Podział administracyjny

Stananów Zjednocznonych
Ustrój terytorialno-administracyjny
Stany Zjednoczone są państwem federacyjnym składającym się z 50 stanów.

48 z nich to stany kontynentalne oraz Alaska- oddzielona od pozostałych stanów

terytorium Kanady( kupiona przez USA 30 marca 1867 roku od Rosji) i Hawaje
położone na Oceanie Spokojnym.W 1791 roku wydzielono okręg stołeczny, tzw.
Dystrykt Kolumbii (DC) obejmujący stolicę Stanów Zjednoczonych - Waszyngton

Podstawy ustroju określa Konstytucja Stanów Zjednoczonych z 1787 (weszła w życie

1789) z 10 poprawkami (Bill of Rights), uchwalonymi 1791, i 17 poprawkami przyjętymi
1795–1992, które stanowią jej integralną część. Ustrój polityczny opiera się głównie na
zasadach federalizmu i podziału władzy. Władza została podzielona między stany
(przysługują im uprawnienia pierwotne) a federację (jej prawa zostały określone w
konstytucji) oraz pomiędzy instytucje sprawujące władzę ustawodawczą, wykonawczą i
sądowniczą (których uprawnienia i skład zostały prawnie rozdzielone).
System polityczny w USA

System polityczny w USA wzorowany jest na systemie Wielkiej

Brytanii z XVIII wieku. Różni się jedynie tym, że amerykański jest
federacyjny, zatem tylko pewne uprawnienia należą do władz
centralnych, a podstawowe problemy rozstrzygają same stany. Na
czele administracji federalnej stoi prezydent,który dzierży władzę
wykonawczą w państwie. Jest on wybierany na czteroletnią kadencję
z prawem do reelekcji.
 Jaki jest sens istnienia stanów?
Pierwotne stany już od
dziesięcioleci funkcjonowały
jako pojedyncze kolonie, z
własnymi zwyczajami i
subkulturami, więc
utrzymywanie tych różnic
terytorialnych, po uzyskaniu
przez Amerykę niepodległości
było spodziewaną decyzją, a
także służyło zapobieganiu
całkowicie dominującemu
rządowi centralnemu pełną
kontrolę nad państwem.
Struktura władz stanowych

Struktura władz stanowych odzwierciedla strukturę władz

federalnych.
Każdy stan ma własną konstytucję, godło, odrębny system prawny i
naczelne organy, sądownictwo. Na czele stanu stoi gubernator,
wybierany w wyborach powszechnych na 2- lub 4-letnią kadencję,
sprawuje władzę wykonawczą. Organem władzy ustawodawczej jest
legislatura stanowa (2- lub 1-izbowa). Władzę w dużych miastach
sprawuje najczęściej burmistrz i rada miejska. W małych
miejscowościach zarządy miejskie powołują komisję lub zarządcę
miejscowości.
Dlaczego mamy prawa stanowe?

W momencie tworzenie „unii” Stanów Zjednoczonych w niektórych byłych

koloniach (zasadniczo osobnych państwach) istniały już inne dokumenty
regulujące podstawowe prawa i wolności obywatelskie. W czasie tworzenia się
amerykańskiej państwowości – Konstytucja (a nawet sama wizja państwa)
była przedmiotem sporo pomiędzy federalistami a antyfederalistami.
Federaliści pod wodzą Johna Adamsa opowiadali się za silnym rządem
centralnym, podczas gdy antyfederaliści, pod wodzą Patricka Henry’ego, żądali
gwarancji praw dla jednostek i pewnych suwerenności dla Stanów. W obawie,
że Stany nie ratyfikują Konstytucji, federaliści zgodzili się dołączyć tzw Kartę
Praw, która zawiera pierwsze 10 poprawek. A właśnie X poprawka do
Konstytucji określa prawa Stanów.
Wybory prezydenckie

Głową państwa i szefem rządu jest prezydent, wybierany na 4-letnią kadencję, w

wyborach powszechnych i formalnie pośrednich (w głosowaniu 2-stopniowym)
przez kolegium elektorów (538 elektorów), w którym każdy stan ma tylu członków,
ilu przedstawicieli w Kongresie (najmniej 3), a Dystrykt Kolumbii — 3. Kandydat,
który zwyciężył w wyborach powszechnych w danym stanie, zdobywa wszystkie
głosy elektorskie z tego stanu; jeżeli żaden z kandydatów nie uzyska bezwzględnej
większości głosów elektorskich (co najmniej 270), wyboru dokonuje Izba
Reprezentantów Kongresu. Prezydent ma bardzo szerokie uprawnienia, m.in. jest
nacz. dowódcą sił zbrojnych, powołuje sekretarzy (ministrów) gabinetu (rządu) za
zgodą Senatu, mianuje sędziów Sądu Najwyższego i ambasadorów, zawiera umowy
międzynarodowe, wraz z gabinetem sprawuje władzę wykonawczą. Prezydent ponosi
odpowiedzialność polityczną za działanie sprzeczne z prawem w drodze procedury
impeachment (oskarżenie wnosi Izba Reprezentantów, sądzi — Senat.
Władza ustawodawcza
Władza ustawodawcza należy do 2-izbowego parlamentu — Kongresu, złożonego z
Izby Reprezentantów i Senatu. Izba Reprezentantów, o kadencji 2-letniej, licząca 435
członków, wyłanianych w wyborach powszechnych i bezpośrednich; liczba
reprezentantów poszczególnych stanów jest proporcjonalna do liczby ich
mieszkańców. Senat, o kadencji 6-letniej, liczy 100 członków, wszystkie stany mają
równą reprezentację — po 2 senatorów (co 2 lata odnawia się 1/3 składu w wyborach
częściowych); Dystrykt Kolumbii nie ma reprezentacji w Senacie. Do kompetencji
Kongresu należy: ustawodawstwo, uchwalanie budżetu, kontrola polityki prezydenta,
akceptacja niektórych aktów prezydenta oraz pociąganie prezydenta do
odpowiedzialności politycznej. Wymiar sprawiedliwości sprawują sądy federalne i
Sąd Najwyższy USA (9 sędziów, w tym przewodniczący), który jest naczelnym
organem sądowniczym (bada zgodność ustaw z konstytucją).
Rząd federalny nadal sprawuje najwyższą władzę, dlaczego?

A. Zgodnie z Artykułami Konfederacji (1777-1787) Stany Zjednoczone

próbowały funkcjonować pod rządami słabego rządu centralnego przez 10
lat, ale poniosły porażkę z powodu dezorganizacji spowodowanej przez;
Brak podatków federalnych, co oznaczało brak wojska i wspólnej waluty,
aprobata większości stanów wymagana do uchwalenia prawa federalnego,
rywalizacje stanowe i niemożność zmiany artykułów.
B.Konstytucja (1789-) dążyła do scentralizowania władzy w postaci silnego
rządu federalnego, jednocześnie zezwalając stanom na pewien stopień
samorządności
Rząd stanowy
Każdy stan ma swoją własną, niepowtarzalną konstytucję i posiada wszelkie
uprawnienia niezastrzeżone dla rządu federalnego, dzięki czemu może tworzyć
własne prawa dostosowane do potrzeb swoich obywateli. Z 10.poprawki do
Konstytucji Stanów Zjednoczonych: dostrzegamy iż „uprawnienia, których
konstytucja nie powierzyła Stanom Zjednoczonym ani nie wyłączyła z
właściwości poszczególnych stanów, przysługują nadal poszczególnym stanom
bądź ludowi.
Rząd stanowy składa się z władzy wykonawczej, ustawodawczej i sądowniczej,
podobnie jak rząd federalny,ale na mniejszą skalę.
Główne kompetencje stanu dotyczą spraw zdrowia, edukacji, własności, opieki
społecznej oraz tworzenia samorządów
Stanom nie wolno wypowiadać wojen, zawierać traktatów i sojuszy ani wybijać
własnych monet.
Prawo stanowe a prawo federalne

W Stanach Zjednoczonych władza państwowa jest podzielona pomiędzy

rząd centralny (federalny) a rządy stanów. Każde z pięćdziesięciu Stanów
amerykańskich jest właściwie samowładne, posiadając własną konstytucję,
władze stanowe i sądy stanowe (łącznie ze Stanowym Sądem Najwyższym).
Władze Stanów mają bardzo szerokie uprawnienia i ustanawiają prawa
między innymi w zakresie zdrowia, szkolnictwa i bezpieczeństwa
mieszkańców danego stanu.
Stany mogą przyznać swoim obywatelom szersze prawa niż te,
przyznawane przez Konstytucje tak długo, jak nie naruszają one
federalnych praw konstytucyjnych. Jeżeli prawo stanowe jest sprzeczne z
prawem federalnym, należy zastosować prawo federalne.
Uprawnienia obu władz (centralnej i stanowej) pokrywają się w kilku
dziedzinach. Obie władze mogą m.in. nakładać podatki, uchwalać przepisy
dotyczące ochrony zdrowia, porządku publicznego itd.
Pojedynczy stan w stosunku do innych stanów

Z prawnego punktu widzenia żaden stan nie ma większej władzy niż inny.
Oczekuje się, że stany będą szanować prawa innych stanów i na przykład
nie mogą udzielać schronienia uciekinierom z innych stanów. Dodatkowo,
niezależnie od tego, z jakiego państwa pochodzi sprawca, w stanie, w
którym przestępstwo zostało popełnione, toczy się całe postępowanie
sądowe. Ale mając to na uwadze, stanom nie wolno dyskryminować
obywateli innych stanów
Stany mogą angażować się w „porozumienia międzystanowe” lub
porozumienia dotyczące kwestii, które dotyczą obu stron, takich jak
wspólne zasoby lub wspólna infrastruktura transportowa.
Prawo w USA
Najwyższym prawem w USA jest Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki. Poniżej
Konstytucji usytuowane są traktaty oraz ustawy federalne. Na ich podstawie wydawane są przez
prezydenta oraz komisje – rozporządzenia, zarządzenia itd. Ogólnie Amerykanie odnoszą się z
szacunkiem do prawa panującego w ich kraju – uznając, że odgrywa on centralną rolę zarówno
w życiu prywatnym jak i publicznym. W społeczeństwie amerykańskim głęboko zakorzeniona
jest tradycja legalizmu czyli zasady, w myśl której wszelkie spory można rozstrzygać na drodze
sądowej. Między innymi z tego powodu system prawny USA szczególne znaczenie nadaje pracy
sędziów. Sędziowie nie tylko orzekają na podstawie prawa, lecz także aktywnie uczestniczą w
jego tworzeniu, stając się w tym zakresie wspólnikiem ustawodawcy.
Większość regulacji prawnych odnoszących się bezpośrednio do obywateli jak prawo karne,
rodzinne, cywilne, spadkowe, odszkodowań czy prawo kontraktowe – stanowi domenę stanów.
W efekcie te istotne dla obywateli gałęzie prawa różnią się znacząco w poszczególnych stanach,
a na system prawa Stanów Zjednoczonych składa się kilkadziesiąt mniejszych systemów
prawnych.
Władza lokalna ważniejsza od prezydenckiej?
Ze względu iż w Ameryce nie ma innych wyborów niż większościowe, a więc opartych na
jednomandatowych okręgach wyborczych – nawet najpopularniejsi politycy, aby mogli
prowadzić jakąkolwiek działalność, muszą przede wszystkim zdobyć i utrzymać zaufanie
wyborców w swoim macierzystym okręgu. Cechą władz lokalnych w USA jest to, że jak w
żadnym innym państwie na świecie obywatele aktywnie uczestniczą w strukturach władzy i
procesie współtworzenia polityki. Wynika to z tego, że w tych małych miasteczkach
amerykańskich istnieje niezwykłe poczucie wspólnej odpowiedzialności za życie gminy,
osiedla itd.
Na przykład dość specyficzną instytucją okręgów położonych w stanach Nowej Anglii jest
bezpośredni udział obywateli w podejmowaniu decyzji w ramach tak zwanego „zebrania
gminnego”. Podczas niego mieszkańcy gminy decydują na przykład o budowie budynków,
instalacji użytku publicznego, czasem też o budżecie lub doborze urzędników wykonawczych.
Ponadto burmistrz czy radny nie pobiera żadnych diet lecz utrzymuje tylko się z pracy, którą
na co dzień wykonuje.
Bibliografia

https://pl.wikibooks.org/wiki/Materia%C5%82y_do_nauk_administracyjnych/Ustr%C3%B3j_USA

https://zpe.gov.pl/a/stany-zjednoczone-ameryki-usa---swiatowa-potega-gospodarcza/D16CBZnmx

https://howmuch.net/articles/public-welfare-expenditures-in-every-state

https://statehood.dc.gov/page/faq

https://www.tasb.org/services/legal-services/tasb-school-law-esource/students/documents/compulsory_attendance_and_truancy.
aspx

https://dk.usembassy.gov/da/youth-education-da/the-american-political-system/the-political-system-in-the-u-s-structure/