Charakterystyka wybranych sposobów oceny klimatu szkoły i klasy

1. Obserwacja skategoryzowana i nieskategoryzowana

Jest doskonałym sposobem zbierania wiedzy i informacji na temat funkcjonowania klimatu
szkoły i klasy. Mimo to dostępność i łatwość zastosowania tej techniki nie gwarantuje jednak
wysokiej jakości i wartości diagnostycznej. Pułapki tkwią zarówno w prowadzeniu obserwacji,
jak i interpretacji spostrzeżeń mogą powodować błąd zwany subiektywizmem. Obserwacja
skategoryzowana, jak i nieskategoryzowana wymagają wcześniejszego przygotowania
teoretycznego i poznania czynników objętych postępowaniem badawczym, stanowiących
wskaźnik badanego problemu. Jednak to obserwacja skategoryzowana zapewnia większy
obiektywizm w ocenie klimatu szkoły, dlatego, że obserwacja jest prowadzona przez większą
liczbę osób wg. przyjętych kryteriów (kategorii).
2. Dyferencjał semantyczny
Jest to narzędzie pomiaru. ,, Jest wielowymiarową skalą do badania postaw wobec określonych
obiektów (ludzi, instytucji, idei, zdarzeń). Pozwala poznać nie tylko stosunek emocjonalny do
konkretnych obiektów, ale także bardziej racjonalne sądy na ich temat” (Czapiński 1978, za: Gaś
2004, s 108). Może być stosowany do pomiaru jakości pracy szkoły. Założenia teoretyczne
dotyczące konstrukcji narzędzia ułatwiają jego opracowanie przez osoby diagnozujące pracę
szkoły ( nauczycieli, pedagogów, wychowawców). Etapy postępowania obowiązujące przy
konstrukcji narzędzia obejmują (pokazać i omówić te etapy na wybranym przykładzie) :
· określenie celu badawczego

· wybór obiektu (idei, zdarzenia, ludzi, instytucji)

· opracowanie par przymiotników przeciwstawnych charakterystycznych dla przedmiotu

badań

· określenie liczy stopni na kontinuum nasilenia cech

· przeprowadzenie badania

· opracowanie wyników ( średnia arytmetyczna, zestawienie procentowe)

Dyferencjał semantyczny posiada następujące właściwości:

· jest sposobem badania swobodnego

· składa się z dowolnej liczby wymiarów ( jeden wymiar= para przymiotników)

 · liczba stopni n kontinuum wynosi najczęście od 5 do 7

· badania moge mieć charakter indywidualny i grupowy

· zaletą skali jest stałość znaczenie pojęć przebiegu badania

Technika dyferencjału semantycznego ,, polega na ustaleniu stosunku emocjonalnego jednostki
do wybranego obiektu określanych przez poszczególne słowa. Osoba badana tą techniką ocenia
określone słowo za pomocą, dwubiegunowych skal. np. gorący-zimny, jasny-ciemny itp.
(Włodarski, Hankała 2004, s 268).

3. Test rysunkowy
W badaniu klimatu szkoły, pod względem postaw, stosunku uczniów do szkoly i nauczyciela,
wykorzystywane są techniki projekcyjne (graficzne, werbalne). Autorkami testu rysunkowego są
I. Gryniuk i V. Tuszyńska-Bogucka (1996, 1999). Przeznaczony jest do badania relacji
wewnątrzszkolnych w układzie uczeń-nauczyciel w kilku obszarach, takich jak: obraz samego
nauczyciela i jego relacji z uczniami, przystosowanie do szkolnego środowiska, zadowolenie z
sytuacji szkolnej, skłonność do zachowań agresywnych. Wykonanie rysunku jest techniką
projekcyjną, projekcją odczuć autora dotyczącą sytuacji szkolnej. Podczas analizy rysunku
bierze się pod uwagę takie rzeczy, jak: umieszczenie postaci nauczyciela na rysunku, sposób
przedstawienia, sposób i miejsce narysowania siebie (autora rysunku). Jeśli otrzymamy
realistyczny rysunek nauczyciela wskazuje to na identyfikację ucznia z sytuacją szkolną,
natomiast sięgnięcie ucznia po formę symboliczną jest wyrazem braku tej identyfikacji i
tłumienia w sobie emocji szkolnych. Przedstawienie nauczyciela za pomocą symboliki np. jako
globus, okulary czy książka świadczy o dewaloryzacji jego osobu. Autorki testu uważają, że przy
analizie należy zwrócić uwagę na: nauczyciel, autor rysunku, otoczenie.

4. Skala postaw wobec szkoły A. Stankowskiego

Stosunek ucznia do szkoły i szkolnych obowiązków wpływa na jego osiąganie sukcesów na tej
płaszczyźnie, a także stanowi źródło jego porażek. Jest to narzędzie przeznaczone do oceny
stopnia negatywizmu szkolnego, zawierające 30 twierdzeń, które opisują postawy uczniów
wobec obowiązków szkolnych. Stopień nasilenia danego zachowania ucznia oceniany jest na
sakli 5-stopniowej ( zawsze, często, rzadko, bardzo rzadko, nigdy ). Uzyskane wyniki służą do
oceny stosunku ucznia do obowiązków szkolnych, nauczyciela i rówieśników wg. wskaźników
świadczących o stopniu negatywizmu szkolnego (negatywne, neutralne, pozytywne). (Podac
przykładowe pytania zawarte w skali negatywizmu szkolnego stankowskiego z 1992r.)

5. Portret nauczyciela
jest to technika. Ocena osoby nauczyciela przez uczniów polega na "kreśleniu" portretu
nauczyciela przy użyciu 15 par przymiotników, które odzwierciedlają cechy i właściwości
nauczyciela w relacjach z uczniem, 5 par określa nastrój nauczyciela, kolejnych 5 par określa
jego zachowanie związane z poczuciem bezpieczeństwa i ostatnie 5 par ocenia zachowania
związane z procesem nauczania ( np. wesoły-smutny, sprawiedliwy-niesprawiedliwy ) Autorką
tej techniki jest M. Deptuła.

6. Analiza wytworów ucznia

W grupie metod diagnostycznych będących w zasięgu nauczyciela-wychowawczy istotne
miejsce zajmują wytwory uczniów, tworzone w trakcie zabawy czy innych form działalności.
Analiza wytworów ucznia jest określana mianem "analizy ekspresyjnej". Stanowi uzupełnienie
innych metod i może być stosowana do postawienia hipotezy badawczej. Do wytworów
zaliczamy: zeszyty, notatki, prace plastyczne, pamiętniki, listy. Są one źródłem informacji na
temat przeżyć dziecka, jego poziomu rozwoju, dysfunkcji rozwojowych czy stosunku do innych
osób, przedmiotów, zjawisk. Przydatność tej metody podkreśla Z. Skorny, wymieniająć takie
zalety, jak: krótki czas powstania wytworów, łatwość ich gromadzenia i możliwość
zgromadzenia ich większej liczby, możliwość mierzenia, oceny, interpretacji i porównywania
wyników. Do oceny aktualnej sytuacji ucznia na tle klasy, jako grupy formalnej stosuje sie
wypowiedzi pisemne o swobodnym lub ukierunkowanym charakterze np. : "Moja Klasa", "Moja
Szkoła". Zastosowanie tej metody autoekspresyjnej polega zdobycie informacji o pojedynczych
uczniach i całej grupy oraz zjawisk w niej zachodzących, stosunku ucznia do grupy czy relacji z
kolegami.

7. Technika wypracowania w badaniu klimatu społecznego klasy

Wypracowanie jest techniką analizy dokumentów i polega a: "opisie i interpretacji swobodnych i
w miarę spontanicznych wypowiedzi osób badanych na sugerowany przez badacza temat".
Autorka badan prowadzonych przy zastosowaniu tej techniki wyróżniła pięć wymiarów klimatu
społecznego szkoły:
 1. Samopoczucie i ogólne ocena atmosfery w klasie
2. Relacje uczniowie-nauczyciele
3. Relacje między uczniami
4. Możliwość skutecznej pracy na lekcjach i obciążenie pracą szkolną
5. Wyjazdy, imprezy i inne zajęcia w szkole
Przy analizie uwzględnia się treści negatywne (w naszej klasie panuje nieprzyjemna atmosfera)
oraz pozytywne ( w mojej klasie panuje pozytywna atmosfera).