Dhelpra Kozmike (Botuar)

---------------------- Mefail Ganiu ----------------------------------------------------------------------------------------- Dhelpra Kozmike -------------------------
Mefail Ganiu Shelegu, çobani dhe dashi
Lart në mal, diku në stan,

Zë qeth dhentë një çoban.
Dhelpra kozmike I përveshur gjer në llërë,
E shkon tufën në gërshërë.
Mbaron shqerrat edhe dhentë,

Një sheleg e loz nga mendtë.
Rend ta kapi, por më kot.

Plot një orë s’e ze dot.
Del zë vend në fund të dera.

Nxjerr nga vatha dhen e shqerra.
Dhe aty e arta dorë

Botimet Toena Zë qeth deshtë me këmborë.
ISBN 99927 I 239 2
1
Cjapi dhe ujku
Na ish njëherë një cjap,

Midis tyre rri shelegu, Një cjap me brirë, i prapë.
Mbledhur shuk, diku te shtegu.
Nga boja, krejt çilak,
Një dash i madh e me brirë I trashë e topolak.
E qëllon, e ngjesh në trirë.
I lartë, për samar,
Shkon i ndan atje çobani Nga koka, krejt gomar.
Dhe i flet këtij shejtani:
Me mjekër dhe qibar,
-Vetë kërkove, o qaflesh, Përçor dhe legjendar.
Të qethesh këtu me desh.
Me brirë vriste cjapi
Dhe s’binte te kasapi.
2
I shpejtë si shigjetë, Samarë të rinj

I vriste krejt kopetë.
Në sy u binte lotë, Një karvan me ca gomarë,

U shkelte mbi kullotë. Me kapistër e samarë,
Nga një mal, me dru ngarkuar,
U hapte plagë në trup, Po zbriste duke rënkuar.
U shkelte përmbi sup.
Mbi shkëmb u ngrit një ditë, Të ngarkuar që me natë,

U lidh me perënditë. I kapi rruga e gjatë.
Me plagë i bën samari,
Nën shkemb i mblodhi dhitë Po kaluar shkon pronari.
Dhe tha: - do bëhem prift!
Por, hop, një ujk mbi kokë, Duke zbritur, pas një bregu,
E pret, e shtrin në tokë. Rruga i nxori te shtegu.
- Quksh! – i komandon pronari
E çan dhe zë i thotë: Dhe zbret barin nga samari.
-Të bëhesh dhe dhespot,
Po të lashë unë gjallë

O cjal, me sy në ballë!
3
I grazhdon aty në shesh Lejleku, gomari,

Dhe mbushi llullën vesh më vesh. Sorkadhja dhe Luani
I shet drutë me flori,
Mbushet plot me krenari.
Në një avion pasagjerësh
Udhëtonin lart në qiell
Pastaj, hop, e zgjidh kuletën Disa kafshë, fis bejlerësh,
Dhe i fton: - Gëzoni jetën! Verës, një ditë me diell.
Se tani, për ju gomarë,
Do të blej të rinj samarë.
Udhëton një bir gomari,
Një lejlek dhe një qen stani.
Me sfungjer dhe jo me kashtë. Larg prej tyre rri proanri,
Do të vijnë që nga jashtë. Kryetrimi, mbret luani.
E merr fjalën një veshgajtë:
- Mbi samar litarë të gjatë.
Rruga është mjaft e gjatë,
Dhe barrën dyfish të rëndë Por aty ka restorant.
Kështu na vijnë dhe mendtë. Shërben një zonjë e lartë,
Një sorkadhe e një kursant.
4
Del papritur kamarierja

Dhe e prish monotoninë. Shkoi fjala tek i zoti,
Del artistja, elegantja. Trim luani shpejt u vrenjt.
Del shpalos bukurinë. Dhe nga dhembja rrodhi loti:
- Sorkadhen e kam të shtrenjtë!
Sorkadhja me tabaka
Shkon dhe merr porosinë. Aty e mbyti zemërimin
Fol e qesh e bëj shaka, Dhe sherrin e largoi.
Me këdo në tavolinë. Por ia shtuan hidhërimin,
Dikush thellë e lëndoi:
Shkon te këndi, te lejleku,

Zgjon çapkënen, dashurinë. -Sot sorkadhen, mu në faqe,
Fët, ai me krah e preku, E ka puthur dhe veshgjati!
Ia puth faqen, bukurinë. Dhe tani kërkon paqe! –
Mbreti çmendet nga inati.
Dhe s’i ndahej me lejleku I xhindosur shkon te dera,

E puthi dhe dy tri herë. Të gjithë jashtë i flaku.
Supet dhe brirët ia preku, Dy u nisën nga humnera,
Por, shpejt, fjala mori erë... Një hap u hap porsi zambaku...
5
Dhe aty paska qëndruar!

Gomari dhe qeni ranë, Xhelati dhe gjarpri
Duke zbritur të tmerruar,
Një re të zezë çanë.
Një xhelat katil, gjak’sor,
I flet qeni shokut pranë: Ngre hanxharin në një dorë,
-Çfarë na bëre, o veshgjatë?! Përmbi trungun e përgjakur,
Pse e lype vetë belanë, Mbi gjarprin e porsakapur.
Kur i ke krahët e thatë?!
Gjarpri, ngjeshur përmbi trung,

Pa shiko si fluturoi, Zë lëviz dhe bishtin tund:
Ky, lejleku krahëartë. -Ndalo pak, more xhelat!
Ne u shembëm te përroi, Ke mbi kokë një sopatë.
Ai mbeti atje lart.
Fap, xhelati kokën ktheu

Gjarpri nga trungu kërceu
Dhe dhëmbët ia ngul në kokë.
E helmon e shemb në tokë.
Pataj qesh e bishtin tund:

-Dyluftimi mori fund.
6
Me telat e çiftelisë
Miqësia e njeriut I jep gaz, dritë shëpisë.
me gjarprin Muzika më prek në zemër,
Do ta bëj njeri me emër.
Dikur, një gjarpër ogurzi,
Zuri miqësi me një njeri.
Njeriu kishte djalë, E ke djalë me talent,
S’i kthente kurrë një fjalë. Ma jep mua amanet.-
Dhe njeriu e besoi,
Peng te gjarpri e dhuroi.
Eh! I jepte gaz shtëpisë.
Dhe telat e çiftelisë
I mbushte me cicërima. E merr gjarpri te shtëpia,
Me dy sy si vetëtima. Fillon këngën çiftelia.
Dhe nga dita telat drishen,
Gjarpërinj në valle mblidhen.
Gjarpri ishte kërcimatar,
Plot me prona, qe pronar.
Me njerinë flet një ditë: Ikën vitet. U rrit djali,
-Ke një djalë porsi dritë. Për babanë e marr malli.
U mërzit dhe, hop, një natë
Merr në dorë një sopatë
7
Dhe me vrull qëllon pronarin, Njeriu dhe ariu

Por në bisht e pret të marrin.
Gjarpri dhembjen e duroi
Edhe djalin e kafshoi Njëherë një njeri,
Shkon mik te një ari.
Me gaz u mbush ariu:
Dhe në vend e la të vdekur. -Më erdhi mik njeriu!
Pastaj thellë na qenka prekur!
Dhe shkon ngushëllon njerinë:
-Them ta mbajmë miqësinë! Për darkë kam gosti,
Me mjaltë e lajthi.
Njeriu u kënaq
E pret njeriu në mort, Dhe mjalti u bë paq.
E pret me kafe e gotë.
E pret me zemër në dorë,
E përcjell gjer në sinorë. Pastaj ranë gjumë.
Në shpellë s’kishte gunë.
Ariu i bëri shtrat
Pastaj, hop, koburen nxjerr. Në gjoks, nën lesh të gjatë.
Në kokë nishan merr.
–Në zemër na ka helmuar,
Kjo miqësi e mallkuar. Si qengj zë fle njeriu
Nën lesh e frymë ariu.
Zë dridhet kur hap dita:
Ti, ashtu me bisht të prerë, -Për darkën u habita
Im bir i vdekur me zeher.
Kjo miqësi sot ka vdekur,
Merr tani, si peng, një hekur!
8
Sytë i hap ariu

S’ma ka bërë njeri. Dhe kthetrat nga njeriu:
Veç era vjen ari. Eh! Plaga m’u shërua,
U prek kafsha e gjorë, Por fjala s’u harrua.
Dhe merr shpatën në dorë:
Më dhemb fjala si plumbi!-

Merre shpatën, or djalë, Dhe, fap, durimin humbi.-
Më bjer, këtu në shalë! Tani më prit, or mik
Më hap këtu një plagë Kudo më ke armik!
Dhe ik nga shpella larg!
Ngushtë u zu njeriu,
Nën shpatë u shtri ariu...
Takohen pas ca vitesh
Nën mal, diku në shesh.
Flet njeriu i pari,

Aty pas një gomari:
-Po ndihem i gëzuar
Që je shëruar.
9
Dhelpra dhe bijat
Dhe ç’të shihte, përmbi prush

Një dhelpër, kur u plak, Piqej mishi. Dhe në fushë
Për bijat ra në merak:
Rrinin shtrirë lepurushët:
Nuk e di, unë e mjera, -Po gatuajmë për arushët.
Sa bija ngjajnë nga dera.
Shko ti, do vijmë pas pak!-
S’e di ku e kanë fatin, Qeshi nëna, dhelpra plakë:
Jam në hall t’u jap zanatin.
-Unë qaj t’u jap zanatin,
Këto fjalë po thosh plaka, Ato vjedhkan tërë fshatin!
Kur mbi fushë ia behu flaka.
-Unë qaj mos i gjej vdekur,
Rendi plaka dhelpërisht, Ato vidh e mish të pjekur!
Rendi zjarri në lirishtë
Në lirishtë dhe në diell
E shkokan mishin në hell!
10
Dhelpra në balonë
Rrezja dhe hëna

Një dheplër inteligjente,
Një rreze çapkëne Dikur, hipi mbi balonë
Ndriste dritë hënë: Dhe u ngrit lart mbi qytete,
Mbi pulari qëndron.
-Ç’je verdhur si ftua?
Mos vuan për mua? Mbeti bota e habitur,
Dolën pulat, për ta pritur.
Pse rri e kërrusur, Mblidhen poshtë porsi bletë,
Me zemër të ngrysur? Dhelpra del i zë me rrjetë.
Ty, kush të ka zënë Pastaj shkoi në një fshat,

Pronën, zonja hënë? Zbriti mbi një lis të lartë,
Në pjergull me rrush të pjekur.
Cili yll të preu Pastaj foli lart e velur:
E zjarr të rrëmbeu?
-Ka gabuar ime gjyshe,
Cili yll të shqeu Puna e rrushit qënka ndryshe!
Nga mëmëdheu? Pjekja filloka nga maja,
Këtu paska qenë belaja!
Xhindi, komunizmi,-
Flet hëna te prizmi Po ajo e pa nga fundi
Dhe s’vuri një rrush në gojë,
I një trungu yjor, S’e la rehat dhe katundi,
Me thika në dorë. Vate e vuri në lojë.
11
Dhelpra kozmike Qerrja, rrota dhe boshti
Në një rrugë plot me baltë

Dhelpra hipën mbi raketë Shkon një qerre mjaft e lartë.
Dhe, vërtik, ngjitet mbi retë. Papritur, një përrua,
Krejt nga balta u mbulua.
Shkon e ulet mbi planete,
Kthehet, hedhe rrjeta mbi shtete. I flet boshti rrotës:
-U bëre gazi i botës!
Noton dhelpra kozmike, T’u nxi faqja, moj, t’u nxi!
Zë hedhe plumba Amerike. T’u bënë brinjët bërsi!
Noton dhelpra kozmike, Midis rrotës flet një copë:

Sjell armë. Vrasje kozmike. -Çfarë bën ti që je në kokë?!
Mos e mbaj hundën përpjetë,
Pastaj kthehet nëpër re, Ty po të tërheqin qetë.
I zë kafshët në fole.
Ti je mbështetur në zgjedhë,
I zë pulat në furrikë, Por je bërë dyllë e verdhë.
Shkon i pjek në Amerikë Kur, fap, zgjedha u largua,
Ra dhe boshti në përrua.
12
Nën breg e mbi breg,

E ndjek gjer në shteg.
Dhelpra tregëtare Trak, dhelpra qëndroi,
Hop, një zë kumboi:
Kryekafsha dhelpër, -Eni te qymezi,

me një qerre thekër, Se erdhi këndezi.-
del diku në treg, Fët e fët si bletë,
ku dielli djeg e pjek. Pulat vrap, me fletë.
Vjen aty, i pari,

Majë një gomari, Mblidhen hanë thekër,
Kuqaloshi, gjeli, Dhelpra vrap, me kthetër!
Ai më dembeli.
Blen nga zonja dhelpër,

Plot, dy thasë me thekër.
Thasët i ngarkon
Dhe bën lart në fron.
Rrugën merr me gaz,

Tregu mbetet pas.
Dhelpra, tinës-tinës,
I vihet pas shpinës.
13
Ujku, derri dhe ariu,

Dhelpra mbron paqen Mushka, dashi, gjeli, miu,
Blenë pushkë dhe granata.
Dhelpra: -Paqe. Vetëm paqe Iku paqja, ra mandata.
Kam në sy, në ballë në faqe.
Do ju mbroj me trimëri, Plasi gjaku rrëke,
Do ju sjell liri! Liri! U mbush vendi me rrufe.
U gjakosën dhen e shqerra,
Nuk ka vend në zemër frika, Vriten tigra, buaj, derra.
Po të keni në dorë thika.
Blini pushkë, tanke, topa, Zë dhe gërhet zonja dhelpër:
Kështu ka liri Evropa. -Ju, dikur trima me mjekër,
Tani jeni kufoma,
Këto pushkë si vetëtima Do t’ju pjek, t’ju vijë aroma.
Janë bërë vetëm për trima.
Bli, ti ujk. Bli, ti ari
Dhe kushdo që ka trimëri.
Dhe t’ju zbardhen ato faqe

Dhe kudo do keni paqe. -
Kaq tha dheplpra në kuvend
Dhe fjala zuri vend.
14
Diku, egër
Mbreti tigër
Dhelpra Rri në krah,
dhe ushtria e kafshëve Pret një gjah.
Ngrihet dhelpra,
Zonja dhelpër, Më e vjetra,
Me ca mbretër Kryembret,
Mbledh një natë Nis e flet:
Një shoqatë.
-Plot një jetë
Pranë dhelprës, Prish foletë.
Rreth kuletës, Mbyta gjela,
Rri azgani, Hëngra thela.
Mbret launi.
Por u plaka
I uritur, Dhe u mpaka.
Veshëngritur, Pa takat,
Ulet pret rri në shtarat.
Ujku mbret.
U mendova,
Diku pranë Pleqërova:
Rri mënjanë Një mendim,
Më i riu, Për bashkim.
Mbret ariu.
15
Mbretëri! Krejt, sa jemi

Një ushtri, Këtu, të kemi
Një të kemi, Një ushtri
Krejt të jemi. Për liri.
Mbretëri! Krejt me trima,

Kjo ushtri Vetëtima
Do jetë Sytë dhe armët,
Si rrufetë. Erë këmbët.
Krejt, sa jemi Gjeneral,

Do të kemi Kardinal,
Pula, lepuj Vë një gjarpër
Nëpër shekuj. Krejt të ashpër.
Paqe! Paqe!
Nder në faqe.
Krejt sa jemi
Do të kemi:
Tituj, prona,
Napolona
Dhe madona.
Çdo gjë, jona!
16
Kali i qyqes krahët rrahu,

Dhelpra dhe kali i qyqyes Këmbësor u bë te gjahu.
Me dhelprën u shtrua shesh,
Kali i qyqes pendëbardhë Me vezë, mirë u ngjesh.
Vjen e ulet mbi një dardhë.
Diku rreth, nën një fik të egër, I tha dhelpra: -Je me fat.
Në kuvend e fton një dhelpër: Po kërkoja një argat.
Për pazarin, merret vesh,
Mirë se vjen, o shtegëtar! Një darkë shpërblim do kesh.-
Kemi kohë, s’jemi parë.
Nga goja s’të kam lëshuar, Kali hesht, mendohet pak.
Bukurinë ta kam çmuar. -Një vakt bukë. S’japka pak!
Eh, sa fat që paskam unë,
Je talent, gjeni i rrallë, Sa liri do kem në punë!-
Fluturon dhe je në ballë.
Lum ti, or shpend! Lum si ti, I flet dhelpra si nën vesh:
Fluturon mbi mbretëri. -Jam e zonja, mbretëreshë.
Më nderon qenia me ty,
Eja, eja, or lum miku, Jemi të mëdhenj të dy.
Eja rrimë, pak te fiku!
Eja se s’të pres në besë, Na ndan vetëm profesioni.
Kam bakshish për ty ca vezë. Ju dini të fluturoni,
Por dhe ne si këmbësorë
Çajmë malet në dëborë.
17
Pradaj lidhu fort tek unë, Dhelpra me kryq

Se këtu do të gjesh punë.
Pa shiko tek ai plepi, Dikur, një dhelpërak
Te një çek në formë xhepi. Nga pulat rrinte larg.
Besonte Zot e Krisht,
Është çerdhja me pëllumba, Në krime s’kishte gisht.
Por s’dua ti vras me plumba.
Prandaj nisu bukurosh, Me kryq e Krisht në zemër,
Trimërinë do ta gëzosh. U bë me famë e emër.
Dikush thotë një ditë:
Kali i qyqes nuk përtoi, - E zbritën perënditë.
Mbi pëllumba fluturoi.
Vezë e zogj mori me kthetra E sollën midis nesh
Dhe gjakosur u bë si dhelpra. Të na prijë në meshë.
Ta vëmë prift në kishë,
Ta ngopim me bakshishë.-
Kështu u tha, kështu u bë,

Asnjë nuk nxori zë.
Dhelpëraku plot gaz:
- Mëkatet mbeten pas...
18
Dhelpra me lak në fyt
Këtu, po marr murgeshë, Një dhelpër, mjaft tinzare,

Një dhelpër burrëreshë, I vërtitet një are,
- Kështu u tha, u bë Ku piqet misër i bardhë,
Asnjë nuk nxori zë. Kërkon vrimë në gardh.
Me kryq e Krisht në zemër, Dhe shpejt, diku nën ferrë,

U bë me famë e emër. Kalon nën gardh si erë.
E ku s’shkonte vula? Fësh, fësh, ca kallëza zhvesh
Po kurrë s’vodhi pula. Dhe shtrohet ha në shesh.
Veç natën, dhelpëraku, Nga misri del e velur,

Në tru prishet nga gjaku. Nga shtegu më e çelur.
Aty, nën kryq e Krisht, Kur futet në zabel,
Lutet prifti me bisht: Në fyt e zë një tel.
-Tani, zonja murgeshë, Tel i trashë. Një lak:

M’i sill pulat në meshë. -Për misrin po marr hak.
Nën kryq e veladon Tani më bjer ndër këmbë,
Parajsën e tregon. Se je me shpirt ndër dhëmbë.
19
Krijo me ta shoqatë,
-O lak! I madhi lak! Të kesh litar të gjatë,
Më ler liri dhe pak! -Dhe dhelpra nuk nguroi,
Më fal dhe mos më mbyt, Shpejt kushtet pranoi.
Më ler liri te sytë!
Thërret plot egërsira:
-E nderuara dhelpër! -Këtu ju vjen e mira!
Në lak jetojnë mbretër. Këtu na mbillni paqe!
Kush nderon pronarin, Mi zbardhni këto faqe!-
Të lirë e ka litarin.
Por larg, natë e ditë,
-Më pri, i madhi lak! një çifte rri në pritë.
Sot hilet do t’i flak. Dhe nga i madhi stan,
-Dëgjo tani, moj zonjë, çdo ditë merr kurban.
e ka një zot kjo pronë.
Kurban të rinj dhe pleq,
Prandaj, po deshe jetë, Liria vritet keq.
Këtu rri klith nën retë. Dhelpra, me lak në fyt,
Arinj, dhelpra e derra Leh, çirret e fryn sytë.
Mbidhi këtu te ferra.
20
Dhelpra, ujku dhe ariu

E sheh bijën në gjak,
I ndizet zemra flakë.
Në laklë dashurinë, Në një pyll të dendur shumë,
Me gjak shuan urinë. Dy-trikafshë bëjnë zhurmë.
Midis tyre zë flet dhelpra:
Në fyt, liri jep laku, -Jam në pyje më e vjetra.
Në pellg zë rritet gjaku.
Me ar e vesh padroni, Si plakë, më shumë di,
Kurrë s’e zbret nga froni. Nga ti ujk e ti ari.
Një jetë të tërë, dredhi,
Hëngra rrush në hardhi.
Hëngra pula, lepuj, fiq,

Dhe kudo kam zënë miq.
Por pata dhe hasmëri,
Më lanë pa burrëri.
Dikur, pranë një qymezi,

Më zuri qeni për mezi
E m’i nguli disa dhëmbë
Në qafë, edhe këmbë.
21
Dhe sa herë jam rrëmbyer, Jam vërsulur, kam sulmuar,

Jam vrarë, prerë e shqyer. Mbi oxhakë jam lëshuar.
Dhe tani që jam në këmbë, Kam kaluar gardhe, mure,
Kam mbetur fare pa dhëmbë. Çava kuaj në ahure.
Më dëgjoni se jam dhelpër! Nëpër stane hëngra dhen,

Nuk shkon më zakoni i vjetër. Mes shtëpive hëngra qen.
Vjen troket vetë e mira, Por dhe plagë kam provuar,
Kur lidhesh me miqësira.- Siç e shihni, jam çaluar.
Këto tha dhe u ul dhelpra, Tani habitem edhe vetë,

Midis kafshëve të egra. Sa krime bëra në jetë.
U ngrit ujku vetëtimë Këto krime s;a lan lumi,
Dhe foli me tingëllimë: Prandaj shpesh më prishet gjumi.
-Kam dhe forcë. Jam dhe trim. S’më ka mbetur gjak në faqe,
Jam i lig. Kam guxim. Prandaj unë jam për paqe.-
Një jetë, veshëpërpjetë, Këto tha ujku dhe heshti
Jam vërsulur si shigjetë. Dhe pas tij ngrihet si leshti...
22
Madhështor, babush ariu, Paqe! Vetëm paqe dua!

Si fillim buzët lëpiu. Demokrat jam mish e thua.
Pastaj foli rëndë-rëndë, Sot e tutje, të gëzuar,
Bot me gojë, bot me këmbë: Të jetojmë të bashkuar.-
-Si ari, në mal u plaka, Kështu dhe dhe u ul plaku

Me gorrica dhe shuplaka. Dhe punës iu vu kapaku.
Shpesh u hodha mbi koshere, Ngrihet dhelpra, bën vendimin,
Hëngra mjaltë me potere. Çdo anëtar firmos bashkimin.
Hëngra mjaltë, prisha pite, Ky bashkim u quajt “Nata”...

Por s’u ngrita disa vite. Fët e fët u bë dhe harta,
Me spica më mbushi miza Me një laps bëhen çudira,
Dhe më shtriu përmbi driza. U bashkuan egërsira.
Shumë stane i grabita, Dhelpra, ujku dhe ariu,

Por nga flaka u përzhita. Tigri, derri edhe miu,
Dhe tani që jam me thinjë, Elefanti dhe luani,
Kam të thyera dy brinjë. Sorra, bufi dhe fazani.
23
Kryekafsha dhelpër
Krimbi, gjarpri, buburreci,
Kërmilli dhe ligaveci,
Breshka, lepuri dhe zebra, Kryekafsha dhelpër
Gjithë gjallesat e egra. Mblodhi kafshërinë,
Me kafshët me emër
Në kuvend, aty nga fundi, Zë krijon parinë.
Ngrihet ujku dhe e tundi:
-Propozoj, si më e vjetra, -Ti, ari, -i thotë,-
Kryekafshë të vihet dhelpra. Bëhesh fuqiplotë.
Të kam mik të vjetër,
Dhe e thëna shpejt u bë. Bëhesh kryedhelpër.
Dhe asnjë nuk nxori zë...
Drejtimin e mori dhelpra, Ti, ujk, ti, zotëri,
Midis kafshëve të egra. Bëhesh kryetari.
Ti, o zoti lepur,
Si fillim, u zgjodh paria, Si atlet i regjur,
U forcua miqësia:
-Me ujkun dhe me arinë Bëhesh kryetigër.
Për paqe fishkëm rininë. Kurse ti, o ketër,
Meqë je pa fletë,
Bëhesh kryebletë.
24
Gjeli refugjat
Ti, akrep elegant, dhe pula plakë
Je kryelefant.
Ti, moj zonja flutur,
Bëhesh kryelepur. E shan gjeli pulën plakë:
-U fishke, moj e ngratë!
Ti, zoti fazan,
Je kryeluan. Në sy e lafshë je nxirë
Kryegjel jam vetë, E gjitha je një shëmtirë.
Se un di kopetë...
Me rrecka e arna veshur,
Jam dhe kryekafsha, Me pleshta e morra ngjeshur.
Në detyrë u vrafsha!-
Emërimi i ri Kurrë s’do rri në shtëpi,
Solli brohori. Eh, ma nxive jetën ti.
Me trima të tillë, Sot e tutje s’rri në fshat,

Me të tillë bandillë, Do iki refugjat.
Krejt perandoria
Ndritet nga lavdia!
25
Kështu tha dhe u nis gjeli,

Kalon gardhin, del nga teli. Kërkon punë. Barkun bosh,
Mbledh kafshata te një kosh.
Fluturon mbi male, dete,
Kalon shtete, prek qytete. Mbledh thërrimet e një furre,
Zhurit plehun ndër ahure.
Shikon tempuj, akullnaja,
Sheh çfarë vlere ka paraja. E ha drekën te bataku,
Zë dremit mbi tym oxhaku!
Më emadhja perëndi,
Shembka, ngreka mbretëri!
Por paraja s’vjen te gjeli,

Që banon majë një teli.
Herë dremit lart mbi gardh,

Lart mbi mollë, e mbi dardhë.
Herë dremit te mullari,

Herë mbledhur te samari,
Herë diku, lart çatisë,

A nën strehën e shtëpisë.
26
Me pendë vrapon nga dera,

Gjeli refugjat në bankë Në treg turret si era.
Por, sapo zë shkel te tregu,

Endet gjeli refugjat, Dikush e kapi fort për zverku:
Këmbëvrarë, zorrëthatë.
-Ku shkon? O Xhind! Shejtan! Lugat! –
Ikën, vjen i qesëndisur, Dil nga tregu, refugjat! –
Gdhihet, ngryset xhepagrisur.
Kështu, ashpër, foli dhelpra
Ikën, vjen i turpëruar Dhe mbi duar i vë hekura.
Dhe çdo vit e gjen xhepashpuar.
Kur, papritur, hyn në bankë

Dhe i ngjiti si me zamkë...
Më në fund i eci fati

I vjedh lekë një sakati.
Vjedh flori, dy napolona

Dhe i ha si makarona.
27
Gjeli refugjat në burg

Gjeli refugjat
Në burg e hodhën gjelin, në fabrikën e mishit
Të ziun refugjat,
Këmbët, krahët e belin I doli gjumi gjelit,
Ia rrahin ditë e natë. Kur kish mbaruar.
I dhembin plagët belit,
Një ditë, krejt papritur, Por jeta ka ndryshuar.
E ngrejnë që me natë.
Dikush na paska ngritur, Tani, këtu në stallë,
Në burg një shoqatë. Sheh valët e liqenit.
Me kafshët rri në ballë,
Dikush na paska shkruar, Ha te gjella e qenit.
Diku në burg: “Liri”.
Në hell u dashkan shkuar, I mbajnë disa ditë,
S’do falim asnjeri! I ngopin dhe i velin,
U hedhin mbi koritë,
Shpejt u vunë hekura, Ua trashin qafën, belin.
I hodhën mbi makinë,
U vënë prapa dhelpra, Papritur, vjen makina,
I dehën me vaksinë... I futin me të ngjeshur,
Diçka tregon vitrina.
Drejt vdekjes, me të qeshur.
28
Stani i dhelprave
Dhelpra:
I zbresin te fabrika, -Eja pak, o dhelprak,
Ku mishi del i grirë. Duart në mbetën në gjak!
Të gjithë i zë frika Gëzofi na zuri thinjë,
Dhe presin zemërngrirë... Mbrëm morëm plagë në brinjë.
S’jam e zonja më për gjah,
Po gjeli nuk duroi Ndaj të ftoj: t’i bëmu krah.-
Dhe, hop, fluturim,
Në xham një vrimë shpoi Dhelpraku”
Dhe doli me guxim. -E, ç’më do tani, moj zonjë?!
Nuk më sheh, kështu, zgërbonjë? –
Dhe rendi, rendi, rendi,
U kthye në shtëpi. Dhelpra:
-I shtrenjtë qënka vendi! -S’të kërkoj për hall, or plak,
Më jep ujë të pi!- Prandaj ngrehu, eja pak.-
Kështu i foli plakës Dhelpraku:

dhe, hop, e përqafoi. -Epo mirë s’qënke në terezi,
Melhem i vuri plagës, Thirri mendjes, o derëzi!-
Dhe kurrë s’e përçmoi.
29
Dhelpra: Por dhe qentë, o sylesh,

-Eh, mor mik, më lanë këmbët, Ngritën stan, u morën vesh.
Më lanë sytë edhe dhëmbët. Kur i nget i zoti rëndë,
Nuk jam më për te qymezi, I ngulin në tule dhëmbë.
S’kam dhëmbë për mish këndez.
Më dëgjo, më qan xhani, Ja pra, s’i vërtitet bota,
Them të ngrejmë një lloj stani. – Siç thonë: “Dynja me rrota”.
Ngremë, mik, një stan me dhelpra,
Dhelpraku: Botën ta vemë nën kthetra.
-Çfarë po thua, stan me dhelpra?!
Nuk shkon stani për të egra.- Shpejt do kemi zogj e pula,
Kriko do rrijë kësula.
Dhelpra: Ne, këtu, të dy pa dhëmbë,
-Pse nuk qe si ne bagëtia, Do hamë zogj pa pendë.
Lopa, delja edhe dhia?
A nuk flitet nëpër shekuj, Se në stan, si më e vjetra,
Se nuk behët stan me lepuj? Do jem zot, kryedhelpra.
Do drejtoj dinakërinë,
Por ja tek i ke në stan, Do shfarosim pularinë.-
Një bari i bën kurban.
Po kështu flitej, o xhan,
Se me qentë s’bëhet stan.
30
Dhelpraku: Bashkimi sjell fitore

-Kur të mbeten vetëm dhelpra,
Ku do ngulen ato kthetra? -Përrallë-
Dhelpra: Një ditë, në një qarr,

-Do ta shtojmë dhelpërinë, Ankohej, një gomar:
Do sundojmë gjithësinë. -Një këmbë në avrr,
Më shporri ky samar!
Kur nisem për mulli,

Me shkop më nget im zot,
Më ngop me një kalli,
Mbi shpinë barrën plot.
Kur zënë dalin rrugës

Miq dhe fshatarë,
Im zot, kokëdrugës,
Tregohet zemërbardhë.
-Të kam rixha, or mik!-

I thonë plot të huaj.-
Kam rënë në rrezik,
Pak drithë, mik, më bluaj!
31
Kur zënë dalin rrugës,

Dikush i jep një trastë, Miq dhe fshatarë,
Dikush një qese misër. Im zot, kokëdrugës,
Rëndohem nëpër krastë, Tregohet zemërbardhë.
Mbështetur në kapistër.
-Të kam rixha, or mik!-
Kapistra, pas samarit, I thonë plot fshatarë.-
Zë kokën ma shtërngon, Ky dimër po më fik,
Bastuni i pronarit Më merr një dru për zjarr!
Mbi vithe qëllon.
Dikush i jep një qarr,
Mbi shpinë rëndon barra, Një tjetër një dëllinjë.
Me plagë më ngarkon, Mi ngjeshin mbi samar,
Në brinjë marr të çara, M’i thyen këto brinjë.
Zë zemra më rënkon.
Kapistra, pas samarit,
Nga dhembja shtërngoj dhëmbët, Zë kokën ma shtërngon.
Por mezi bëhet hark. Bastuni i pronarit
Më dridhen këmbët, Mbi vithe më qëllon.
Mulliri duket larg.
Kudo më ka rënduar,
E njëjta gjë më ndodh, Kam vite që po vuaj.
Kur shkoj në mal për dru. Trefish më ka rënduar,
Një barrë nuk më lodh, Më vdiq barra e huaj.
S’më lodh asnjë kërcu.
32
Prandaj vendosa sot, kështu,

Me bark të thatë, -Fatkeq edhe i mjerë! –
Të iki nga imzot, Ia pret aty gomari.-
Të eci ditë e natë.- Ç’të duhet ajo derë?!
Largohu nga pronari!
Kështu foli gomari
Dhe niset për kurbet. Të rendim ditë e natë,
Diku, pas një mullari, të ikim nga hanxhari!
Një dash po bërtet: Dhe mua, o i ngratë,
Sot varr mu bë samari.
-Be, be, i mjeri unë!
Më le rini e shkretë! Të rendim të bashkuar!
Nga tufa më përzunë, Të ikim në kurbet!
Tani do ndërrojë jetë. Të rrojmë të gëzuar,
Ku thika nuk na pret.
Kurban më ikën koka. Të dy, njëri pas tjetrit,
Për gjak këtu më prunë, Marshojnë ditë e natë,
Pas pak do bëhem çoka. Diçka i prek të vjetrit
Rënkon një zë i thatë:
Në grihë mprehet thika. -Mjau, mjau! E ngratë,
Tani po më ze tmerri, Tani që jam dhe plakë,
Në zemër më vret frika. S’më japin një kafshatë
M’u bënë zorrët plagë.
33
Eh! Sa isha e re, Të tre, njëri pas tjetrit,

Sulmoja vetëtimë. marshojnë ditë e natë.
Kam kapur zogj nën re Diçka i prek të vjetrit,
Dhe kurrë s’doja ndihmë. Rënkon një zë i thatë.
Dikur isha e zonja, -Ki, ki, ki! Më ra pika!

Ma çmonin bukurinë. Sot më pjekin në furrë!
Sulmoja si shqiponja, Më ndjek imzot me thika,
Pastroja krejt shtëpinë. S’do shoh më diell, kurrë.
-Fatkeq edhe i mjerë! – -Ki, ki, ki! Sot u fika!

Ia pret aty gomari.- S’do ha me pulat grurë!
Ç’të duhet ajo derë?! S’do kem gëzof me pika
Largohu nga pronari! Dhe s’do këndoj më kurrë.-
Të rendim ditë e natë! -Ftakeq dhe i mjerë!-

Të ikim nga mjerimi! Ia pret gomari,-
Dhe ne nga kjo shtërngatë Ç’të duhet ajo derë?!
Na nxori veç guximi. Largohu nga pronari!
Të rendim të bashkuar! Të rendim ditë e natë!

Të ikim në kurbet! Të ikim nga mjerimi!
Të rrojmë të gëzuar, Dhe ne nga kjo shtërngatë
Ku plumbi nuk na vret. Na nxori veç guximi.
34
Të rendim të bashkuar!
Të ikim në kurbet! Por sot, në pleqëri,
Të rrojmë të gëzuar, Kur s’i ndjek dot kopetë,
Ku thika nuk na pret. Më flake, o bari!
Më le këtu të shkretë.
Katër. Njëri pas tjetrit.
Marshojnë ditë e natë. Mbërthyer në zinxhirë,
Diçka i pek të vjetrit, S’më jep një kafshatë,
Rënkon një zë i thatë: Më le si egërsirë
Të ngordh, sot, zorrëthatë.-
-Ham, ha, ham! O çoban!
Ku shkove sot, or mik? Ftakqe dhe ti i mjerë!-
Të mbrojta te ky stan, Ia pret gomari,-
kur ishte rrezik. Ç’të duhet ajo derë?!
Largohu nga pronari.
I bindur dhe e bsnik,
Në pranga, plot një jetë. Të rendim ditë e natë!
Me ujqit, thikë më thikë, Të ikim nga mjerimi!
Sulmova si rrufetë. Dhe ne nga kjo shtërngatë
na nxori veç guximi.
Dhe gjahun e rrëmbeva,
Mbyta ujqër dhe arinj, Të rendim të bashkuar!
Shpëtova dhen e shqerrra Të ikim në kurbet!
Me plagë nëpër brinjë. Të rrojmë të gëzuar,
ku plumbi nuk na vret.
35
Të pestë, në një rresht, Atje nën mal, im atë.

marshojnë ditë e natë. Prandaj, or mik i dashur,
Të gatshëm dhe të veshtë, Te ty kërceu i thatë,
Kalojnë çdo shtërngatë. Ec ulu gojëhapur!
Tek ecnin nëpër mal, Se unë, si shigjetë, do

U del një ujk përpara. Futem drejt në gojë.
Karvani, hop, u ndal, Symbyllur, rri i qetë!
U struk nëpër të çara. Kështu nuk më sheh bojë.
-Tani më doli frika,- Llapushi, i gëzuar,

Zë i flet i pari dashi.- U ul mbi trung papritur,
Më lini, këto thika, Symbyllur, por i zgjuar,
T’ia ngul këtij lulashi. Sheh ëndërra duke pritur.
E njoh këtë gjaksor, Por, hop, bien dy brirë,

Ka prerë miq e shokë. Trutë bëhen përshesh.
Tani, ky diktator Dhe ujku mbetet shtrirë,
Paguan veç me kokë. karvani del në shesh.
Dhe, hop, kërcen përpara, Tru rend e çukit gjeli,

I flet ujkut përballë: Maçi rend e lëpin gjak,
-Drejt vdekjes, pa të qara! – Qeni kërcen te beli
Më thoshte më të gjallë E rjep dhe ha mbi bark.
36
Dashi trim dhe gomari Ta vemë mbi gomar,

Dalin tok në lëndinë, Të rrijë drejt në këmbë,
Ku mbi gju arrin bari Ta lidhim mbi samar,
Shijojnë trëndelinë. T’i duken dy-tri dhëmbë.-
I ngpur dhe i qeshur, Karvani, pa përtim,

Qeni ngrihet në këmbë: Qenin zë dëgjon.
-Si sot nuk jemi ngjeshur- Pastaj, me plot guxim,
Flet me mish nëpër dhëmbë.- Ngrihet në aksion.
Paçim jetë, or trima! Të pestë të bashkuar,

Dhe qofshim të gëzuar! Pas punës rrugën marrin.
Kështu, si vetëtima, Në krye, plot ngarkuar,
Të jemi të bashkuar! Sërish vënë gomarin.
Tani ju ftoj, o shokë, Tek hynin në pyll,

Të rjepim ujkun plak! Kudo u shpalos nata.
Një varr t’i bëjmë tok, Nuk dukej asnjë yll,
Ta fshijmë këtë gjak! Nën re pisha të larta.
Ju ftoj pastaj, o shokë, I flet gomari gjelit:

Të qepim, shpejt, lëkurën! -Kërce mbi lis, or mik!
Me kashtë, gjer në kokë, Kërko një shteg mes territ,
Ta mbushim, plot, lëkurën! Na nxirr nga ky rrezik!
37
Dhe gjeli, hop, kërceu Pastaj zbresin lëkurën

Dhe zuri vend mbi lis. E ujkut nga samari,
Në qiell heshtjen theu: Përmbi portë e shpurën,
-Kudo shoh një natë pis. E lidhën te litari.
Diçka në terr ndriçon, Mbi portë zë dhe undet

Diçka si xixëllonjë. Lëkura plot me kashtë.
Diçka në terr zhurmon, Përdridhet dhe shkundet
Si bletë a mushkonjë. Si ujk, si trim i lashtë.
Pa prit! Qënka shtëpi! -Tani, -thotë gomari,-

E mbajnë fshehur pishat. Te rendim në dritare.
Shoh vetëm pak çati, Të trembet shpejt pronari,
Dëgjoj të çirren bishat.- Të ngremë një minare.
-Të ecim! –tha gomari.- Te pesë kafshët varg,

Të sosim sa më parë! Mbi njëri tjerin ngjiten.
Së plumb mu bë samari, Rrinë gati në star,
Në shpatull më ka vrarë. Si majë pishe rriten.
Dhe ja tek zë e shfaqet I pari rri gomari.

Një vilë, mal, përpara. Dy këmbë i vë në tokë,
Karvani zë kënaqet, Të para te pravazi.
Zë shtrin këmbët e vrara. Dritaren prek me kokë.
38
...
Në shpinën e gomarit Në vilë, në një sallë,

Ka hipur dashi trim. Të shtruar në banket,
Mbërthyer pas samart, Kusarë krejt të rrallë
I gatshëm për luftim. Gëzojnë me një mbret.
Mbi shpinën e brioshit Një tufë egërsira

Rri qeni plot guxim, Gëzojnë me luanin.
Ka pamjen e trimoshit, Tregojnë historira
I gatshëm për luftim. Dhe mburren me azganin.
Më lart, mbi qenin trim, -Të rrosh, o mbreti ynë!

Rri maçi syshigjetë. E ngre dollinë dhelpra.-
I gatshëm për luftim, O trim, ta puthça synë,
I shpejtë si rrufetë. I ndritur qofsh me vepra!
Mbi maçin bukurosh, Të lumtë, o azgan,

Me flatra plot shkëlqim, Sa gjak thithe mbi grykë!
Qëndron trimi kaposh, Të rrosh, mbreti luan,
I gatshëm për luftim. Na vele gjer në grykë!
Të gjithë menjëherë Kujtoni pak, or shokë!

Bërtitën si shoqatë. Betejën me kaprollen.
Buçet një zë i çjerrë, Sa dhen morëm për kokë,
Buçet një demostratë. Kur shpuam tok kasollen.
39
Po zihemi në lak
Trego, o ujku plak, Si bletët në koshere.
Sa desh ne kemi pjekur? Pa dil, o ujk plak,
Sa zemra rodehn gjak Shiko kush bën potere!
Sa pula kemi rjepur?
Pa dil, o trim, me thikë!
Ari, o babaxhan, Na nxirr nga ky merak!
Ku s’bëre potere? Na jep kushtrim pa frikë!
Kudo bëre kurban, Dil bëhu sot bajrak!-
Le bletë pa koshere.
Del ujku çalë-çalë,
Ti, tigër luftëtar, Kusarët i zë frika.
Në pyllin me gështenja, Djersë bie mbi ballë
Një ka e një gomar Në dorë dridhet thika.
I mbyte si mëllenja.
Del ujku çalë-çalë
Na deh guxim e forcë Dhe varr i bëhet porta.
Bashkimi, mbretëria. Një ujk, varur në ballë
S’u zumë për një kockë, Tërmet zë del nga toka:
Na lidhi miqësia.
-Na zunë o miq të gjallë,
-Dëgjoni, o kusarë!- Na bënë thes me kashtë,
Zë flet luani mbret.- Vraponi sa më parë,
Pëllasin ca gomarë, Vraponi dilni jashtë!
Dikush po na thërret.
40
Kusarët të tmerruar
U strukën porsi miu.
E lanë darkën shtruar,
Shpërndahen si veriu.
...
Gomari merr shoqatën,

E fut krenar në sallë.
Me gaz shijojnë darkën,
E duket si përrallë.
Më pas, për shërbim,

Rreth vilës u rreshtuan,
Të zgjuar në përgjim,
Natë e ditë qëndruan.
Maçi u fut te vatra,

Gomari, në oborr.
Dashi zë vend te porta
Qeni në koridor.
Gjeli, diku mbi tra,

Vrojton nga çatia,
I gatshëm me dogra,
Me gjak mbrohet liria.
41
Pasqyra e lëndës.
1. Shelegu, çobani dhe dashi

2. Cjapi dhe ujku
3. Samarë të rinj CIP. Kategorizim në botim K K Tiranë
4. Lejleku, gomari, Sorkadhja dhe Luani
Ganiu, Mefail
5. Xhelati dhe gjarpri Dheplra kozmike: Fabula / Mefail Ganiu. –T. Toena 2000
6. Miqësia e njeriut me gjarprin
7. Njeriu dhe ariu 104 ; 17 cm
8. Dhelpra dhe bijat ISBN 99927 1-239-2
9. Rrezja dhe hëna
1. Fabula për fëmijë shqipe
10. Dhelpra në balonë
11. Dhelpra kozmike 891.983-93-191
12. Qerrja, rrota dhe boshti
13. Dhelpra tregëtare
14. Dhelpra mbron paqen
15. Dhelpra dhe ushtria e kafshëve
16. Dhelpra dhe kali i qyqyes
17. Dhelpra me kryq MEFAIL GANIU
18. Dhelpra me lak në fyt DHELPRA KOZMIKE
19. Dhelpra, ujku dhe ariu
20. Kryekafsha dhelpër Formati: 70x100/32
21. Gjeli refugjat dhe pula plakë shtypur në Shtypshkrona TOENA
22. Gjeli refugjat në bankë Tiranë, qershor 2000
23. Gjeli refugjat në burg
24. Gjeli refugjat në fabrikën e mishit
25. Stani i dhelprave
26. Bashkimi sjell fitore
42

Dhelpra Kozmike (Botuar)

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Dhelpra Kozmike (Botuar)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

---------------------- Mefail Ganiu ----------------------------------------------------------------------------------------- Dhelpra Kozmike -------------------------

Mefail Ganiu Shelegu, çobani dhe dashi

Lart në mal, diku në stan,

Mbaron shqerrat edhe dhentë,

Rend ta kapi, por më kot.

Del zë vend në fund të dera.

Dhe aty e arta dorë

ISBN 99927 I 239 2

Cjapi dhe ujku

Na ish njëherë një cjap,

I shpejtë si shigjetë, Samarë të rinj

Në sy u binte lotë, Një karvan me ca gomarë,

Mbi shkëmb u ngrit një ditë, Të ngarkuar që me natë,

Po të lashë unë gjallë

I grazhdon aty në shesh Lejleku, gomari,

Del papritur kamarierja

Shkon te këndi, te lejleku,

Dhe s’i ndahej me lejleku I xhindosur shkon te dera,

Dhe aty paska qëndruar!

Gjarpri, ngjeshur përmbi trung,

Fap, xhelati kokën ktheu

Pataj qesh e bishtin tund:

Dhe me vrull qëllon pronarin, Njeriu dhe ariu

Sytë i hap ariu

Më dhemb fjala si plumbi!-

Flet njeriu i pari,

Dhelpra dhe bijat

Dhe ç’të shihte, përmbi prush

Rrezja dhe hëna

Ty, kush të ka zënë Pastaj shkoi në një fshat,

Dhelpra kozmike Qerrja, rrota dhe boshti

Në një rrugë plot me baltë

Noton dhelpra kozmike, Midis rrotës flet një copë:

Nën breg e mbi breg,

Kryekafsha dhelpër, -Eni te qymezi,

Vjen aty, i pari,

Blen nga zonja dhelpër,

Rrugën merr me gaz,

Ujku, derri dhe ariu,

Dhe t’ju zbardhen ato faqe

Mbretëri! Krejt, sa jemi

Mbretëri! Krejt me trima,

Krejt, sa jemi Gjeneral,

Kali i qyqes krahët rrahu,

Pradaj lidhu fort tek unë, Dhelpra me kryq

Kështu u tha, kështu u bë,

Dhelpra me lak në fyt

Këtu, po marr murgeshë, Një dhelpër, mjaft tinzare,

Me kryq e Krisht në zemër, Dhe shpejt, diku nën ferrë,

Veç natën, dhelpëraku, Nga misri del e velur,

-Tani, zonja murgeshë, Tel i trashë. Një lak:

Dhelpra, ujku dhe ariu

Hëngra pula, lepuj, fiq,

Dikur, pranë një qymezi,

Dhe sa herë jam rrëmbyer, Jam vërsulur, kam sulmuar,

Më dëgjoni se jam dhelpër! Nëpër stane hëngra dhen,

Këto tha dhe u ul dhelpra, Tani habitem edhe vetë,

Madhështor, babush ariu, Paqe! Vetëm paqe dua!

-Si ari, në mal u plaka, Kështu dhe dhe u ul plaku

Hëngra mjaltë, prisha pite, Ky bashkim u quajt “Nata”...

Shumë stane i grabita, Dhelpra, ujku dhe ariu,

Me trima të tillë, Sot e tutje s’rri në fshat,

Kështu tha dhe u nis gjeli,