‫‪1‬‬ ‫‪www.gama.

ir‬‬
‫گام به گام زیستشناسی (‪ )1‬پایه دهم رشته تجربی | پاسخ فعالیت فصل ‪ 5‬تا ‪7‬‬

‫فصل ‪ :5‬تنظیم اسمزی و دفع مواد زائد‬

‫تشریح ٔ‬
‫کلیه گىسفند‬
‫وسایل الزم‪ :‬کلیٌٔ گَسفند‪ ،‬قیچی‪ ،‬چاقَی جراحی‪ ،‬سَند‬
‫‪ -۱‬یک عدد کلیٌٔ گَسفند تًیٌ کنید‪ .‬اگر چربیيای اطراف آن کندى نشدى باشد بًتر است‪.‬‬

‫‪ir‬‬
‫‪ -2‬در بین چربیيا نیزنای‪ ،‬سرخرگ ٍ سیايرگ کلیٌ را تشخیص ديید‪.‬‬
‫‪ -3‬کپسَل کلیٌ با بریدن قسهتی از آن‪ ،‬بٌ راحتی جدا نیشَد‪.‬‬
‫نحدب کلیٌ‪ ،‬آن را باز کنید ٍ نطابق شکل ‪ ،4‬بخشيای نختلف آن را تشخیص ديید‪.‬‬ ‫‪ -4‬با یک برش طَلی در سطح ّ‬

‫‪a.‬‬
‫‪ -5‬در ٍسط لگنچٌ‪ ،‬ننفذ نیزنای نشخص است‪ .‬با ٍارد کردن گهانٌ ٍ جلَ بردن آن درٍن نیزنای‪ ،‬نیتَانید اطهینان پیدا کنید کٌ نیزنای را‬
‫درست تشخیص دادىاید‪.‬‬
‫در بیشتر کلیٌيا کٌ چربیيا اطراف آن جدا شدى است‪ .‬نیزنای کندى شدى ٍ فقط‬
‫سرخرگ از کلیٌ آٍیزان است‪ .‬اگر چربیيای اطراف کلیٌ کندى نشدى باشد با احتیاط آنًا‬
‫‪m‬‬
‫را جدا کنید ٍ در بین آنًا نیزنای‪ ،‬سرخرگ ٍ سیايرگ کلیَی نانند شکل دادى شدى‬
‫دیدى نیشَند‪.‬‬
‫نیزنای از بقیٌ ضخیوتر است ٍ حالت تَپری را از بیرٍن نشان نیديد ٍ بافتيای‬
‫‪a‬‬

‫تشکیل ديندى آن نرم يستند‪.‬‬

‫سرخرگ دیَارى ضخیهی دارد کٌ با فشار دادن آن دٍبارى بٌ حالت اٍل بر نیگردد‪.‬‬
‫سیايرگ دیَارى نازکتر ٍ رٍی يو افتادىای دارند ٍ درٍن آن گايی خَن دیدى نیشَد‪.‬‬
‫‪.g‬‬

‫بعد از برش طَلی ٍ تشخیص بخش قشری ٍ نرکزی ستَنيای کلیَی را نشايدى‬
‫کنید در زیر آنًا رگيای بین يرنی در کنار يو قرار گرفتٌاند کٌ از رٍی ضخانت دیَارى‬
‫نیتَان سرخرگ یا سیايرگ بَدن آنًا را تشخیص داد‪ .‬این رگيا بٌ رگيای قَسی ٍ‬
‫سپس شعاعی نتصل نیشَند‪ .‬با قرار دادن قیچی رٍی این رگيا ٍ بردین ستَنيای‬
‫‪w‬‬

‫کلیَی يرميای کلیَی نشخص ٍ قابل شهارش نیشَند‪ .‬تعداد يرميا نتفاٍت ٍ از‬
‫‪ ۱2‬تا ‪ ۱1‬عدد در دٍ قسهت کلیٌ دیدى نیشَند‪.‬‬
‫‪ww‬‬

‫‪@Disoniha10‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪www.gama.ir‬‬
‫گام به گام زیستشناسی (‪ )1‬پایه دهم رشته تجربی | پاسخ فعالیت فصل ‪ 5‬تا ‪7‬‬

‫فصل ‪ :6‬از یاخته تا گیاه‬

‫الف) با استفادى از ابزار ٍ نَاد نناسب‪ ،‬نهَنٌای از یاختٌٔ گیايی بسازید‪ .‬در این نهَنٌ‪ ،‬الیٌيای دیَارى ٍ ارتباط بین یاختٌيای گیايی را نیز‬
‫نشان ديید‪.‬‬
‫برای ساختن این ندل‪ ،‬نیتَان از کانَايای رنگی با ضخانت نختلف استفادى کرد‪ .‬در این رٍش بر رٍی یک نقَا بٌ کهک چسب نایع‪،‬‬

‫‪ir‬‬
‫کانَایی را کٌ نشان ديندىی غشای پالسهایی است ٍ کانَایی دیگر را برای نشان دادن تیغٌ نیانی ٍ ‪ ...‬نیتَان قرار داد‪ .‬يستٌ یاختٌ‬
‫گیايی نیز نیتَاند یک تکٌ پارچٌ رنگی در ٍسطيای یاختٌ باشد ٍ‪...‬‬
‫ب) تغییرات بسیاری در نیَىيای نارس رٍی نیديد کٌ نتیجٌٔ آن‪ ،‬رسیدن نیَى است‪ .‬پیشبینی نیکنید در رسیدن نیَىيا چٌ فرایندی در‬

‫‪a.‬‬
‫ارتباط با دیَار ٔى یاختٌ رخ ديد؟ این پیشبینی را بر چٌ اساسی انجام نیديید؟‬
‫ارتباط دٍ یاختۀ گیايی بٌ ٍاسطۀ ٍجَد الیۀ تیغۀ نیانی است کٌ از ترکیبات پکتیکی نانند پکتات کلسیو ٍ پکتات ننیزیَم ساختٌ شدى ٍ‬
‫يهانند چسب دٍ یاختٌ را در کنار يو نگٌ نیدارد‪ .‬نیزان آن در سلَليای نیَىيای نرسیدى زیادتر است‪ .‬بعضی از آنزیويا در ينگام رسیدن‬
‫نیَى باعخ حل شدن ترکیبات پکتیکی دیَارى‪ ،‬نرم شدن ٍ رسیدن نیَى نیشَند‪ .‬نیَىيای نارس سفت ٍ نیَىيای رسیدى نرم يستند‪.‬‬
‫‪m‬‬
‫تَرژسانس ٍ پالسهَلیز در یاختٌيای گیاى‬
‫‪a‬‬

‫آب بر اساس اسهز نیتَاند از غشای پرٍتَپالست ٍ ُکریچٌ‪ ،‬آزادانٌ ٍ بدٍن صرف انرژی عبَر کند‪.‬‬
‫الف) قطعٌای از رٍپَست پیاز قرنز را در آب نقطر ٍ قطعٌٔ دیگر را در نحلَل ‪ ۱1‬درصد نهک قرار ديید‪ .‬این نحلَل را چگَنٌ درست نیکنید؟‬
‫طرز تًیٌ نحلَل ‪ ۱1‬درصد نهک‪ :‬اگر ‪ ۱1‬گرم نهک طعام را در ‪ 41‬گرم آب نقطر حل کنیو‪ ،‬نحلَل ‪ %۱1‬نهک طعام بٌ دست نیآید‪.‬‬
‫‪.g‬‬

‫ب) پیشبینی نیکنید بعد از ندتی کدام یک حالت تَرژسانس ٍ کدام یک حالت پالسهَلیز را نشان ديند؟‬
‫قطعٌای از رٍپَست پیاز کٌ در آب نقطر قرار گرفتٌ حالت تَرژسانس ٍ قطعٌای کٌ در نحلَل ‪ %۱1‬نهک طعام قرار گرفتٌ‪ ،‬حالت پالسهَلیز را‬
‫نشان نیديد‪.‬‬
‫پ) نهَنٌيای نیکرٍسکَپی از ير کدام تًیٌ ٍ با نیکرٍسکَپ نشايدى کنید‪ .‬یاختٌيا در ير نهَنٌ چٌ ٍضعی دارند؟ با رسو شکلی سادى‪،‬‬
‫‪w‬‬

‫جًت ٍرٍد ٍ خرٍج آب را در یاختٌٔ گیايی در ير یک از این نحیطيا نشان ديید‪.‬‬

‫‪ww‬‬

‫یاختٌيا در نحیط دارای آب نقطر حالت ٍرم کردى دارند ٍ در نحیط نهک ‪ %۱1‬حالت پژنردى‪.‬‬
‫ت) دانشآنَزی بٌ جای آب نقطر از آب نعهَلی استفادى ٍ نشايدى کرد کٌ یاختٌيا در ير دٍ نحلَل درجٌای ازحالت پالسهَلیز را نشان‬
‫نیديند‪ .‬شها چٌ تَضیحی برای این نشايدى دارید؟‬
‫آب نعهَلی دارای انالح بَدى یعنی فشار اسهزی نحیط نسبت بٌ یاختٌ بیشتر است‪ .‬پس آب بٌ سهت نحل غلیظتر (نحیط اطراف) رفتٌ ٍ‬
‫یاختٌ حالت پالسهَلیز را نشان نیديد‪.‬‬
‫ث) پیشبینی نیکنید عهلکرد یاختٌٔ جانَری در نحیط با فشار اسهزی کو چگَنٌ باشد؟ برای پاسخ بٌ این پرسش‪ ،‬آزنایشی طراحی کنید‪.‬‬
‫اگر یاختٌ جانَری در نحیط با فشار اسهزی کو قرار گیرد دچار تَرژسانس شدى ٍ احتهال ترکیدن ٍ پارى شدن غشای آن زیاد است‪ .‬طراحی‬
‫آزنایش‪ :‬نقداری گلبَل قرنز را رٍی النی گستردى نیکنیو‪ .‬سپس بر رٍی آنًا آب نقطر ریختٌ ٍ یک النل بر رٍی آنًا قرار دادى پس از چند‬
‫دقیقٌ زیر نیکرٍسکَپ نشايدى نیکنیو‪ ،‬خَايیو دید بسیاری از گلبَليای قرنز بٌ علت تَرم پارى شدىاند‪.‬‬

‫‪@Disoniha10‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪www.gama.ir‬‬
‫گام به گام زیستشناسی (‪ )1‬پایه دهم رشته تجربی | پاسخ فعالیت فصل ‪ 5‬تا ‪7‬‬

‫اسهزی پرٍتَپالست ٍ نحیط اطراف‪ ،‬بٌ حالت تَرژسانس یا پالسهَلیز در نیآیند‪ .‬آیا‬
‫ِ‬ ‫ج) دیدید کٌ یاختٌيای گیاى براساس تفاٍت فشار‬
‫تَرژسانس یاختٌيا‪ ،‬سبب تغییر در اندازى یا ٍزن بافت گیايی نیشَد؟ چگَنٌ با رٍش علهی بٌ این پرسش پاسخ نیديید؟‬
‫ِ‬ ‫پالسهَلیز ٍ‬
‫بلٌ‪ ،‬انا بٌ طَر نَقت برای نشايدىی این تغییر اندازى آزنایشی طراحی نیکنیو‪ .‬ابتدا قسهتی از بافت رٍپَست گیاى پیاز خَراکی را برش‬
‫نیديیو ٍ بر رٍی تیغ زیر نیکرٍسکَپ نشايدى نیکنیو‪ .‬شکل سلَليای نشايدى شدى را رسو نیکنیو‪ .‬سپس این آزنایش را در‬
‫نحلَليای آب نهک با درصديای نختلف (‪ ٍ )31 ٍ 21 ٍ ۱1‬يهین طَر آب نعهَلی ٍ با آب نقطر تکرار نیکنیو ٍ در نًایت تصاٍیر رسو‬
‫شدى را با يو نقایسٌ نیکنیو‪.‬‬
‫نشايدى نی کنیو کٌ تا دقایقی بعد از عهل پالسهَلیز‪ ،‬یا تَرژسانس بٌ طَر نَقت تغییر حجو ٍ ٍزن در این سلَل گیايی دیدى نیشَد انا‬

‫‪ir‬‬
‫بٌ دلیل ٍجَد دیَارىی سلَلی این حالت پایدار نیست ٍ سلَل بٌ حالت ابتدایی خَد باز نیگردد‪.‬‬

‫غشای ُکریچٌ نانند غشای یاختٌ‪ٍ ،‬رٍد نَاد بٌ ُکریچٌ ٍ خرٍج از آن را کنترل نیکند‪ .‬برگ کلو بنفش را چند دقیقٌ در آب نعهَلی قرار ديید‪،‬‬

‫‪a.‬‬
‫چٌ اتفاقی نیافتد؟ اکنَن آن را بٌ ندت چند دقیقٌ بجَشانید‪ .‬چٌ نیبینید؟ نشايد ٔى خَد را تفسیر کنید‪.‬‬
‫برگ کلو بنفش ٍقتی در آب با درجٌ طبیعی باشد‪ ،‬نعهَال ً تغییر چندانی در رنگ آب ایجاد نهیکند (کٌ آن يو بٌ علت برش با چاقَست)‪ .‬انا‬
‫جَشاندن آن‪ ،‬نَاد رنگی از برگيا خارج نیشَد‪ .‬چَن غشای یاختٌ خاصیت نفَذ پذیری انتخابی داشتٌ در نرحلٌ اٍل نانع خرٍج نَاد‬
‫رنگی از کریچٌ نیشَد انا در حالت دٍم با جَشاندن‪ ،‬غشا از بین رفتٌ‪ ،‬نَاد رنگی ذخیرى شدى بدٍن کنترل غشاء از کریچٌ خارج شدى ٍ‬
‫‪m‬‬ ‫باعخ رنگی شدن آب نیشَد‪.‬‬
‫‪a‬‬

‫نشايد ٔى رنگ دیسٌ‬

‫ٍسایل ٍ نَاد الزم‪ :‬تیغٌ ٍ تیغک‪ ،‬نیکرٍسکَپ نَری تیغ‪ ،‬آب نقطر‪،‬پَست گَجٌ فرنگی‪.‬‬
‫رٍش کار‪ :‬برای نشايد ٔى رنگ دیسٌ‪ ،‬با استفادى از تیغ‪ ،‬سهت داخلی پَست گَجٌفرنگی را خراش ديید ٍ از آن نهَنٌٔ نیکرٍسکَپی تًیٌ ٍ با‬
‫‪.g‬‬

‫نیکرٍسکَپ نشايدى کنید‪ .‬گَجٌفرنگی در ابتدا سبز رنگ ٍ با گذشت زنان رنگ آن تغییر نیکند‪ .‬چٌ تَضیحی برای این رٍیداد دارید؟‬
‫چگَنٌ نیتَانید بٌ طَر تجربی‪ ،‬درستی تَضیح خَد را تأیید کنید؟‬
‫با تجزیٌ کلرٍپالست (سبزینٌ)‪ ،‬سایر رنگیزىيا شانل رنگ پالست (دیسٌ) لیکَپن پیدا نیشَد ٍ گَجٌ فرنگی کال بٌ گَجٌ فرنگی رسیدى‬
‫تبدیل نیشَد‪ .‬با نگٌ داری گَجٌ فرنگی کال در نحیط تاریک ٍ گرم نیتَان بٌ راحتی نیتَان این تبدیل را نشايدى کرد‪.‬‬
‫‪w‬‬

‫برگ بعضی گیايان بخشيای غیر سبز‪ ،‬نحالً سفید‪ ،‬زرد‪ ،‬قرنز یا بنفش دارد‪.‬دیدى نیشَد کٌ کايش نَر در چنین گیايانی‪ ،‬سبب افزایش‬
‫‪ww‬‬

‫نساحت بخشيای سبز نیشَد‪.‬چٌ تَضیحی برای این نشايدى دارید؟ این تغییر رنگ در برگ چٌ ايهیتی در ناندگاری گیاى دارد؟‬
‫این گیايان نسبت بٌ گیايان با برگيای سبز کلرٍفیل کهتری دارند از طرفی در فرآیند فتَسنتز کلرٍفیل نقش اصلی ٍ رنگیزىيای دیگر کهکی‬
‫يستند‪ .‬اگر شدت نَر نحیط کو شَد بازدى فتَسنتز بٌ شدت در این گیايان کايش نییابد‪ .‬پس برای جبران‪ ،‬سبزینٌ بیشتری تَلید نیکند‬
‫تا کايشی در نیزان فتَسنتز رخ نديد‪ .‬با انجام فرآیند فتَسنتز ٍ تَلید نادى آلی بیشتر انرژی در دسترس گیاى بیشتر ٍ ناندگاری گیاى بیشتر‬
‫نیشَد‪.‬‬

‫‪@Disoniha10‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪www.gama.ir‬‬
‫گام به گام زیستشناسی (‪ )1‬پایه دهم رشته تجربی | پاسخ فعالیت فصل ‪ 5‬تا ‪7‬‬

‫‪@Disoniha10‬‬
‫سانانٌٔ بافت زنینٌای در گیايان آبزی از نرم آ َکنٌای ساختٌ نیشَد کٌ فاصلٌٔ فراٍانی بین یاختٌيای آن ٍجَد دارد‪ .‬این فاصلٌيا با يَا پر‬
‫شدىاند‪ .‬این ٍیژگی چٌ ايهیتی برای گیايی دارد کٌ در آب زندگی نیکند؟‬
‫يَا نَجب سبک شدن ٍ غَطٌٍر شدن گیاى در آب ٍ شناٍر نگٌ داشتن آن نیشَد‪ .‬يَا در این گیايان در تأنین اکسیژن برای یاختٌيای‬
‫گیاى عهل نیکند‪.‬‬

‫‪ir‬‬
‫‪a.‬‬
‫الف) سٌ سانانٌٔ بافتی ٍ انَاع یاختٌيای سانانٌٔ بافت زنینٌای را در جدٍليایی جداگانٌ نقایسٌ کنید‪.‬‬
‫انَاع یافتٌيا‬ ‫ٍظیفٌ‬ ‫سانانٌی بافتی‬
‫فضای بین رٍپَست ٍ آٍنديا را پر‬
‫‪ -۱‬نرم آکنٌ ‪ -2‬چسب آکنٌ ‪ -3‬سخت آکنٌ‬ ‫زنینٌای‬
‫نیکند ٍ ٍظایف نتفاٍتی دارد‪.‬‬
‫‪m‬‬
‫‪ -۱‬رٍپَست ‪ -2‬پریدرم (پیراپَست)‬ ‫نحافظت از گیاى‬ ‫پَششی‬
‫چَبی‪ -۱ :‬عناصر آٍندی ‪ -2‬تراکئید آبکشی‬ ‫انتقال شیرى خام ٍ شیرى پرٍردى‬ ‫آٍندی‬

‫ٍظیفٌ‬ ‫ٍیژگی‬ ‫بافت زنینٌای‬

‫‪a‬‬

‫ذخیرى نَاد‪ ،‬فتَسنتز‪ ،‬ترنیو‬
‫بافت آسیب دیدى‬
‫استحکام‪ ،‬انعطافپذیری‪،‬‬
‫‪.g‬‬
‫دیَارىی نخستین نازک ٍ چَبی نشدى ٍ نسبت‬
‫نرم آکنٌ‬
‫بٌ آب نفَذ پذیر‬

‫فاقد دیَارى پسین دارای دیَارى نخستین ضخیو‬ ‫چسب آکنٌ‬

‫فتَسنتز‬
‫دارای دیَارى پسین ضخیو ٍ چَبی شدى ٍ اغلب‬
‫استحکام‬ ‫سخت آکنٌ‬
‫سبب نرگ پرٍتَپالست نیشَد‪.‬‬
‫ب) نقدار بافت آٍندچَبی در ساقٌٔ چَبی شدى‪ ،‬بٌ نراتب بیشتر از بافت آٍند آبکشی است‪ .‬این ٍضع چٌ ايهیتی برای گیاى دارد؟‬
‫‪w‬‬

‫چَن گیاى نیاز بیشتری بٌ آب ٍ انالح برای رشد در نقایسٌ با شیرى پرٍردى دارد ٍ از طرفی چَن آٍند چَبی‪ ،‬لیگنینی نیشَد باید نقش‬
‫استحکانی را نیز ایفا کند‪ .‬يهینطَر برای بٌ گردش درآندن آب در گیاى‪ ،‬يهیشٌ حجو عظیهی از آب تبخیر نیشَد‪ .‬بنابراین گیاى بٌ آٍنديای‬
‫‪ww‬‬

‫چَبی بیشتر از آٍنديای آبکشی نیاز دارد‪.‬‬

‫ساختار نخستین ساقٌ ٍ ریشٌ‬

‫شکليای زیر‪،‬ساختار نخستین ساقٌ ٍ ریشٌ را در گیاى تک لپٌ ٍ دٍ لپٌ نشان نیديد‪ .‬برای نشايد ٔى چگَنگی قرارگیری سٌ سانانٌٔ بافتی در‬
‫ساختار نخستین گیاى‪ ،‬باید از ریشٌ ٍ ساقٌ‪ ،‬برش تًیٌ کنیو‪.‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪www.gama.ir‬‬
‫گام به گام زیستشناسی (‪ )1‬پایه دهم رشته تجربی | پاسخ فعالیت فصل ‪ 5‬تا ‪7‬‬

‫استَانٌٔ آٍندی‪ ،‬استَانٌ است کٌ بافتيای آٍندی در آن قرار دارند‪.‬‬

‫نغز ساقٌ‪ ،‬بافت نرم آ َکنٌای ٍ بخشی از سانانٌٔ بافت زنینٌ است کٌ در دٍلپٌایيا دیدى نیشَد‪.‬‬
‫نغز ریشٌ‪ ،‬بافت نرم آ َکنٌای است ٍ در تک لپٌایيا دیدى نیشَد‪.‬‬
‫الف) با تَجٌ بٌ تصاٍیر‪ ،‬ساختار نخستین گیاى تک لپٌ ٍ دٍ لپٌ را با يو نقایسٌ کنید‪.‬‬
‫ٍیژگیيای گیايان دٍلپٌ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ریشٌ راست دارند‪.‬‬
‫‪ -2‬برگيای این گیايان اغلب پًن ٍ رگبرگ ننشعب دارند‪.‬‬

‫‪ir‬‬
‫‪ -3‬ير برگ تَسط دنبرگ بٌ ساقٌ ٍصل است‪.‬‬
‫‪ -4‬دانٌ دٍ قسهتی دارند‪.‬‬
‫‪ -5‬اجزای گل در آنًا نضربی از ‪ 2‬یا ‪ 5‬است‪.‬‬

‫‪a.‬‬
‫‪ -6‬اجزای چَب ٍ آبکش در برش عرضی ساقٌ رٍی دایرى نحیطیٌ قرار دارد‪.‬‬
‫ٍیژگی گیايان تک لپٌ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ریشٌ افشان دارند‪.‬‬
‫‪ -2‬برگيا اغلب دراز ٍ باریک ٍ دارای رگبرگيای نَازی يستند‪.‬‬
‫‪m‬‬ ‫‪ -3‬اجزای گل ‪ 3‬یا نضربی از ‪ 3‬يستند‪.‬‬
‫‪ -4‬طرز قرارگیری آٍنديای چَب ٍ آبکش در برش عرضی ساقٌ نظو خاصی ندارند‪.‬‬
‫‪ -5‬برگيا تَسط غالف بٌ ساقٌ نتصل يستند‪.‬‬
‫‪a‬‬

‫‪ -6‬دانٌ یک قسهتی است‪.‬‬

‫در ساقٌ گیايان تک لپٌ دستجات آٍند بٌ صَرت پراکندى ٍجَد دارد‪ٍ .‬لی در گیايان دٍ لپٌ بٌ صَرت ننظو است‪.‬‬
‫در تک لپٌایيا نرز نشخصی بین پَست ٍ استَانٌ نرکزی ٍجَد ندارد ٍلی در دٍلپٌيا نرز بین پَست ٍ استَانٌ نرکزی نشخص است‪.‬‬
‫‪.g‬‬

‫ب) برای نشايد ٔى ساختار نخستین ریشٌ ٍ ساقٌ در گیايان‪ ،‬با استفادى از نیکرٍسکَپ نَری رٍش زیر را بٌ کار گیرید‪.‬‬
‫ٍسایل ٍ نَاد الزم‪ :‬نیکرٍسکَپ نَری دٍ چشهی با بزرگ نهایی شیئی ‪ ، 41‬تیغٌ ٍ تیغک‪ ،‬تیغ تیز‪ ،‬شیشٌٔ ساعت‪ ،‬آبنقطر‪ ،‬ساقٌ ٍ ریشٌٔ‬
‫چَبی نشدى ٍ نرم گیاى‪.‬‬
‫رٍش کار‪ :‬در شیشٌٔ ساعت نقداری آبنقطر بریزید‪ .‬با استفادى از تیغ‪ ،‬برشيای عرضی ٍ نازک تًیٌ کنید ٍ در شیشٌٔ ساعت قرار ديید‪ .‬در‬
‫‪w‬‬

‫استفادى از تیغ‪ ،‬نکات ایهنی را رعایت کنید!‬

‫بزرگنهایی کو ٍ سپس از بزرگنهایی بیشتر استفادى کنید‪ .‬شکل برش عرضی را‬ ‫ِ‬ ‫برشيا را با نیکرٍسکَپ نشايدى کنید‪ .‬برای نشايدى‪ ،‬ابتدا از‬
‫‪ww‬‬

‫ترسیو ٍ نامگذاری کنید‪.‬‬

‫برای نشايد ٔى بًتر نیتَانید برشيا را با یک یا دٍ رنگ‪،‬رنگ آنیزی کنید‪ .‬برای این کار بٌ نحلَل رنگ بر‪ ،‬یا سفیدکنندى‪ ،‬استیک اسید یک‬
‫درصد (سرکٌ)‪ ،‬رنگ کارنن زاجی ٍ آبی نتیل نیاز دارید‪ .‬برای رنگآنیزی‪ ،‬برشيا را بٌ ترتیب در ير یک از نحلَليای زیر قرار ديید‪.‬‬
‫آبنقطر‪ ،‬نحلَل رنگ بر ( ‪ ۱5‬تا ‪ 21‬دقیقٌ)‪ ،‬آبنقطر‪ ،‬استیک اسید ( ‪ ۱‬تا ‪ 2‬دقیقٌ)‪ ،‬آبنقطر‪ ،‬آبی نتیل ( ‪ ۱‬تا ‪ 2‬دقیقٌ)‪ ،‬آبنقطر‪ ،‬کارنن زاجی‬
‫( ‪ 21‬دقیقٌ)‪ ،‬آبنقطر‬
‫پ) ير یک از بافتيای آٍندی بٌ چٌ رنگی در آندىاند؟‬
‫آبی نتیل‪ ،‬دیَارىيای چَبی را بٌ رنگ آبی ٍ کارنن زاجی‪ ،‬دیَارىيای سلَلزی را بٌ رنگ قرنز در نیآٍرند‪.‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪www.gama.ir‬‬
‫گام به گام زیستشناسی (‪ )1‬پایه دهم رشته تجربی | پاسخ فعالیت فصل ‪ 5‬تا ‪7‬‬

‫الف) سَ رالد نخستین ٍ پسین را بر اساس نحل تشکیل ٍ عهلکرد با يو نقایسٌ کنید‪.‬‬

‫عهلکرد‬ ‫نحل تشکیل‬ ‫نریستو (سَ رالد)‬

‫‪ -‬نَک ساقٌ‬
‫سبب رشد طَلی ٍ تا حدٍدی ساقٌ ٍ ریشٌ نیشَد‪.‬‬ ‫نخستین‬
‫‪ -‬نَک ریشٌ‬
‫‪ -‬بین آٍند چَبی ٍ آٍند آبکش سبب ساخت آٍند چَبی ٍ آٍند آبکشی نیشَد‪.‬‬
‫پسین‬
‫بٌ سهت داخل یافتٌ نرم آکنٌ ٍ بٌ سهت بیرٍن بافت چَب پنبٌای نیسازد‪.‬‬ ‫‪ -‬بین پَست‬

‫‪ir‬‬
‫ب) در یک پژٍيش گرٍيی‪ ،‬سٌ گیاى علفی در ننطقٌٔ نحل زندگی خَد‪ ،‬انتخاب ٍ تک لپٌ یا دٍ لپٌ بَدن این گیايان را بر اساس ظاير ٍ‬
‫ساختار بافتی آنًا گزارش کنید‪ .‬با تَجٌ بٌ نَقعیت جغرافیایی نتفاٍت است‪ ،‬برای نهَنٌ تک لپٌ بَدن یا دٍ لپٌ بَدن چند نَرد ذکر شدى‬
‫است‪.‬‬

‫‪a.‬‬
‫‪ )۱‬لَبیا ←گیاى دٍ لپٌ ← دارای ریشٌ است‪ -‬برگ پًن ٍ رگبرگ ننشعب است‪.‬‬
‫‪ )2‬ذرت ← گیاى تک لپٌ ← دارای ریشٌ افشان‪ ،‬برگ کشیدى ٍ رگبرگ نَازی است ٍ دم برگ يو ندارد‪ .‬برگ ساقٌ را در آغَش گرفتٌ است‪.‬‬
‫‪ )3‬گندم← گیاى تک لپٌ← ریشٌ افشان‪ ،‬برگ کشیدى ٍ رگبرگ نَازی است‪.‬‬
‫‪m‬‬
‫الف) با نراجعٌ بٌ ننابع نعتبر‪ ،‬دربار ٔى ٍیژگیيای درخت ح ّرا‪ٍ ،‬ضعیت جنگليای ح ّرا در ایران‪ ،‬نقش این جنگليا در حفظ گَنٌيای جانَری‬
‫ٍ زندگی نردم ّ‬
‫نحلی‪ ،‬بٌ صَرت گرٍيی گزارشی ارائٌ ديید‪.‬‬
‫‪a‬‬

‫ح ّرا گیايی از خانَادى شاىپسند است در ننطقٌ خاٍرنیانٌ در سَاحل ایران‪ ،‬عربستان ٍ نصر دیدى نیشَند‪ ،‬در ایران در انتداد سَاحل خلیج‬
‫فارس ٍ دریای عهان ٍجَد دارند‪ .‬بیشترین تجهع این درختان در ننطقٌ حفاظت شدى نایبند در استان بَشًر با نساحت ‪ 341‬يکتار است‬
‫این درخت در نناطق ساحلی آبيای شَر زندگی نیکند زیستگاى نناسبی برای حفظ پرندگانی نحل حَاصیل‪ ،‬لکلک‪ ،‬نرغ صقا ٍ‪ ...‬است‪.‬‬
‫‪.g‬‬

‫يهچنین گَنٌيای جانَاری نحل خرچنگيا‪ ،‬صدفيا‪ ،‬نارنايی ٍ‪ ...‬نیباشد‪ .‬نردم نحلی از شیرى ٍ نیَى این درخت برای درنان بیهاریيای‬
‫نحلی خَد استفادى ٍ از برگيای آن برای داميایشان استفادى نیکنند‪.‬‬
‫نام علهی این درخت بٌ افتخار دانشهند بززرگ ایران بَعلی سینا نامگذاری شدى است‪)Avicennia marina( .‬‬
‫خاص آن ننطقٌ سازگاریيایی داشتٌ باشند؟ در صَرت ٍجَد چنین‬ ‫ب) در ننطقٌای کٌ زندگی نیکنید‪ ،‬آیا گیايانی ٍجَد دارند کٌ با شرایط ّ‬
‫‪w‬‬

‫گیايانی‪ ،‬گزارشی بٌ صَرت گرٍيی از این سازگاریيا ارائٌ ديید‪.‬‬

‫بٌ عًدى دانشآنَز‪.‬‬
‫‪ww‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪www.gama.ir‬‬
‫گام به گام زیستشناسی (‪ )1‬پایه دهم رشته تجربی | پاسخ فعالیت فصل ‪ 5‬تا ‪7‬‬

‫فصل ‪ :7‬جذب و انتقال مواد در گیاوان‬

‫خاکيای نختلف‪ ،‬ذراتی با اندازىيای نختلف دارند‪ .‬تحقیق کنید کٌ رشد ریشٌٔ گیايان در خاکيای رسی ٍ ناسٌای با چٌ چالشيا ٍ‬
‫فرصتيایی رٍبٌرٍست؟‬
‫ٍیژگیيای خاکيای ُرسی‪ :‬دارای ذرات بسیار ریز‪ ،‬چسبندگی زیاد‪ ،‬نَاد غذایی زیاد‪ ،‬نَاد آلی زیاد‪ ،‬ذيکشی ٍ نفَذپذیری ضعیف‪ ،‬تخلخل کو‬

‫‪ir‬‬
‫ٍ دارای ٍزن حجهی زیاد يستند‪ .‬بٌ این نَع خاکيا بافتيای سنگین نیز نیگَیند‪.‬‬
‫ٍیژگیيای خاک يای شنی‪ :‬دارای ذرات درشت‪ ،‬چسبندگی کو‪ ،‬نَاد غذایی اندک‪ ،‬نَاد آلی کو‪ ،‬ذيکشی ٍ نفَذ پذیری بسیار خَب‪ ،‬تخلیل‬
‫زیاد ٍ دارای ٍزن حجهی کو يستند‪ .‬بٌ این نَع خاکيا بافت سبک يو نیگَیند‪.‬‬

‫‪a.‬‬
‫ٍجَد ناسٌ در خاک باعخ ایجاد فضای خالی برای جذب آب ٍ يَا نیشَد‪ .‬انا خاکيایی کٌ درصد باالیی ناسٌ دارند نهیتَانند آب ٍ‬
‫یَنيای نعدنی را در خَد نگٌ دارند ٍ برای اغلب گیايان نانطلَبند‪ .‬خاک نناسب برای کشاٍرزی شانل‪ %41 :‬ناسٌ ٍ ‪ %21‬رس بَدى‪%41 ،‬‬
‫بقیٌ دانٌيایی با اندازى نتَسط بٌ نام سیلت است‪.‬‬

‫آزنایشی را طراحی کنید کٌ بٌ کهک آن بتَان تأجیر کايش یا افزایش نَاد نعدنی را در رشد ٍ نهَ گیايان تعیین کرد‪.‬‬
‫‪m‬‬
‫چند لَلٌ آزنایش تًیٌ نیکنیو‪ .‬در یکی از لَلٌيا نحلَل کانل غذایی نیریزیو‪( .‬این نحلَليا بٌ صَرت آنادى ٍجَد دارند ٍ نیتَان آنًا را‬
‫تًیٌ کرد) رٍی این لَلٌ نینَیسیو شايد؛ در لَلٌيای دیگر ير کدام یک نادى نعدنی را کايش نیديیو نحالً در لَلٌ شهارى ‪ 2‬آلَنینیو کو‬
‫‪a‬‬

‫باشد ٍ در لَلٌ شهارى ‪ 3‬عنصر بَر کو باشد ٍ در لَلٌ شهارى ‪ 4‬عنصر سدیو کو باشد ٍ ‪ ...‬حال چند گیاى یکسان را در آنًا قرار نیديیو‪ .‬پس از‬
‫گذشت چند يفتٌ آجار کهبَد نَاد نعدنی کوکو در نهَنٌيا پیدا نیشَد ٍلی در لَلٌ شهارى ‪ ۱‬کٌ بٌ عنَان شايد آزنایشيا از آن استفادى‬
‫کردیو‪ ،‬يهٌ چیز طبیعی ٍ نرنال است‪.‬‬
‫‪.g‬‬

‫بٌ عنَان نحال‪ :‬کايش آين‪ ،‬نیترٍژن ٍ ننیزیو خاک باعخ زردی برگ درختان نیشَد ٍ یا افزایش نیترٍژن خاک باعخ برگ سَختگی ٍ‬
‫کايش رشد گیاى نیشَد‪.‬‬

‫الگَیی برای آرایش شعاعی رشتٌيای سلَلزی در دیَار ٔى یاختٌيای نگًبان‪.‬‬

‫‪w‬‬

‫الف) یک جفت یاختٌٔ نگًبان کٌ در دیَار ٔى یاختٌای آنًا آرایش شعاعی رشتٌيای سلَلزی نشان دادى شدى است‪.‬‬
‫ب) دٍ بادکنک نسبت ًا نسطح کٌ در دٍ انتًای خَد‪ ،‬بٌ یکدیگر چسبیدىاند‪.‬‬
‫‪ww‬‬

‫پ) دٍ بادکنک نشابٌ شکل ب کٌ در اجر فشار زیاد بٌ طَر کانل کشیدى شدىاند ٍ درنتیجٌ یک نجرای باریک بین آن دٍ باز شدىاست‪.‬‬
‫ت) یک جفت بادکنک کٌ بٌ ننظَر نشان دادن اجر آرایش شعاعی رشتٌيای سلَلزی‪ ،‬بٌ دٍر آنًا نَار چسب بٌ صَرت شعاعی چسبانیدى‬
‫شدى است‪ .‬درحالت اخیر نجرای باز شدى از حالت پ بزرگتر است‪ .‬چرا؟‬
‫با چسباندن نَار چسب‪ ،‬بادکنک در طَل بلند ٍ در شعاع کَتاىتر نیشَد؛ ٍقتی در شعاع کَتاىتر شَد‪ ،‬رٍزنٌ بیشتری بین دٍ بادکنک باز‬
‫نی شَد‪ .‬نَار چسب از افزایش رشد قطری ديانٌ بٌ سهت داخل جلَگیری کردى ٍلی بخش پشتی بٌ دلیل نداشتن نَار چسب بٌ سهت‬
‫بیرٍن حرکت کردى ٍ ديانٌ بیشتر باز شدى است نَاريای عرضی (شعاعی) نانع از رشد قطری شدى ٍلی نانع افزایش طَل نهیشَد‪.‬‬

‫(ت)‬ ‫(پ)‬ ‫(ب)‬ ‫(الف)‬

‫‪8‬‬ ‫‪www.gama.ir‬‬
‫گام به گام زیستشناسی (‪ )1‬پایه دهم رشته تجربی | پاسخ فعالیت فصل ‪ 5‬تا ‪7‬‬

‫پشتی برگ‬
‫ِ‬ ‫نشايد ٔى رٍزنٌيای سطح‬
‫الف) یک برگ شاداب ترى را انتخاب کردى ٍ سطح پشتی ٍ رٍیی آن را نشخص کنید‪.‬‬
‫ب) برگ را از نحل رگبرگ نیانی بٌ بیرٍن شکستٌ ٍلی رٍپَست را پارى نکنید‪ .‬ير نیهٌ را بٌ نحَی بٌ طرفین بکشید تا رٍپَست نازک آن از‬
‫بافتيای زیرین جدا شَد‪ .‬این کار اگر با دقت انجام شَد رٍپَست غشایی ٍ بی رنگ را جدا نیکند‪.‬‬
‫پ) نهَنٌ را در یک قطر ٔى آب‪ ،‬رٍی تیغٌ شیشٌای قرار ديید ٍ با تیغک بپَشانید‪ .‬یاختٌيای رٍپَست ٍ نگًبان رٍزنٌ را در بزرگنهاییيای‬
‫نختلف نشايدى کنید‪ .‬آیا نیتَانید سبزدیسٌيا را در این یاختٌيا ببینید؟‬

‫‪ir‬‬
‫بلٌ‪ ،‬اندانکيای درشت قابل نشايدى يستند‪.‬‬
‫ت) تعداد رٍزنٌيای نَجَد در نیدان دید را شهارش کنید‪ .‬تعداد رٍزنٌ را در ٍاحد سطح برگ تعیین کنید‪.‬‬
‫از ‪ 3‬عدد تا ‪ 4‬عدد نتغیر است‪ .‬با تَجٌ بٌ بزرگنهایی نیکرٍسکَپ نیتَان نیدان دید را نحاسبٌ کرد ٍ تعداد رٍزنٌيا را در ٍاحد سطح‬

‫‪a.‬‬
‫(نعهَال ً نیکرٍنتر نربع) نحاسبٌ کنیو‪.‬‬
‫ث) با استفادى از تیغ تیز ٍ با احتیاط‪ ،‬نهَنٌ يای رٍپَست پشتی را از برگ گیايان نیخک‪ ،‬شهعدانی ٍ برگ بیدی تًیٌ ٍ زیر نیکرٍسکَپ‬
‫نشايدى کنید‪ .‬یاختٌيای رٍپَست ٍ نگًبان رٍزنٌ را در این گیايان ٍ ترى نقایسٌ کنید‪.‬‬
‫رٍزنٌی يَایی ٍ رٍپَست برگ بیدی ← چًاریاختٌ يهراى دٍ بٌ دٍ بر يو عهَدند ٍ دٍتای کَچکتر نَازی با دٍ یاختٌی بعدی قرار داشتٌ ٍ‬
‫‪m‬‬ ‫دٍ یاختٌی يهراى بزرگتر بر این چًار سلَل عهَدند‪.‬‬
‫رٍزنٌی يَایی ٍ رٍپَست شهعدانی ←یاختٌيای يهراى اطراف یاختٌيای نحافظ بٌ حالت شعاعی قرار دارند ٍ رٍزنٌيا بٌ صَرت یاختٌيای‬
‫يهراى در اطراف یاختٌيای نحافظ بٌ حالت شعاعی يستند‪.‬‬
‫‪a‬‬

‫رٍزنٌی يَایی ٍ رٍپَست در نیخک ← سلَل يهراى عهَد بر نحَر طَلیخ یاختٌيای نحافظ قرار دارند‪.‬‬
‫رٍزنٌی يَایی ترى ← یاختٌيای ریز ٍ لَزی شکل‪ ،‬دراز ٍ کشیدى (اپیدرم) ٍ رٍزنٌی يَایی در انتداد یکدیگر قرار گرفتٌاند ٍ سلَليای‬
‫نحافظ در جًت کشیدگی این سلَل کشیدى شدى اند‪.‬‬
‫‪.g‬‬

‫رٍپَست ترى ← سلَليای چند ٍجًی کٌ بٌ طَر ننظو در کنار يو قرار دارند ٍ بٌ يو چسبیدىاند‪.‬‬

‫نشايد ٔى باز ٍ بستٌ شدن رٍزنٌيای يَایی‬

‫فعالیت قبل‪ ،‬رٍپَست ترى یا کايَ را تًیٌ کنید ‪ ۱5‬دقیقٌ درٍن نحلَليای ‪ 1/5‬درصد ‪ KCl‬آب خالص ٍ آبنهک ‪ 4‬درصد قرار‬ ‫الف) يهانند ّ‬
‫‪w‬‬

‫ديید‪ .‬تعدادی از نهَنٌيا را يو ‪ ،‬در تاریکی قرار ديید‪ .‬نیتَانید نهَنٌيای تاریکی را ‪ ،‬در نحلَليای ذکر شدى قرار ديید‪.‬‬
‫ب) پس از ‪ ۱5‬دقیقٌ‪ ،‬رٍپَست را در یک قطرى از يهان نایعی کٌ درٍن آن قرار دارد‪ ،‬زیر نیکرٍسکَپ نشايدى کنید‪ .‬در کدام نحلَليا‬
‫‪ww‬‬

‫رٍزنٌيا باز ٍ در کدام بستٌاند؟ آیا نیزان باز یا بستٌ بَدن رٍزنٌيا یکسان است؟ چرا؟‬
‫رٍزنٌيایی کٌ در نحلَل ‪ ٍ KCl‬آب خالص قرار دارند؛ ديانٌ باز ٍ رٍزنٌيایی کٌ در نهک ‪ %4‬قرار دارند؛ بیشتر بستٌ يستند‪ .‬نیزان باز ٍ بستٌ‬
‫بَدن رٍزنٌيا یکسان نیست‪ .‬رٍزنٌيای تیهار تاریکی يهگی بستٌاند‪ .‬نیزان بازشدن رٍزنٌيا تابع عَانل بیرٍنی ٍ درٍنی است ٍ اگر يهٌی‬
‫شرایط بٌ جزی یکی جابت باشد نیتَان نتیجٌ گرفت کٌ آن نتغیر عانل رفتار رٍزنٌيا است در نحلَليای رٍشنایی نیزان باز ٍ بستٌ بَدن‬
‫ٍابستٌ بٌ غلظت نَاد نحلَل است‪ .‬رٍزنٌيای درٍن آب نقطر تَرژسانس زیاد‪ ،‬بیشتر باز يستند ٍ رٍزنٌيای درٍن نحلَل ‪ KCl‬تَرژسانس‬
‫کهتری انجام دادىاند‪ .‬لذا ديانٌيا کهتر باز است‪.‬‬
‫پ) نهَنٌيای تاریکی را بالفاصلٌ زیر نیکرٍسکَپ نشايدى کنید‪ .‬چرا؟ رٍزنٌيا چنین ٍضعی دارند؟‬
‫بیشتر رٍزنٌيا بستٌ نیشَد بٌ علت عهلکرد پهپيای پتاسیو ٍ کلر در نجاٍرت نَر ٍ نیز تجهع بعضی از قنديا در سلَليای نگًبان رٍزنٌ‬
‫است‪ ،‬نَر نحرک باز شدن رٍزنٌيا است‪.‬‬
 ‫ﻧﻤﺮه ﺑﺮﺗﺮ‬
‫‪NOMREBARTAR.COM‬‬
‫ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻣﺮﺟﻊ آﻣﻮزﺷﯽ و ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻮاﻻت درﺳﯽ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﻘﺎﻃﻊ‬

‫ﺟﺰوه ﻫﺎی ﺑﯿﺸﺘﺮ‪) ‬ﮐﻠﯿﮏ ﮐﻨﯿﺪ( ‪: ‬‬

‫|‬ ‫| ﮔﺎم ﺑﻪ ﮔﺎم راﯾﮕﺎن دﻫﻢ | | ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻮال دﻫﻢ | | ﺟﺰوه آﻣﻮزﺷﯽ دﻫﻢ‬

‫ﺟﻬﺖ داﻧﻠﻮد ﺟﺪﯾﺪ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﺮ روی ﭘﺎﯾﻪ ﺧﻮد روی ﻟﯿﻨﮏ ﻫﺎی زﯾﺮ ﮐﻠﯿﮏ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫اﺑﺘﺪاﯾﯽ‬

‫ﺷﺸﻢ ‪ ‬‬ ‫ﭘﻨﺠﻢ‪  ‬‬ ‫ﭼﻬﺎرم‪  ‬‬ ‫ﺳﻮم‪   ‬‬ ‫دوم‪   ‬‬ ‫اول‪   ‬‬

‫ﻣﺘﻮﺳﻄﻪ اول‬

‫ﻧﻬﻢ ‪ ‬‬ ‫ﻫﺸﺘﻢ‪ ‬‬ ‫ﻫﻔﺘﻢ‪   ‬‬

‫ﻣﺘﻮﺳﻄﻪ دوم‬

‫دوازدﻫﻢ‬ ‫ﯾﺎزدﻫﻢ‪   ‬‬ ‫دﻫﻢ‪   ‬‬