belangrijkste begrippen geschiedeniswerkplaats leerjaar 1

gilde een vereniging van mensen met hetzelfde beroep in een stad
staten-generaal vergadering met vertegenwoordigers van de standen van alle provincies
centralisatiepolitiek manier van bestuur waarbij dit vanuit één plaats geregeld wordt en overal in het
bestuursgebied dezelfde wetten en regels gelden
stadstaat stad die zichzelf en het omliggende gebied bestuurt
landbouw-stedelijke samenleving waar de meeste mensen leven van landouw, maar waar steden met handel en
samenleving ambacht ook belangrijk zijn
middel van bestaan manier waarop mensen in leven blijven en aan voedsel komen
ambacht maken van producten met de hand en eenvoudige gereedschappen
agrarisch-stedelijke maatschappij waarin de landbouw het belangrijkste middel van bestaan is, maar waar steden
samenleving een belangrijke functie hebben
agrarische samenleving maatschappijvorm waarin landbouw het middel van bestaan is

staat land met duidelijke grenzen en een duidelijk bestuur

eenheidsstaat land dat bestuurd wordt vanuit één plaats en waarin overal dezelfde regels gelden
ambtenaar iemand in dienst van het bestuur (van een land of stad)
status/aanzien hoe belangrijk iemand is in de ogen van anderen
sociale laag een bepaalde bevolkingsgroep in een samenleving
polytheïsme godsdienst waarin meerdere goden worden vereerd
slaven mensen die het bezit zijn van een ander en niet vrij zijn en geen rechten hebben
kolonie 1. overzees gebied dat bestuurd wordt vanuit een veraf gelegen land (‘moederland’)
2. nederzetting van mensen die zich van elders gevestigd hebben
monarchie staat met één vorst

aristocratie bestuursvorm waarbij weinig/enkele mensen de baas zijn, vaak rijke mensen (edelen)

democratie bestuursvorm waarbij het volk de eigen bestuurders kiest

burgerrecht recht om mee te mogen beslissen in de atheense volksvergadering

stadstaat stad met het omliggende platteland (stad en ommeland) die zichzelf bestuurt.
koning heerser over een gebied die opgevolgd wordt door een familielid

republiek land dat geen koning of keizer heeft

monotheïsme godsdienst waarin maar één god wordt vereerd

staatsgodsdienst (meestal enig toegestane) officiële godsdienst in een land

standenmaatschappij maatschappij (ook wel: samenleving) met een maatschappelijke indeling (ook wel: sociale
gelaagdheid) in standen, waarbij groepen aparte (voor)rechten hebben

stand groep met vaste sociale positie en speciale rechten

geestelijkheid verzamelnaam voor alle mensen die behoren tot de (katholieke) kerk

adel edelen: mensen met voorrechten die op grond van hun hogere afkomst een titel hebben,
zoals graaf, hertog of ridder

burgers in middeleeuwen: inwoners van stad met stadsrecht. tegenwoordig: inwoner van een staat
met burgerrechten.

leenstelsel/ feodalisme middeleeuwse vorm van bestuur, waarbij de koning grond uitleent aan de adel die hem in
ruil helpt met het bestuur en het leger.

horigheid systeem waarbij boeren verplicht op een stuk land wonen en werken dat eigendom is van
een heer.

leenman geestelijke of edelman die een vertrouweling van de koning is en grondgebied van hem in
leen heeft gekregen

leenheer grondbezitter die grond uitleent om zo zijn rijk te kunnen besturen

domein eigen gebied waarover een heer de baas is

herendiensten klussen die voor de heer gedaan worden

zonde slechte dingen die mensen doen

continuïteit als iets niet of bijna niet verandert

economie manier om aan voedsel of andere dingen te komen

revolutie grote verandering

hiernamaals leven na de dood

macht als je anderen kunt laten doen wat je wilt

sociaal gaat over groepen mensen in de samenleving

belasting wat mensen moeten betalen aan het bestuur

waarde wat mensen belangrijk vinden

politiek heeft te maken met het bestuur

overheid regering, bestuur

elite kleine groep van mensen met aanzien

verdraagzaamheid/ toestaan van andere culturen en meningen

tolerantie

bisschop godsdienstig leider van een kerkprovincie

paus bisschop van rome en leider van de katholieke kerk

expansie uitbreiding

erfelijk als iets van ouders op kinderen overgaat

gezag macht, overwicht

klooster woonplaats van monniken en nonnen

monnik geestelijk die afgescheiden van de samenleving woont

privilege speciaal recht, voorrecht

profeet boodschapper

ketter christen met een afwijkend geloof

aflaat opheffing van straf

derde stand burgerij

parlement volksvertegenwoordiging

staatsvorming als een land steeds meer als eenheid wordt bestuurd