REŻIM

● demokratyczny lub niedemokratyczny

● ze względu na charakter głowy państwa: republika lub monarchia
● ze względu na podział terytorialny: unitarne, federalne, regionalne
● ze względu na formę rządów: prezydencki, semi-prezydencki,
parlamentarno-gabinetowy, parlamentarno-komitetowy

KONSTYTUCJA

● podział konstytucji:
- formalne: czyli zapisane
- materialne: nie są spisane jako jeden dokument, składają się na nią
konwenanse konstytucyjne (części niepisanego prawa zwyczajowego, norma
pozaprawna wywodząca się ze zwyczajów i norm kształtujących się wraz z
rozwojem społeczeństwa), prawo precedensowe, prawo powszechne pisane,
umowy międzynarodowe, akty historyczne (np. karta praw)
- sztywne: zawiera w sobie zasady naczelne państwa (np. zasada federalizmu
w RFN), ich proces zmiany jest trudniejszy niż zwykły proces ustawodawczy.
- giętkie: ich proces zmiany jest podobny do zwykłego procesu
ustawodawczego, nie zawiera szczególny zasad ustrojowych.
- jednoaktowe: spisane w jednym dokumencie, np. konstytucja RP
- wieloaktowe: spisane w kilku dokumentach, np. konstytucja Królestwa
Szwecji, która składa się z czterech aktów.

● cechy szczególne konstytucji:

> szczególna forma zmiany - Zatwierdzenie zmiany konstytucji zawsze ma podwyższone

kworum zatwierdzania np. większość kwalifikowana. Są dwie drogi zmiany:

1. droga angielska (prawo oktrojowane) - prawo narzucane przez władcę, mało

demokratyczne, np. prerogatywy królewskie wydawane przez konsultacji.
2. droga francuska (prawo uchwalone) - konstytucja tworzona, gdzie wszyscy
rozmawiają, negocjują. Uchwalenie konstytucji przez parlament i przyjmowana przez
społeczeństwo w drodze pokojowej, demokratycznej. Z finałem w postaci referendum.

- dekonstytucjonalizacja - określa się tak wyłaczenie artykułu z konstytucji

- rewizja konstytucji - zmiana zasad naczelnych państwa
> szczególna treść - określa zasady ustroju państwa, zasady naczelne oraz określa budowę
aparatu władzy, określa typ państwa, opisuje prawa i obowiązki obywatela, określa jak
wygląda samorządność w państwie. Zawiera zasady które wybrzmiewają z jej treści,
konstytucja jest abstrakcyjna i nie powoduje nadinterpretacji - jasno określa kto sprawuje
władzę w państwie. Nie ma wzoru idealnej konstytucji, jest ona oparta na historii danego
państwa, powinna zawierać trójpodział władzy, jasno określony aparat państwowy, zasady
samorządności, sposób w jaki zmieniana może być konstytucja.

> szczególne miejsce w hierarchii aktów prawnych - konstytucja zajmuje najwyższe

miejsce w hierarchii aktów prawnych w państwie i jest nienaruszalna. Wszystkie akty niżej w
hierarchi powinne być zgodne z konstytucją.

Mogą występować ustawy konstytucyjne (inaczej zwanymi ustawami organicznymi) które

mogą ją rozszerzać, jednak stanowią osobny akt i nie są z nią formalnie powiązane. Akty
takie w zależności od ich mocy, mają specjalne tryby wchodzenia w życie. Tryb zmiany jest
pomiędzy zmianą konstytucji a uchwaleniem standardowej ustawy.
 STANY ZJEDNOCZONE AMERYKI

Konstytucja z 1787 roku., składa się z 7 artykułów oraz (obecnie 26 poprawek). Głównym
tematem poruszanym przez konstytucje są relacje pomiędzy stanami a władzą federalną.
Powodem dla którego państwo ma charakter federacyjny jest np. jego obszar czy
wielonarodowość ludności mieszkającej na jego terytorium co determinuje ustanowienie
federacji z autonomicznymi jednostkami.

W konstytucji wybrzmiewają dwie główne zasady:

1. ZASADA FEDERALIZMU - państwo składa sie z jednostek mających swoja

autonomię, a elementami wspólnymi dla federacji jest np. waluta czy wspólny rząd.
● państwo takie ma swoje cechy:

-> prawo federalne stoi ponad prawem stanowym (klauzula supremacyjna) -

każdy przepis stanowi będący w kolizji z prawem federalnym tworzonym przez
Kongres (prawo takie ma klauzule supremacji) jest nieważne.

-> stany nawiązują między sobą umowy - np. umowy o ekstradycji czy
wspólnym ścigania niektórych przestępstw. Polega na współpracy pomiędzy
stanami.

-> zasada domniemania kompetencji - stany to samodzielne podmioty, każdy

z nich ustanawia swoje prawo, które może różnić się od prawa w innych
stanach. Zakłada się że stany same są w stanie zadbać o swoje potrzeby, bez
konieczności interwencji państwa.

-> stany stanowią własne, niezależne organy władzy, której nie muszą być
jednolite we wszystkich stanach (różna ordynacja, kadencja, ilość izb).
Występują dwa systemy prawne: federalny (tworzony przez Kongres) i
stanowy (tworzony przez legislatury stanowe)

-> każdy stan podlega przymusowi federalnemu, który ma miejsce wtedy

kiedy stan nie chce się podporządkować lub kiedy stan wymaga pomocy np.
w przypadku kataklizmu. Stany nie mogą się również odłączać od federacji ani
aneksować innych stanów. Dopuszczalne są natomiast zmiany granic
pomiędzy stanami w drodze referendum.

2. ZASADA TRÓJPODZIAŁU WŁADZY:

● ustawodawcza: KONGRES (Izba Reprezentantów + Senat)
 ● wykonawcza: PREZYDENT
● sądownicza: SĄD NAJWYŻSZY STANÓW ZJEDNOCZONYCH oraz (na
poziomie danego stanu) każdy z 50 sądów stanowych.
● występuje również zasada separacji władzy:

-> separacja organizacyjna: każda władza ma swój organ

-> separacja personalna: osoba sprawująca ważne stanowisko (np. urząd

prezydenta) nie może pełnić stanowisk w innej władzy (zasada
incompatibilitas)

-> separacja funkcjonalna: podział kompetencji i ich kontrola poprzez

zasadę check and balance: prezydent nie może wydać aktu równego ustawie,
ponieważ należy to tylko i wyłącznie do kompetencji parlamentu, i na
podstawie prawa które on uchwała musi działać prezydent - nie jest on
podmiotem inicjatywy ustawodawczej. Może on jednak na tą ustawę wpływać
poprzez instytucje veta.

Kongres

prawo inicjatywy ustawodawczej należy wyłącznie do członków Kongresu lub

Składa się z Izby Reprezentantów oraz Senatu.

● zasada suwerenności ludu - lud stanowi źródło prawa, większość stanowisk w

administracji federalnej i stanowią obsadzana jest w drodze wyborów. Nie ma progu
frekwencyjnego.

Kongres wydaje: poprawki do konstytucji, ustawy, rezolucje: wspólne, zbieżne, zwykłe.

1. FUNKCJE, KOMPETENCJE
- funkcja ustrojodawcza: wydawanie poprawek do konstytucji
- funkcja ustawodawcza:
- funkcja kreacyjna: wybór prezydenta (Izba Reprezentantów) i wiceprezydenta
(Senat)
- funkcja sądownicza/śledcza: postawienie prezydenta w tryb impeachmentu
- funkcja kontrolna: występowanie komisji mających na celu egzekwowanie
zasady check and balance (przesłuchanie prezydenta lub innych członków
administracji), kontrolę budżetu państwa i zatwierdzanie ustawy budżetowe
 2. ORGANY WSPÓLNE DLA KONGRESU
● Lider większości/mniejszości - występuje w obu izbach. Jego zadaniem
koordynacja procesu legislacyjnego oraz reprezentacja partii w parlamencie. Mają
osiągać porozumienie pomiędzy izbami, partiami oraz kongresem a prezydentem.
Wybierani są w ramach partii w głosowaniu tajnym.
● Whip większości/mniejszości - występuje w obu izbach. Jego zadaniem jest
zapewnienie i kontrola dyscypliny partyjnej w procesie ustawodawczym, a także
przyciąganie głosów spoza partii w razie potrzeby.
● Komisje:

-> stałe - (małe legislatury) od niej zależy kształt merytoryczny ustawy. Komisje
podzielone są według departamentów i powoływane są na całą kadencję Kongresu.

-> ad hoc - powoływane w przypadku kiedy komisje stałe nie są w stanie zająć się
całym obszarem ustawy ponieważ wychodzi to poza ich kompetencje. Działają do
momentu w, którym ustawa wyjdzie z Kongresu.

-> komisje nadzwyczajne - mają charakter komisji ad hoc, powoływane są w celach

śledczych, mogą zadawać pytania administracji, przesłuchiwać i zbierać dowody.

-> wspólne - powoływane jeśli Senat i Izba Reprezentantów nie są w stanie ustalić
wspólnego tekstu ustawy. Składa się z członków obydwu izb. Działają do momentu
uchwalenia ustawy.

-> stałe nielegislacyjne - zajmują się np. przestrzeganiem regulaminu czy sprawami
etyki.

IZBA REPREZENTANTÓW

izba niższa, kadencja 2 lata, mandat wolny, izba liczy 435 członków

Projekty ustaw finansowych są składane wyłącznie w Izbie Reprezentantów

1. WYBORY:
- czynne prawo wyborcze do 18 lat, bierne 25 lat (z wymogiem minimum 7
letniego obywatelstwa USA oraz jest mieszkańcem stanu z którego go
wybrano)
- wybory powszechne odbywają się w jednomandatowych okręgach
wyborczych
 2. ORGANY:
● Spiker Izby:
- Izba Reprezentantów rozpoczyna pracę od wybrania spikera,
zazwyczaj jest to lider partii, która uzyskała najwięcej mandatów.
Przewodniczy wspólnym posiedzeniu Kongresu.
- Spiker kieruje pracami Izby i oczekuje się od niego że będzie na równi
traktował własną i opozycyjną partię, dbając o poziom merytoryczny
debaty. Udziela on głosu posłom
- Decyduje o obsadzie stanowisk przewodniczących różnych komisji,
kieruje do nich (komisji) ustawy. Mianuje część członków komisji
regulaminowej oraz dokonuje jego interpretacji.
- Zazwyczaj nie zabiera głosu w dyskusji ani nie głosuje, jedynie w
skrajnych przypadkach kiedy głosy się równoważą lub sprawa jest
poważna może zagłosować.
- Jest trzecią najważniejszą osobą w państwie, drugie miejsce w
sukcesji do fotela prezydenckiego po wiceprezydencie. Odpowiada za
kontakt z prezydentem w sprawie charakteru ustawy i daty jej
rozpatrywania. Decyduje o uruchomieniu procedury impeachmentu
oraz powołaniu komisji nadzwyczajnych.

SENAT

izba wyższa, kadencja 6 lat, z tym że co 2 lata wymieniana jest ⅓ składu izby, mandat wolny,
senat liczy 100 członków

1. WYBORY:
- czynne prawo wyborcze do 18 lat, bierne 30 lat (z wymogiem minimum 9
letniego obywatelstwa USA oraz jest mieszkańcem stanu z którego go
wybrano)
- wybory powszechne odbywają się w wielomandatowych okręgach wyborczych
(każdy stan ma dwa miejsca w Senacie)
2. ORGANY SENATU:
● Przewodniczący Senatu (nazwa robocza) - w duchu konstytucji jest nim
wiceprezydent USA (głos zabiera jedynie w przypadku równoważenia się
głosów), lecz w praktyce Senat wybiera przewodniczącego pro-tempore,
który na co dzień prowadzi obrady (z wyjątkiem obrad które prowadzi
wiceprezydent - rzadko). Zazwyczaj przewodniczącym pro-tempore zostaje
najdłuższy stażem senator partii, która w danym okresie (2 letnie interwały)
ma większość w Senacie.

3. FUNKCJE, KOMPETENCJE:
- senat może uniewinnić prezydenta postawionego w tryb impeachmentu.
- funkcja ustawodawcza, w tym udzielanie zgody na ratyfikację traktatu.
- funkcja kreacyjna: Senat zatwierdza prezydenckie nominacje na stanowiska
wykonawcze i sądowe. Senat ma bardzo duża rolę w przypadku wybierania i
kontroli organów administracji państwowej. Senat lub za jego zgodą powołuje:

(S na wnP)-> 9 sędziów Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych na

kadencje dożywotnią powołuje prezydent za zgodą i radą Senatu

(S na wnP)-> dyrektorów CIA i FBI powołuje prezydent za zgodą i radą

Senatu

(S sam)-> mianuje obsadę placówek dyplomatycznych

1. inicjatywa ustawodawcza ->

2. projekt w komisji ->
3. projekt w podkomisji ->
4. sprawozdanie komisji ->
5. debata nad projektem ->
6. głosowanie nad projektem ->
7. przekazanie projektu drugiej izbie ->
8. głosowanie nad projektem ->
9. decyzja prezydenta ->
10. wejście lub nie ustawy w życie
 PREZYDENT USA

Prezydent umieszczony w systemie prezydenckim, ma ograniczoną władzę chodź jest

jedynym składnikiem władzy wykonawczej w państwie - występuje monizm egzekutywy.

● WYBORY:
- czynne prawo wyborcze od 18 lat, bierne od 35 lat z warunkiem
zamieszkiwania w USA minimalnie 14 lat, naturalizowany. Wybierany jest w
wyborach pośrednich na 4 letnią kadencję z możliwością jednej reelekcji.
-

PRAWYBORY

- w styczniu (dokładnie rok przed zmianą prezydenta) na poziomie stanów zgłaszani są

kandydaci, których musi poprzeć 5% wyborców. Kandydaci starają się przekonać
społeczeństwo że są najlepszym wyborem i prowadzą swoje własne kampanie
wyborcze.
1. Prawybory: (II-XIII)
- organizowane na przełomie lutego/czerwca nawet do sierpnia (w 2020
zaczęły się 3 lutego a skończyły 11 sierpnia), w stanach przez partie
polityczne, są fakultatywne oraz mogą mieć charakter otwarty (dwie
partie razem) lub zamknięty (tylko jedna partia). Zależnie od stanu,
mogą mieć charakter powszechny, gdzie głosują wszyscy mieszkańcy
stanu lub wyborów gdzie głosują tylko zarejestrowani członkowie partii
lub tylko jej ścisłe kierownictwo - głosuje się na kandydata na
prezydenta w danym stanie)
- drugą częścią prawyborów jest wyłonienie delegatów na konwencję
krajową (np. z lokalnych działaczy), którzy finalnie oddadzą głos na
kandydata partii w imieniu społeczeństwa (wybory pośrednie)
- SUPERWTOREK, czyli dzień w którym część stanów ogłasza wyniki
swoich prawyborów, co daje mniej więcej klarowną sytuację
kandydatów (są to stany z największą ilością głosów elektorskich) jeśli
chodzi o ich poparcie.
 2. Konwencja krajowa - nominacja kandydatów przez partie polityczne:
(VII-VIII)
- delegaci wszystkich stanów spotykają się aby potwierdzić głosy i
oficjalnie ogłosić wynik prawyborów, wyłaniając (metodą
większościową) kandydata partii na prezydenta.
- na konwencji kandydat na prezydenta wskazuje swojego “runnig mate”
czyli kandydata na wiceprezydenta z, którym od teraz będzie prowadził
kampanię.
- zazwyczaj konwencja Demokratów ma miejsce w lipcu, a
Republikanów w sierpniu.

WYBORY WŁAŚCIWE (IX-XI)

3. Kampania wyborcza:
- właściwie trwa od początku kampanii kandydata, ale teoretycznie trwa
od września do dnia wyborów, nie występuje cisza wyborcza.
Kandydat stara się wtedy przeciągnąć na stronę partii głosy
społeczeństwa ze swing states.
4. Wybory powszechne: (X)
- odbywają się zawsze w pierwszy wtorek po pierwszym poniedziałku
listopada. Społeczeństwo wybiera wtedy elektorów, wchodzących w
skład Kolegium Elektorskiego składającego się ze 100 senatorów,
345 reprezentantów oraz 3 reprezentantów D.C - łącznie 438
elektorów. WAŻNE - nie są to członkowie parlamentu, to zwykli ludzie
wybierani na etapie prawyborów, którzy jedynie “reprezentują”
senatorów i reprezentantów.
5. Wybory prezydenta przez Kolegium Elektorów (XII)
- posiedzenie Kolegium Elektorów odbywa się w grudniu, zwycięzcą
zostaje ten kto uzyska bezwzględną większość głosów.
- Jeśli Kolegium Elektorów nie uda się wyłonić prezydenta (+
wiceprezydenta), obowiązek ten przechodzi na Izbę Reprezentantów,
która głosując stanami wybiera prezydenta. Senat natomiast w drodze
głosowania indywidualnego wybiera wiceprezydenta. (funkcja
kreacyjna)
 6. Objęcie urzędu (I)
- od 40 lat zaprzysiężenie nowego Prezydenta USA ma miejsce 20
stycznia przed Kapitolem, dokładnie 4 lata po objęciu urzędu przez
dotychczasowego prezydenta.

● FUNKCJE, KOMPETENCJE:
- prezydent ponosi odpowiedzialność wyłącznie konstytucyjnie. Objawia się to
w instytucji impeachmentu -> W przypadku podejrzenia popełnienia
przestępstwa przez prezydenta, Kongres powołuje komisje nadzwyczajne
mające na celu zebranie dowodów i przygotowywanie akt oskarżenia, który
przegłosowany w Izbie Reprezentantów trafia do Senatu gdzie również musi
zostać przegłosowany. Wtedy rozpoczyna się cała procedura, która składa się
na przesłuchania świadków, wezwaniu oskarżonego.
- relacja z legislatywą: prezydent nie posiada inicjatywy ustawodawczej, jego
kompetencje w tym obszarze sprowadzają się do weta ustawodawczego,
które może jednak zostać przegłosowane przez Kongres większością ⅔
głosów. Może on również wydawać rozporządzenia wykonawcze pozwalające
mu na stanowienie prawa, jednak nie mają one takiej mocy niż ustawa i mogą
być odwołane przez kolejnego prezydenta. Może wydawać dekrety i
rozporządzenia.
- jest zwierzchnikiem sił zbrojnych, ale to Kongres podejmuje decyzje o
wypowiedzeniu wojny. Dysponuje prawem łaski.
- kieruje administracją federalną (która nomen omen sprawuje funkcje rządu).
Mianuje członków administracji, urzędników władzy wykonawczej oraz
członków sądu najwyższego.
- za zgodą Senatu (większość ⅔ ) zawiera traktaty z rządami innych państw.
(funkcja kreacyjna senatu)
- wygłasza coroczne orędzie podczas którego, przedstawia plany wydatków i
wszelkie propozycje legislacyjne na kolejny rok.

SĄD NAJWYŻSZY STANÓW ZJEDNOCZONYCH

1. WYBÓR:
- 9 sędziów wyznaczonych jest na dożywotnią kadencję przez prezydenta oraz
zatwierdzonych przez Senat. (głosowanie ⅔ senat na wniosek prezydenta)
 Jedyną możliwością usunięcia ze stanowiska jest tryb impeachmentu lub
samodzielna rezygnacja.

2. ORGANY:
● Prezes Sądu Najwyższego - mianowany przez prezydenta, zatwierdzany
przez Senat. Przewodniczy on obradom SN, a jego głos ma taką samą moc
jak głos 8 innych sędziów. W przypadku postawienia prezydenta w tryb
impeachmentu, przewodzi Senatowi w obradach. Jest również
reprezentantem sądu na zewnątrz.

3. FUNKCJE, KOMPETENCJE:
- kreacyjna: Federalny sąd najwyższy tworzy prawo precedensowe, kiedy
zajmuje się daną sprawą pierwszy raz, potem inne sądy mogą się na te
precedensy powoływać. SN może też uchylać obowiązujące precedensy.
- ustrojodawcza: interpretacja przepisów konstytucji -> rozstrzyganie sporów
pomiędzy stanami a państwem, przyznanie kompetencji organom naczelnym
państwa
- interpretacyjna: interpretacja wszystkich aktów prawnych USA, wykładni
oraz ich badania.
- SN może wydawać orzeczenia w charakterze indywidualnym. Orzeczenia
federalnego sądu najwyższego są niepodważalne. Jego jurysdykcja obejmuje:
-> na wszystkie sprawy rozpatrywane według zasad prawa i słuszności pod
rządem niniejszej konstytucji, ustaw Stanów Zjednoczonych albo traktatów,
które w ich imieniu zostały lub zostaną zawarte;
-> na wszystkie sprawy dotyczące ambasadorów, innych pełnomocnych
przedstawicieli i konsulów;
-> na spory, w których Stany Zjednoczone są stroną; na spory między dwoma
lub kilku stanami; między jednym stanem a obywatelami innego stanu; między
obywatelami różnych stanów;
-> między obywatelami tego samego stanu, roszczącymi sobie prawa do
gruntu, który był przedmiotem badań, dokonanych przez różne stany
-> na wszystkie sprawy dotyczące ambasadorów, innych pełnomocnych
przedstawicieli i konsulów; na wszystkie sprawy z zakresu prawa morskiego;
-> między stanem lub jego obywatelami a obcymi państwami, obywatelami lub
poddanymi.
 ZJEDNOCZONE KRÓLESTWO

Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, nie ma struktury federalnej,

mimo, że Szkocja i Walia posiadają własne parlamenty. ZK składa się z Walii, Szkocji, Anglii i
Irlandii Północnej. Państwo to nie posiada konstytucji w sensie formalnym, konstytucja ma
charakter materialny i składa się z prawa stanowionego, prawa precedensowego,
konwenansów konstytucyjnych i traktów.

Parlament

inicjatywa ustawodawcza: wszyscy posłowie parlamentu

Fundamentem zrównoważonych rządów jest równa pozycja monarchy i parlamentu.

Parlament składa się z monarchy (jest członkiem debaty), Izby Lordów i Izby Gmin.
Kompetencje parlamentu mają charakter najwyższy. Występuje zasada suwerenności tego
organu objawiająca się np. w takich tezach jak: nie ma prawa, którego parlament nie może
uchwalić lub znieść; ustawy nie muszą mieć charakteru ogólnego; żaden parlament nie jest
ograniczony ustawami wcześniej stanowionymi ani jego ustawy nie ograniczają przyszłych
parlamentów.

Ustawa wymaga przejścia 3 kroków -> przejście przez Izbę Gmin, przejście przez Izbę
Lordów, i przejście przez Monarchę, który jest jedynie uczestnikiem debaty, jest informowany
o ustawie i staje po stronie większości. Monarcha dysponuje prawem veta.

Występuje instytucja impeachmentu - izba niższa wnosi oskarżenie w stosunku do członka

rządu a izba wyższa występuje w roli oskarżyciela.

Ustawodawstwo delegowane - parlament może przekazać innemu organowi władzy

państwowej część swoich kompetencji.

IZBA GMIN

izba niższa, kadencja 5 lat, występuje mandat wolny, izba liczy 650 posłów

1. WYBORY:
- czynne prawo wyborcze od 18 lat, bierne od 21. Deputowani wybierani są w
jednomandatowych okręgach wyborczych podzielonych przez niezależne
komisje rozgraniczenia (Walia, Szkocja, Anglia, Irlandia płn.)
 - wybory odbywają się w pierwszy czwartek miesiąca maja. Monarcha za radą
premiera może rozwiązać parlament, oraz wskazuje datę pierwszego
posiedzenia kolejnego parlamentu. Przyspieszone wybory muszą odbyć się
17 dnia od rozwiązania parlamentu. Mogą zostać przeprowadzone wybory
uzupełniające w poszczególnych okręgach w przypadku śmierci
deputowanego.
- po wyborach formowany jest rząd, którego liderem zostaje lider zwycięskiego
ugrupowania co utrwalone jest w konwenanse konstytucyjnym, następnie
monarcha akceptuje takiego kandydata. Kandydat musi jednak uzyskać
wotum zaufania, które nosi miano inwestytury - zjawiska w którym
poparcie dla rządu nie jest okazywane w głosowaniu lecz w akceptacji
projektów ustaw proponowanych przez rząd.

2. ORGANY IZBY GMIN:

● Spiker Izby Gmin - wybierany jest na pierwszym posiedzeniu izby z członków
partii większościowej, lecz po wyborze rezygnuje on z przynależności do tej
partii i deklaruje niezależność i bezstronność. Dysponuje możliwością
skrócenia postępowania i kształtowania całości obrad, rozstrzyga wnioski
formalne i dokonuje wykładni norm regulaminowych. Powołuje
przewodniczących niektórych komisji oraz zarządza przedterminowe wybory.
Wraz z chwilą objęcia urzędu jego członkostwo w partii politycznej się kończy i
ma on zakaz prowadzenia własnej działalności politycznej. Deputowani mają
prawo zabrać głos wyłącznie po tym gdy udzielił im go Spiker. Ma on prawo
usunąć z sali deputowanych zakłócających porządek, przerywać posiedzenia i
wprowadzać limit długości czasu przemówień i nakazywania zamawiającemu
natychmiastowego zakończenia wypowiedzi.
● Przewodniczący/Lider Izby Gmin - wyłaniany spośród posłów przez
premiera, a jeśli wystąpi taka potrzeba może go on zastąpić. Czuwa nad
realizacją rządowych procesów ustawodawczych w izbie. Zasiada w
gabinecie.
● Whip - organizuje prace odpowiedniej frakcji parlamentarnej i dba o
dyscyplinę partyjną, utrzymuje kontakt z posłami swojej partii i dbają o
przepływ informacji. Istotna jest współpraca whipów dwóch dominujących
partii.
● Ojciec/Matka Izby - parlamentarzysta o najdłuższym stażu parlamentarnym,
jego jedyną rola jest prowadzenie obrad do momentu wyboru Spikera Izby.
 ● Gabinet Cieni: (funkcja kontrolna) przywódca głównej partii opozycyjnej
zostaje liderem Opozycji Jej/Jego Królewskiej Mości. Każdy minister rządu ma
swojego odpowiednika w Gabinecie Cieni, który spełnia funkcję kontrolną -
zadaniem opozycji jest stałe kontrolowanie rządu i jego krytyka. Członkowie
GC dostają ½ uposażenia ministerialnego. Prowadzi alternatywną politykę i
wedle tradycji ma stale być gotowy do przejęcia władzy.
● Komisje:

-> komisja całej izby: w jej skład wchodzą wszyscy członkowie izby,
skierowanie ustawy bezpośrednio do niej może przyspieszać proces
ustawodawczy, gdyż pomija się pracę w komisjach podstawowych. Nie ma
rygoru debat i na jeden temat można wypowiadać się więcej niż raz.

-> komisje specjalne: powoływane są w stałym składzie na czas całej

kadencji. Ich głównym zadaniem jest kontrola działań władzy wykonawczej,
administracji rządowej i kontroli konkretnych resortów.

-> komisje podstawowe: komisje te powoływane do każdego projektu

ustawy, których waga nie wymaga kierowania do komisji całej izby.

-> ad hoc - komisje doraźne, powoływane do rozpatrywania szczególnych

kwestii, których problematyka wymaga specjalistycznej opinii lub wychodzą
poza zakres działania komisji podstawowych lub komisji całej izby

3. FUNKCJE, KOMPETENCJE:
- jest faktycznym organem ustawodawczym państwa
- kontroluje działalność rządu
- sprawuje wyłączną kontrolę nad ustawodawstwem w zakresie podatków i
budżetu państwa
- funkcja kreacyjna: udzielenie rządowi inwestytury
 IZBA LORDÓW

izba wyższa, bez kadencji, funkcja opiniodawcza w stosunku do Izby Gmin

od 1999 prowadzona jest reforma mająca na celu zmniejszenie ilości lordów z prawem
zasiadania w Izbie z uwagi na ich wysoka liczbę (1500 członków w laatch 90. - obecnie Izba
liczy około 700 członków)

1. WYBORY:
- członkowie tej izby nie są wybierani w wyborach powszechnych, przez co Izba
Lordów nie jest organem demokratycznym. W izbie zasiadają osoby z tytułem
Lorda/Para z możliwością zasiadania w Izbie.
- nie wiąże ich utrata mandatu ani dyscyplina partyjna.

2. LORDOWIE:

-> duchowni - najwyżsi hierarchowie kościoła anglikańskiego, zasiadający w

Izbie przez cały okres pełnienia swojej funkcji kościelnej

- świeccy: pełnią funkcję dożywotnio chyba że Izba odbierze im tytuł lorda.

-> parowie dziedziczni - wybierani na podstawie House of Lords Act 1999,

dwóch z nich sprawuje funkcję lorda wielkiego szambelana oraz lorda
spikera.

-> parowie dożywotni - powoływani przez monarchę na wniosek premiera.

-> lordowie prawa - obecnie nie zasiadają oni w Izbie, kiedyś tworzyli oni Sąd
Najwyższy wchodzący w struktury Izby (hegemoniczna rola Lorda
Kanclerza). W 2005 roku lordów prawa wyprowadzono z Izby Lordów

3. ORGANY IZBY LORDÓW:

● Lord kanclerz - do początku XXI w. był on bardzo mocnym jednoosobowym
organem, łączył w jednej osobie władzę sądowniczą (szef Sądu
Najwyższego), władzę wykonawczą (Minister Sprawiedliwości) oraz władze
ustawodawcza (kierował obradami Izby Lordów). Obecnie, po wyprowadzeniu
lordów prawa z Izby Lordów jego kompetencje przeszły na lorda spikera oraz
lorda najwyższego sędziego. Lord Kanclerz w dalszym ciągu przekazuje
przemówienie królowi podczas uroczystego otwarcia parlamentu,
reprezentując przy tym rząd.
 ● Lord spiker - przewodzi obradom Izby Lordów, wybierany spośród członków
Izby, oczekuje się od niego że będzie bezstronny. Reprezentuje on Izbę
Lordów na zewnątrz. Ma mniejsza role nież spiker Izby Gmin ponieważ nie
uczestniczy aktywnie w debecie jest jedynie jej moderatorem, nie dyscyplinuje
lordów. W praktyce jedynym zadaniem Lorda Marszałka w Izbie jest formalne
postawienie sprawy przed głosowaniem, ogłoszenie wyniku głosowania oraz
dokonanie określonych komunikatów w Izbie (np. ogłoszenie śmierci członka).
Lord Marszałek może również zakończyć odroczenie obrad Izby (lub
„odwołać” Izbę) w przypadku stanu nadzwyczajnego.

4. FUNKCJE, KOMPETENCJE
- funkcja ustawodawcza: Izba posiada prawo veta mogącego trwać rok (2
sesje parlamentarne) z wyłączeniem ustaw finansowych oraz może inicjować,
poprawiać i opóźniać wejście w życie ustawy. Jej rola ma charakter
opiniotwórczy czy też korekcyjny, ponieważ Izba Gmin, która na uchwalenie
ustawy ma jedną sesję, może uchwalić ustawę niedokładna, której
skorygowaniem zajmie się Izba Lordów.
- nie bierze udziału w kreacji i kontroli rządu.
- funkcja deliberacyjna: głównym zadaniem jest prowadzenie debaty
publicznej, spokojnej, zrównoważonej i merytorycznej. Z uwagi na
doświadczenie i wiedzę członków oraz poziom prowadzenia debaty
spowodował że społeczeństwo nie chciało ten izby likwidować. Członkowie
Izby Lordów przeglądają projekty ustaw, sugerują zmiany lub zwracają uwagę
na potencjalne problemy.
- funkcja ustrojodawcza: ich zgoda wymagana jest do przedłużenia kadencji
Izby Gmin powyżej 5 lat, co możliwe jest tylko w przypadku konfliktu
zbrojnego.
 RZĄD, GABINET, PREMIER

1. RZĄD
● Wykonawczy organ władzy, który skupia się na realizacji polityk i decyzji
podejmowanych przez parlament. Rządem kieruje premier, który jest liderem
partii rządzącej. Inni członkowie rządu, tzw. ministrów, są wybierani spośród
posłów i lordów, z czego większośc jego członków zasiada w Izbie Gmin,
łącznie z premierem.
● Rząd składa się z premiera, gabinetu i ministrów a jego zadaniem jest
realizacja założeń przyjętych przez Gabinet
● Odnosi się do wszystkich ministrów niezależnie od pozycji we władzy
wykonawczej, wyróżniamy dwa typy ministrów: minister senior - kieruje pracą
poszczególnych resortów, oraz minister junior - odpowiedzialny za kontakt
pomiędzy resortami a Izbą Gmin.
● Rząd nie spotyka się na kolegialnych posiedzeniach, przy każdej zmianie
większości jest on powoływany na nowo, tworzy go około 100 ministrów
(Ministrowie korony, Ministrowie młodsi, Ministrowie bez teki, Sekretarze
stanu, Fragment korpusu służby cywilnej)

dwa modele powoływania rządu:

1. monarchiczny - aby utworzyć rząd należy wyznaczonych kandydat, który wybieraj

skład rządu oraz uzyskanie domniemania zaufania poprzez parlament (poprzez
głosowanie nad projektami wnoszonymi przez rząd)
2. republikański - warunkiem rozpoczęcia działania, rząd musi uzyskać wotum zaufania
od parlamentu

2. GABINET
● Grono ministrów będącymi najbliższymi doradcami Premiera, mianowani
przez Króla Gabinet składa się z kluczowych ministrów (głównie sekretarzy
stanu), zazwyczaj kierujących głównymi resortami, takimi jak finanse, spraw
zagranicznych, obrona, zdrowie itp. W praktyce, decyzje dotyczące polityki i
zarządzania państwem są często podejmowane przez Gabinet, który działa
jako kolegialny organ doradczy dla premiera. Członkowie Gabinetu są
zazwyczaj wybierani spośród ministrów, którzy z kolei są wybierani spośród
członków Izby Gmin lub Izby Lordów. Są to najważniejsi członkowie rządu, a
 ich decyzje wpływają na kierunek polityki państwa .
● Ponosza odpowiedzialnosc polityczna przed Izbą Gmin za naruszenie prawa.

3. PREMIER (a.k.a pierwszy lord skarbu i minister ds.służby cywilnej)

● Stanowisko to przysługuje liderowi zwycięskiej partii, powoływany jest przez
monarchę i jest jego głównym doradcą.
● Nominuje i mianuje ministrów i urzędników cywilnej administracji państwowej.
Nadzoruje działania ministerstw i agencji rządowych oraz zarządza procesem
podejmowania decyzji w ramach gabinetu oraz odpowiada za realizację jego
polityki. Odpowiada za jego stworzenie i uzyskanie inwestytury.
● Reprezentuje Zjednoczone Królestwo na arenie międzynarodowej oraz jest
głównym aktorem w stosunkach zagranicznych.
● Premier ma obowiązek odpowiadać na pytania kierowane z Izby Gmin (której,
aby zostać premierem musi być) dotyczące polityki rządowej. Ponosi także
przed nim odpowiedzialność polityczną za działania rządu, poprzez wotum
nieufności głosowane większością zwykła w Izbie Gmin.

MONARCHA

Jest głową państwa i jego rola ma obecnie charakter ceremonialny, choć teoretycznie ma on
szeroki wachlarz uprawnień takich jak:
-> zwoływanie i rozwiązywanie parlamentu, członków rządu i premiera
-> nadawanie tytułów arystokratycznych, orderów i odznaczeń, mianowanie
dostojników kościelnych
-> stosowanie prawa łaski oraz promulgacja (ogłoszenie) ustaw
-> zawieranie i wypowiadanie traktatów oraz zrywanie i nawiązywanie stosunków
międzynarodowych
Dodatkowo może on/dysponuje/jest:
- jest głową kościoła (na tronie mogą zasiada tylko wierni kościoła
anglikańskiego oraz ci którzy ukończyli 18 rok życia) oraz zwierzchnikiem sil
zbrojnych (prawo wypowiadania wojny, zawierania pokoju, kierowania
działaniami militarnymi)
- dysponuje prawem veta w stosunku do ustaw uchwalanych przez parlament
oraz nie podlega odpowiedzialności politycznej. Wszystkie wydawane przez
rząd akty normatywne są sygnowane w imieniu Jego Królewskiej Mości.
- jest składnikiem władzy wykonawczej (dualizm egzekutywy) oraz
 ustawodawczej lecz nie bierze w nich czynnego udziału.
- aby prawo zaczęło obowiązywać wymagana jest sankcja królewska czyli
zgoda króla.

DEWOLUCJA - DECENTRALIZACJA

- dewolucja poprzez poszerzanie uprawnień samorządów terytorialnych (odbycie się

referendum dot. częściowej autonomii) - miała charakter asymetryczny poprzez
nierówny podział kompetencji dla regionów oraz dlatego że nie wszystkie regiony
podlegają dewolucji:
● SZKOCJA-autonomia w legislatywie i władzy wykonawczej
● IRLANDIA-zachowanie kompetencji z 20-lecia międzywojennego
● WALIA-tylko kompetencje wykonawcze/administracyjne
● ANGLIA-brak

różnica pomiędzy dekoncentracja a decentralizacją: ta pierwsza skupia się na powierzeniu

wykonania zadania, przekazaniu kompetencji i instrumentu do jego wykonania.
Decentralizacja jest procesem głębszym, ponieważ przekazuje możliwość i nastawiona jest
na trwałe przekazanie uprawnień
 REPUBLIKA FEDERALNA NIEMIEC

Konstytucja RFN - uchwalona w roku 1949 przez Radę Parlamentarną składającą się z
delegatów wyłonionych przez parlamenty krajowe. Zmieniana uchwała Parlamentu
Federalnego, a następnie Rady Federalnej, podjętych większością ⅔ głosów. Jest
konstytucją sztywną.

Zasady w niemieckiej konstytucji:

-> FEDERALIZMU - kraje związkowe (landy-16) posiadają własną konstytucję, władze

krajowe mają szeroki zakres uprawnień. Kraje związkowe posiadają własne parlamenty,
rządy, sądy w tym stanowe trybunały konstytucyjne. Kraje związkowe mają nawet możliwość
zawierania umów międzynarodowych w ograniczonym zakresie. Monizm zadaniowy -
zadanie ma wykonać ten, który zrobi to skuteczniej - związana z zasadą subsydiarności - nie
powierza się jednostce wyższej tego co jest w stanie zrealizować jednostka niższa.

-> SOCJALNEGO PAŃSTWA PRAWA - zakłada potrzebę działalności państwa

sprowadzającej się do niezbędnej pomocy jednostkom i grupom, które w jakiś sposób są
społecznie wykluczone. Działania państwa ukierunkowane są na zapewnienie
sprawiedliwości społecznej i zabezpieczenia społecznego. Pomiędzy koncepcja liberalną a
socjalistyczną.

-> DEMOKRACJA PRZEDSTAWICIELSKA - demokracja pośrednia góruje nad demokracją

bezpośrednią - ustawodawca ogranicza formy demokracji bezpośredniej, dopuszczając
referendum tylko w przypadku jeśli dotyczy ono zmiany granic pomiędzy landami. Władza
sprawowana jest przez organy przedstawicielskie.
 Prezydent RFN

⬇️zgromadzenie związkowe a nie zgromadzenie parlamentarne (art.54 opisuje jego

*
wybór i skład zgromadzenia związkowego)

- pełni funkcję głowy państwa, jego rola ma w głównej mierze wymiar reprezentacyjny -
mianowanie ambasadorów, spotkania z dyplomatami innych państw, zawieranie
umów na arenie międzynarodowej, nadaje odznaczenia oraz dysponuje prawem
łaski. Jest reprezentantem państwa na zewnątrz.
- nie może być członkiem rządu ani członkiem ciała ustawodawczego w wymiarze
federacji jak i państw związkowych.
- spoczywa na nim jedynie odpowiedzialność konstytucyjna, izby parlamentu mogą
zwrócić się z wnioskiem o ukaranie do Związkowego Trybunału Konstytucyjnego.
- 5 letnia kadencja z możliwością jednej reelekcji.

-> relacja prezydenta z parlamentem:

- przedstawia Bundestagowi kandydata na kanclerza, a na jego wniosek może odwołać

lub powołać ministrów. Większość aktów rządowych podpisywanych przez
prezydenta wymaga kontrasygnaty kanclerza lub ministra właściwego, wyjątkiem jest
mianowanie lub odwołanie kanclerza i rozwiązania Bundestagu (np. w sytuacji w
której w Bundestagu zabraknie większości popierającej urzędującego kanclerza -
prezydent może wtedy rozwiązać tę izbę.)
- jeśli na stanowisku prezydenta powstanie wakat (np: niezdolność do pełnienia funkcji)
funkcje prezydenta sprawuje przewodniczący Bundesratu.
- może skierować ustawę do Trybunału Konstytucyjnego.
 Rząd i kanclerz RFN

art. 63 Konstytucji RFN - proces wyboru kanclerza

1. kandydat przedstawiany przez Prezydenta - głosowanie większościowe Bundestag

-> 2.jeśli się nie uda, Bundestag wybiera swojego kandydata na kanclerze - głosowanie
większościowe -> 3.jeśli nie uda, wybierany jest ten kandydat, który otrzymał
największą ilość głosów - jeśli jest to więcej niż połowa, kandydat mianowany jest
przez Prezydenta, jeśli nie Prezydent ma do wyboru dwie opcje: albo powołuje tego
kandydata (czyli kanclerza mniejszości) albo rozwiązuje Bundestag.

W rządzie tylko kanclerz posiada odpowiedzialność parlamentarną, objawia się ona

w:

1. konstruktywnym wotum nieufności - zapobieżenie bezrządności.

2. wotum zaufania: gdy kanclerz mniejszości nie uzyska wotum może
zgłosić się do prezydenta federalnego o rozwiązanie Bundestagu lub
wystąpienie rządu do prezydenta (art. 81 Konstytucji) o proklamowanie
za zgodą Bundesratu (na wniosek Prezydenta) stanu wyższej
konieczności ustawodawczej, który dopuszcza, by każdy projekt
ustawy odrzucony lub zmieniony przez Bundestag wbrew stanowisku
rządu mógł być wprowadzony w życie za zgodą Bundesratu (stan taki
nie może trwać dłużej niż sześć miesięcy i być ponowiony w czasie
trwania kadencji tego samego kanclerza).

Tradycyjnie kanclerz jest nominowany ze stanowiska lidera partii zwycięskiej.

Kanclerza wybiera na wniosek Prezydenta Federalnego Bundestag bez
przeprowadzania debaty. Wybrany zostaje ten, kto uzyska głosy większości członków
Bundestagu. Wybrany zostaje mianowany przez Prezydenta Federalnego. Kanclerz
przedstawia skład rządu, którego ministrów mianuje na wniosek kanclerza prezydent.

Parlament RFN

inicjatywa ustawodawcza: rząd federalny, Bundesrat jako cała izba (również inicjatywa
związana kanclerz+rząd+bundesrat), deputowani do Bundestagu (w wymiarze frakcji (czyli
taki klub parlamentarny) lub minimum 5% ustawowej liczby deputowanych)

grupy ustawodawstwa niemieckiego: (rozdział VII Konstytucji RFN)

1. Konkurencyjne (równoległe) (domena krajów związkowych, chyba że federacja

skorzysta ze swoich uprawnień ustawodawczych czyli: 1. ujednolicenie prawa w skali
 federacji, 2. jeśli ustawa landu naruszałaby interesy innych landów, 3. jeśli regulacja
ladnu nie byłaby wystarczająca) - obejmuje prawo cywilne, opieke społeczna, sprawy
dotyczące aktu stanu cywilnego itp. (art.74)
2. Wyłączne (domena federacji, chyba że federacja upoważni kraj związkowy do ich
wydawania) - sprawy zagraniczne, obrona, ochrona ludności cywilnej, sprawy
walutowe, sprawy poczty i telekomunikacji itp. (art. 73)
3. Ramowe - federacja wyznacza kierunek działania a kraj związkowy szczegółowo.
4. Wspólne - polega na współpracy federacji i krajów związkowych w obszarach w
których wkład kraju związkowego byłby niewystarczający a sprawa jest istotna.

Rząd i Rada Związkowa mają tzw. związane prawo inicjatywy, które polega na tym, że
rządowe projekty ustaw rozpatrywane są wstępnie przez Radę Związkową, a projekty Rady
są opiniowane przez rząd. Tak więc projekt rządowy skierowany jest najpierw do Bundesratu,
który w ciągu sześciu tygodni zajmuje wobec niego stanowisko, a następnie – wraz z opinią
Bundesratu oraz stanowiskiem rządu wobec tej opinii – przesyłany jest do przewodniczącego
Bundestagu.

BUNDESTAG

izba niższa, kadencja 4 lata, ustawowa liczbe deputowanych określa ustawa wyborcza
odpowiednia dla konkretnych wyborów

1. WYBORY:
- czynne prawo wyborcze od 18 lat, bierne od 21 lat
- deputowani dysponują mandatem wolnym oraz immunitetem, który może
zostać uchylony tylko na żądanie parlamentu
- występuje ordynacja mieszana -> wyborca dysponuje dwoma głosami: jeden
głos oddaje na kandydata indywidualnego, wybieranego w jednomandatowym
okręgu wyborczym w ordynacji większościowej, a drugi głos oddaje na listy
partyjne w każdym z krajów związkowych (16 krajów związkowych)
- występuje klauzula zaporowa na poziomie 5% na płaszczyźnie wyborów
proporcjonalnych nie wchodzą do Bundestagu, natomiast jeśli kandydaci
danej partii zdobyli głosy w okręgach jednomandatowych wchodzą oni do
Bundestagu. Jeśli partia wygra w 3+ JOW ach (jest ich 299) ale nie przebije
5% progu wyborczego, ten próg jest usuwany dla danej partii.
2. ORGANY BUNDESTAGU:
● Przewodniczący Izby - wybierany na pierwszym posiedzeniu bezwzględną
większością głosów. Kieruje pracami i obradami izby, protokolarnie jest on
druga osoba w państwie po prezydencie. Wraz z zastępcami, których liczba
nie jest ustalona tworzy Prezydium Parlamentu Federalnego.
● Rada Seniorów (przewodniczący, zastępcy oraz 23 delegatów z dużym

doświadczeniem parlamentarnym wyznaczonych przez frakcje) - organ ten

organizuje plan pracy Bundestagu oraz podziału stanowisk przewodniczących
komisji.
● Komisje:

-> komisja wspólna - w ⅔ składa się z członków Bundestagu, a ⅓ z

członków Bundesratu, pracami komisji kieruje przewodniczący Bundestagu a
jej rola ma znaczenie tylko podczas stanu wojennego, podczas którego
komisja przejmuje funkcje ustawodawcze i kontrolne obu izb parlamentu.

-> stałe - pomocnicze organy parlamentu, przedstawiają mu opinie, wnioski i

projekty uchwał w sprawach im przekazanych

-> ankietowe - ich zadaniem jest wyjaśnienie bardziej kompleksowych spraw i

przedstawienie obiektywnego spojrzenia na sprawę (poprzez sondaże,
ekspertyzy, ankiety)
 -> śledczo-dochodzeniowe - odzwierciedlają kontrolna funkcje parlamentu,
ich zadaniem jest badanie nadużyć organów państwa, w Niemczech głównym
przedmiotem śledztwa są służby wywiadowcze w przypadku Niemiec,

-> nadzwyczajne - powoływane w przypadku prac nad kompleksowymi

zagadnieniami o istotnym znaczeniu, w skład tych komisji wchodzą
parlamentarzyści oraz rzeczoznawcy. Komisja przedstwia bundestagowi
raporty i zalecenia dot. ustawy.

3. FUNKCJE, KOMPETENCJE:
● funkcje:

sprawowanie kontroli nad rządem; (debaty parlamentarne, wystąpienia kanclerza i

ministrów, sprawozdania z wykonywania budżetu oraz z prac nad projektami innych
ważnych ustaw); uchwalanie ustaw; uchwalanie budżetu i kontrola jego wykonania;
wybór własnych organów; współudział w powoływaniu kanclerza i Trybunału
Konstytucyjnego; uprawnienia w zakresie zmiany konstytucji.

● uprawnienia ustawodawcze:

Parlament uchwala ustawy w trzech czytaniach. Po uchwaleniu ustawy Parlament

Związkowy przekazuje ją niezwłocznie Radzie Związkowej. Rola Rady Związkowej w
procesie ustawodawczym zależy od tego, czy jest to tzw. ustawa federacyjna, czy też
nie. Na uchwalenie ustawy federacyjnej zgoda Bundesratu jest bowiem konieczna.
 BUNDESRAT

izba wyższa, brak kadencji - skład zależy od zmian w rządach krajowych wynikających z
wyborów do parlamentów krajowych, występuje zasada incompatibilitas

1. WYBORY:
- deputowani wybierani przez rządy i parlamenty krajowe, występuje mandat
imperatywny - kierują się instrukcjami rządu krajowego (tak nakazuje
konstytucja, która mówi że w przypadku oddania różnych głosów w ramach
kraju związkowego, głosy wszystkich przedstawicieli kraju są nieważne),
członkowie nie posiadają oni immunitetu parlamentarnego.
- liczba głosów zależna jest od ilości mieszkańców. Obecnie w składy Rady
wchodzi 68 członków (każdy kraj ma co najmniej trzy głosy, kraje liczące
ponad 2 mln mieszkańców – cztery głosy, powyżej 6 mln mieszkańców – pięć
głosów, a powyżej 7 milionów – sześć głosów).

2. ORGANY BUNDESRATU:
● Przewodniczący Bundesratu - wybierany na rok, funkcję tę sprawują
szefowie rządów krajowych. W przypadku wakatu na stanowisku prezydenta
RFN przewodniczący przejmuje to stanowisko.
● Prezydium - przygotowuje coroczny budżet rady oraz podejmuje decyzje dot.
wewnętrznych struktur rady. Należą do niej przewodniczący i
wiceprzewodniczący.
● Stała Rada Doradcza - (prezydium + pełnomocnicy krajów związkowych -
czyli członkowie rządów krajowych i członkowie bundesratu). Rada
przygotowywuje tok pracy Rady Związkowej.

3. FUNKCJE, KOMPETENCJE:
- Ustawy, które dotyczą krajów związkowych muszą być zaakceptowane przez
Bundesrat, sprzeciw Bundesratu powoduje niedojście ustawy do skutku.
- Komisja Mediacyjna (32 osoby, 16 z Bundesratu, 16 przez rządy krajowe)
proponuje taki projekt, który zaakceptują obie izby, albo opiniuje odrzucenie
ustawy w proponowanym kształcie.
- Wobec pozostałych ustaw Bundesrat może zastosować veto, jednak może
ono być przez Bundestag odrzucone. Czas na zastosowanie weta to 3
tygodnie
 ZWIĄZKOWY TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY

1. WYBÓR:
- składa się z dwóch 8-osobowych senatów, wybierany jest przez dwie izby
parlamentu na kadencje 12 lat bez możliwości ponownego wyboru kandydata.
Wybór sędziów wymaga poparcia bezwzględnej większości 2/3 ustawowej
liczby członków danej izby.

2. FUNKCJE, KOMPETENCJE:
- orzeka w sprawach: wykładni ustawy zasadniczej w przypadku sporów
kompetencyjnych, zgodności prawa federalnego lub krajowego z konstytucją,
skarg konstytucyjnych, sprawami pomiędzy landami oraz landami a federacja,
utraty przez obywateli praw zasadniczych, naruszenia przez Prezydenta
Federalnego konstytucji lub ustawy.
- może zdelegalizować partię, która narusza zasady konstytucyjne - Wobec
każdego, kto usiłuje obalić ten porządek, wszystkim Niemcom przysługuje
prawo do oporu, jeżeli inny sposób przeciwdziałania nie jest możliwy (art. 20)
- Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają charakter wiążący w odniesieniu
do Bundestagu, Bundesratu, rządu, prezydenta, władz krajowych i organów
im podporządkowanych. Orzeczenia są niepodważalne i ostateczne

- wybory do zgromadzenia narodowego i senatu francji + organy + kompetencje

instytucje ostanie słowa i on blanc
- rada stanu i rada konstytucyjna
- obrońca praw francja rzecznik praw człowieka

REPUBLIKA FRANCUSKA

Konstytucja przyjęta w referendum 28 września 1958 r. - nosi datę 4 października, czyli dnia
jej podpisania przez Prezydenta Republiki. W tym dniu proklamowano również V Republikę
Francuską. Zmiana dokonała się pod wpływem ówcześnie trwającego konfliktu w Algierii
oraz ogólnego trendu dekolonizacji, które swoje apogeum osiągnął w 1960 roku “Roku
Afryki”. Konflikt ten bardzo spopularyzował społeczeństwo. Zwrócono się wtedy do Charlesa
de Gaulle'a, którego poproszono o sformułowanie czegoś w stylu Rządu Ocalenia
Narodowego, warunkiem przyjęcia tej ofert przez de Gaulla było przyjęcie nowej konstytucji
(oprócz której źródłami prawa są: Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela oraz
wstęp/preambuła konstytucji z 1946 roku), która miała dać silną władzę prezydencką, co
zaowocowało powstaniem systemu semiprezydenckiego.

● ZASADA SUWERENNOŚCI NARODU

● PAŃSTWO UNITARNE ZDECENTRALIZOWANE
● FRANCJA JAKO PAŃSTWO LAICKIE
● SYSTEM SEMIPREZYDENCKI
- występuje dualizm władzy wykonawczej: władza należy do prezydenta oraz
rządu na, którego czele stoi premier - natomiast to prezydent przewodzi i
powołuje rząd - premier jest jedynie jego pomocnikiem.
- prezydent wybierany jest w wyborach powszechnych - jest głową państwa.
Dominuje on nad parlamentem, rządem i premierem, wyznacza kierunki
polityki zagranicznej i wewnętrznej oraz jest zwierzchnikiem sił zbrojnych.
- prezydent powołuje i odwołuje premiera, a na jego wniosek powołuje i
odwołuje ministrów. Rząd ponosi odpowiedzialność przed parlamentem
(poprzez wotum nieufności) jak i przed prezydentem (prawo zdymisjonowania
gabinetu)
- prezydent ma moc rozwiązania parlamentu

PREZYDENT FRANCJI

5 letnia kadencja, możliwość jednej reelekcji, bierne prawo wyborcze od 23 lat, prezydent
sprawuje urząd współ księcia francuskiego Andory obok współksięcia episkopalnego.
1. WYBÓR:
- wybierany w równych i powszechnych wyborach, zarządzonych przez rząd.
- wymagane jest uzyskanie bezwzględnej większości głosów ważnych, jeśli to
się nie stanie w 14 dniu odbywa się druga tura wyborów w, której udział biorą
dwaj kandydaci, którzy w pierwszej turze otrzymali największy wynik.
Wygrywa ten kto uzyska większość głosów.
- wymagane 500 podpisów wyborców kwalifikowanych pod kandydaturą

2. FUNKCJE, KOMPETENCJE:
● kompetencje wobec egzekutywy:
- powołuje premiera oraz może go odwołać w wyniku złożenia przez premiera
dymisji rządu. Prezydent przewodniczy Radzie Ministrów. Część aktów
wydawanych przez prezydenta wymaga kontrasygnaty premiera lub ministrów
właściwych:
1. brak kontrasygnaty(Art.19): Art.8 - mianowanie i odwołanie premiera
i ministrów; Art.11 - zwrócenie się z referendum dot. ustawy do
społeczeństwa; Art.12 - rozwiązanie Zgromadzenia Narodowego;
Art.16 - wprowadzenie w życie założeń artykułu; Art. 18 - zwrócenie
się z orędziem do Kongresu; Art. 54 i Art. 61 - skierowanie ustawy lub
umowy międzynarodowej do Rady Konstytucyjnej; Art. 56 - powołanie
⅓ (3) składu Rady Konstytucyjnej; (funkcja kreacyjna)

przewodniczenie RM, kierowanie polityką zagraniczną, zwierzchnictwo

nad siłami zbrojnymi.

2. kontrasygnata: ogłaszanie ustaw, inicjatywa zmiany konstytucji,

mianowanie członków NRS, podpisywanie aktów wydawanych przez
RM, prawo łaski, wręczanie orderów, mianowanie Radców Stanu na
posiedzeniu RM
- jest zwierzchnikiem sil zbrojnych, przewodniczy najwyższym radom i
komitetom obrony narodowej.
- powołuje na stanowiska wojskowe i cywilne, akredytuje ambasadorów.
- prezydent podpisał rozporządzenia z mocą ustawy wydawane przez rząd
(ordonanse i dekrety - te nie mają mocy ustaw)
● kompetencje wobec legislatywy:
- na wniosek rządu lub parlamentu, prezydent może poddać pod referendum
projekt ustawy dot. organizacji władz publicznych, polityki ekonomicznej i
społecznej.
- ogłasza (promulguje) ustawy w terminie 15 dni od przekazania rządowi
ustawy uchwalonej, w tym terminie może on zwrócić się o ponowne
rozpatrzenie ustawy lub konkretnych artykułów - czego nie można mu
odmówić.
- prezydent po zasięgnięciu opinii premiera i przewodniczących izb może
rozwiązać Zgromadzenie Narodowe.
- wygłasza orędzie przed połączonymi izbami parlamentu - Kongresem oraz
zwołuje sesje nadzwyczajne.
- prezydent ma do dyspozycji prawo veta ustawodawczego
- dysponuje (za zgodą ⅔ Z) inicjatywą zmiany konstytucji a także może
kierować wnioski dot. ustaw do Rady Konstytucyjnej.
● kompetencje wobec jurysdykcji:
- powołuje ⅓ (3) składu Rady Konstytucyjnej
- przewodniczy Najwyższej Radzie Sądownictwa
- mianuje na stanowiska w wymiarze sprawiedliwości
- dysponuje prawem łaski
● odpowiedzialność prezydenta:
- prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej, jedyna odpowiedzialność
spoczywa na prezydencie w przypadku zdrady stanu.

● ART. 16 KONSTYTUCJI: uprawnienia nadzwyczajne

- (core) - w wypadku zagrożenia integralności, niepodległości lub instytucji
Republiki, lub przerwania normalnego funkcjonowania władz publicznych
określonych w konstytucji - prezydent (po konsultacji z premierem,
przewodniczącymi obu izb oraz Radą Konstytucyjna) może przejąć władzę
wykonawczą i ustawodawczą w celu zapewnienia konstytucyjnym władzom
publicznym w jak najkrótszym czasie warunków wypełniania ich zadań.
Przejęcie władzy ma na celu przywrócenie normalnego stanu.
- (control) - po upływie 3 miesięcy od zakończenia stanu wyjątkowego, sprawa
może zostać przekazana Radzie Konstytucyjnej przez Przewodniczącego
Zgromadzenia Narodowego, Przewodniczącego Senatu, sześćdziesięciu
deputowanych lub sześćdziesięciu senatorów w celu zbadania czy warunki
 uprawniające do wprowadzenia w życie art.16 (zagrożenie integralności itp.)
zostały spełnione.
- (case) - “Masakra Paryska” 1961 (wprowadził de Gaulle) oraz po serii
zamachów w Paryżu w 2015 roku. (wprowadził Francois Hollande)

RZĄD I PREMIER FRANCJI

1. RADA GABINETOWA(członkowie rządu + premier) /RADA MINISTRÓW(członkowie

rządu + premier + prezydent) - RM ma konstytucyjne kompetencje stanowienia,
rząd takich nie posiada.
- wykonuje uprawnienia konstytucyjne za pomocą służb cywilnych i sił
zbrojnych, określa oraz prowadzi politykę Narodu.
- członków rządu obowiązuje zasada incompatibilitas
● kompetencje wobec administracji państwowej
- wydaje przepisy prawne, powoływanie kierowników centralnych organów
administracyjnych oraz podejmuje działania niezbędne do realizacji ustaw.
- wydaje ordonanse
● relacja z prezydentem:
- rząd ma obowiązek informowania prezydenta o swoich pracach, opiniuje oraz
udziela zgody na decyzje przez niego podejmowane, może zająć się także.
- Rada Gabinetowa czyli wspólne posiedzenia rządu i prezydenta opiniuje nad
dowolnymi sprawami lecz z nie może realnie realizować polityki ponieważ to
zarezerwowane jest dla rządu i prezydenta jako osobnego organu (Rada
Ministrów)
● kompetencje i relacja z parlamentem
- określa i prowadzi politykę narodu oraz dysponuje administracja i siłami
zbrojnymi. Projektuje budżet i ustawy programowe
- art.49: parlament wyraża rządowi wotum zaufania. Zgromadzenie Narodowe
może wystosować wotum nieufności wniesiony przez 1/10 członków ZN.
Premier może również zwrócić się z wnioskiem o wotum zaufania w
przypadku ustaw finansowych.
- ministrowie mają obowiązek odpowiadać na pytania zadawane przez
członków parlamentu oraz stawiać się na komisjach dot. prowadzonych przez
nich resortów.
2. PREMIER
● kompetencje wobec administracji
- reprezentuje rząd jako “pierwszy minister”, kieruje działalnością rządu.
Ma do dyspozycji administracje i siły zbrojne - ponosi
odpowiedzialność za siły zbrojne.
- obsadza stanowiska cywilne i administracyjne, przedstawia wnioski o
mianowania ministerialne
- dba o wykonywanie ustaw oraz kontroluje działalność ministrów.
● kompetencje wobec prezydenta
- w przypadku niedyspozycji prezydenta może wyjątkowo przewodzić
radom i komitetom obrony narodowej oraz Radzie Ministrów.
- udziela kontrasygnaty w wymaganych aktach, konsultuje z
prezydentem wprowadzenie art.16 w życie
● kompetencje wobec parlamentu
- może zwoływać posiedzenia nadzwyczajne parlamentu oraz opiniuje
jego rozwiązanie.
- ma prawo inicjatywy ustawodawczej i ustrojodawczej w stosunku do
prezydenta (składa wniosek pozwalający prezydentowi wszcząśc taką
procedure)
● kompetencje wobec jurysdykcji
- składanie wniosku o zbadanie konstytucjonalności ustaw i umów
międzynarodowych do Rady Konstytucyjnej
● RADA STANU - organ opiniotwórczy, pomocniczy działający przy rządzie
- przygotowywanie projektu ustaw i rozporządzeń administracyjnych
- opiniuje wszystkie dekrety, akty i ustawy autorstwa rządu
- formalnie organowi temu przewodniczy premier, faktycznie funkcję tą
sprawuje wiceprezes Rady Stanu
- pełni funkcję kontrolną wobec działań administracji i jest najwyższym organem
sądownictwa administracyjnego
- radcy powoływani są przez Prezydenta

● ORDONANSE - rozporządzenie z mocą ustawy wydawane przez Radę Ministrów po

zasięgnięciu opinii zainteresowanego zgromadzenia przedstawicielskiego i Rady
Stanu. Wchodzą one w życie po ich publikacji (podpisaniu przez prezydenta ). Stają
się nieważne w braku ich akceptacji przez Parlament w terminie osiemnastu miesięcy
od opublikowania.
 ● PRAWO ORGANICZNE - w teorii jest prawem leżącym pomiędzy ustawodawstwem
zwykłym a konstytucja. Odznacza się trudniejszą formą uchwalania niż ustawa.
Odnosi się do konstytucji (uzupełniają ją) i określa jak funkcjonować i jak
zorganizowany ma być poszczególny organ władzy publicznej (np. art 64; Ustawa
organiczna określa zasady organizacji i funkcjonowania Rady Konstytucyjnej, tryb
postępowania przed Radą, a w szczególności terminy przewidziane dla wnoszenia
protestów.) Ustawa organiczna musi trafić przed Radę Konstytucyjną

Parlament

inicjatywa ustawodawcza: premier oraz członkowie parlamentu (chyba że ustawa dot. kwestii
spraw finansowych, wydawania przez rząd aktów oraz ratyfikowania ustaw czy kwestii,
których uchwalenie mogłoby doprowadzić do zmniejszenia dochodów publicznych lub
stworzenie/zwiększenie wydatków w sferze publicznej) - proces legislacyjny wygląda
podobnie jak ten w WB - strona 14

Mandat wolny (art.27 - wszelki mandat imperatywny jest nieważny)

● kwestie wspólne dla obu izb:

- PREZYDIUM IZBY: składa się z przewodniczącego,
wiceprzewodniczących(6), kwestorów(6) oraz sekretarzy(12). Kieruje pracami
izby oraz jej administracją
- KONFERENCJA PRZEWODNICZĄCYCH: składa się z przewodniczących
frakcji politycznych, przewodniczących komisji, przewodniczącym izby oraz
ministrem do spraw stosunków z parlamentem.
- KOMISJE: komisje stałe - nie więcej niż 6 w izbie oraz komisje specjalne -
tworzone dla ustaw na wniosek rządu lub izby. Dodatkowo powoływane są
komisje ad hoc, śledcze i kontrolne. Komisja mieszana - powoływana w celu
ustalenia akceptowalnego tekstu ustawy dla obu izb jeśli nie uda się zrobić
tego w procesie legislacyjnym lub aby go ominąć na - wniosek rządu.

ZGROMADZENIE NARODOWE

czynne 18, bierne 23, izba liczy 577 (55 Francja, 22 terytoria zamorskie np. Gujana
Francuska) deputowanych, a jej kadencja wynosi 5 lat, wybory bezpośrednie
1. WYBÓR:
- wybierani w głosowaniu powszechnym w jednomandatowych okręgach
metodą większościową - głosowanie przeprowadzane jest w dwóch turach:

1. kandydaci muszą uzyskać bezwzględną większość głosów ważnych,

stanowiącej nie mniej niż 25% uprawnionych do głosowania.

2. w drugiej turze przeprowadzanej tydzień po pierwszej, kandydują tylko ci

którzy otrzymali nie mniej niż 12,5% w turze pierwszej. W turze drugiej do
objęcia mandatu wymagana jest większość względna.

2. ORGANY:
● Przewodniczący Zgromadzenia Narodowego
- powołuje 3 członków Rady Konstytucyjnej

3. FUNKCJE KOMPETENCJE:
- udziela wotum zaufania rządowi większością bezwzględną.
- do ZN wnosi się jako pierwsze ustawy finansowe. Rola Senatu i ZN w
procesie ustawodawczym jest równa, chyba że w przypadku braku zgody
pomiędzy dwoma izbami rząd może ostatecznie rozstrzygnąć o losach
projektu w ZN
- ZN może zwoływać sesje nadzwyczajne oraz pociągać do odpowiedzialności
politycznej rząd i premiera poprzez wotum nieufności - do jego zgłoszenia
potrzebna jest 1/10 deputowanych, a do jego przegłosowania potrzeba
większości bezwzględnej, wniosku o wotum nieufności nie można złożyć
podczas obowiązywania założeń art.16
- 60 deputowanych może kierować do Rady Konstytucyjnej wnioski o zbadanie
zgodności ustawy z Konstytucją przed jej promulgacją
- występuje zasada incompatibilitas (chyba że jest to stanowisko we władzach
lokalnych), członkowie ZN posiadają immunitet.
- instytucja ostatniego słowa - dostępne dla premiera
 SENAT

czynne 18, bierne 35, izba liczy 348, a jej kadencja wynosi 6 lat z czego co 3 lata wybierane
na nowo jest 50% izby, wybory pośrednie

1. WYBÓR:
- senatorowie wybierani są w departamentach poprzez kolegia składające się
z wyborców kwalifikowanych (wynika to z tego że Senat ma
reprezentować wspólnoty terytorialne Republiki) składające się z
deputowanych do ZN pochodzących z danego departamentu = okręgu w
wyborach do ZN, radców generalnych (poziom departamentu), radni rad
regionalnych (poziom regionu) oraz delegatów radnych wszystkich gmin
danego departamentu (poziom gmin) - wyborcy kwalifikowani
- W departamentach w których wybieranych jest od 1 do 4 senatorów należy
uzyskać większość - jest to 85 departamentów. W departamentach gdzie
wybieranych jest 5 senatorów występują wybory proporcjonalne - jest to 14
departamentów

2. ORGANY:
● Przewodniczący Senatu - w przypadku wakatu na stanowisku prezydenta to
on obejmuje tymczasowo ten urząd.
- powołuje 3 członków Rady Konstytucyjnej

3. FUNKCJE, KOMPETENCJE:
- zajmuje się ustawami dot. wspólnot terytorialnych i instytucji reprezentujących
francuzów mieszkających poza granicami Francji.
- może udzielić wotum zaufania polityce rządowej, jeśli premier zwraca się do
Senatu z taką prośbą
- 60 senatorów może kierować do Rady Konstytucyjnej wnioski o zbadanie
zgodności ustawy z Konstytucją przed jej promulgacją
- występuje zasada incompatibilitas (chyba że jest to stanowisko we władzach
lokalnych), członkowie Senatu posiadają immunitet.
 RADA KONSTYTUCYJNA

Składa się z 9 członków (po 3 wybieranych przez przewodniczących izb oraz 3 przez
prezydenta) mających 9 letnią kadencję bez możliwości reelekcji, z tym że co 3 lata
odnawiana jest ⅓ składu. W skład rady mogą wejść (honorowo) byli prezydenci Republiki.

- (O)orzekanie o konstytucyjności umów międzynarodowych, ustaw organicznych i

ustaw zwykłych przed ich ratyfikacją
- (F)orzekanie w sprawach pozostawania ustaw zwykłych, już obowiązujących,
czuwanie nad prawidłowością przebieg referendów i ogłaszanie ich wyników
- (O)orzekanie o konstytucyjności regulaminów izb przed ich wejściem w życie,
orzekanie, w sytuacjach zakwestionowania, o prawidłowości wyborów członków ZN i
senatorów.
- (O)czuwanie i orzekanie o prawidłowości wyboru Prezydenta, przeszkód w
wykonywaniu przez Prezydenta jego funkcji, opiniowanie zamiaru Prezydenta
zastosowania art. 16
 KRÓLESTWO HISZPANII

Hiszpania jest państwem regionalnym, czyli czymś pośrednim pomiędzy koncepcją unitarną
a federalną. Hiszpańska konstytucja zakazuje federalizowania się podmiotów, jednocześnie
uznając ich autonomię. System stara się pogodzić jedność państwa (jeden naród jako
czynnik nadrzędny) z znaczącym poziomem decentralizacji i autonomii regionów (w duchu
zasady subsydiarności, ludzie powinni oddolnie decydować o tym co dzieje się w ich
najbliższym środowisku).

● charakterystyka hiszpańskich autonomii

Regiony posiadają autonomię w zarządzaniu własnymi sprawami a także samodzielnie

określają - w ramach statutu autonomicznego, będącego de facto ustawą zasadniczą regionu
- kompetencje jakie mają danemu regionowi przysługiwać.

● Statut autonomiczny regionu określa: (de jure statut organiczny, funkcjonujący w

prawie jako prawo organiczne i przez to prawo chroniony -> zabezpieczenie
autonomii regionów, prawo organiczne ma trudniejszy tryb zmiany) uprawnienia i
kompetencje regionu, nazywane organy władzy regionalnej (ich skład i
kadencyjność), prawa wspólnoty i jej obywateli. Statut zatwierdzany jest kolejno: w
parlamencie wspólnoty, referendów wspólnotowym, a następnie ratyfikowane w
parlamencie -> co de facto powoduje że statuty organiczne w pewnym sensie
zawierane są po konsultacji z władzą centralną.

Wszystkie regiony są równe wobec prawa, statut autonomiczny regionu nie może
doprowadzić do wystąpienia przywilejów ekonomiczno-politycznych. Regiony mogą także
zawierać między umowy gospodarcze z rządem centralnym.

Regiony posiadają własną władzę (parlament, rząd i prezydenta) oraz swoją reprezentację w
senacie w zależności od ilości mieszkańców. Konstytucja określa jakie kompetencje może
wziąć na siebie region - nie ma obowiązku przyjęcia ich wszystkich. Rząd centralny może
delegować zadania na wspólnoty autonomiczne. Rząd centralny kontroluje regiony jedynie w
kwestii przestrzegania powszechnie obowiązujących norm prawnych.

MONARCHA

Monarcha w Hiszpanii (obecnie Filip VI) posiada głównie kompetencje w wymiarze

reprezentacyjnym. Ma “jednoczyć” Hiszpanię pod jedną koroną i w momencie kryzysów czy
sporów ma być głosem rozsądku. Monarcha nie dysponuje nawet prawem weta, brak mu
jakichkolwiek uprawnień w legislacji a jedynym momentem styku monarchy z władzami
wybieranymi w wyborach powszechnych jest wręczenie listu nominacyjnego kandydatowi na
premiera (co nie oznacza wskazania kandydata przez króla, jest to kwestia po prostu
formalna) oraz rozwiązywanie Kortez Generalnych itp. (art. 62-63) Posiada prawo łaski.

1. dziedziczenie (art. 57):

- w kolejności starszeństwa, mężczyźni przed kobietami, starsi przed
młodszymi. W przypadku braku potomka, Kortezy Generalne decydują o
przydziale korony - co nazywamy regencją. Wyłączonym z sukcesji można
być w przypadku zawarcia małżeństwa wbrew zakazowi.

2. kompetencje, uprawnienia:
- promulgacja/sankcjonowanie ustaw
- zwoływanie i rozwiązywanie Kortez Generalnych
- zarządzenie referendum i zarządzenie wyborów w przypadku rozwiązania
parlamentu
- nie posiada prawa weta
- posiada prawo łaski
- wręcza list nominacyjny kandydatowi na premiera
- jest naczelnym dowódcą sil zbrojnych
- ratyfikuje traktaty oraz wypowiada wojnę i zawiera pokój (za upoważnieniem
parlamentu)

PREMIER I RZĄD

RZĄD

- Kieruje polityką zewnętrzną i wewnętrzna, administracją cywilną i wojskową i obroną

państwa
- Rząd składa się z Przewodniczącego (premiera), wiceprzewodniczącego, ministrów
etc. występuje zasada incompatibilitas, a członkowie rządu nie mogą prowadzić
nawet działalności zawodowej lub handlowej.
- członkowie rządu powoływani i odwoływani są przez króla na wniosek premiera.
Członkowie rządu odpowiadają karnie przez Izbą Karną Trybunału Najwyższego.
Oskarżenie o popełnienie przestępstwa wnoszone jest przez ¼ członków Kongresu i
przegłosowane większością bezwzględną.
- Wybiera 2 członków Trybunału Konstytucyjnego
PREMIER

1. powoływanie (art.99): Król - po zasięgnięciu opinii u przedstawicieli ugrupowań

politycznych - proponuje kandydata na Przewodniczącego Rządu (zazwyczaj zostaje
nim lider zwycięskiego ugrupowania). Kandydat na przewodniczącego przedstawia
expose i zwraca się o udzielenie wotum zaufania -> odbywa się głosowanie nad
udzieleniem inwestytury jego gabinetowi.

1. Jeśli Kongres udzieli inwestytury bezwzględną większością głosów, kandydat mianowany

jest na Przewodniczącego Rządu

2. W przypadku braku większości bezwzględnej, w ciągu 48 godzin przeprowadzane jest

nowe głosowanie, lecz tym razem wymaga jest większość względna (zwykła).

3. W przypadku niepowodzenia głosowania, przeprowadzane są nowe głosowania

większością względną, natomiast jeśli po dwóch miesiącach nadal nie uda się powołać
gabinetu, król (w porozumieniu z przewodniczącym Kongresu oraz przedstawicieli partii
parlamentarnych) rozwiązuje parlament i zarządza nowe wybory.

2. kompetencje, relacja z parlamentem:

- premier może poprosić Kongres o wyrażenie wotum zaufania (większość względna)

- Kongres może wyrazić konstruktywne wotum nieufności bezwzględną większością

w głosowaniu, wniosek składany jest przez 1/10 deputowanych i winien wskazywać
następcę.

- uprawnienia: tak jak w każdym systemie parlamentarno-gabinetowym, z tym że w

Hiszpanii głowa państwa nie posiada weta ustawodawczego, więc w sytuacji w której
mamy rząd większościowy nie ma żadnych przeszkód aby ustawę przegłosować.

PARLAMENT

KORTEZY GENERALNE

inicjatywa ustawodawcza: rząd, Kongres Deputowanych (15 deputowanych lub grupa

parlamentarna), Senat (25 senatorów lub grupa parlamentarna), Zgromadzenie Wspólnot
Autonomicznych - z tym że zgromadzenie składa projekt ustawy do rządu, który to rząd
decyduje o tym ustawa jest wykonalna itp. dopiero wtedy ZWA przekłada ją Kongresowi,
inicjatywa obywatelska (500k obywateli, z wyjątkiem ustaw organicznych); mandat wolny,
kadencja 4 lata, występuje zasada incompatibilitas i immunitet poselski.

KWESTIE WSPÓLNE DLA OBU IZB:

1. przewodniczący izby:
- zwołuje sesje, kieruje obradami i czuwa nad ich porządkiem, przestrzeganiem
zwyczajów i tradycji izby.
- reprezentuje izbę na zewnątrz
- przekazuje uchwały podejmowane przez izbę oraz kontrasygnuje kandydaturę
i nominację premiera oraz akt królewski o rozwiązaniu parlamentu.

2. prezydium izby:
- składa się z przewodniczącego, 4 wiceprzewodniczących oraz 4 sekretarzy
- ich kompetencje określają regulaminy izb
- opracowywuje, wykonuje i zarządza budżetem izby

KONGRES DEPUTOWANYCH

izba niższa, od 300 do 400 członków

1. wybór:
- członkowie wybierani są w powszechnych bezpośrednich wyborach
powszechnych, odbywających się do 2 miesięcy po zakończeniu poprzedniej
kadencji
- deputowani wybierani są w okręgach jakim są prowincje metodą
proporcjonalną - każda prowincja ma przydzieloną minimalną ilość mandatów,
a nadwyżka przydzielana jest proporcjonalnie do uzyskanego wyniku
- natomiast w przypadku miast takich jak Ceuta i Melilla wybierany jest jeden
przedstawiciel

2. funkcje, kompetencje:
- Dla uchwalenia, zmiany lub uchylenia ustaw organicznych jest wymagana
absolutna większość członków Kongresu w głosowaniu końcowym nad
całością projektu.
 - (komisjami) uchwala ustawy, zatwierdza budżet, powołuje i odwołuje rząd,
kontroluje władzę poprzez konstruktywne wotum nieufności i wotum zaufania
- wybiera 4 członków Trybunału Konstytucyjnego

SENAT

izba wyższa, 266 senatorów (zależne od ilości mieszkańców)

1. wybór:
- 208 senatorów wybieranych jest w oparciu zasady określone przez ustawę
organiczną każdego regionu autonomicznego. Co do zasady każda prowincja
wybiera 4 senatorów, z wyjątkiem prowincji wyspiarskich, które wybierają 1-3
oraz Ceuty i Melilli, które wybierają po dwóch senatorów.
- Pozostałe mandaty nie są obsadzane w drodze wyborów bezpośrednich, ale
senatorów nominują parlamenty 17 wspólnot autonomicznych. Parlament
każdej wspólnoty może nominować 1 senatora na każdy milion mieszkańców.
W ten sposób obsadzane są pozostałe mandaty (obecnie 58)

2. uprawnienia, kompetencje:
- Senat nie posiada roli kontrolnej w stosunku do władzy wykonawczej
- jego najważniejsza rola sprowadza się (podobnie jak w Izbie Lordów) do
ewentualnego wetowania ustaw wychodzących z izby niższej, które może być
przez Kongres odrzucone bezwzględną większością głosów.
- wybiera 4 członków Trybunału Konstytucyjnego

PROCES USTAWODAWCZY:

1. projekt wnosi się do Kongresu, gdzie w ciągu 15 dni od doręczenia projektu można
zgłaszać poprawki, a odpowiednia komisja stała rozpatruje i głosuje większością
względną (chyba że jest to ustawa organiczna, wtedy obowiązuje większość
bezwzględna)
2. ustawę wychodzącą z Kongresu, przekazuje się Senatowi, który w ciągu 2 miesięcy
(chyba że jest to ustawa w trybie pilnym, wtedy Senat ma 20 dni) może:
- przyjąć ustawę większością zwykła -> ustawa trafia do króla w celu
promulgacji (ma na to 15 dni)
 - wprowadzić poprawki do ustawy -> projekt wraca do kongresu ->
przyjęcie/odrzucenie poprawek większością zwykłą -> przyjęcie ustawy przez
senat -> ustawa trafia do króla w celu promulgacji (ma na to 15 dni)
- złożyć weto ustawodawcze głosowanie bezwzględną większością -> projekt
wraca do kongresu -> odrzucenie weta większością bezwzględną, chyba że
od przegłosowania weta miną dwa miesiące wtedy wystarczy większość
względna.

TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY

12 członków powoływanych przez króla z tym, że 4 na wniosek izby niższej parlamentu, 4 na

wniosek izby wyższej, 2 na wniosek rządu oraz 2 na wniosek Rady Głównej Władzy
Sądowniczej, kadencja 9 lat z tym, że co 3 lata wymieniana jest ⅓ składu izby.

1. uprawnienia kompetencje:
- bada zgodność ustaw i aktów normatywnych o mocy ustaw z konstytucją
- rozpatruje spory kompetencyjne między państwem a autonomicznymi
wspólnotami oraz sporów autonomicznych między wspólnotami
- rozpatrywaniem spraw z zakresu skargi o ochronę praw w związku z
pogwałceniem praw i wolności obywatelskich
- decyzje trybunału są ostateczne i niepodważalne

OMBUDSMAN/DEFENSOR PUEBLO

hiszpański RPO - organ ochrony praw obywateli

1. wybór:
- kandydat przez wyborem jest ściśle sprawdzany, wymagane są wysokie
kwalifikacje i znajomość prawa, nie może pełnić mandatu posła
- powoływany jest przez wspólną komisję izb parlamentu na 5 letnią kadencję
(gwarancja apolityczności) Maksymalnie do dziesięciu dni od utworzenia
komisji, przedstawia ona kandydata na RPO, w pierwszej kolejności Kongres
Deputowanych głosuje ⅗ głosów, po przegłosowaniu Senat określa swoje
poparcie głosując taką samą większością ⅗ - jeśli nie przeprowadzi
głosowania w ciągu 20 dni uznaje się to za zgodę izby wyższej na powołanie
kandydata. Jeśli nie uda się zdobyć większości ⅗, głosowanie przeprowadza
 się w Kongresie Deputowanych większością ⅗, natomiast Senat głosuję
większością bezwzględną.

2. kompetencje, uprawnienia:
- obywatel może zgłosić się do ombudsmana ze skargą lecz muszą one
dotyczyć jednostek administracji państwowej
- pomoc obywatelom w rozwiązywaniu problemów w kontaktach z
administracją, obszar działalność ombudsmana dotyczy całej administracji
rządowej i regionalnej - wszystkie te jednostki mają obowiązek
współpracować z ombudsmanem
- wydaje zalecenia, raporty i decyzje, a także może złożyć skargę konstytucyjną
na organ administracji do Trybunału Konstytucyjnego.
- Ombudsman nie jest organem sądowniczym, jest informatorem, ma
sprawdzać i kontrolować ale nie może egzekwować prawa. Jego zadaniem
jest pomoc i edukacja obywateli a także nagłaśnianie i informowanie o
nadużyciach.

W Hiszpanii każdy region autonomiczny ma możliwość powołania ombudsmana

regionalnego, Ci regionalni mogą współpracować z ombudsmanem mianowanym przez
hiszpański parlament.
 KRÓLESTWO SZWECJI

Szwecja jest monarchią konstytucyjną, z zdecentralizowanym systemem władzy. Konstytucja

Szwecji składa się z 4 aktów: Aktu o formie rządu (określającego rząd i parlament), Aktu o
sukcesji, Aktu o wolności druku oraz Aktu o wolności wypowiedzi.

MONARCHA

Obecnie władcą Szwecji jest Karol XVI Gustaw. Prawo sukcesji tronu Szwecji przysługuje
dziedzicom płci męskiej i żeńskiej panującego monarchy. Jeśli jednak panujący nie posiada
potomka, Riksdag wybiera regenta sprawującego władzę.

1. uprawnienia, kompetencje, funkcje:

- monarcha nie jest zwierzchnikiem sił zbrojnych ani głową kościoła
luterańskiego
- reprezentuje państwo na zewnątrz, wręcza nagrody nobla (z wyjątkiem
pokojowej)
- akty króla wymagają kontrasygnaty ministra właściwego lub premiera
- nie powołuje rządu, nie ma wpływu na parlament sensu stricto, z wyjątkiem
uroczystego otwierania sesji Rigsdagu.
- król nie ponosi odpowiedzialności za swoje czyny, brak odpowiedzialności
karnej i konstytucyjnej.

RZĄD I PREMIER

RZĄD

1. wybór:
- ministrowie powoływani przez premiera, a formę rządu opisuje pierwszy akt
konstytucji
- de facto tożsame z wyborem premiera

2. kompetencje uprawnienia
- ministrowie powoływani przez premiera, a formę rządu opisuje pierwszy akt
konstytucji
- rząd obraduje na kolegialnych posiedzeniach, którym przewodniczy premier
(minimalnie 5 ministrów)
 - rząd zawiera umowy międzynarodowe, które - jeśli determinują zmianę,
uchylenie, stworzenie innej ustawy - wymagają zgody Riksdagu.
- rząd może wydawać rozporządzenia, posiada inicjatywę ustawodawczą ale
wymagają one kontrasygnaty premiera lub ministra właściwego
- rząd - za zgodą Riksdagu - decyduje o użyciu sił zbrojnych.
- rząd dysponuje prawem łaski

3. odpowiedzialność członków rządu:

- (dot. również odwołania premiera) na wniosek 1/10 członków Riksdagu,
przeprowadzane jest głosowanie większością negatywną. Wotum nieufności
co prawda dot. szczególnego członka rządu (Akt o formie rządu, rozdział 13, §
4), przyjmuje się że w ramach solidarnej odpowiedzialności rządu odwołuje
się cały jego skład
- członkowie rządu mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności za
popełnienie przestępstwa w związku ze swoją funkcją jedynie w razie
poważnego zaniedbania swoich obowiązków służbowych. Decyzję o
oskarżeniu podejmuje Komisja Konstytucyjna, a sprawę rozstrzyga Sąd
Najwyższy

PREMIER

1. wybór (Akt o formie rządu, rozdział 6, § 3-6)

- najpóźniej w ciągu dwóch tygodni od wybrania Riksdagu, powinno zostać
przeprowadzone głosowanie.

1. Pierwszy etapem jest przeprowadzenie przez przewodniczącego

parlamentu konsultacji, których celem wyłonienie jest kandydata na premiera.
Najpóźniej 4 dnia od przedstawienia kandydata przeprowadza się głosowanie.
2. Zaakceptowanie kandydatury przez parlament uznaje się w przypadku, gdy
nie więcej niż połowa członków Riksdagu głosuje przeciwko propozycji, jeśli
przeciwko propozycji zagłosuje większośc przyjmuje się, że została ona
odrzucona. Jeśli propozycja została przyjęta, Talman powołuje premiera ->
zjawisko to nazywane jest parlamentaryzmem negatywnym/większością
negatywna, występuje wtedy kiedy wymagane nie jest uzyskanie większości
głosów lecz nie uzyskanie większości głosów negatywnych (niepotrzebne
 utrudnianie głosowania i uczenia się tego!!!, nie rozumiem celowości takiego
systemu XD)

3. Jeśli propozycja zostanie odrzucona, procedurę wskazaną w 2. ponawia się

czterokrotnie. Jeśli w tym czasie nie uda się powołać premiera, przeprowadza
się nowe wybory parlamentarne zwyczajne lub nadzwyczajne (jeśli w 3
miesięcznej perspektywie nie są planowane wybory zwyczajne)

RIKSDAG (parlament unikameralny)

mandat 4 lata, czynne i bierne prawo wyborcze od 18 lat, 349 mandatów (310+39)

inicjatywa ustawodawcza: rząd oraz deputowani (każdy z osobna)

1. wybór (Akt o formie rządu, rozdział 3, § 4-9)

- wybory zarządzane są przez głowę państwa na wniosek premiera
- głosowanie odbywa się w okręgach wyborczych na okręgowe listy partyjne, a
głosy przeliczane są metodą proporcjonalną
- 310 mandatów rozdzielane jest między okręgi na podstawie stosunku liczby
uprawnionych do głosowania w danym okręgu, a w całym królestwie.
- kandydat startując w wyborach startuje wraz ze swoim zastępcą -
waramenem, oddanie głosu na kandydata jest równoznaczne z poparciem dla
jego zastępcy. Waramen zastępuje deputowanego w razie jego nieobecności
a jego kompetencje ograniczają się w kompetencjach deputowanego

1. lokalne (okręgowe) delegatury - wybierane przez gminne ciało partii, a centralne

władze partii nie mogą sprzeciwić się ich wyborowi - zatwierdzają kandydatury
potencjalnych deputowanych oraz ich zastępców (waramenów);
2. Tylko partie, które otrzymały co najmniej 4% głosów w całym Królestwie są
uprawnione do udziału w podziale mandatów. Partia, która otrzymała mniej głosów
bierze udział w podziale mandatów w tym okręgu wyborczym, w którym otrzymała co
najmniej 12% głosów;
3. Mandaty stałe rozdzielane są proporcjonalnie pomiędzy partie w danym okręgu
natomiast mandaty wyrównawcze rozdzielane są tak aby zachować zasadę
proporcjonalnej reprezentatywności tj. był proporcjonalny do liczby głosów oddanych
na partie biorące udział w podziale. Wynikiem tego jest pominięcie w podziale tych 39
 mandatów partii, które przy podziale mandatów stałych uzyskały więcej niż wynika to
z zasady proporcjonalnej reprezentatywności.

2. organy:
● TALMAN - przewodniczący parlamentu
- zarządza porządkiem obrad;
- jest drugą w hierarchii osobą w państwie zaraz po królu, posiada on
określone uprawnienia głowy państwa, z których najważniejszymi są:
wyznaczanie premiera o powierzenie mu misji utworzenia rządu;
- musi być bezstronny więc nie głosuje i nie przemawia w imieniu swojej
partii;
- kieruje pracą konferencji przewodniczących (przewodniczący i jego
trzej zastępcy);
- przyjmuje wnioski i inicjatywy ustawodawcze;
- organizuje pracę w izbach i komisjach.

● KOMISJE:

-> stałe resortowe (16), powoływane na okres kadencji parlamentu i mające

dużą autonomię i wpływ na proces ustawodawczy

-> komisje ad hoc, powoływane do rozpatrzenia konkretnej sprawy

3. kompetencje, funkcje:
● funkcja ustawodawcza:
- tworzenie prawa
● funkcja ustrojodawcza:
- możliwość zmiany aktów konstytucji w drodze głosowania większością
¾ , w obecności co najmniej ½ wszystkich członków parlamentu
● funkcja kontrolna:
- wotum nieufności (1/10 i większość negatywna)
● funkcja kreacyjna
- powoływanie rządu i premiera (większość negatywna)
- powoływanie Ombudsmana
- powoływanie Talmana, szefa kancelarii Riksdagu, szefów komisji
 - powoływanie Komitetu Weryfikacji Wyborów

OMBUDSMAN (od 1809)

1. wybór:
- 4 rzeczników wybierany jest przez Riksdag na 4 lata. Wybierany jest ich szef
oraz jen lub więcej zastępców (zastępcy na 2 letnią kadencję - wymóg
posiadania doświadczenia bycia ombudsmanem). Wybory przygotowywane
są przez Komisję Konstytucyjną.

2. funkcje kompetencje:
- przedstawia Komisji Konstytucyjnej przedstawia on coroczny raport ze swoich
działań
- kontroluje działania administracji, jego rola wzrosła po tym jak część
kompetencji króla została przekazana parlamentowi
- Ombudsman odpowowiada przez Riksdagiem, musi być apolityczny
- organy administracji państwowej mają obowiązek współpracy z
ombudsmanem
- nie ma prawa sankcji, nie jest sądem
- może badać sprawy z własnej inicjatywy, na wniosek parlamentu oraz na
wniosek obywatela
 KONFEDERACJA SZWAJCARSKA

Zasada federalizmu szwajcarskiego opiera się na 26 równych sobie kantonach

posiadających własne parlamenty, rządy, konstytucje oraz prawo. Kantony samodzielnie
(podobnie jak regiony autonomiczne w Hiszpanii) samodzielnie określa zakres swoich
kompetencji we własnych konstytucjach -> rząd federalny, może przejąć od kantonu tylko te
kompetencje, które określone są przez konstytucję federalną. Konstytucja federalna ponadto
wymaga od federacji strzeżenia samodzielności kantonów, a także gwarantuje im udział w
tworzeniu prawa i woli konfederacji.

Przyczyną tak dużej autonomii kantonów jest historia Szwajcarii, która utworzona została
oddolnie przez gminy i kantony, zawierające pomiędzy sobą umowy mające zabezpieczyć je
przed najeźdźcami. Skutkiem tego jest to, że to państwo czerpie od kantonu swoje prawa, a
nie kanton od państwa, które to ma jedynie utrzymać strukturę instytucji państwa. (większość
relacji kanton-konfederacja opisuje Tytuł 1 i 3 Ustawy Zasadniczej Konfederacji Szwajcarskiej)

● istotne cechy federalizmu szwajcarskiego:

- Materialna autonomia kantonów w określaniu i wykonywaniu ich zadań.
Materialne współdziałanie, w spełnianiu zadań federacji. Kantony
współpracują ze sobą, aby spełniać wspólne zadania federacji.
- Materialna autonomia kantonów w określaniu, pobieraniu i przeznaczaniu ich
dochodów i tym samym materialna odpowiedzialność za finansowanie zadań.
Każdy kanton sam dysponuje swoimi finansami, ale jest też odpowiedzialność
za dobro federacji.
- Materialna autonomia kantonów w określaniu organizacji i politycznego
działania. Postępowanie konstytucyjne i ustawodawcze.
- Materialne upoważnienie kantonów do współdziałania w kształtowaniu woli
federacji. Każdy kanton jest reprezentowany w Radzie Kantonów.
- Szerokie współdziałanie federacji i kantonów.

KONSTYTUCJA

- składa się z preambuły oraz 6 rozdziałów (Tytułów)

Konstytucja sztywna, której zmiany dokonuje się w podwójnym referendum:

inicjatywa ludowa zgłoszona przez 100 000 obywateli, wysunięcie propozycji zmiany
całkowitej przez którąś z izb parlamentarnych, uchwalenie nowej konstytucji przez
parlamentarzystów.
Referenda odbywające się w przypadku zmiany konstytucji:

1. referendum ogólnokrajowe - wszyscy obywatele mogą wziąć udział w referendum,

do zaakceptowania zmiany wymagana jest większość głosów - brak wymogu
kworum.
2. referendum kantonów - podobnie jak referendum ogólnokrajowe z tym, że odbywa
się w kantonach - również wymagana jest większość względna

Rodzaje referendum ogólnie:

1. referendum fakultatywne (na żądanie 50 000 obywateli lub 8 kantonów) odbywa się
przy:
- ustawy federalne, ustawy federalne uznane za pilne
- uchwały federalne, o ile przewiduje to konstytucja lub ustawy
- umowy międzynarodowe.
2. referendum obligatoryjne odbywa się przy:
- zmianie konstytucji federalnej,
- przystąpienie do organizacji zbiorowego bezpieczeństwa lub do wspólnot
ponadnarodowych,
- przypadku ustaw federalnych uznanych za pilne, które nie mają podstaw
konstytucyjnych i których czas obowiązywania przekracza rok

WŁADZA WYKONAWCZA

RADA FEDERALNA/ZWIĄZKOWA

1. wybór:
- rada składa się z 7 członków wybieranych przez Radę Narodową w momencie
rozpoczęcia kadencji parlamentu, jednocześnie kadencja Rady Federalnej jest
równa kadencji Rady Narodu (izba niższa)
- cenzusy kandydatów rady są ściśle określone: muszą zostać wybrani
przedstawiciele 4 największych partii (chadecy+socjaldemokraci),
przedstawicielami najbardziej licznych kantonów (Zurych, Berno, Vaud) oraz
muszą być oni przedstawicielami głównych grup językowych/urzędowych
(niemiecki, francuski, włoski, romansz)
- w przypadku wakatu w Radzie, parlament dokonuje wyboru uzupełniającego
- członków rady obowiązuje zasada incompatibilitas, oraz nie mogą w niej
zasiadać osoby spokrewnione/spowinowacone
2. funkcje, kompetencje:
- rolą rady jest planowanie i koordynowanie działalności państwa poprzez
siedem stałych ministerstw (Spraw Zagranicznych, Spraw Wewnętrznych,
Sprawiedliwości, Obrony, Gospodarki Krajowej, Finansów, Komunikacji.),
których szefami są członkowie Rady Federalnej.
- opracowuje budżet, podpisuje oraz ratyfikuje umowy z uprzednio wyrażoną
zgodą Zgromadzenia Federalnego
- może wyrażać sprzeciw wobec umów zawieranych pomiędzy kantonami jak i
pomiędzy kantonami a innymi podmiotami środowiska międzynarodowego
- odpowiedzialność: Rada Federalna nie podlega odpowiedzialności
politycznej, szwajcarska ustawa zasadnicza nie przewiduje instytucji
wotum nieufności. Członkowie rady podlegają jednak odpowiedzialności
karnej, a postępowanie może zostać wszczęte po uprzednim uzyskaniu zgody
Rady Federalnej lub zgody samego oskarżonego. -> brak wotum nieufności
oznacza że Rada de facto nie może zostać w żaden sposób rozwiązania, a jej
kadencja skrócona.

3. organy - de jure osobne elementy władzy wykonawczej (rada federalna + prezydent

+ wiceprezydent) ale zawarte i wybierane w Radzie Związkowej:

PREZYDENT

1. wybór:
- prezydent wybierany jest co roku na roczną kadencję, spośród członków Rady
Federalnej, zwyczajowo wybierani są wszyscy członkowie Rady w kolejności
długości piastowania urzędu ministra
- po wyborze, prezydent nadal pozostaje szefem ministerstwa, którym kierował
przed objęciem urzędu prezydenta
- wybór prezydenta jest jednoznaczny z wyborem wiceprezydenta, który
zazwyczaj zostaje w kolejnym roku prezydentem. Występuje roczny okres
przerwy - prezydent nie może zostać w kolejnym roku ani prezydentem ani
wiceprezydentem
 2. kompetencje:
- reprezentuje państwo na zewnątrz, przyjmuje przedstawicieli innych państw
- może wygłosić orędzie do narodu oraz bierze udział w uroczystościach
państwowych
- jego przywództwo sprowadza się głównie do formalizmów (zarządzanie
posiedzeń rady itp.), brak mu typowych uprawnień głowy państwa (prawo
weta, łaski, kontrasygnaty czy nadawania odznaczeń)
- nie jest on jednak premierem, przewodniczy jedynie Radzie Federalnej, która
jest komitetowym organem władzy wykonawczej (system
parlamentarno-komitetowy)

PARLAMENT

inicjatywa ustawodawcza: każdy deputowany obu izb, frakcje parlamentarne, komisje

parlamentarne oraz Rada Związkowa, mandat wolny, obowiązuje immunitet, dla ważności
obrad wymagana jest obecność większości członków izby (50%+1)

KWESTIE WSPÓLNE DLA OBU IZB:

1. funkcja legislacyjna:
- wydaje rozporządzenia, ustaw oraz uchwał
- postępowanie ustawodawcze obydwa się w obu izbach, a warunkiem jej
przyjęcia jest przyjęcie przez obie izby projektu w jednakowym brzmieniu
- tekst przyjęty trafia do komisji redakcyjnej, która przygotowuje teksty ustaw w
językach urzędowych
- ustawy podpisuje przywódca izby parlamentarnej lub minister właściwy

2. funkcja kreacyjna (wspólne posiedzenia izb):

- wybiera skład Rady Federalnej na początku każdej kadencji parlamentu
- wybiera prezydenta oraz wiceprezydenta
- wybiera cały skład (39 sędziów) Najwyższego Sądu Federalnego na 6 letnią
kadencję
- wybiera głównodowodzącego armią na czas wojny
3. funkcja kontrolna (de jure):
- na początku kadencji Rada Federalna zobowiązany jest do przedstawienia
planu finansowego oraz swojego planu politycznego - expose, lecz w
Szwajcarii nie jest przeprowadzane nad nim głosowanie. Na koniec kadencji
ma miejsce jego podsumowanie i dyskuja nad realizacja.
- Rada Federalna zobowiązana jest składać coroczny sprawozdanie ze swojej
działalności oraz poziomu realizacji planu finansowego
- Deputowany może składać interpelacje pod adresem rządu jako całości, który
zobowiązany jest do odpowiedzi na wniosek w czasie kolejnej sesji. W Radzie
Narodowej występuje również “godzina pytań”, w ciągu której zadawane są
pytania o sprawy bieżące.
- komisja parlamentarna bada zgodność ustaw z konstytucją

4. funkcja administracyjno-organizatorska:
- parlament posiada prawo łaski
- współdziała w ramach konfederacji i nadzoruje relacje pomiędzy kantonami i
federacją. Zatwierdza również zmiany terytorialne pomiędzy kantonami.

RADA NARODU

izba niższa, 4 letnia kadencja

1. wybór:
- izba składa się z 200 deputowanych wybieranych w kantonach, gdzie ilość
mandatów przypadających na kanton = okręg, są proporcjonalne do liczby
mieszkańców kantonu.
- wybory w większości kantonów odbywa się metodą proporcjonalną, natomiast
w kantonach delegujących jednego deputowanego, mają miejsce wybory
większościowe.
- sposób wyboru/lista wyborcza: każdy wyborca dysponuje tyloma głosami,
ilu jest kandydatów w okręgu wyborczym. Może on głosować na następujące
sposoby:

- głosując na każdego kandydata preferowanej przez siebie listy. Każdy

kandydat otrzymuje jego głos lub tylko na pewnych kandydatów, przez
skreślenie innych
 - skreślenie tylko pewnych kandydatów, a w ich miejsce mogą zapisać innych
kandydatów z tej samej listy (kandydat otrzymuje wtedy 2 głosy), a ta
preferowana lista otrzymuje komplet głosów

- skreślenie tylko niektórych kandydatów z wybranej listy, a w ich miejsce

wpisanie kandydatów z innych list. Wtedy głosy na nie określonych
kandydatów przypadają preferowanej partii, natomiast głos oddany na
wpisanego kandydata przyznawany jest partii, na liście której widniało jego
nazwisko. - > metoda zwana “pióropuszem”

RADA KANTONÓW

izba wyższa, kadencje poszczególnych deputowanych i tryb ich wyboru określa kanton, z
którego ramienia jest on wybierany

1. wybór:
- izba składa się z 46 członków delegowanych z kantonów. Dwadzieścia
kantonów deleguje do dwóch reprezentantów do Rady Narodu natomiast
pozostałe 6 ( Bazylea-Miasto, Bazylea-Okręg, Obwalden, Nidwalden, Appenzell
Ausserrhoden oraz Appenzell Innerrhoden) delegują po jednym kandydacie.
- delegaci wybierani są w powszechnych wyborach odbywających się w
kantonach, równolegle z wyborami do Rady Narodu.
- dwie tury, w pierwszej wymagana jest większość bezwzględna, natomiast w
turze drugiej wymagana jest większość względna

SĄD FEDERALNY

1. wybór:
- sąd składa się z 39 członków wybieranych na 6 letnią kadencję przez
parlament
- przy wyborze sędziów Sądu Federalnego Zgromadzenie Federalne
uwzględnia reprezentację języków urzędowych.

2. funkcje, kompetencje:
- rozpatruje skargi na naruszenie praw konstytucyjnych;
- rozpatruje skargi na naruszenie autonomii gmin i innych gwarancji kantonów
na korzyść korporacji prawa publicznego;
- rozpatruje skargi na naruszenie umów międzynarodowych lub umów
kantonów;
- rozwiązuje publicznoprawne spory między Federacją a kantonami lub między
kantonami.