System polityczny USA – wprowadzenie

Wprowadzenie
Przeczytaj
Schemat
Sprawdź się
Dla nauczyciela

Bibliografia:

Źródło: Ewa Gdulewicz, Ustroje państw, 2002, s. 176–177.

Źródło: Cechy systemu prezydenckiego, dostępny w internecie: szanujflage.pl [dostęp
26.10.2020 r.].
Źródło: Maciej Gach, System polityczny w USA, 22.07.2020 r., dostępny w internecie:
histmag.org [dostęp 26.10.2020 r.].
Źródło: Deklaracja niepodległości Stanów Zjednoczonych, dostępny w internecie:
pl.wikisource.org [dostęp 26.10.2020 r.].
Źródło: Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki , dostępny w internecie: libr.sejm.gov.pl
[dostęp 26.10.2020 r.].
Źródło: Alexis de Tocqueville, O użytku, jaki Amerykanie czynią ze stowarzyszeń , [w:] O
demokracji w Ameryce, 1835. Cytat za: liberte.pl, [dostęp 10.11.2020 r.].
 System polityczny USA – wprowadzenie

Źródło: domena publiczna.

Materiał jest częścią serii „Inne spojrzenie”.

Historia demokracji w Stanach Zjednoczonych sięga drugiej połowy XVIII wieku, kiedy to
trzynaście kolonii brytyjskich postanowiło ogłosić i wywalczyć niepodległość. Podstawą
demokracji amerykańskiej były założenia oświeceniowych filozofów, odwołujących się do
zasady równości, suwerenności narodu i trójpodziału władzy. Takie właśnie są współczesne
Stany Zjednoczone i takim ideom hołdują ich obywatele. Również dzisiejszy ustrój
terytorialny Stanów Zjednoczonych odwołuje się do tradycji kolonii brytyjskich i dlatego jest
to państwo federalne, z dużą suwerennością władz stanowych. Ukształtowany w XVIII
wieku reżim prezydencki to kolejna historyczna cecha dzisiejszych Stanów Zjednoczonych,
które są jednym z najstarszych państw demokratycznych, a system opiera się na równości
obywateli wobec prawa i tradycji społeczeństwa obywatelskiego.

Twoje cele

Scharakteryzuje okoliczności powstania Stanów Zjednoczonych.

Wyjaśnisz związek między ustrojem terytorialnym a okolicznościami powstania
i rozrostu terytorialnego Stanów Zjednoczonych.
Przeanalizujesz oświeceniowe podstawy Konstytucji Stanów Zjednoczonych.
Ocenisz poziom zaangażowania Amerykanów w budowanie państwa
demokratycznego.
Przeczytaj

Amerykanie szczycą się najstarszymi demokratycznymi rozwiązaniami prawnoustrojowymi,

do których należą:

pierwsza konstytucja pisana z 1787 r.;

ustrój republikański;
nowoczesny i trwały system dwupartyjny.

Amerykański system polityczny zdeterminowany jest dwiema przenikającymi się cechami,

którymi są kontynuacja i modyfikacja urządzeń ustrojowych. Umiejętność ich praktycznego
łączenia tłumaczy nam stabilność ustroju państwowego USA. Główne zasady ustrojowe
oparte zostały na federalizmie. Stany są suwerennymi jednostkami politycznymi. Istnieje
pojęcie obywatelstwa USA i obywatelstwa określonego stanu. Władza jest podzielona
między organy federalne i stanowe – decyzje władz federalnych w powierzonym im
zakresie są nadrzędne wobec stanowych. Stany mają własne parlamenty, władzę
wykonawczą oraz sądownictwo.

Mapa podziału administracyjnego Stanów Zjednoczonych

Źródło: Aotearoa, licencja: CC BY-SA 3.0.

Konstytucja USA
Konstytucję Stanów Zjednoczonych Ameryki
Północnej uchwalono w 1787 roku w Filadelfii.
Duży wpływ na jej kształt wywarła filozofia
Johna Locke’a i Charlesa Louisa de
Montesquieu. Konstytucja USA jest wyjątkowo
krótka. Zasadniczy tekst składa się ze wstępu
i siedmiu artykułów. Wstęp nawiązywał do
zasad państwa opartego na idei
suwerenności ludu i państwa liberalnego.
Dwa pierwsze artykuły dotyczą władzy
ustawodawczej, tzn. Kongresu, oraz władzy
wykonawczej – prezydenta. Trzecia pozycja
przypadła sądownictwu. Artykuł czwarty
poświęcony jest relacjom władzy federalnej
i stanów, zapewniając tym ostatnim szeroki
zakres samodzielności. Artykuł piąty określa
sposób zmiany konstytucji – procedura ta
wymaga wniosku 2/3 izb Kongresu albo
Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki –
zwołania konwencji konstytucyjnej celem
strona pierwsza.
wprowadzenia poprawek do konstytucji na Źródło: domena publiczna.
wniosek legislatur 2/3 stanów. Zmiany
konstytucji wymagają akceptacji 3/4 stanów i nie zostają bezpośrednio włączone do jej
tekstu, lecz stanowią uzupełnienie jako poprawki uchylające moc odnośnych postanowień
zasadniczego tekstu. Same poprawki do konstytucji uchwalane były natomiast w różnym
czasie, różne jest także ich znaczenie. Tylko niektóre z nich miały zastępować wybrane
i małe fragmenty oryginalnego tekstu konstytucji.

Na ogół uzupełniają go, nie modyfikując jednak systemu rządów i nie zmieniając
kompetencji przysługujących stanom. Do chwili obecnej przyjęto zaledwie 27 poprawek
nienaruszających głównych zrębów przyjętego modelu ustrojowego. Artykuł szósty określił
podstawowe zręby systemu pisanych źródeł prawa, zaliczając do najwyższego prawa Unii
konstytucję i zgodnie z nią wydane ustawy Stanów Zjednoczonych oraz traktaty zawierane
z innymi państwami. Kreowana w ten sposób tzw. klauzula supremacji podkreśla
nadrzędność ustawodawstwa federalnego nad stanowym. Obowiązuje ona również
w zakresie władzy sądowniczej. Ostatni, najkrótszy artykuł siódmy, stwierdził, że
konstytucja wchodzi w życie po ratyfikowaniu jej przez co najmniej 9 stanów (nastąpiło to
22 czerwca 1788 roku).

Zasady ustrojowe w USA

W konstytucji USA znajdują odbicie dwie zasady polityczno‐ustrojowe:

1. zasada federalizmu, dotycząca rozdziału kompetencji między władzami federalnymi

i stanowymi;
 2. zasada podziału władz na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą oraz
rozgraniczenie ich kompetencji.

Federalizm
Zasada federalizmu oznacza podział kompetencji w rządzeniu krajem między władze
federalne i stanowe. Kompetencje władzy federalnej noszą nazwę delegowanych i odnoszą
się do uprawnień Kongresu i władzy wykonawczej. Delegowane prawa Kongresu dotyczą
m.in. nakładania podatków, emisji pieniądza, finansowania armii, regulowania handlu
międzynarodowego. Delegowane prawa federalnej władzy wykonawczej obejmują tylko
prawo prezydenta do kierowania armią i polityką zagraniczną. W ramach kompetencji
władz stanowych pozostają wszystkie te sprawy, które nie zostały zastrzeżone dla władz
federalnych lub zakazane stanom. Związane są one z utrzymaniem porządku, szkolnictwem,
kontrolą nad administracją lokalną, opieką zdrowotną. Oprócz tego władze federalne
i stanowe mają uprawnienia równoległe, np. nakładanie i pobieranie podatków,
ustanawianie i wprowadzanie w życie prawa, ustanawianie i utrzymywanie sądownictwa.

Zasada podziału władzy

Zasada podziału władzy państwowej oznacza, że:

aparat państwowy realizuje trzy odrębne funkcje: ustawodawczą, wykonawczą

i sądową;
powinna istnieć zasada niełączenia funkcji i stanowisk;
powinien istnieć system hamulców i równoważenie się poszczególnych organów
państwa (zasada checks and balances) uniemożliwiająca dominację któregoś z nich nad
pozostałymi.

Innymi słowy, każdy z organów sprawujących władzę – a więc prezydent, Kongres, Sąd
Najwyższy – wykonuje swoje podstawowe funkcje w sposób niezależny. Jednocześnie
w mechanizm ich funkcjonowania wmontowano pewne elementy mające na celu ich
wzajemne powściąganie się, do których można częściowo zaliczyć nakładanie się
kompetencji oraz uprawnienia kontrolne.

“
Ewa Gdulewicz

Ustroje państw
Rozpatrując Konstytucję Stanów Zjednoczonych, można dostrzec, że
przez ponad 200 lat w formalnym kształcie pozostała ona w zasadzie
niezmieniona. Pomimo że jej treść ulega ciągłej modyfikacji, żaden
z trzech głównych organów państwowych nie dysponuje monopolem
 na interpretację amerykańskiej ustawy zasadniczej. W efekcie jej treść
ulega takim przeobrażeniom, do których można zaliczyć
ustawodawstwo Kongresu, sądową kontrolę konstytucyjności ustaw,
tradycję czy zwyczaj.
Źródło: Ewa Gdulewicz, Ustroje państw, 2002, s. 176–177.

Słownik
federalizm

przeciwieństwo unitaryzmu i centralizmu; zakłada on, że władza i procesy decyzyjne są

podejmowane na tyle blisko danych społeczności, na ile jest to możliwe

liberalizm

(państwo liberalne), ideologia i kierunek polityczny, według którego wolność jest

nadrzędną wartością; ma charakter indywidualistyczny i przeciwstawia się
kolektywizmowi; innymi wartościami cenionymi przez liberałów są wartości
demokratyczne i prawa obywatelskie czy też własność prywatna i wolny rynek
Schemat

Polecenie 1

Zapoznaj się ze schematem prezentującym twórców Konstytucji USA i wykonaj ćwiczenia.

Główni twórcy Konstytucji Stanów Zjednoczonych Ameryki

Gilbert Stuart, George Washington

Źródło: domena publiczna

Jerzy Waszyngton

W 1787 r. był przewodniczącym federalnej konwencji konstytucyjnej. Został pierwszym

prezydentem Stanów Zjednoczonych i pełnił tę funkcję przez dwie kadencje w latach 1789–
1797. Pracował nad uporządkowaniem systemu podatkowego, pieniężnego, bankowego
oraz spłatą długu narodowego. Był zwolennikiem federalistów, a w polityce zagranicznej
opowiadał się za neutralnością USA.
John Trumbull, Alexander Hamilton
Źródło: domena publiczna

Aleksander Hamilton

W 1789 r. został mianowany przez prezydenta sekretarzem skarbu i pełnił tę funkcję do

1795 roku. Był jednym z liderów Par i Federalnej. Dążył do stworzenia systemów i urzędów
ogólnopaństwowych, które uszczuplały kompetencje władz stanowych. Hamilton był
inicjatorem utworzenia Banku Stanów Zjednoczonych. Zasłużył się też w stworzeniu
jednolitego dla całych Stanów Zjednoczonych systemu bankowo-finansowego. Był
zwolennikiem silnej władzy prezydenckiej i nieangażowania się Stanów Zjednoczonych
w konflikty europejskie.

Joseph Duplessis, Beniamin Franklin

Źródło: domena publiczna

Beniamin Franklin

Był jednym z autorów Konstytucji Stanów Zjednoczonych. Jako zwolennik abolicjonizmu,

założył w 1775 r. Towarzystwo za Zniesieniem Niewolnictwa. Franklin był nie tylko
politykiem, ale też naukowcem. Pracował nad badaniem zjawiska elektryczności,
wprowadzając pojęcie elektryczności dodatniej i ujemnej. W sferze jego zainteresowań
naukowych leżało też zjawisko wyładowań atmosferycznych, a ich efektem było
skonstruowanie pierwszego piorunochronu.

Rembrandt Peale, Thomas Jefferson

Źródło: domena publiczna

Thomas Jefferson

Należał do kręgu antyfederalistów. Drugi Kongres Kontynentalny w Filadelfii powierzył mu

kierowanie komitetem do opracowania Deklaracji niepodległości, którą 4 VII 1776 r.
Kongres Stanów Zjednoczonych przyjął. W latach 1797–1801 sprawował urząd
wiceprezydenta, a potem przez dwie kadencje był prezydentem USA.
Chester Harding, James Madison
Źródło: domena publiczna

James Madison

W 1787 r. Madison brał udział w Konwencji Konstytucyjnej. Podczas prac nad projektem
konstytucji optował za silnym rządem federalnym i trójpodziałem władzy. Uważał bowiem,
że ludzie pełniący funkcje publiczne mogą łatwo nadużywać władzy. Z powodu jego
umiejętności mediacyjnych i skłonności do kompromisów często określa się go mianem
„ojca amerykańskiej konstytucji”. W roku 1809 został 4. prezydentem USA.

Charles Willson Peale, John Dickinson

Źródło: domena publiczna

John Dickinson

Jako delegat stanu Delawere na Konwencji Konstytucyjnej poparł dążenie do stworzenia

silnego rządu centralnego, ale dopiero po uzyskaniu zapewnienia, że każdy stan, niezależnie
od wielkości, będzie miał równy głos w przyszłym Senacie Stanów Zjednoczonych.
Przygotował wstępne projekty Pierwszej Poprawki. Po konwencji promował powstałą
konstytucję w serii dziewięciu esejów, napisanych pod pseudonimem Fabius.
Gouverneur Morris
Źródło: domena publiczna

Gouverneur Morris

Był jednym z najbardziej aktywnych uczestników Konwencji Konstytucyjnej i autorem

dużych fragmentów Konstytucji Stanów Zjednoczonych, m.in. słów z preambuły: “We the
People of the United States, in order to form a more perfect union…”, a także jej
sygnatariuszem. Wówczas większość Amerykanów uważała się za obywateli
poszczególnych stanów, jednakże Morris podkreślał, że jest obywatelem jednych Stanów
Zjednoczonych.

Edmund Randolph
Źródło: domena publiczna

Edmund Randolph

Po Konwencji Konstytucyjnej i uzgodnieniu treści ustawy zasadniczej USA, w 1789 roku

został pierwszym prokuratorem generalnym Stanów Zjednoczonych w gabinecie prezydenta
George’a Washingtona. W latach 1794–1795 piastował stanowisko sekretarza stanu.
W 1795 roku wycofał się z polityki i wrócił do praktyki adwokackiej.
Ralph Earl, Roger Sherman
Źródło: domena publiczna

Roger Sherman

Był jednym z ojców założycieli Stanów Zjednoczonych, sygnatariuszem Deklaracji

niepodległości i Konstytucji Stanów Zjednoczonych. Podczas Konwencji Konstytucyjnej,
kiedy pojawiły się sprzeczności dotyczące koncepcji władzy ustawodawczej i zasad
wyborów do Kongresu, Sherman zaproponował utworzenie dwuizbowego parlamentu,
gdzie do izby wyższej każdy stan wybiera równą liczbę reprezentantów, natomiast do izby
niższej – proporcjonalnie do liczby ludności.
 James Wilson
Źródło: domena publiczna

James Wilson

Uczestniczył w proklamowaniu Deklaracji niepodległości i był sygnatariuszem Konstytucji

USA. Wilson, jeden z najwybitniejszych prawników swoich czasów, był najbardziej uczonym
spośród twórców konstytucji. Prezydent George Washington mianował go w 1789 roku
jednym z pierwszych sędziów Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych, a dwa dni później
jego kandydatura przyjął Senat. Funkcję sędziego Sądu Najwyższego sprawował przez osiem
lat, aż do śmierci.

James Barton, George Wythe

Źródło: domena publiczna

George Wythe

W 1779 roku objął pierwszą katedrę prawa w Stanach Zjednoczonych. Do jego studentów
należeli: Thomas Jefferson, John Marshall, James Monroe i Henry Clay. Uczestniczył
w Konwencji Konstytucyjnej, jednak odgrywał tam nieznaczną rolę i dokumentu nie
podpisał.

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ćwiczenie 1

Porównaj poglądy polityczno-społeczne twórców Konstytucji Stanów Zjednoczonych.

Ćwiczenie 2

Oceń, który z twórców miał największy wpływ na kształt konstytucji. Uzasadnij swoje zdanie.
Polecenie 2

Zapoznaj się z mapą USA, która przedstawia 50 stanów, a także terytoria zależne. Następnie
wykonaj ćwiczenia.

Kraj: Kolorado stolica: Denver

Wartość: 0

Kraj: Alaska stolica: Juneau

Wartość: 0

Kraj: Hawaje stolica: Honolulu

Wartość: 0

Kraj: Portoryko stolica: San Juan

Wartość: 0

Kraj: Wyspy Dziewicze Stanów Zjednoczonych stolica: Charlo e Amalie

Wartość: 0

Kraj: Guam stolica: Hagåtña

Wartość: 0

Kraj: Mariany Północne stolica: Capitol Hill

Wartość: 0

Kraj: Samoa Amerykańskie stolica: Fagatogo

Wartość: 0

Kraj: Kalifornia stolica: Sacramento

Wartość: 0

Kraj: Arizona stolica: Phoenix

Wartość: 0

Kraj: Nevada stolica: Carson City

Wartość: 0

Kraj: Oregon stolica: Salem

Wartość: 0

Kraj: Waszyngton stolica: Olympia

Wartość: 0
Kraj: Utah stolica: Salt Lake City

Wartość: 0

Kraj: Idaho stolica: Boise

Wartość: 0

Kraj: Montana stolica: Helena

Wartość: 0

Kraj: Wyoming stolica: Cheyenne

Wartość: 0

Kraj: Kansas stolica: Topeka

Wartość: 0

Kraj: Nowy Meksyk stolica: Santa Fe

Wartość: 0

Kraj: Nebraska stolica: Lincoln

Wartość: 0

Kraj: Teksas stolica: Aus n

Wartość: 0

Kraj: Oklahoma stolica: Oklahoma City

Wartość: 0

Kraj: Luizjana stolica: Baton Rouge

Wartość: 0

Kraj: Dakota Północna stolica: Bismarck

Wartość: 0

Kraj: Dakota Południowa stolica: Pierre

Wartość: 0

Kraj: Minessota stolica: Saint Paul

Wartość: 0

Kraj: Wisconsin stolica: Madison

Wartość: 0

Kraj: Michingan stolica: Lansing

 Wartość: 0

Kraj: Iowa stolica: Des Moines

Wartość: 0

Kraj: Missouri stolica: Jefferson City

Wartość: 0

Kraj: Arkansas stolica: Li le Rock

Wartość: 0

Kraj: Mississippi stolica: Jackson

Wartość: 0

Kraj: Alabama stolica: Montgomery

Wartość: 0

Kraj: Georgia stolica: Atlanta

Wartość: 0

Kraj: Floryda stolica: Tallahassee

Wartość: 0

Kraj: Karolina Południowa stolica: Columbia

Wartość: 0

Kraj: Karolina Północna stolica: Raleigh

Wartość: 0

Kraj: Tennessee stolica: Nashville

Wartość: 0

Kraj: Illinois stolica: Springfield

Wartość: 0

Kraj: Indiana stolica: Indianapolis

Wartość: 0

Kraj: Kentucky stolica: Frankfort

Wartość: 0

Kraj: Ohio stolica: Columbus

Wartość: 0

Kraj: Virginia Zachodnia stolica: Charleston

 Wartość: 0

Kraj: Virginia stolica: Charleston

Wartość: 0

Kraj: Pensylwania stolica: Harrisburg

Wartość: 0

Kraj: Maryland stolica: Annapolis

Wartość: 0

Kraj: Nowy Jork stolica: Albany

Wartość: 0

Kraj: Delaware stolica: Dover

Wartość: 0

Kraj: New Jersy stolica: Trenton

Wartość: 0

Kraj: Vermont stolica: Montpelier

Wartość: 0

Kraj: Connec cut stolica: Har ord

Wartość: 0

Kraj: Massachuse s stolica: Boston

Wartość: 0

Kraj: New Hempshire stolica: Concord

Wartość: 0

Kraj: Rhode Island stolica: Providence

Wartość: 0

Kraj: Maine stolica: Augusta

Wartość: 0

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ćwiczenie 3

Scharakteryzuj ustrój terytorialny Stanów Zjednoczonych.

Ćwiczenie 4

Podaj historyczne uwarunkowania ukształtowania takiego ustroju.

Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸醙難

Ćwiczenie 1 醙

Zapoznaj się z tekstem źródłowym i wykonaj ćwiczenie.

“ Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki

Artykuł II

§1. Władzę wykonawczą sprawuje prezydent Stanów Zjednoczonych

Ameryki. Urząd swój pełni przez okres lat czterech, a wybierany jest
wraz z obieranym na ten sam okres wiceprezydentem w następujący
sposób. Każdy stan wyznacza w trybie określonym przez swoje ciało
ustawodawcze odpowiednią liczbę elektorów. Liczba ta odpowiada
przysługującej temu stanowi w Kongresie ogólnej liczbie senatorów
i członków Izby Reprezentantów. Nie może być jednak wyznaczony na
elektora senator, członek Izby Reprezentantów ani żadna osoba
sprawująca honorowo lub odpłatnie urząd w służbie Stanów
Zjednoczonych.

Źródło: Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki, dostępny w internecie: libr.sejm.gov.pl [dostęp 26.10.2020 r.].

Zaznacz właściwe zakończenia zdania.

System pośredniego wyboru prezydenta Stanów Zjednoczonych...

może powodować dysproporcje pomiędzy liczbą bezwzględnie oddanych głosów


a ostatecznym wynikiem wyborów.

 wynika z historycznych tradycji kształtowania się tego państwa w XVIII w.

 jest elementem federalnej formy Stanów Zjednoczonych.

 wynika z decyzji króla brytyjskiego sprzed wojny o niepodległość.

Ćwiczenie 2 輸

Zapoznaj się z grafiką i wykonaj ćwiczenie.

Źródło: domena publiczna.

Zaznacz właściwe dokończenia zdania.

Deklaracja niepodległości Stanów Zjednoczonych...

była wynikiem dyskusji między przywódcami Amerykanów walczących


o niepodległość przeciwko panowaniu brytyjskiemu.

 została narzucona przez dowódców wojsk amerykańskich.

 została uchwalona przez przedstawicieli wszystkich zbuntowanych kolonii.

 wprowadzała równość wobec prawa.

Ćwiczenie 3 醙

Zapoznaj się z mapką i wykonaj ćwiczenie.

USA w 1861 r.
kolor niebieski – stany Unii (Union States)
kolor czerwony – stany Konfederacji (Confederate States)
kolor niebiesko-czerwony – stany graniczne Unii, w których panowało niewolnictwo do końca wojny
(Border States)
kolor beżowy – zorganizowane terytoria USA (Territories)
Oprac. na podst.: Krótka analiza historii formowania się USA i UE, 21.06.2019, salon24.pl [online, dostęp:
27.10.2020].
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Zdecyduj, które stwierdzenia są prawdziwe, a które fałszywe.

Stwierdzenie Prawda Fałsz

Federalny ustrój terytorialny Stanów Zjednoczonych jest
spadkiem po 13 koloniach, które rozpoczęły walkę  
o niepodległość.
Utrwalanie ustroju federalnego wynikało z przyłączania
kolejnych terytoriów do Stanów Zjednoczonych
 
i przyznawania im prawa do decydowania o sposobie
zarządzania.
 Stwierdzenie Prawda Fałsz
Przyczyną wojny secesyjnej były różnice społeczne
i gospodarcze między południowymi i północnymi stanami  
USA.
Rozwój terytorialny Stanów Zjednoczonych doprowadził
 
do unifikacji państwa.

Ćwiczenie 4 醙

Zapoznaj się z grafiką i wykonaj ćwiczenie.

Źródło: domena publiczna.

Uzasadnij, że w Stanach Zjednoczonych ukształtował się system dwupartyjny. Odnieś się do

ilustracji.
Ćwiczenie 5 難

Zapoznaj się z tekstem źródłowym i wykonaj ćwiczenie.

“ Deklaracja niepodległości Stanów Zjednoczonych

Uważamy następujące prawdy za oczywiste: że wszyscy ludzie

stworzeni są równymi, że Stwórca obdarzył ich pewnymi
nienaruszalnymi prawami, że w skład tych praw wchodzi prawo do
życia, wolność i dążenia do szczęścia.

Że celem zabezpieczenia tych praw wyłonione zostały wśród ludzi

rządy, których sprawiedliwa władza wywodzi się ze zgody rządzonych.

Że jeżeli kiedykolwiek jakakolwiek forma rządu uniemożliwiałaby

osiągnięcie tych celów, to naród ma prawo taki rząd zmienić lub obalić
i powołać nowy, którego podwalinami będą takie zasady i taka
organizacja władzy, jakie wydadzą się narodowi najbardziej sprzyjające
dla ich szczęścia i bezpieczeństwa. Roztropność, rzecz jasna, będzie
dyktowała, że rządu trwałego nie należy zmieniać dla przyczyn błahych
i przemijających; Doświadczenie zaś wykazało też, że ludzie wolą raczej
ścierpieć wszelkie zło, które jest do zniesienia, aniżeli prostować swoje
ścieżki przez unicestwienie form, do których są przyzwyczajeni. Kiedy
jednak długi szereg nadużyć i uzurpacji, zmierzających stale w tym
samym kierunku, zdradza zamiar wprowadzenia władzy absolutnej
i despotycznej, wówczas ich słusznym i ludzkim prawem, ich
obowiązkiem staje się odrzucenie takiego rządu oraz stworzenie nowej
straży dla swego przyszłego bezpieczeństwa.

Źródło: Deklaracja niepodległości Stanów Zjednoczonych, dostępny w internecie: pl.wikisource.org [dostęp 26.10.2020
r.].

Rozstrzygnij, czy w Stanach Zjednoczonych został wprowadzony reżim demokratyczny.

Rozstrzygnięcie: tak

Uzasadnienie:
Ćwiczenie 6 難

Zapoznaj się z tekstem źródłowym i wykonaj ćwiczenie.

“
Maciej Gach

System polityczny w USA

Cechą władz lokalnych w USA jest to, że jak w żadnym innym państwie
na świecie obywatele aktywnie uczestniczą w strukturach władzy
i procesie współtworzenia polityki. Wynika to z tego, że w tych małych
miasteczkach amerykańskich istnieje niezwykłe poczucie wspólnej
odpowiedzialności za życie gminy, osiedla itd. Tam człowiek poświęca
kilka godzin w tygodniu na rzecz działalności społecznej w radzie szkoły
czy przy udzielaniu pomocy najbiedniejszym. Na przykład dość
specyficzną instytucją okręgów położonych w stanach Nowej Anglii jest
bezpośredni udział obywateli w podejmowaniu decyzji w ramach tak
zwanego „zebrania gminnego”. Podczas niego mieszkańcy gminy
decydują na przykład o budowie budynków, instalacji użytku
publicznego, czasem też o budżecie lub doborze urzędników
wykonawczych. Zresztą tam burmistrz czy radny jest
najzwyczajniejszym społecznikiem, który nie pobiera żadnych diet,
utrzymując się z pracy, którą na co dzień wykonuje. Dlatego jeśli ludzie
widzą, że ktoś chętnie działa i pomaga, to niewątpliwie będą dążyli, aby
kogoś takiego popierać.

Źródło: Maciej Gach, System polityczny w USA, 22.07.2020 r., dostępny w internecie: histmag.org [dostęp 26.10.2020
r.].

Zdecyduj, które stwierdzenia są prawdziwe, a które fałszywe.

Stwierdzenie Prawda Fałsz

W Stanach Zjednoczonych władze są scentralizowane,
a lokalne społeczności nie mają wpływu na dotyczące ich  
decyzje.
 Stwierdzenie Prawda Fałsz
Stany Zjednoczone mogą być przykładem zaangażowania
 
obywateli w życie społeczności lokalnych.
Duże zaangażowanie obywateli Stanów Zjednoczonych
w prace na rzecz społeczności lokalnej przyczyniło się do  
ukształtowania tam dużego kapitału społecznego.
Wszystkie decyzje o inwestycjach lokalnych w Stanach
Zjednoczonych podejmowane są przez lokalne władze bez  
konsultacji z obywatelami.
Ćwiczenie 7 難

Zapoznaj się z tekstem źródłowym i wykonaj ćwiczenie.

“ Cechy systemu prezydenckiego

Przykładem państwa, które funkcjonuje w oparciu o system prezydencki

są Stany Zjednoczone. Na czele tego federacyjnego kraju stoi
prezydent, będący też szefem rządu. Jest on wybierany na okres
czterech lat w głosowaniu pośrednim przez elektorów, których to
wskazują wyborcy. Głowa państwa w USA posiada szeroki zakres
władzy, który tylko w pewnym stopniu może być ograniczony przez
organ ustawodawczy – Kongres. Za przykład niech służy fakt, że to co
prawda prezydent stoi na czele sił zbrojnych, ale o wypowiadaniu wojny
i zawieraniu pokoju decyduje Kongres. Podobnie jest z przysługującym
głowie państwa prawie weta, które obie izby Kongresu – Senat i Izba
Reprezentantów – mogą odrzucić przy większości ⅔ głosów. Do
uprawnień prezydenta należy też powoływanie dyplomatów
i najważniejszych urzędników państwowych, zawieranie umów
międzynarodowych oraz wydawanie aktów prawnych takich jak
zarządzenia czy rozkazy wojskowe, które nie wymagają kontrasygnaty.
Za swoje działania prezydent USA odpowiada przed Narodem
i Konstytucją. W razie złamania prawa z kolei Kongres może usunąć go
ze stanowiska w ramach procedury zwanej impeachmentem.

Źródło: Cechy systemu prezydenckiego, dostępny w internecie: szanujflage.pl [dostęp 26.10.2020 r.].

Rozstrzygnij, czy w systemie politycznym Stanów Zjednoczonych wprowadzono zasadę

separacji władzy. Odwołaj się do dwóch argumentów.
Rozstrzygnięcie: tak

Uzasadnienie:
Ćwiczenie 8 難

Zapoznaj się z tekstem źródłowym i wykonaj ćwiczenie.

“
Alexis de Tocqueville

O użytku, jaki Amerykanie czynią ze stowarzyszeń

Niezależnie od wieku, pozycji i poziomu umysłowego Amerykanie

nieustannie się stowarzyszają. Mają nie tylko towarzystwa handlowe
i przemysłowe, do których należą wszyscy, ale również mnóstwo
innych: istnieją stowarzyszenia religijne i moralne, stowarzyszenia
o poważnym i błahym charakterze, stowarzyszenia zajmujące się
ogólnymi i bardzo szczegółowymi sprawami, stowarzyszenia wielkie
i małe. Amerykanie stowarzyszają się w celu organizowania zabaw,
tworzenia seminariów, budowania zajazdów, wznoszenia kościołów,
rozpowszechniania książek, wysyłania misjonarzy na antypody. W ten
właśnie sposób zakłada się w Ameryce szpitale, więzienia, szkoły.
Amerykanie stowarzyszają się również i po to, by głosić jakąś prawdę
lub przez dostarczenie przykładu rozwijać w społeczeństwie jakieś
uczucia. Wszędzie tam, gdzie na czele jakiegoś przedsięwzięcia ujrzycie
we Francji rząd, a w Anglii wielkiego pana, w Stanach Zjednoczonych
spodziewajcie się ujrzeć stowarzyszenie.

Przyznam, że spotkałem w Ameryce stowarzyszenia, jakich istnienia nie

podejrzewałem, i częstokroć przyszło mi podziwiać niezwykłą sztukę,
z jaką mieszkańcom Stanów Zjednoczonych udawało się skupić wielu
ludzi wokół jednego celu i sprawić przy tym, by dążyli doń dobrowolnie.

Źródło: Alexis de Tocqueville, O użytku, jaki Amerykanie czynią ze stowarzyszeń, [w:] O demokracji w Ameryce, 1835.
Cytat za: liberte.pl, [dostęp 10.11.2020 r.].
Określ, jakie działania Amerykanów, zdaniem Alexisa de Tocqueville, wpłynęły na
ukształtowanie się w Stanach Zjednoczonych reżimu demokratycznego.
Dla nauczyciela

Autorka: Anna Wąsiel‐Alberska

Przedmiot: wiedza o społeczeństwie

Temat: Kształtowanie się systemu politycznego Stanów Zjednoczonych

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

VIII. Modele sprawowania władzy.

Uczeń:

5) charakteryzuje systemy ze szczególną rolą prezydenta – klasyczny prezydencki (na

przykładzie Stanów Zjednoczonych Ameryki) i semiprezydencki/
parlamentarno‐prezydencki (na przykładzie Republiki Francuskiej); wykazuje, że elementy
drugiego z tych systemów obowiązują w Rzeczypospolitej Polskiej.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

charakteryzuje okoliczności powstania Stanów Zjednoczonych;

dostrzega związek między ustrojem terytorialnym a okolicznościami powstania
i rozrostu terytorialnego Stanów Zjednoczonych;
wskazuje na oświeceniowe podstawy Konstytucji Stanów Zjednoczonych;
ocenia poziom zaangażowania Amerykanów w budowanie państwa demokratycznego.

Strategie nauczania:

konektywizm;
konstruktywizm.
Metody i techniki nauczania:

burza mózgów;
analiza tekstu źródłowego;
praca z mapą;
praca w grupach.

Formy zajęć:

praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna

1. Uczniowie proszeni są o przypomnienie z lekcji historii okoliczności rozpoczęcia wojny

o niepodległość Stanów Zjednoczonych.

2. Pracują metodą burzy mózgów; najważniejsze daty i wydarzenia są zapisywane na tablicy.

3. Nauczyciel przedstawia temat i cele zajęć.

Faza realizacyjna

1. Uczniowie zostają podzieleni na cztery grupy. Pierwsza przygotowuje informacje na

temat oświecenia i teorii politologicznych, druga analizuje tekst Deklaracji niepodległości
i Konstytucji Stanów Zjednoczonych, trzecia przygląda się okolicznościom rozwoju
terytorialnego USA i wpływu na ustrój terytorialny, czwarta zaś, na podstawie fragmentów
książki Alexisa de Tocqueville, ocenia zaangażowanie obywatelskie Amerykanów
w budowanie państwa demokratycznego.

2. Przedstawiciel każdej z grup, z pomocą kolegów i koleżanek z drużyny, prezentuje

rezultaty pracy. Powstaje notatka odzwierciedlająca genezę i funkcjonowanie Stanów
Zjednoczonych.

Faza podsumowująca

1. Uczniowie odpowiadają na pytanie, jak oceniają zaangażowanie Amerykanów

w budowanie państwa. Proszeni są o stworzenie definicji społeczeństwa obywatelskiego na
podstawie tekstu Tocqueville'a.
2. Jeden z uczniów przeprowadza podsumowanie i wypisuje na tablicy cechy
charakteryzujące kapitał społeczny.

Praca domowa:

Uczniowie proszeni są o wskazanie pozytywnych i negatywnych cech amerykańskiej

demokracji. Powinni odnieść się do oświeceniowych teorii.

Materiały pomocnicze:

Konstytucja Stanów Zjednoczonych, libr.sejm.gov.pl.

Deklaracja niepodległości Stanów Zjednoczonych, pl.wikisource.org.

Alexis de Tocqueville, O demokracji w Ameryce, Warszawa 1976.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Schemat może być wykorzystany jako wstęp do oceny demokracji amerykańskiej. Można też
zlikwidować jedną z grup i w zamian przedstawić multimedium.