëntë vjeç (Shmitd, 2001).

4.1. Rëndësia e dëgjimit të muzikës në zhvillimin e të folurit

Të folurit është një karakteristikë themelore e çdo njeriu. Për të shpjeguar fenomenin e të folurit,
i cili është kaq i thjeshtë dhe i natyrshëm, por nga ana tjetër kaq unik dhe i mrekullueshëm, disa
shkencëtarë kërkuan përgjigje duke studiuar fjalimin e fëmijëve. Ata donin të zbulonin burimin e
të folurit njerëzor, thelbin e tij dhe natyrën e lindjes së fjalëve tek një fëmijë (Shmitd, 2001).
Komunikimi i suksesshëm kërkon perceptim të zhvilluar dëgjimor, vëmendje, vetëkontroll,
përqendrim dhe stimuj të ndryshëm vokal. Një fëmijë i palindur dëgjon tinguj nga bota e jashtme
që nga java e 24-të, kjo është periudha kur organi i dëgjimit – veshi, është zhvilluar plotësisht.
Në atë kohë fëmija dëgjon ose nënën, zhurmat nga sistemi tretës, frymëmarrjen e nënës.
Pikërisht për këto arsye fëmijët me dëmtime në dëgjim kanë vështirësi në zhvillimin e
përqendrimit, vëmendjes, drejtimit të zërit dhe të ngjashme. Në raste të tilla, muzika është e
dobishme, veçanërisht instrumentet muzikore si daullet ose kontrabasi, të cilat në të njëjtën kohë

26
stimulojnë perceptimin dëgjimor, por edhe nxitin nevojën për lëvizje (Erlehta Mato, 2008). “Që
një fëmijë të flasë, duhet shumë më tepër sesa aparati i të folurit, d.m.th, një korteks cerebral i
zhvilluar mirë, dëgjimi i diferencuar, aftësia për të kontrolluar frymëmarrjen, si dhe një model i
mirë përsa i përket ndërveprimit.” (Erlehta Mato, 2008:44,45) Hapi i parë drejt komunikimit
është dëgjimi. Mundëson marrjen, mbledhjen dhe lidhjen e tingujve, të cilët më vonë do të
rezultojnë në shqiptimin e fjalëve konkrete. Natyrisht, nëna i flet fëmijës së pari me të folur,
kështu që të folurit është diçka e njohur dhe e qartë për fëmijën dhe në këtë mënyrë ai mëson
gjuhën e tij amtare (Erlehta Mato, 2008). Zhvillimi i të folurit ndikohet ndjeshëm nga këndimi
shprehës dhe i bukur. Një nga arsyet është se të njëjtat elementë si ritmi, dinamika dhe
intonacioni shfaqen si në të kënduar ashtu edhe në të folur. Përveç të kënduarit, është e
dëshirueshme që të përdoren një sërë lojërash zanore në të cilat fëmija ka mundësi të dëgjojë
fjalë dhe zëra të ndryshëm që e bëjnë fëmijën të lumtur dhe në fund e bëjnë atë të dëshirojë t'i
thotë ato. Fëmija thith gjithçka nga mjedisi i tij, qoftë pozitiv apo negativ. Në situata të tilla,
është e dëshirueshme që dëgjimi të fokusohet në segmente specifike dhe, për shembull, të
eliminohet zhurma gjatë dëgjimit. Në këtë mënyrë u ofrojmë fëmijëve dëgjim cilësor, i cili është
baza për zhvillimin e diferencimit auditor. Duke i inkurajuar fëmijët për ndëgjim të muzikës, ne
zgjojmë dëshirën për të dëgjuar muzikë (Erlehta Mato, 2008). Rëndësia e dëgjimit të muzikës
dhe të folurit në zhvillimin e hershëm të një fëmije shprehet nga Watara Ohashi: "Kur shikoni
veshin, do të vini re se ai ka formën e një embrioni dhe mund ta përjetoni atë si bazën e një
mikrokozmosi. që mban gjithë trupin” (sipas Erlehta Mato, 2008:49).

4.1.1. Ritmi
Si çdo art, edhe muzika ka elemente bazë shprehëse. Disa nga elementet e muzikës janë masa,
harmonia, tempo, dinamika, melodia. Dy elementët bazë janë toni dhe ritmi. Duke marrë
parasysh rëndësinë e ritmit në moshën parashkollore, ky element do të diskutohet më në detaje
në tema vijuese. Ritmi është kohëzgjatja e vargjeve të notave dhe grupimi i tyre në elementë
bazë (Levitin, 2007). Është elementi bazë shprehës i muzikës dhe lëvizjes. Ritmi shfaqet në
melodi, muzikë, rrahje zemre, prandaj mund të themi se ritmi i jep jetë muzikës por edhe çdo
gjallese dhe është pjesë e përditshmërisë sonë. Mjetet shprehëse më të zakonshme në lojërat
ritmike janë duartrokitjet, loja, zëri dhe lëvizja, të cilat na ndihmojnë të njohim figurat ritmike
(Happ, 2004). Sipas Happ (2004), parimi bazë për praktikimin e figurave ritmike është:

27
1. Përplasni dobën me një ritëm mesatar dhe thuani një fjalë të caktuar për një dobë, duke i
kushtuar vëmendje theksit.

2. Thënia e fjalës me vete dhe duartrokitja ose luajtja e ritmit të saj.

3. Luajtja e ritmit pa thënë fjalët.

Është e rëndësishme të zgjoni ndjenjën e ritmit tek fëmijët. Ritmi drejton tingullin, ai ekziston i
vetëm dhe pa muzikë, dhe melodia në unitet me ritmin bëhet një e tërë (Shmitd, 2001). Me këtë
pajtohet edhe Andreis (1968), i cili thekson se ritmi shfaqet në çdo art dhe i bashkon pjesët në
një tërësi. Fuqia e tij mund të shihet në kombinimin e toneve dhe lëvizjeve. E veçanta më e
madhe e ritmit është se ai mund të ekzistojë i vetëm, pa elementë të tjerë muzikore. Ritmi është
një element shumë i pasur i veprimit të pakufizuar dhe mundësisë së manifestimit në mënyra të
ndryshme. Duket jashtë fushës së fuqisë dhe kohëzgjatjes së tonit. Një element domethënës që
shfaqet në konceptin e ritmit është pauza. Kur zgjat pauza, nuk dëgjohet asnjë ton, gjë që ndikon
në zgjimin e tensionit dhe formësimin e kontrastit. Pauza shfaqet si kundërshtimi më i fortë ndaj
tonit të gjallë (Andreis, 1968). Është një pjesë shumë e rëndësishme e ritmit sepse gjatë
kohëzgjatjes së tij dëgjuesi numëron në mënyrë të pandërgjegjshme periudhat. Ndikimi i tij më i
fortë është në fillim të masës, ndërsa pas shënimit të dytë, është më pak i rëndësishëm (Mulla, A.
2012).

Ritmi është pjesë përbërëse e melodisë dhe përfaqëson organizimin dhe rrjedhën kohore të
muzikës, manifestohet gjatë ekzekutimit të tingujve me kohëzgjatje të njëjta ose të ndryshme.
Ndikimi i fortë i ritmit vërehet në situatat e përditshme, gjë që vërteton se mjafton të ritmizosh
një melodi të njohur duke goditur në tavolinë në mënyrë që dëgjuesit ta njohin atë (Mulla, A.
2012). Roli i rëndësishëm i ritmit është i dukshëm edhe në kontekstin social. Në situatat e jetës
së përditshme, njerëzit përdorin elementin e ritmit. Në aktivitetet e kërcimit, ecjes dhe madje
edhe lëvizjeve të tjera, veçanërisht nëse veprimi shoqërohet me këngë që nxit dhe rregullon
lëvizjen (Andreis, 1968). Muzika është një art shumë dinamik, dinamizmi i saj shfaqet në ritëm,
dhe kjo do të thotë në lëvizje. Pikërisht kjo është një nga arsyet pse fëmijët e duan muzikën,
sepse ritmi i muzikës i lëviz dhe lëvizja është gjendja natyrale e fëmijës. Sportelët janë një nga
mënyrat më të thjeshta për të praktikuar ritmin dhe fëmijët i duan gjithashtu, sepse nxisin edhe
nevojën për lëvizje. Kur zhvillohet ritmi tek fëmijët, ai fillon me një ritëm të thjeshtë, por të
larmishëm dhe të gëzuar (Fatamir Vadahi, 2002).

28
 4.2. Lëvizja si reagim ndaj përjetimit dhe dëgjimit të muzikës

Nevoja e lindur e fëmijëve është lëvizja. Nga njëra anë, është gjithashtu një reagim ndaj
përjetimit dhe dëgjimit të muzikës. Me lëvizjet spontane në hapësirë, fëmijët tregojnë ndjeshmëri
ndaj muzikës, më së shpeshti tek fëmijët e moshës së re është kërcimi duke dëgjuar muzikë. Një
dëgjim i tillë quhet dëgjim sensorimotor, gjatë të cilit ndjesia arrin aq thellë në zona të tjera
shqisore dhe shprehet në kryerjen e lëvizjeve pak a shumë të dukshme. Ajo që është shumë
interesante për lëvizje të tilla është se ato janë gjithmonë të ndryshme sepse varen nga përmbajtja
muzikore dhe mënyra se si fëmija përjeton përmbajtje të caktuar (Fang, Z., 2013). Ndryshimi i
vazhdueshëm i lëvizjes në lidhje me përmbajtjen muzikore tregon në fakt se sa të lidhura janë
muzika dhe lëvizja. Lëvizja është në thelb të të gjitha arteve, është një fjalim joverbal që na
zgjon ndjenjat e harruara prej kohësh. Fëmijët gjithashtu tregojnë fuqinë e lëvizjes thjesht duke
mos qenë në gjendje të qëndrojnë të palëvizur kur dëgjojnë muzikë. Lëvizja spontane e fëmijëve,
me ose pa muzikë, përshkruan mënyrën e jetesës dhe të jetesës së tyre. Lëvizja e tyre mund të
analizohet edhe përmes veprave të artit. Vijat që tregohen në letër dhe përcaktojnë hapësirën i
referohen lëvizjes nëpër hapësirë (Mulla, A. 2012). Vizatimi me muzikë i relakson fëmijët, ata
ndihen më të lirë dhe më mirë, gjë që rezulton në shprehje më të pasur artistike (Erlehta Mato,
2008). Një formë e veçantë lëvizjeje që duket e thjeshtë, në të cilën ka dy dimensione, koha dhe
hapësira, është shumë tërheqëse dhe interesante për fëmijët. Vallëzimi është një mënyrë kreative
e të shprehurit në të cilën fëmijët mund të tregojnë kreativitetin e tyre dhe të lëvizin lirshëm në
hapësirë. Në kërcim, ndjenja dhe mënyra e të përjetuarit të muzikës është shumë e rëndësishme,
sepse këto dy segmente u ofrojnë fëmijëve mundësinë që të largohen nga koreografia e krijuar
nga të rriturit dhe të dizajnojnë lëvizjet e tyre (Erlehta Mato, 2008). Kompozimet e ndritshme
ndihmojnë për këtë, sepse "kompozimet me një atmosferë kërcimi mund t'i bëjnë fëmijët të
luajnë, dhe ju gjithmonë mund të kërceni me ta." (Fang, Z. 2013:125) Kërcimi mundëson një
përvojë më intensive të muzikës sepse fëmija e përjeton atë me tërë trupin (Fang, Z., 2013).
Fëmijët e vegjël shfaqin një nevojë të madhe për lëvizje dhe është muzika ajo që u mundëson
fëmijëve ta plotësojnë këtë nevojë dhe të zotërojnë mënyra të ndryshme lëvizjeje. Për fëmijët më
të rritur, lëvizja në ritmin e muzikës mundëson përqendrim më të mirë dhe zhvillim motorik.
Fëmijët e rritur kanë të njëjtën nevojë për lëvizje si fëmijët e vegjël, gjë që, për fat të keq, është
lënë në masë të madhe në ditët e sotme (Erlehta Mato, 2008). Ekzistojnë dy qasje në përdorimin

29
e lëvizjes në punën me fëmijët e moshës së hershme dhe parashkollore. Mënyra e parë është
improvizimi, gjatë të cilit fëmijët krijojnë në mënyrë të pavarur lëvizje në muzikë, megjithëse kjo
është mënyra më e zakonshme e lëvizjeve të vallëzimit të fëmijëve - improvizimi. Një formë
tjetër është krijimi i koreografisë nga edukatorët, të cilën më pas fëmijët e imitojnë. Kjo metodë
përdoret më rrallë sepse ul nivelin e kreativitetit të fëmijëve dhe përdoret më shpesh për
grupmoshat më të mëdha (Mulla, A. 2012).

5. Roli i edukatorëve

"Qëllimi parësor i edukimit parashkollor është të zhvillojë interesin e fëmijëve për aktivitetet
muzikore dhe t'u mundësojë atyre të vetëaktualizohen përmes muzikës." (Islam Krasniqi,
1997:40) Në moshën e hershme të fëmijës, muzika është një element shumë i rëndësishëm për
zhvillimin e përgjithshëm, prandaj është e nevojshme që prindërit dhe edukatorët të këndojnë
shpesh këngë dhe vjersha. Një nga arsyet është se mes edukatorit dhe fëmijës ndërtohet një lidhje
e fortë emocionale dhe e dyta është se fëmija preferon të dëgjojë zërin që e lidh me personin që
këndon dhe jo instrumentin. Theksi vihet gjithashtu në inkurajimin e krijimit të pavarur muzikor,
pasurimin e botës emocionale dhe njohëse, zhvillimin e interesit për muzikën dhe dëgjimin e
tingujve të mjedisit. Të gjithë elementët e përmendur ndodhin gradualisht, prandaj puna aktive
dhe e vazhdueshme me fëmijët për zhvillimin e tyre është thelbësore. Edukatorët, ashtu si
prindërit, duhet t'u ofrojnë fëmijëve përmbajtjen e duhur muzikore. Duke kënduar këngë çdo
ditë, duke kryer lëvizje gjatë këtyre këngëve, ata do të nxisin fëmijët të shprehen të pavarur në
muzikë. Do të nxisë dëshirën e fëmijëve për t'u përfshirë në aktivitete muzikore dhe do t'i
inkurajojë ata të pasurojnë mjedisin e tyre me këngë dhe lojëra muzikore. Është e rëndësishme që
ambienti i fëmijës të jetë i mbushur me tinguj të këndshëm që krijojnë një humor qetësues.
Theksohet se është e dobishme në situata të ndryshme gjatë ditës t'u këndohen fëmijëve këngë
me përmbajtje të ndryshme për të nxitur dëshirën dhe nevojën e tyre për të dëgjuar tinguj nga
natyra dhe muzikë që në moshë të vogël. Për shembull, kur mbështillni me pelenë një fëmijë,
preferohet të zgjidhni këngë që këndojnë për pjesët e trupit, në mënyrë që fëmija të ndjekë
këngën duke treguar pjesët e trupit të tij me lëvizje. Para se të flini zgjidhen ninullat ose këngët e
këndshme dhe të buta. Gjithashtu, mund të këndohen këngë që lidhen me dukuritë natyrore për të
ngjallur përvoja më të forta tek fëmijët. Është e rëndësishme që edukatorja t'i njohë përmendësh
këngët me përmbajtje të ndryshme, në mënyrë që të mund të shoqërojë fenomene dhe situata të
30
caktuara me aktivitete muzikore dhe në këtë mënyrë të inkurajojë fëmijët të dëgjojnë, të
zhvillojnë imagjinatën, emocionet dhe aftësitë muzikore. (Fang, Z., 2013). Shumica e prindërve
pyesin nëse fëmija i tyre do të jetë i talentuar muzikor dhe cila është koha më e mirë për të filluar
mësimin. Shkathtësia muzikore shoqërohet shpesh me aftësi të tjera, për shembull një fëmijë që
kujton dhe përsërit lehtësisht tekstet dhe melodinë zakonisht ka një aftësi të shtuar për të kujtuar.
Shkathtësia muzikore nuk është vetëm përsëritja e saktë e toneve, por është një kombinim i
aftësive të personalitetit, aftësive intelektuale dhe një potenciali shumë i lartë i aftësive
muzikore. Është pyetur gjerësisht nëse dhuntia muzikore ndikohet nga mjedisi apo gjenetika. E
vërteta është diku mes dy komponentëve. Një person mund të zhvillojë aq potencial sa ka lindur
me një mjedis të përshtatshëm potencial. Për të nxitur zhvillimin e aftësisë muzikore, fëmijëve
duhet t'u lejohet të eksplorojnë tingujt e objekteve dhe instrumenteve të ndryshme, veçanërisht të
atyre që mund t'i bëjnë vetë, si p.sh: Ata gjithashtu duhet të inkurajohen të këndojnë këngë dhe të
kërcejnë nën muzikë. Edukatorët duhet të jenë të vetëdijshëm se po rrisin individë për të cilët
muzika do të jetë një mjet relaksimi dhe plotësimi i nevojave artistike (Islam Krasniqi, 1997).
Edukatorët më të mirë janë ata “që kanë njohuri të caktuara muzikore, që e duan muzikën dhe që
duan që edhe fëmijët ta duan atë” (Islam Krasniqi, (1997:40). Autori Erlehta Mato (2008:56)
rendit segmente të rëndësishme të përfshirjes së fëmijëve në artin muzikor në rolin e të rriturve
në shënime të shkurtra:

• Për të ndjerë gëzim kur luani në muzikë.

• Lejoni mundësinë e gabimeve kur luani dhe këndoni.

• Prezantoni fëmijët me elementet e muzikës.

• Mundësoni shprehjen në mënyra të ndryshme dhe me instrumente të ndryshme muzikore, në

mënyrë që fëmija të testojë imagjinatën dhe krijimtarinë e tij.

• Siguroni një mjedis stimulues.

• Siguroni hapësirë të mjaftueshme për entuziazëm kur fëmija njihet me muzikën dhe elementet
muzikore.

5.1. Përzgjedhja e këngëve për të dëgjuar

31
Përpara se të dëgjoni muzikë në periudhën e hershme, është thelbësore të zgjidhni kompozime të
përshtatshme dhe interesante për fëmijët. Është e nevojshme të kujdesemi për komponentët
artistikë në pjesën dhe mënyrën se si do të afrojmë me fëmijët kompozimin e përzgjedhur.
Muzika duhet të ngjall gëzim, ndjenja pozitive tek fëmijët dhe të zhvillojë një dashuri të
qëndrueshme për muzikën tek fëmijët. Qëllimi i dëgjimit të muzikës është të zgjojë një përvojë
estetike, kjo mund të arrihet duke dëgjuar muzikë të këndshme, me një melodi të dukshme dhe
interesante. Këngët, me ose pa shoqërim instrumental, janë më të përshtatshmet për moshën e
hershme dhe parashkollore. Dëgjohen edhe kompozime instrumentale, të cilat krijojnë një
atmosferë të këndshme dhe stimuluese. Muzika me tinguj të butë dhe të pasur ndihmon për të
krijuar një ambient të këndshëm dhe atmosferë gazmore. Muzika ka një efekt të veçantë gjatë
gjumit të pasdites. Prandaj, edukatorët duhet të njohin rëndësinë e dëgjimit të muzikës gjatë
gjumit dhe ta integrojnë atë në qëndrimin ditor në kopshtin e fëmijëve (Fang, Z., 2013). Është e
rëndësishme të zhvilloni përshtypjen e një vepre arti tek fëmijët.

Është e rëndësishme të zhvilloni përshtypjen e një vepre arti tek fëmijët. Gjatë këtij zhvillimi,
fëmijëve u luhen miniatura, kompozime të shkurtra, zakonisht për një instrument muzikor (Fang,
Z., 2013).

1. Aktivitete muzikore

Zhvillimi i fëmijërisë së
hershme për të nxitur
reagimin e tyre dhe
zhvillimin emocional ndaj
tingujve muzikor është te
përdorimi i lugëve të
kuzhinës, duke i lidhur në
një shirit të vendosur në tavolinë dhe pastaj të marrim një lugë tjetër (nga kuzhina) dhe të
kalojmë në mes të lugëve tjera (duke i rrahur) dhe kështu duke krijuar melodi të ndryshme.

2. Aktivitete muzikore

32
Zhvillimi i fëmijërisë së hershme për të nxitur
reagimin e tyre dhe zhvillimin emocional ndaj
tingujve muzikor është përdorimi i pianos ku
nëpërmjet saj, së bashku me fëmijët tjerë në
kopsht, mund të krijojnë melodi të ndryshme dhe
pastaj duke dëgjuar këto melodi të cilat krijojnë
dhe arrijnë të nxitin më shumë koncentrim dhe
zhvillim aktiv për melodi të ndryshme.

6. Metodologjia hulumtuese
6.1. Lënda
Për qëllime të këtij punimi, u krye një anketë mbi
opinionin e edukatoreve lidhur me Ndikimin e muzikës në zhvillimin e përgjithshëm të fëmijëve të
hershëm dhe parashkollor. Hulumtimi është kryer përmes një pyetësori (me shkrim) në një
kampion prej 10 të anketuarve dhe në të kanë marrë pjesë edukatore që punojnë në kopshtin
“ABC”, në Gjakovë.

6.2. Pyetje kërkimore

Në përputhje me qëllimin e deklaruar, u formuluan pyetjet e mëposhtme kërkimore:

 Hulumtoni ndikimin e muzikës tek fëmijët parashkollor.

Krahas pyetjes kryesore kemi edhe një varg nënpyetjesh të cilat mundësojnë që të plotësohen sa
më mirë rezultatet e këtij hulumtimi, të cilat janë nënpyëtjet në vijim:

 Si ka qenë reagimi i fëmijëve pas aktivitetit?

 A ka pasur efekt pozitiv apo negativ tek fëmijët?
 A po përshtaten lehtë me kërkesat e juaja lidhur me aktivitete?

6.3. Problemi dhe qëllimi i hulumtimit

Problemi i këtij hulumtimi është fokusuar në ndikimin e muzikës në zhvillimin e fëmijës nga
këndvështrimi i edukatoreve që punojnë në praktikën edukative. Qëllimi i hulumtimit është të
shqyrtojë mendimet dhe qëndrimet e edukatoreve, në ndikimin e muzikës në zhvillimin e
fëmijëve, të shqyrtojë vetëvlerësimin e kompetencave të tyre muzikore për zbatimin cilësor të

33
aktiviteteve muzikore dhe shpeshtësinë e zbatimit të aktiviteteve muzikore në praktikën
edukative.

6.4. Hipotezat
Bazuar në qëllimin e përmendur të hulumtimit, u vendosën disa hipoteza:

- H1 Aktivitetet muzikore kanë një rëndësi të madhe në edukimin dhe zhvillimin e fëmijëve të
moshës së hershme dhe parashkollore.

- H2 Edukatoret më së shpeshti realziojnë aktivitete muzikore të cilat i nxisin fëmijët të kërcejnë.

- H3 Muzika ndikon në zhvillimin e aftësive komunikuese të fëmijës, aftësive motorike, aftësisë
për të kujtuar, menduar dhe vëzhguar, një fëmijë me vështirësi në të folur dhe zhvillimin e
përgjithshëm, personalitetin e fëmijës, inteligjencën emocionale, etj. afiniteti për artin dhe
përmirësimi i performancës shkollore të fëmijës.

- H4 Edukatoret kanë një përgaditje profesionale dhe janë gjithmonë tët gatshme të organizojnë
aktivitete muzikore.

6.5. Mostra
Në këtë hulumtim marrin pjesë 10 të anketuar, edukatore nga kopshti “ABC” në Gjakovë.
Mostra u zgjodh në mënyrë të rastësishme.

6.6. Instrumenti matës dhe subjektet kërkimore

Në hulumtim morën pjesë 10 të anketuar edukatore nga kopshti “ABC” në Gjakovë. Për qëllime
të këtij hulumtimi, u ndërtua një pyetësor anketues i titulluar Ndikimet e muzikës në zhvillimin e
përgjithshëm të fëmijëve të moshës së hershme dhe parashkollore. Pjesa e parë e pyetësorit i
referohej karakteristikave demografike të të anketuarve dhe përvojës së tyre të punës. Pyetjet në
pyetësor kishin të bënin me opinionet/qëndrimet e edukatoreve për përfitimet dhe ndikimet e
muzikës në zhvillimin e fëmijës, kompetencat e edukatorëve dhe shpeshtësinë e zhvillimit të
aktiviteteve muzikore në praktikën e tyre edukative. Hulumtimi është realizuar me ndihmën e
aplikacionit Google Forms, në atë mënyrë që në atë aplikacion është ndërtuar një pyetësor dhe
lidhja e tij është shpërndarë fizikisht përmes edukatoreve. Të anketuarve iu kërkua t'u përgjigjen
të gjitha pyetjeve me ndershmëri, në mënyrë që të merret një pasqyrë reale e asaj që po hetohet
dhe për shkak se përgjigjet e tyre ofrojnë reagime të vlefshme që mund të përdoren për të
përmirësuar arsimimin e edukatorëve dhe kushtet e tyre të punës.

34
 7. Rezultatet e hulumtimit

Nga numri i përgjithshëm i të anketuarve, 9 (95.7%) janë femra, dhe 1 (4.3%) janë meshkuj. Kur
u pyetën për nivelin e tyre të mëparshëm arsimor, shumica e të anketuarve (4 prej tyre, ose 38%)
janë përgjigjur se kanë përfunduar studimet universitare profesionale, ndërsa 4 prej tyre (38%)
kanë përfunduar studimet pasuniversitare, dhe 2 të tjerët (24%) kishin kryer studime dyvjeçare
që nuk ekziston më. Asnjë nga të intervistuarit nuk ka përfunduar studimet e doktoraturës. Këto
rezultate janë paraqitur në grafikët 1 dhe 2.

Grafiku 1. Gjinia e të anketuarve. Grafiku 2. Niveli aktual i ngitjes profesionale.

Grafiku 3 tregon përgjigjet e të anketuarve në pyetjen rreth përvojës së tyre të punës. Shumica e
të anketuarve (3 prej tyre, ose 53.5%) janë përgjigjur se kanë përvojë pune deri në 10 vjet, 2 prej
tyre (16.9%) kanë treguar se kanë nga 11 deri në 21 vjet përvojë pune, pastaj 2 prej tyre (11.3%)
ishin praktikantë, 1 të anketuar (9.9%) kanë nga 22 deri në 32 vjet përvojë pune, dhe më pak të
anketuar (2 prej tyre, ose 8.5%) kanë më shumë se 33 vjet përvojë pune.

35
Grafiku 3. Përvoja e mëparshme e punës së të anketuarve.

Rezultatet e paraqitura në grafikun 4 tregojnë pajtim/mospajtim me pohimin se aktivitetet

muzikore janë të një rëndësie të madhe në edukimin e fëmijëve të moshës së hershme dhe
parashkollore. Shumica e të anketuarve (6 prej tyre, ose 56.3%) janë plotësisht dakord me
pohimin, ndërsa 4 prej tyre (29.6%) nuk janë pajtuar fare me pohimin. Këto rezultate konfirmuan
hipotezën H1.

Grafiku 4. Aktivitetet muzikore kanë një rëndësi të madhe në edukimin e fëmijëve të moshës së
hershme dhe parashkollore

Rezultatet e marra të paraqitura në grafikun 4 tregojnë se pjesëmarrësit e hulumtimit në praktikën

e tyre edukative gjatë punës me fëmijë të moshës së hershme dhe parashkollore më së shpeshti
kryejnë aktivitetin muzikor të lojërave me këndim (5 të anketuar, ose 39,4%). Aktiviteti i dytë
më i zakonshëm që kryhet është përpunimi/miratimi dhe përsëritja e një numëruesi (3 të
anketuar, ose 22,5%), ndërsa aktivitetet e dëgjimit të muzikës dhe luajtjes së instrumenteve të
goditjes ose trokitjes së bërë vetë janë më së paku (2 të anketuar, ose 5.6%). Nga grafiku 4,
36
shihet se aktiviteti i dëgjimit të muzikës me shprehje artistike ose kërcimi është aktiviteti më i
shpeshtë i aktiviteteve muzikore-krijuese (8 të anketuar, d.m.th. 28,8%), dhe aktiviteti i të folurit
ritmik është më së paku. kryer (1 të anketuar, pra 5.7%). Rezultatet e marra konfirmojnë
hipotezën H2.

Grafiku 5. Cilat aktivitete muzikore i kryeni më shpesh në praktikën tuaj arsimore?

Grafiku 5. Cilat aktivitete muzikore-krijuese i kryeni më shpesh në praktikën tuaj arsimore?

Grafiku 5 dhe 6 tregojnë se si pjesëmarrësit e hulumtimit vlerësojnë kompetencën e tyre

muzikore. Shumica e të anketuarve (3 prej tyre, ose 26,8%) janë përgjigjur se konsiderohen
plotësisht kompetentë për kryerjen e aktiviteteve muzikore në punën me fëmijët e moshës së
hershme dhe parashkollore, ndërsa 2 prej tyre (16,9%) konsiderohen disi kompetent për kryerjen
e këtyre aktiviteteve. në praktikë. Për më tepër, 3 (23.9%) të anketuar janë të pasigurt për
kompetencën e tyre muzikore (as nuk pajtohen dhe as nuk pajtohen me deklaratën). Rezultatet e
mësipërme konfirmojnë hipotezën H4, e cila thotë se shumica e pjesëmarrësve në hulumtim
konsiderohen kompetentë për kryerjen e aktiviteteve muzikore në praktikën e tyre arsimore.

37
Edhe pse rezultatet tregojnë se shumica e të anketuarve e konsiderojnë veten kompetentë për të
kryer aktivitete muzikore në praktikën edukative, një numër i madh i tyre ndjehen të pasigurt në
kryerjen e këtyre aktiviteteve, dhe 1 (19.7%) të anketuar e konsiderojnë veten të paaftë dhe 1
(12.7%). Krejtësisht të paaftë për të kryer veprimtaritë e mësipërme. Këto rezultate çojnë në
përfundimin se edukatorët e anketuar duhet të punojnë në zhvillimin shtesë të kompetencave të
tyre muzikore përmes formave të ndryshme të zhvillimit profesional dhe të mësuarit gjatë gjithë
jetës.

Grafiku 7. Vlerësimi i kompetencave muzikore për zhvillimin e veprimtarive muzikore në

praktikën edukative-arsimore.

Grafiku 7 tregonë se si pjesëmarrësit e hulumtimit vlerësimin në kompetencën e tyre muzikore.

Shumica e të anketuarve (3 prej tyre, ose 28,8%) janë përgjigjur se konsiderohen plotësisht
kompetentë për kryerjen e aktiviteteve muzikore në punën me fëmijët e moshës së hershme dhe
parashkollore, ndërsa 2 prej tyre (16,9%) konsiderohen disi kompetent për kryerjen e këtyre
aktiviteteve në praktikë. Për më tepër, 2 (19.7%) apo të anketuar janë të pasigurt për
kompetencën e tyre muzikore (as nuk pajtohen dhe as nuk pajtohen me deklaratën).

38
Diskutim

Rëndësia dhe ndikimi i muzikës është i njohur prej kohërave të lashta, “siç është shkruar nga një
prej filozofëve të mëdhenj më të famshëm”, Aristoteli. Ndërsa, sportelet janë krijuar edhe para
asaj periudhe, dhe përdoren edhe sot. Ka shumë aktivitete muzikore që mund të ndikojnë
pozitivisht në ndikimin e fëmijëve, aktivitete të tilla përdoren sot por në masë të pamjaftueshme,
duke pasur parasysh rëndësinë e muzikës. Muzika ka një ndikim të madh në aftësitë intelektuale
të fëmijëve, zhvillimin e imagjinatës dhe kreativitetit, i nxit fëmijët të ushtrohen, ndikon në
zhvillimin e të menduarit analitik dhe ka shumë aspekte të tjera pozitive. Hulumtimi i paraqitur
tregon se ndikimi (aktiv) i muzikës, dëgjimi i saj, fatkeqësisht është i pranishëm në një masë të
vogël në institucionet parashkollore. Roli kryesor i edukatorëve është që ata duhet të jenë të
vetëdijshëm për rëndësinë e dëgjimit të muzikës dhe të përfshijnë sa më shpesh në punën e tyre
muzikën, kërcimin, lëvizjen dhe artin. Punimi tregon se si muzika ka ndikim në nxitjen e
fëmijëve, të shprehen në mënyra të ndryshme, të krijojnë këngë, sportele, të përdorin krijimtarinë
e tyre gjatë këtyre aktiviteteve dhe pikërisht këtu del në pah pasuria dhe fuqia e muzikës. Lëvizja
dhe shprehja e natyrshme e fëmijëve, gjatë së cilës ata nuk kërkojnë udhëzime të tepruara, por u
jepet liri dhe autonomi në këtë shprehje. Dëgjimi i muzikës u ofron fëmijëve një përvojë në një
nivel të brendshëm, emocional dhe fizik. Muzika është pasuria, fuqia dhe bukuria e kësaj bote
dhe prandaj në asnjë rrethanë nuk duhet ta neglizhojmë atë që në moshë të re, sepse ajo është
stimuluese, shumë domethënëse dhe e dobishme, madje më shumë nga sa dimë apo mendojmë.

39
Përfundim

Edukimi cilësor muzikor është vërtetuar se ka një rëndësi të madhe për zhvillimin e përgjithshëm
të një fëmije. Përveçse ndikon në zhvillimin e aftësive motorike, koordinimin e lëvizjeve,
ndjenjën e ritmit dhe dëgjimit, është ndoshta më e rëndësishme se si ndikon tek fëmija në nivel
psikologjik. Muzika gjithashtu ndikon ndjeshëm në emocionet njerëzore, kështu që varësisht se
si ndihemi dhe çfarë lloj muzike dëgjojmë, mund të na gëzojë, të na relaksojë, të na trishtojë, të
na qetësojë, të na vërë në gjumë, të na zemërojë dhe të ndikojë në përgjithësi. disponimin e
individit. Për më tepër, mund të na ndihmojë të komunikojmë më mirë me njerëzit përreth nesh,
gjë që është veçanërisht e rëndësishme për zhvillimin e fëmijëve. Studime të shumta tregojnë se
luajtja e një instrumenti muzikor dhe përfshirja aktive në muzikë ndikon ndjeshëm në zhvillimin
kognitiv të fëmijës (për shembull, memorie më e shpejtë, vëzhgim më i detajuar, aftësi
matematikore, etj.). Një fëmijë i moshës së hershme dhe parashkollore kalon pjesën më të madhe
të kohës në një institucion arsimor. Kjo është arsyeja pse është e rëndësishme që koha që ai kalon
atje të përdoret mirë dhe e fokusuar në zhvillimin e tij. Në këtë proces, faktori më i rëndësishëm
është edukatori. Një edukator kompetent do të dijë të organizojë hapësirën, të sigurojë materiale
dhe të përgatisë një aktivitet që do t'i mundësojë fëmijës të eksplorojë dhe të fitojë aftësi të
ndryshme. Në institucionin arsimor zhvillohen shumë aktivitete muzikore dhe muzikore-krijuese
dhe secila prej tyre është e rëndësishme për zhvillimin e përgjithshëm të fëmijës. Rezultatet e
hulumtimit të kryer në mesin e edukatorëve që punojnë në praktikën arsimore tregojnë se
shumica e të anketuarve konsiderohen kompetentë për kryerjen e aktiviteteve muzikore në punën
me fëmijët e moshës së hershme dhe parashkollore, por një numër i madh i të anketuarve
(32,4%) konsiderohen të paaftë për të kryer këto aktivitete. Për më tepër, rezultatet tregojnë se të
anketuarit besojnë se aktivitetet muzikore kanë një rëndësi të madhe në punën me fëmijët e
moshës së hershme dhe parashkollore. Ky informacion është i rëndësishëm sepse mund të
kontribuojë në interesin e tyre për zhvillimin e mëtejshëm të kompetencave të tyre muzikore. Për
sa i përket shpeshtësisë së zhvillimit të veprimtarive muzikore dhe muzikore-krijuese, rezultatet

40
tregojnë se në praktikën edukative-arsimore më së shpeshti kryhen aktivitetet e lojërave me
këndim dhe veprimtaria e dëgjimit të muzikës me shprehje artistike ose kërcim. Mirëpo, nga
rezultatet e arritura është evidente se një numër i madh i të anketuarve nuk janë të njohur mirë
me një mori aktivitetesh të tjera muzikore dhe muzikore-krijuese. Rezultatet e nxjerra nxjerrin në
pah konkluzionin se në kuadër të edukimit të përjetshëm të mësuesve është e rëndësishme t'i
kushtohet më shumë vëmendje zhvillimit të kompetencave të tyre muzikore. Vetëm ata
edukatorë që janë kompetentë dhe të interesuar për të përmirësuar aftësitë e tyre dhe të
vetëdijshëm për përfitimet dhe ndikimet e shumta të muzikës në zhvillimin e përgjithshëm të një
fëmije, do të mund t'i ofrojnë fëmijës arsim cilësor muzikor gjatë qëndrimit të tij në një
institucion arsimor parashkollor.

41
Rezyme

Punimi i diplomës, shtjellon saktësisht rolin e muzikes në procesin dhe aspektin e edukimit dhe
arsimimit, konkretisht ndikimin e hershëm dhe ndërtimin e mësimnxënies.

Edukatorja është lidhja e parë e zinxhirit mësimnxënës, pas prindërve. Periudha shkollore ka një
rëndësi të madhe për çdo fëmijë. Zhvillimi i trurit gjatë kësaj periudhe është në fazën e tij më të
fortë.

Fëmija në kopsht shpejt adopton dhe ndërton lidhje në tru me sinapset. Shumë role të edukatores,
përmenden në literaturë, por tre (edukativo – arsimore, dhe partnere) që janë eksploruar në këtë
punë janë përshkuar gjithmonë.

Qëllimi i këtij hulumtimi ishte identifikimi, ekzaminimi dhe analizimi i përfaqësimit të rolit
edukator / arsimor / partner të edukatores në klasë.

Pas një studimi, rezultatet treguan se edukatoret me përvojë kanë njohuri mbi parimet didaktike
të mësimdhënies, të cilat përbëjnë shumë raste suksesi.

42
Summary

The thesis elaborates exactly the role of music in the process and aspect of education and
education, specifically the early influence and construction of learning.

The educator is the first link in the learning chain, after the parents. The school period is of great
importance for every child. Brain development during this period is at its strongest.

The child in kindergarten quickly adopts and builds connections in the brain with synapses.
Many roles of the educator are mentioned in the literature, but three (educativo - educational, and
partner) that are explored in this work are always crossed.

The purpose of this research was to identify, examine and analyze the representation of the
educational / educational / partner role of the educator in the classroom.

After a study, the results showed that experienced educators have knowledge of the didactic
principles of teaching, which account for many cases of success.

43
Literatura

1. Afërdita Mulla, (2012), Roli i institucioneve parashkollore në zhvillimin dhe përgatitjen e

fëmijërisë së hershme për përvetësimin e parë të shkronjave, të leximit dhe të shkrimit,
Revista “Buletini” nr.12, Tiranë, f. 52
2. Romero-Naranjo, A.A., Jauser-Berrocal, J.A., Romero-Naranjo, F.J., LiendoCardenas, A.
(2013). Therapeutic benefits of body percussion using the BAPNE method. ERPA
3. Erlehta Mato, (2009), Disa veçori psikologjike dhe sociale të parashkollorit, Tiranë, f. 36
4. Erlehta Mato, Pranvera Kamani, Edlira Sina, (2010), Një botë për t’u zbuluar, Save the
Children, Tiranë, f. 24
5. Erlehta Mato, Pranvera Kamani, Edlira Sina, (2010), Një botë për t’u zbuluar, Save the
Children, Tiranë, f. 32
6. Fatamir Vadahi, (2002). Pedagogji parashkollore, Camaj-Pipa, Shkodër, f.77
7. Hirsh-Pasek, K., & Golinkoff, R. M. (2002). Language Development. Në N. J.
Salkind, Child Development (fv. 228-232). NY, USA: Macmillan Reference USA., fq.
228
8. Islam Krasniqi, (1997), Mësimi i leximit dhe i shkrimit fillestar, Prishtinë, f. 46.
9. Kurriikula e Edukimit Parashkollor në Kosovë, Prishtinë, 2006.
10. Lloshi, Xh. (2012). Stilistika e Gjuhës Shqipe dhe Pragmatika. Tiranë: Albas., fq. 137;
140
11. Necla Koytak, Inkubatori i Shoqërisë, Botim i shoqatës kulturore “Gruaja” 2007, f.27
12. OECD. Organizata për Zhvillim dhe Bashkëpunim Ekonomik.
13. OECD. (2014). PISA 2012 Results: What Students Know and Can Do – Student
Performance in Mathematics, Reading and Science (Volume I, Revised edition, February
2014). OECD Publishing., fq. 18

44
 14. Ross Vasta & Marshall M. Haith, Scott. Miller (2007): Psikologjia e fëmijës, Tiranë,
f. 56
15. Stanisha Nikoliq, Bota e Psikikës Fëmijërore, Furkan ISM, Shkup 2005, f. 67
16. Tamo, A., & Karaj, Th. (2007). Praktikat e Rritjes së Fëmijëve në Zonat e Thella
Veriore dhe në Zonat Periurbane në Shqipëri. Tiranë, Shqipëri: Qendra e Zhvillimeve
Humane., fq. 48
17. Theodhori Karaj (2005): Psikologjia e zhvillimit të fëmijës, Progres, Tiranë, f. 57
18. Vidovic, V. V. (2001). Zhvillimi normal dhe programet e zakonshme të fëmijëve, Tiranë:
Shoqata për Ndihmë Psikosociale, f. 35
19. Zenel Orhani, Psikologjia Kognitive, Shblu, Tiranë, f. 57

Burime nga Interneti

1. www.psikologjia.com

45
SHTOJCAT

Shtojca 1. Pyetësori
Ndikimet e muzikës në zhvillimin e përgjithshëm të fëmijëve të moshës së hershme dhe
parashkollore.

I nderuar Zotëri/Zonjë, ky pyetësor anonim është realizuar me qëllim të hulumtimit të

Ndikimit të muzikes (praktik edukative) në kopshte, hulumtimi është i fokusuar në
ndikimet e muzikës në arsimin e hershëm dhe parashkollor dhe në zbatimin e veprimtarive
krijuese muzikore në praktikën edukative.

Ju lutemi përgjigjuni të gjitha pyetjeve sinqerisht.

Me respekt, Anila Kameri

1. Gjinia (Nënvizoni vetëm njërën)

a) M
b) F

2. Shënoni fushën që korrespondon me nivelin tuaj aktual të arsimit (Nënvizoni vetëm njërën)

a) Shkolla e Lart Pedagogjike - Studim dyvjeçar

b) Studimet universitare

c) Studimet pasuniversitare-Master 4+2

d) Studimet e doktoraturës

3. Keni kryer shkollën e muzikës (fillore apo të mesme)? (Nënvizoni vetëm njërën)

46
a) Po

b) Jo

4. Nëse përgjigja juaj në pyetjen e mëparshme është pozitive, a mendoni se ky edukim ju

ndihmon (apo do t'ju ndihmojë) në zhvillimin e aktiviteteve muzikore në praktikën edukative?
(Nënvizoni vetëm njërën)

a) Po

b) Jo

Kompetencat dhe qëndrimet e të anketuarve për përfitimet e muzikës dhe aktiviteteve

muzikore në praktikën edukative.

5. Çfarë aktivitetesh muzikore njihni që kryhen në praktikën edukative?

_____________________________________________

_____________________________________________

6. Vlerësoni sa shpesh, sipas jush, kryhen aktivitete muzikore në grupin edukativ në kopshtin e
fëmijëve? (Nënvizoni vetëm njërën)

a) Asnjëherë

b) Një herë në javë

c) Disa herë në javë

d) Çdo ditë

7. Unë e konsideroj veten kompetent për zhvillimin e veprimtarive muzikore në praktikën

arsimore. (Nënvizoni vetëm njërën)

47
8. Aktivitetet muzikore kanë një rëndësi të madhe në edukimin e hershëm dhe parashkollor të
fëmijës. (Nënvizoni vetëm njërën)

9. Muzika ndikon në zhvillimin e aftësive komunikuese të fëmijës (Nënvizoni vetëm njërën)

10. Muzika ndikon në zhvillimin e aftësive motorike të fëmijës. (Nënvizoni vetëm njërën)

11. Gralba ndikon në zhvillimin e kujtesës, të menduarit dhe perceptimit. (Nënvizoni vetëm
njërën)

12. Zëri ndihmon në zhvillimin e personalitetit të fëmijës. (Nënvizoni vetëm njërën)

48
13. Muzika ndihmon me vështirësitë në të folur, sjellje dhe zhvillimin e përgjithshëm. (Nënvizoni
vetëm njërën)

14. Zhurma në arsimin e hershëm dhe parashkollor mund të ndikojë në përmirësimin e suksesit
në shkollë. (Nënvizoni vetëm njërën)

15. Zhurma ndikon në zhvillimin e inteligjencës emocionale të fëmijës. (Nënvizoni vetëm njërën)

16. Muzika ndikon në zhvillimin e afinitetit të fëmijës ndaj artit. (Nënvizoni vetëm njërën)

49
Qëndrimet e edukatorëve ndaj zbatimit të veprimtarive muzikore dhe muzikore-krijuese
në praktikën edukative

17. Shënoni fushën që korrespondon me përvojën tuaj të mëparshme të punës. (Nënvizoni vetëm
njërën)

a) Praktikant

b) Deri në 10 vjet

c) 11 – 21 vjeç

d) 22-32 vjeç

e) Më shumë se 33 vjeç

18. A keni një instrument muzikor në vendin tuaj të punës? (Nënvizoni vetëm njërën)

a) Po

b) Nr

19. Sa shpesh zhvilloni aktivitete muzikore në grupin tuaj edukativ? (Nënvizoni vetëm njërën)

a) Asnjëherë

b) Një herë në javë

c) Disa herë në javë

d) Çdo ditë
20. Çfarë aktivitetesh muzikore bëni më shpesh? (Nënvizoni vetëm njërën)
a) Përpunimi / adoptimi / përsëritja e këngës
b) Përpunimi / adoptimi / përsëritja e numëruesit
c) Lojëra për fëmijë me këndim
d) Dëgjimi i muzikës
e) Të luash me trokitje të bëra në mënyrë të pavarur ose me instrumente muzikore për fëmijë
f) Dëgjimi aktiv i muzikës
g) Krijimtaria muzikore.
21. Çfarë aktivitetesh muzikore-krijuese kryeni më shpesh? (Nënvizoni vetëm njërën)

50
a) Veprimtaritë që lidhen me dëgjimin dhe imitimin dhe njohjen e tingujve.
b) Muzika trupore
c) Të kënduarit e të folurit, duke bërë pyetje muzikore dhe duke plotësuar frazat muzikore të
papërfunduara
d) Të folurit ritmik
e) Ndryshimi i melodisë, ritmit, ritmit, dinamikës dhe/ose karakterit në një këngë dhe numër të
njohur
f) Të luajë në trokitje të bëra vetë ose instrumente muzikore të instrumenteve për fëmijë -
"Orkestra e Vogël"
g) Aktivitete që lidhen me nxitjen e fëmijëve për të shprehur një histori ose këngë gjatë
performancës së tyre
h) Konceptimi i tekstit me melodinë ekzistuese
i) Vendosja e tekstit në muzikë
j) Dëgjimi i muzikës me kërcim dhe/ose shprehje artistike.

51