Juliusz Słowacki

BALLADYNA
AKT V, SCENA V
Wdowa
Na dzieci
Skargę zanoszę... Mówią, że królowa
Piękna jak anioł, niechaj ona sądzi...
Miałam dwie córki, stara, biedna wdowa,
Źywiłam obie. - Jak to często błądzi
Człowiek na ziemi, czekając pociechy
Młodsza uciekła spod matczynej strzechy,
Niedobre dziecko. Lecz druga - o Boże!
Królowo moja, ty jak anioł biała,
Sądźże ty sama! - Druga poszła w łoże
Wielkiego grafa: bogdajbym skonała,
Jeśli ja kłamię; graf ją wziął za żonę.
Królowo moja, bogdaj ci koronę
Bóg wiecznie trzymał na tej mądrej główce,
Osądź! - W tej drugiej córce jak w makówce
Byto rozumu, graf ją kochał bardzo,
Ale ja matka kochałam jak matka!
Aż tu w jej zamku już służalce gardzą
Biedną staruszką - cierpię do ostatka
Wzgardę służalców, grób był dla mnie blisko
Aż tu mnie jednej nocy te córczysko
W obliczu ludzi zaprzało się głośno...
„A! córko", mówię. „bądźże ty litośną
Dla starej matki, co już bliska truny1
Była noc straszna i deszcz, i pioruny,

1
Truna – trumna.

1
Pioruny i deszcz, i ciemno, i burza.
Córka kazała wypędzić z podwórza
Mnie, starą matkę, na wichry i deszcze,
W noc i w pioruny, i w burzę, i jeszcze
Głodną kazała - niech jej Pan Bóg Stwórca Przebaczy!
Głodną wypędzić z podwórca,
Do lasu... Wiatr mię poniósł za łachmany...
Piorun wypalił oczy. O! różany
Mój Królu! złoty mój panie! litości!
Kanclerz
Pani, ty milczysz? Takiej nieprawości
Mszczą się okropnie nasze mądre prawa.
Lechitów ustawa
Śmierć przepisuje na niewdzięczne dzieci.
Niechaj cię księga naszych praw oświeci,
Czytaj... i czytaj we własnym sumnieniu.
A ty, staruszko, nazwij po imieniu
Wyrodną córkę, a kat ją ukarze,
Chociażby z pierwszym grafem państwa w parze
Los ją powiązał... Powiedz grafa miano
I córki imię, a prawa dostaną
Przez mury zamku jej serca i głowy.
Wdowa
Co? śmierć na córkę?... Panie, bądź mi zdrowy.
Żegnaj, królowo, ja wracam do boru,
Będę żyć rosą…
Kanclerz
Podług ustaw toru,
Kto zaniósł skargę, odstąpić nie może.
Wyznaj…

2
Wdowa
Nie! nie! nie!
Kanclerz
Wziąć na tortu łoże,
I wszystkie stawy jej w żelazne kleszcze. (...)
Wdowa
Panie mój! jasny panie! i u ciebie
Żelazne serce…
Kanclerz
Praw się trzymam treści.
A za to niech mię wielki Bóg obwini,
Lub uniewinni... A ty, monarchini,
Wiedz, że mam serce pełne też, goryczy
I przerażenia.
Żołnierz
Umarła cicho… A na suchej twarzy
Dwa wykopała dołki śmierci kościana,
I w obu dołkach stoją łzy.
Balladyna
Od rana
Siedzę na sądach, a żaden z nędzarzy
Tak nie pracuje długo i tak znojnie.
Już noc, panowie.
Kanclerz
Nie... to czarna chmura
Wisi nad zamkiem. Poradź się spokojnie
Twojego sumnienia, czego wartą córa,
Dla której matka taką śmiercią kona?
Balladyna
Wy ją osądźcie.

3
Kanclerz
Niech twoja korona
Przybierze blasku sądem sprawiedliwym.
Ona zaprawdę winna ogniem żywym
Być obrócona na węgiel piekielny.
Osądź ją...
Balladyna
(po długim milczeniu)
Winna śmierci!
(Piorun spada i zabija królowę - wszyscy przerażeni.)
Kanclerz
Król-kobieta piorunem boskim zastrzelony;
Zamiast w koronacyjne bić w pogrzebu dzwony!

4
 Zadanie 1
Na podstawie podanego fragmentu ułóż wymienione niżej zdarzenia zgodnie z
porządkiem chronologicznym. Wpisz litery (A-E) w kratki we właściwej kolejności.
A. Śmierć staruszki.
B. Skazanie Wdowy na tortury.
C. Wydanie wyroku i śmierć Balladyny.
D. Chęć obrony córki przez staruszkę.
E. Złożenie skargi przez Wdowę.

Zadanie 2
Oceń prawdziwość podanych stwierdzeń na podstawie przytoczonego fragmentu
Balladyny. Wybierz P jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F - jeśli jest fałszywe.
Wdowa kierowała się w swoich działaniach jedynie P F
chęcią wymierzenia sprawiedliwości.
Balladyna podjęta działania, by uchronić matkę przed P F
śmiercią.

Zadanie 3
Odnosząc się do całego utworu Balladyna, wskaż tę zbrodnię, której tytułowa bohaterka
nie popełniła. Wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.
A. zamordowanie Aliny
B. zlecenie zabicia Pustelnika
C. zabicie Kirkora
D. otrucie ojca
Zadanie 4
Oceń prawdziwość podanych stwierdzeń w odniesieniu do całego utworu Balladyna.
Wybierz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F - jeśli jest fałszywe.
Balladyna nie wstydziła się pochodzenia z ludu. P F
Balladyna miała szansę cofnąć skutki swoich zbrodni, P F
ale podjęła wybór, by tego nie robić.

5
 Zadanie 5
Dokończ zdanie. Wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.
Na podstawie przytoczonego fragmentu można stwierdzić, że według prawa dzieci, które
karygodnie zaniedbały swoich rodziców, były:
A. chronione przez prawo.
B. skazywane na karę śmierci.
C. zsyłane do więzienia.
D. pouczane przez władcę.
Zadanie 6
Oceń prawdziwość podanych stwierdzeń. Wybierz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe,
albo F - jeśli jest fałszywe.
Słowa z pierwszej wypowiedzi Wdowy: co już bliska
truny oznaczają, że kobieta czuje się młoda i w pełni P F
sil.
Słowa z pierwszej wypowiedzi Balladyny: siedzę na
sadach oznaczają, że królowa zajmowała się od rana P F
wydawaniem wyroków.

Zadanie 7
Dokończ zdanie. Wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.
Wraz córczysko to:
A. zgrubienie.
B. zdrobnienie.
C. neologizm.
D. onomatopeja.
Zadanie 8
Uzupełnij poniższe zdania. Wybierz odpowiedź spośród oznaczonych literami A i B oraz
odpowiedź spośród oznaczonych literami C i D.
W zdaniu Ona zaprawdę winna ogniem żywym / Być obrócona na węgiel piekielny
podkreślony wyraz służy określeniu A / B. Ten wyraz to C / D.
A. powinności C. czasownik
B. winy D. przymiotnik

6
 Zadanie 9
Wdowa, matka tytułowej bohaterki, zginęła, nie wyjawiając imienia Balladyny - chciała
ją chronić. Jaki przykład bezgranicznego oddania możesz odnaleźć w lekturze Kamienie
na szaniec Aleksandra Kamińskiego? Uzasadnij swoją odpowiedź, podając jeden
argument. Odwołaj się do treści lektury.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________

Zadanie 10
a) Do podanej tezy sformułuj argument. Zilustruj go przykładem z lektury
Balladyna Juliusza Słowackiego.
Teza: Zbrodnia pociąga za sobą kolejną zbrodnię.
Argument:
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________

b) Motyw zbrodni i kary był popularny w literaturze epoki romantyzmu. Spośród

lektur obowiązkowych, innych niż Balladyna, wybierz postać, która doświadczyła
kary za zbrodnie, ale dopiero po śmierci. Podaj tytuł lektury i jej bohatera.
Opisz krótko, czym bohater zawinił i jak za to płaci. Powołaj się na treść lektury.
Tytuł lektury: ___________________________________________________________
Bohater: _______________________________________________________________
Opis:
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________

7
 Zadanie 11
Dokończ zdanie. Wybierz właściwą odpowiedz spośród podanych.
Synonimem wyrazy wypędzić jest wyraz
A. zapędzić.
B. wygnać.
C. wyprosić.
D. wprowadzić.
Zadanie 12
Autor okładki Zemsty Aleksandra Fredry użył różnych symboli graficznych, aby
zinterpretować treść utworu. Poniżej zamieszczono tę okładkę.

8
Wybierz dwa elementy graficzne spośród zamieszczonych na okładce i wyjaśnij ich sens
w kontekście całego utworu Aleksandra Fredry.
Element graficzny 1: ______________________________________________________
Wyjaśnienie:
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________

Element graficzny 2: ______________________________________________________

Wyjaśnienie:
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________

9
Janina Bąk
WINNY!
Czym właściwie jest poczucie winy? Psychologowie określają je jako stan emocjonalny,
który powstaje, kiedy człowiek uświadamia sobie, że popełnił czyn, który jest moralnie lub
prawnie zabroniony. Zwykle odczuwanie go wiąże się z chęcią poddania się karze lub
naprawienia wyrządzonej szkody. Nie jest to niestety zasada, jeśli by tak było, przestępczość
byłaby na całym świecie na zdecydowanie niższym poziomie. Badania psychologiczne
dowodzą, że statystycznie kobiety obwiniają się o coś aż 36 razy dziennie! Wiąże się to z
częstszym u kobiet niż u mężczyzn poszukiwaniem akceptacji w otoczeniu. (...)
Często zdarza się, że poczucie winy nie jest związane z prawdziwą winą. Może być tak, że
obwiniamy się o coś, na co nie mamy wpływu. Przykładem jest sytuacja, w której tracimy
kogoś bliskiego w wypadku. Chociaż doskonale zdajemy sobie sprawę, że nie przyczyniliśmy
się do tego, ani nawet nie mieliśmy szansy temu zaradzić, i tak mamy poczucie winy. Ten
stan emocjonalny jest zwykle wynikiem szoku. Takie myślenie utrzymujące się długotrwale
może prowadzić do depresji. Depresja to choroba, której objawów nic należy lekceważyć.
Kiedy widzimy u kogoś utrzymujący się obniżony nastrój, zawsze powinniśmy reagować.
W życiu codziennym często dopada nas poczucie winy z błahych powodów albo dlatego, że
komuś celowo udaje się nas w nie wpędzić. Jak sobie z tym radzić? Po pierwsze zastanówmy
się, czy rzeczywiście jest powód, abyśmy czuli się winni. Przeanalizujmy sytuację na
spokojnie, pamiętając o tym, że popełnianie błędów to ludzka sprawa. Po drugie - działajmy:
przeprośmy lub naprawmy, a jeśli to niemożliwe - postarajmy się sobie wybaczyć! (...)
W kulturze chrześcijańskiej poczucie winy nie jest wysoko cenionym uczuciem. Może się to
wydawać nielogiczne, prawda? Przecież poczucie winy nie pojawi się u kogoś, kto uważa, że
postąpił słusznie. Takie rozumienie tego pojęcia wynika jednak z tego, że poczucie winy jest
rozróżnione od żalu i skruchy. Te dwa stany są uważane za mniej prymitywne. W tradycji
chrześcijańskiej łączą się bowiem z wyznaniem grzechów podczas spowiedzi. Żal za grzechy
jest jej koniecznym warunkiem. Jest także niezbędny do odpuszczenia grzechów. (...)

10
 Zadanie 13
Oceń prawdziwość podanych stwierdzeń. Wybierz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe,
albo F – jeśli jest fałszywe.
Poczucie winy może przyczynić się do zachorowania P F
na depresję.
Warunkiem koniecznym chrześcijańskiej spowiedzi P F
jest poczucie winy.

Zadanie 14
Które z podanych niżej zdań jest niezgodne z treścią tekstu Janiny Bąk? Wybierz
właściwą odpowiedź spośród podanych.
A. Poczucie winy zawsze wiąże się z chęcią odbycia kary.
B. Depresja to poważna choroba.
C. Poczucie winy może pojawić się bez przyczyny.
D. Skrucha i żal są cenionymi przez chrześcijan uczuciami.
Zadanie 15
Twój znajomy obwinia się o coś, na co nie miał wpływu. Napisz SMS, który wysłałbyś,
aby pomóc a poradzić sobie z nieuzasadnionym poczuciem winy. W swojej wypowiedzi
posłuż się dwoma argumentami.

11
 Zadanie 16
W którym z wyrazów pisownia „ch" jest zgodna z tę samą szczegółową zasadą
ortograficzną, co zastosowana w wyrazie skrucha? Wybierz właściwą odpowiedź
spośród podanych.
A. piechota
B. pochwała
C. chmura
D. szachy
Zadanie 17
Dokończ zdanie. Wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.
W zdaniu z ostatniego akapitu tekstu Janiny Bąk: Może się to wydawać nielogiczne, prawda?
zastosowano środek stylistyczny o nazwie:
A. pytanie stylistyczne
B. pytanie retoryczne
C. alegoria
D. ironia
Zadanie 18
Uzupełnij poniższe zdanie. Wybierz odpowiedź spośród oznaczonych literami A i B oraz
odpowiedź spośród oznaczonych literami C i D.
W wypowiedzeniu: Ten stan emocjonalny jest zwykle wynikiem szoku podkreślony wyraz to
rzeczownik w A / B, pełniący funkcję C / D.
A. dopełniaczu C. przydawki
B. bierniku D. dopełnienia
Zadanie 19
Jeden z punktów Porad dla zdrowia umysłu zapisano niezgodnie z obowiązującymi
regułami interpunkcyjnymi. Wybierz zdanie, w którym interpunkcja jest niepoprawną.
A. Pamiętaj, że ludzie popełniają błędy.
B. Napraw to, co da się naprawić.
C. Nie obwiniaj innych za swoje błędy.
D. Analizuj sytuacje które budzą u ciebie poczucie winy.

12
 Zadanie 20
a) Uzupełnij poniższe zdania poprawnymi formami imiesłowów.
_________________ (obwiniać się) o rzeczy, ma które nie mamy wpływu, narażamy się na
przykre konsekwencje zdrowotne. Poczucie winy _______________ (wywołać) silnym
wstrząsem może nawet prowadzić do depresji. Długotrwałe złe samopoczucie,
_________________ (być) jej objawem, nie powinno być ignorowane.
b) Wyjaśnij, na czyni polega błąd w zdaniu Idąc ulicą, padał deszcz.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________

Zadanie 21
W domu kultury w Twojej miejscowości organizowane jest spotkanie z psychologiem na
temat wyrzutów sumienia i poczucia winy. Zredaguj ogłoszenie, w którym zachęcisz
mieszkańców do wzięcia w nim udziału.

13
 Zadanie 22
Wybierz jeden z podanych tematów i napisz wypracowanie.
Temat I.
Napisz rozprawkę, w której udowodnisz, że zbrodnia zawsze zasługuje na karę. W
argumentacji odwołaj się do lektury obowiązkowej oraz do innego utworu literackiego.
Temat 2.
Napisz opowiadanie o tym, co mogłoby się wydarzyć, gdyby Balladyna natychmiast po
zabiciu Aliny zaczęła mieć wyrzuty sumienia. Wypracowanie powinno dowodzić, że znasz
lekturę Balladyna.

14