KWAŚNE DESZCZE

Kwaśne deszcze - to opady atmosferyczne o odczynie kwasowym czyli pH niższym niż 5,6.
Kwaśne deszcze powstają poprzez wytworzenie kwasów w reakcji wody z obecnymi w
powietrzu gazami. Gazy te to tlenek azotu, dwutlenek siarki, siarkowodór i chlorowodór,
które są emitowane do atmosfery na skutek procesów spalania paliw czy różnych produkcji
przemysłowych. Źródłem tych gazów są także naturalne procesy, takie jak wybuchy
wulkanów, wyładowania atmosferyczne oraz inne czynniki naturalne.

Problem ten nie dotyczy tylko deszczu, ale również innych zjawisk atmosferycznych.
Występują również kwaśne mgły oraz kwaśny śnieg. Zanieczyszczenie środowiska kwaśnymi
opadami powoduje nie tylko zakwaszenie gleby, ale też uszkadza rośliny i ma negatywny
wpływ na zwierzęta znajdujące się w danym środowisku. Istotny wpływ mają również na
zdrowie człowieka, ale także na budowle i konstrukcje. Pierwszy raz pojęcie „kwaśny deszcz”
pojawiło się w 1872 roku w książce Roberta Angusa Smitha (szkockiego chemika), choć
zjawisko to zostało zaobserwowane już pod koniec XVII w. Najniższe pH, jakie udało się
zarejestrować w opadzie wystąpiło w Szkocji, w 1974 roku. Deszcz, który wtedy spadł miał
pH 2,4. Jeszcze niższe pH wystąpiło w Londynie, w 1952 roku. Miało wartość 1,5 i dotyczyło
smogu.
Proces powstawania kwaśnych deszczy
Kwaśne deszcze powstają na skutek łączenia się w atmosferze kropel wody z
zanieczyszczeniami gazowymi, na skutek czego powstają kwasy. Głównie dotyczy to
dwutlenku siarki (SO2), który powoduje około 60% kwaśnych deszczy występujących w
Europie. Ponadto kwasy powstają na skutek obecności w powietrzu tlenków azotu (NOx),
dwutlenku węgla (CO2), chlorowodoru (HCl) oraz siarkowodoru (H2S). Źródła zanieczyszczeń
są zarówno pochodzenia antropogenicznego jak i naturalnego. Powstają na skutek procesów
spalania paliw w energetyce oraz w środkach transportu, a także w produkcji przemysłowej.
W przypadku dwutlenku węgla głównym źródłem jest produkcja przemysłowa. Natomiast
głównym źródłem tlenku azotu jest spalanie paliw w środkach transportu. Źródłami
naturalnymi zanieczyszczeń w powietrzu są głównie wybuchy wulkanów oraz pożary lasów.

Skutki występowania kwaśnych deszczy

1. Kwaśne deszcze mogą powodować u ludzi różne problemy zdrowotne. Przyczyniają
się do występowania kaszlu, podrażnienia gardła, astmy a nawet zapalenia oskrzeli.
Powodują bóle głowy i oczu. Siarczany i azotany po dostaniu się do płuc mogą nawet
wywoływać zmiany nowotworowe. Mogą też szkodzić pośrednio, ponieważ
wypłukują z otoczenia metale ciężkie, które przez to trafiają do wody i pożywienia.
Metale te, po dostaniu się do organizmu, mogą ulegać kumulacji i powodować wiele
chorób nie tylko u ludzi, ale także u innych zwierząt.
2. Kwaśne deszcze mocno szkodzą również roślinom. Niszczą woskową warstwę
ochronną na liściach i igłach, co powoduje nadmierne parowanie wody. Powodują
również rozpad chlorofilu co skutkuje zaburzeniem procesu fotosyntezy oraz
odbarwienie liści i ich opadanie. Roślinność staje się wrażliwsza na czynniki
atmosferyczne – na wysokie temperatury, susze czy wiatry. Kwaśne deszcze poprzez
 zakwaszenie gleby uszkadzają również korzenie. Powodują zaburzenie gospodarki
substancjami wzrostowymi oraz enzymami, a także kumulację metali ciężkich oraz
niedobór substancji odżywczych. Na skutek deficytu wody i niedoboru magnezu,
miedzi oraz manganu rośliny wolniej przyrastają oraz przedwcześnie się starzeją.
Spada też ich odporność na choroby i szkodniki. Najbardziej narażonymi roślinami na
wpływ kwaśnych opadów są mchy i porosty, ponieważ nie posiadają one woskowej
warstwy ochronnej. Pobierają wodę i pożywienie bezpośrednio przez liście i łodygi w
związku z czym zanieczyszczenia również są wchłaniane w ten sposób. Porosty często
są używane jako bioindykatory czyli wskaźniki zanieczyszczeń gdyż ich różne gatunki
charakteryzują się różną wrażliwością na te same zanieczyszczenia.
3. Kwaśne opady mają wpływ nie tylko na organizmy żywe, ale też na budowle oraz
wiele materiałów. Zanieczyszczenia powietrza mogą niszczyć ubrania, szczególnie
wrażliwe są tkaniny syntetyczne na dwutlenek siarki. Powodują też szkodliwe
oddziaływanie na inne tworzywa sztuczne i metale. Dotyczy to elementów
wykonanych z miedzi, niklu, cynku oraz stali węglowej. Kwaśne deszcze przyspieszają
korozję między innymi łańcuchów, linii kolejowych czy lakierów samochodowych.
Mocno zagrożone wpływem kwaśnych opadów są budynki i pomniki. Kwaśne deszcze
oddziałują na konstrukcje kamienne poprzez rozpuszczenie i zmianę powierzchni.
Najbardziej narażone są te wykonane z piaskowca, wapienia lub marmuru. Ich
składnikiem jest głównie kalcyt, który bardzo łatwo rozpuszcza się nawet w słabym
kwasie siarkowym lub azotowym. Pod wpływem kwaśnych deszczy można
zaobserwować na budowlach i pomnikach ubytki i zniszczenia powierzchniowe lub
punktowe. Skutki działania kwaśnych deszczy są widoczne nawet po latach, gdyż
zmieniają strukturę i własności kamieni. Wiele zabytków zostało uszkodzonych w ten
sposób.

Zapobieganie kwaśnym deszczom

Metody przeciwdziałania zakwaszaniu środowisku opierają się na zapobieganiu uwalniania
kwaśnych zanieczyszczeń do atmosfery. Jednym ze sposobów zmniejszenia emisji takich
cząsteczek jest wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii, takich jak energia wodna,
wiatru, energia słoneczna czy geotermalna oraz energetyki jądrowej. Również skuteczne jest
odsiarczanie paliw oraz spalin.
Bibliografia
Kulig A., encyklopedia PWN; “Kwaśne opady”;
“Biologia: podręcznik dla liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum”;
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne;
Bokwa A., “Klimat miasta, Oddziaływanie kwaśnych deszczy na zdrowie ludzi i gospodarkę”;
Gajda M., “Kwaśne deszcze – kwaśny problem”;