Republika e Shqiperise

Shkolla “Harry Fultz”

PROJEKT NR. 1
TEMA: Perdorimet e derivateve. Problema te zgjidhura.

Punoi: Jurgen CAMA

 Problema .9. faqe 30. Mesimi 2.1

Pika materiale kryen levizje drejtvizore sipas ligjit x=t 2 + t (x matet ne metra, t matet ne sekonda).
Gjeni shpejtesine ne castin: a) 1 ; b) 3 ; c)t .

Zgjidhje

Per gjetjen e derivatit sipas mesimit 2.1 duhet te ndjekim keto hapa:

1. f (a)
2. f (a+ h)
3. f (a+ h) - f (a)
f ( a+ h )−f (a)
4.
h
f ( a+ h )−f (a)
5. lim
h

Pra fillojme me zgjidhjen e problemit:

1. Zhvendosja e pikes ne castin t=1 eshte :

 x ( 1 ) =2
 x ( 1+h )=1+h+(1+h)2=h2 +3 h+2
 x ( 1+h )−¿ x ( 1 ) =h2 +3 h+2−2=h2 +3 h
f ( a+ h )−f (a) h2 +3 h
 Vm= = =3+h
h h
 Shpejtesia materiale ne castin t=1 jepet: v(1)= lim
h→ 0
3+h= 3m/s

2. Zhvendosja e pikes ne castin t=3 eshte :

 x ( 3 )=12
 x ( 3+ h )=3+ h+(3+ h)2=h2 +7 h+12
 x ( 3+ h )−¿ x ( 3 )=h2 +7 h+12−12=h2 +7 h
f ( a+ h )−f (a) h2 +7 h
 Vm= = =7+ h
h h
 Shpejtesia materiale ne castin t=3 jepet: v(3)= lim
h→ 0
7+h= 7m/s

3. Zhvendosja e pikes ne castin teshte :

2
 x ( t )=t +t
2 2 2
 x ( t +h ) =t + h+(t +h) =h +2 th+ t +t + h
 x ( t +h ) −¿ x ( t )=h2+ 2th+t 2 +t +h−t 2 −t=h2 +2th +h
 f ( a+ h )−f (a) h2 +2th+h
 Vm= = =h+2 t+ 1
h h
 Shpejtesia materiale ne castin t jepet: v(1)= lim
h→ 0
h+2 t+1= 2t+1 m/s

Problema .3. faqe 34. Mesimi 2.3

Pika materiale kryen levizje rrethore jot e njetrajtshme. Kendi I rrotullimit, t sek pas fillimit te
levizjes jepet nga formula φ=2 √ t (φ matet ne radian¿ . Gjeni shpejtesine kendore te rrotullimit
(d.m.th shpejtesine e ndryshimit te φ ¿ : a) castin t sek ; b) castin 4 sek

Zgjidhje

Per zgjidhjen e ketij problem ndjekim rregullat e derivimit. Pra ne levizjen rrethore sipas ligjit
φ=φ ( t ) , shpejtesia kendore e rrotullimit ne castin e cfaredoshem t eshte ω ( t )=φ' ( t ) . Pra kemi:
' 2∗1 1
ω ( t )=( 2 √ t ) = = rad/s
2 √t √t

1 1
Per castin t=4 sekonda thjesht zevendesojme: ω ( 4 ) = = rad/s
√4 2

Problema .9. faqe 61. Mesimi 2.14

Ne lekundjen harmonike te nje trupi te varur ne suste, largesia nga pozicioni I ekuilibrit jepet me
formulen x=20sin(3t), (x ne cm, t ne sek):

a) Gjeni shpejtesine ne castin t; ne castin π / 3

b) Gjeni nxitimin ne castin t; ne castin π /6

Zgjidhje

 Shpejtesia ne castin e cfaredoshem t jepet: v(t)=x’(t)

V(t)=(20sin3t)’=20cos3t(3t)’=60cos3t
π
Shpejtesia ne castin t = eshte v( π / 3 ¿=60 cos ⁡(3∗π /3)=60(−1)=−60 cm/s
3
 Nxitimi ne castin e cfaredoshem t jepet: a(t)=v’(t)
a(t)=(60cos3t)’=-60sin3t(3t)’=-180sin3t
 π
Nxitimi ne castin t = eshte v( π / 6 ¿=−180 sin ⁡(3∗π /6)=−180 sin(π /2)=−180 cm/s 2
6

Problema .10. faqe 61. Mesimi 2.14

Sipas ligjit te Boil-Mariotit, per nje mase gazi te dhene ne temperature konstante, lidhja ndermjet
trysnise dhe vellimit jepet nga formula: p=c/v . Ne nje cast te caktuar trysnia eshtia eshte 20N/m 2
dhe vellimi 5m3, ndersa shpejtesia e ndryshimit te vellimit eshte 0,5m 3/s. Gjeni shpejtesine e
ndryshimit te trysnise ne kete cast.

Zgjidhje

c
Mqns trysnia jepet me formulen p=c/v dhe vellimi v eshte funksion I kohes t kemi: p [ v ( t ) ] = .
v (t)
Ne castin t0 vellimi eshte v(t0)=5m3 dhe presioni p [ v ( t ) ] =20 N /m2, qe nga gjejme vleren e
konstantes c. Kemi te dhene qe v ' ( t )=0 ,5m3/s

c= p [ v ( t ) ] * v(t0)=20*5=100.

cv ' (t) −100 v ' (t )

Mqns shpejtesia e ndryshimit te presionit ne castin t eshte p’(t)=- = , pra per
v 2 (t) v2
−100 v ' (t)
castin e caktuar kemi p’(5)¿ =-4 v ' (t)=-4N/m*0.5m3/s=-2Nm2/s
25

Problema .10. faqe 61. Mesimi 2.14

Kerkesa x (ne mije kuti) per nje lloj ushqimi lidhet me cmimin p (ne leke) per nje kuti me
barazimin: px +50p=16000.

Nje dite te caktuar cmimi p eshte 160 leke dhe rritet me shpejtesine 0.5leke/dite. Gjeni shpejtesine
e ndryshimit te kerkeses ne kete dite.

Zgjidhje
Ne kohen t kemi  p1=160l dhe vp=pt’(t1)=0.5 l/d

16000−5 p
Shprehim kerkesen x ne varesi te cmimit. Kemi px + 50p=16000 e cila jep x¿ pra
p
kerkesa eshte derivat ne lidhje me kohen.

x’p(t1)= x’p(p1)* pt’(t1).

16000−5 p −16000 −16000 −5

x’p(p1)=( )’= 2 pra x’p(160l)= =
p p 1602 8

−5 1 −5
Si perfundim x’p(t1)= x’p(p1)* pt’(t1)= = kuti/dite
8 2 16

Punoi: Jurgen CAMA