HUONG DAN CHAN DOAN VA DIEU TRI 2017 Publish

HƯỚNG DẪN CHẨN
ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ

Lưu hành nội bộ
2017
NB N BỆNH
TH 2 VIỆN
DA LIỄU
TP. HCM
M CL C
CH NG 1: B NH DA S N V Y VÀ B NH CHÀM ..................................................... 1
Á V Y N N ......................................................................................................................... 2
V Y N N ............................................................................................................................. 5
V Y PH N Đ NANG LÔNG ......................................................................................... 27
V Y PH N H NG ............................................................................................................ 30
Đ DA TOÀN THÂN ........................................................................................................ 34
LICHEN PH NG ................................................................................................................ 39
V Y PH N D NG LICHEN ............................................................................................ 46
VIÊM DA TI P XÖC ......................................................................................................... 49
VIÊM DA TI T BÃ ............................................................................................................ 59
CHÀM TH T NG (VIÊM DA C Đ A) ......................................................................... 66
CHÀM BÀN TAY .............................................................................................................. 71
U H T VÕNG .................................................................................................................... 76
CH NG 2: NHÓM B NH MÀY ĐAY VÀ BAN XU T HUY T ............................... 80
MÀY ĐAY M N TÍNH ..................................................................................................... 81
H NG BAN ĐA D NG ..................................................................................................... 89
H I CH NG STEVENS - JOHNSON VÀ HO I T TH NG BÌ NHI M Đ C ....... 92
VIÊM M CH .................................................................................................................... 102
CH NG 3: B NH LÝ M N N C - BÓNG N C ................................................. 112
PEMPHIGUS THÔNG TH NG ................................................................................... 113
PEMPHIGOID S O .......................................................................................................... 122
PEMPHIGOID THAI KÌ ................................................................................................... 126
BÓNG N C D NG PEMPHIGUS ............................................................................... 130
VIÊM DA D NG HERPES .............................................................................................. 136
B NH IGA Đ NG ........................................................................................................ 142
B NH HAILEY-HAILEY ................................................................................................ 146
LY TH NG BÌ BÓNG N C B M SINH ................................................................. 150
LY TH NG BÌ BÓNG N C M C PH I ................................................................. 154
CH NG 4: B NH LÝ C A NANG LÔNG –TUY N BÃ .......................................... 157
M N TR NG CÁ ............................................................................................................ 158
TR NG CÁ Đ ................................................................................................................ 166
VIÊM NANG LÔNG ........................................................................................................ 172
CH NG 5: B NH MÔ LIÊN K T ............................................................................... 176
LUPUS Đ DA ................................................................................................................. 177
VIÊM BÌ C ..................................................................................................................... 190
X C NG BÌ .................................................................................................................... 197
CH NG 6: R I LO N S C T DA ............................................................................ 204
NÁM DA ........................................................................................................................... 205
B CH BI N ...................................................................................................................... 215
CH NG 7: B NH DA NHI M TRÙNG ...................................................................... 226
VIÊM QU NG VÀ VIÊM MÔ T BÀO ......................................................................... 227
CH C ................................................................................................................................ 231
LAO DA ............................................................................................................................ 234
HERPES SIMPLEX .......................................................................................................... 246
TH Y Đ U ...................................................................................................................... 252
ZONA ................................................................................................................................ 256
U M M LÂY .................................................................................................................... 262
GH ................................................................................................................................... 264
N M DA ........................................................................................................................... 270
CH NG 8: CÁC B NH DA KHÁC .............................................................................. 286
B NH ÁP-T ................................................................................................................... 287
S O L I - S O PHÌ Đ I ................................................................................................. 291
H NG BAN NÖT ............................................................................................................. 294
UNG TH DA TH NG G P ....................................................................................... 299
CH NG 9: CÁC B NH LÂY TRUY N QUA Đ NG TÌNH D C ....................... 320
GIANG MAI ..................................................................................................................... 321
L U ................................................................................................................................... 325
VIÊM ÂM Đ O ................................................................................................................ 328
VIÊM NI U Đ O KHÔNG DO L U ............................................................................. 333
SÙI MÀO GÀ.................................................................................................................... 337
H CAM M M ................................................................................................................. 344
CH NG 10: THU C ...................................................................................................... 347
RETINOIDS H TH NG ................................................................................................. 348
AZATHIOPRINE .............................................................................................................. 363
CYCLOPHOSPHAMIDE ................................................................................................. 368
CYCLOSPORINE ............................................................................................................. 373
METHOTREXATE ........................................................................................................... 380
MYCOPHENOLATE MOFETIL ..................................................................................... 393
ADALIMUMAB ............................................................................................................... 398
INFLIXIMAB.................................................................................................................... 405
USTEKINUMAB .............................................................................................................. 412
SECUKINUMAB .............................................................................................................. 418
OMALIZUMAB................................................................................................................ 424
CH NG 1: B NH DA S N
V Y VÀ B NH CHÀM
HƯỚNG DẪN CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ 1

ÁV YN N
(PARAPSORIASIS)
1. Đ I C NG
Á v y n n là nhóm b nh da m n tính g m 2 th là á v y n n m ng nh (small plaque
parapsoriasis) và á v y n n m ng l n (large plaque parapsoriasis).
B nh x y ra m i ch ng t c và vùng đ a lý, g p nhi u nh t nhóm tuổi trung niên và
ng i cao tuổi.
2. NGUYÊN NHÂN GÂY B NH
- Nguyên nhân gây b nh ch a rõ ràng.
- C 2 th b nh đ c tr ng b i sự thâm nhi m d ng lympho nông da, ch y u là t bào T
CD4+.
3. CH N ĐOÁN
3.1. Lâm sàng
M c dù có tên g i là “m ng” nh ng th ng tổn c a c 2 th á v y n n đ u ch y u là các
dát. B nh ti n tri n m n tính và không có tri u ch ng ho c ng a nh . Th ng tổn có th lan
r ng thân và chi ho c khu trú những vùng không ti p xúc ánh n ng m t tr i.
Á v y nến m ng nh :
- Th ng tổn đ c tr ng là những dát hình tròn ho c oval, đ ng kính d i 5 cm. H ng ban
đ c ph b i 1 l p v y m n.
- M t d ng lâm sàng quan tr ng c a á v y n n m ng nh là “b nh da hình ngón tay”
(digitate dermatosis) v i những dát kéo dài hình ngón tay phân b đ i x ng d c 2 bên cung
s n. Trong tr ng h p này, tr c d c c a th ng tổn có th > 10 cm. Tổng tr ng b nh nhân
không b nh h ng.
Á v y nến m ng lớn:
- Th ng tổn là những dát h ng ban hình tròn ho c không đ u, đ ng kính trên 5 cm. Kích
th c th ng tổn ổn đ nh và s l ng có th tăng d n.
- V trí ch y u thân mình và vùng n p g p. Th ng tổn có màu nâu đ hay h ng, ph b i
l p v y nh , ít. B m t th ng tổn có th nhăn nheo gi ng nh “gi y gói đi u thu c lá”. Có

th kèm ho c không kèm theo tam ch ng: teo da, giãn m ch và tăng/gi m s c t
(poikiloderma vasculare atrophicans). Á v y n n d ng l i (retiform parapsoriasis) là 1 th
hi m g p c a á v y n n m ng l n, bi u hi n là các dát, s n tróc v y s p x p d ng l i hay
d ng v n.
3.2. Mô b nh h c
Á v y nến m ng nh :
- Viêm da x p bào nh v i những vùng tăng s ng, á s ng, đóng v y và thoát bào.
- l p bì có t m nhu n quanh m ch nông các mô bào lympho và có hi n t ng phù l p bì.
Không thay đổi tính ch t mô h c theo th i gian. Xét nghi m hóa mô mi n d ch cho th y t m
nhu n t bào T CD4+ chi m u th cùng v i những đ c đi m không đ c hi u gi ng nh
viêm da d ng chàm.
Á v y nến m ng lớn:
- giai đo n s m, th ng bì tăng gai, tăng s ng nh v i á s ng khu trú. Thâm nhi m t bào
lympho r i rác l p bì, quanh m ch máu. giai đo n ti n tri n, có sự t m nhu n vùng ranh
gi i h ng v th ng bì. Những t bào lympho xâm l n này có th r i rác hay t p trung
thành nhóm, đôi khi có x p bào nh .
- Xét nghi m hóa mô mi n d ch cho th y m t s đ c đi m chung giữa á v y n n m ng l n và
mycosis fungoides giai đo n s m nh : t bào T CD4+ chi m u th , thi u kháng nguyên
CD7, và hi n di n HLA Class II (HLA-DR) lan r ng th ng bì.
3.3. Ch n đoán xác đ nh
- Dựa vào lâm sàng và hình nh mô h c phù h p.
4. ĐI U TR
4.1. Nguyên t c đi u tr
- Á v y nến m ng nh : tr ng h p nh có th theo dõi mà không c n đi u tr gì.
- Á v y nến m ng lớn: c n đi u tr tích cực đ ngăn ti n tri n thành mycosis fungoides.
4.2. Đi u tr c th
4.2.1. Ch n l a đ u tiên
- Ch t làm m m da.
- Corticosteroids bôi.
- Các s n ph m t h c ín.
- T m n ng.
- Chi u UVB phổ r ng.
- Chi u UVB phổ h p.
4.2.2. Ch n l a th 2
- (Ch y u dành cho những tr ng h p á v y n n m ng l n đ c xem là giai đo n s m c a
mycosis fungoides).
- Bexarotene bôi.
- Imiquimod bôi.
- PUVA li u pháp.
- Mechlorethamine bôi.
- Carmustine bôi.
- Laser Excimer (308 nm)
4.3. Theo dõi đi u tr
- Á v y nến m ng nh : khám m i 3-6 tháng và sau đó là m i năm đ đ m b o b nh ổn đ nh.
- Á v y nến m ng lớn: khám kỹ m i 3 tháng và sau đó m i 6 tháng – 1 năm đ đánh giá di n
ti n b nh. Nên sinh thi t l i những th ng tổn nghi ng .
5. DI N TI N VÀ TIÊN L NG
- Á v y n n có th t n t i nhi u năm mà không thay đổi v lâm sàng và mô h c.
- Kho ng 10 – 30% tr ng h p á v y n n m ng l n ti n tri n thành mycosis fungoides.
Ng c l i, á v y n n m ng nh có di n ti n lành tính.
TÀI LI U THAM KH O
1. Wood GS, Hu CH, Liu R (2012), “Parapsoriasis and Pityriasis”, Fitzpatrick’s
Dermatology in General Medicine, 8th edition, Mc Graw Hill, pp. 285-296.
2. Wood GS, Reizner GT (2012), “Other Papulosquamous Disorders”Dermatology, 3rd
edition, Elsevier Saunders, pp.157-169.

V YN N
(PSORIASIS)
1. Đ I C NG
V y n n là b nh da viêm m n tính, chi m kho ng 2 – 3% dân s chung. B nh do nhi u
gien chi ph i qua trung gian mi n d ch. M t s y u t t môi tr ng nh ch n th ng,
nhi m trùng hay thu c…có th làm b nh kh i phát trên m t c đ a di truy n.
Hi n nay v y n n đ c xem nh m t b nh viêm h th ng, tác đ ng x u đ n ch t l ng
cu c s ng b nh nhân và hi n v n ch a có ph ng pháp đi u tr thực sự hi u qu .
2. SINH B NH H C
Sinh b nh h c v y n n là sự t ng tác giữa các y u t di truy n, y u t kh i phát bên
ngoài và sự r i lo n đi u hòa h th ng mi n d ch b m sinh và mi n d ch m c ph i.
2.1. Vai trò c a di truy n
Có ít nh t 9 vùng gien liên quan v i v y n n (PSORS1-9) trên các v trí nhi m s c th
khác nhau, trong đó vùng gien quan tr ng nh t là PSORS1 (trên nhi m s c th 6p), chi m
đ n 50% nguy c m c v y n n.
2.2. Vai trò c a y u t kh i phát bên ngoài
- Thu c: lithium, ch n beta (beta-blockers), kháng s t rét, kháng viêm không steroid
(NSAIDs), tetracycline, glucocorticoid toàn thân.
- Nhi m trùng: nhi m liên c u amidan, nhi m trùng da và/ho c tiêu hóa do Staphylococcus
aureus, Malassezia và Candida albicans. M t s tr ng h p nhi m HIV cũng có th làm
tình tr ng v y n n n ng h n.
- Ch n th ng da, b ng n ng (hi n t ng Koebner), stress, r i lo n n i ti t, chuy n hóa,
nghi n r u, hút thu c lá... cũng là những y u t kh i phát ho c làm v y n n tr n ng.
2.3. Vai trò c a mi n d ch
V y n n là b nh viêm m n tính qua trung gian t bào lympho T. Kh i đ u các t bào
trình di n kháng nguyên đ c ho t hóa và di chuy n vào h ch lympho. T i đây, đ n l t
chúng ho t hóa các t bào lympho T và đ a những t bào này quay tr l i da. Ngay khi da,
những t bào lympho T ho t hóa, t bào trình di n kháng nguyên và t bào s ng

(keratinocyte) s n xu t ra các cytokine viêm nh IL-12, IL-17, IL-23, TNF-α, và IFN- gây
tăng sinh th ng bì và hình thành m ng v y n n.
Các t bào s ng b kích thích quá m c s di chuy n t l p t bào đáy lên b m t da trong
kho ng 3 – 4 ngày, nhanh h n nhi u so v i m c bình th ng (28 ngày). Th i gian chuy n
ti p t bào s ng b rút ng n nh v y s làm chúng tr ng thành và s ng hóa m t cách b t
th ng. Đi u này ph n ánh trên lâm sàng v i hình nh th ng bì dày, tróc v y và hi n di n
các t bào có nhân ch a tr ng thành trong l p s ng.
3. CH N ĐOÁN
3.1. Th ng t n da đ c tr ng
- M ng h ng ban không t m nhu n, gi i h n rõ, b m t có v y tr ng. Kích th c th ng tổn
có th thay đổi t những s n b ng đ u kim cho đ n những m ng bao ph ph n l n c th .
Bên d i v y là l p h ng ban láng đ ng nh t và s xu t hi n những ch m xu t huy t khi l y
l p v y đi, gây tổn th ng mao m ch bên d i (d u hi u Auspitz).
- V y n n có khuynh h ng đ i x ng và đây là đ c đi m có ích cho ch n đoán xác đ nh. Tuy
nhiên th ng tổn 1 bên cũng có th x y ra.
- Hi n t ng Koebner (+).
3.2. Các d ng lâm sàng v y n n
V y nến thông th ờng:
- V y n n m n tính ổn đ nh, v y n n th m ng: th ng tổn da đ c tr ng nh mô t trên.
V y nến gi t:
- Là những s n nh (đ ng kính 0,5 – 1,5 cm) thân trên và g c chi, th ng g p b nh
nhân tr . D ng v y n n này có m i liên quan m nh v i HLA-CW6, và nhi m liên c u vùng
h u h ng th ng có tr c ho c đi kèm v i kh i phát hay bùng phát v y n n gi t.
V y nến m ng nh :
Lâm sàng gi ng v y n n gi t, nh ng kh i phát những b nh nhân l n tuổi h n, di n ti n
m n tính, và có th kèm những th ng tổn l n h n (1 – 2 cm), dày và tróc v y nhi u h n
v y n n gi t.

V y nến đ o ng c:
V y n n n p g p, v y n n k : th ng tổn những n p g p chính c a c th nh nách,
vùng sinh d c-b n và cổ. Th ng tổn là h ng ban gi i h n rõ, láng, tróc v y ít ho c không
có, th ng n m vùng da ti p xúc v i nhau.
V y nến đ da toàn thân:
Là d ng lan r ng c a v y n n, tác đ ng lên kh p c th g m m t, bàn tay, bàn chân,
móng, thân mình và chi. H ng ban là đ c đi m nổi b t nh t. V y nông khác v i v y n n
m ng m n tính. B nh nhân đ da toàn thân m t nhi t nhi u do giãn m ch toàn thân, đi u này
có th d n đ n hi n t ng h thân nhi t.
V y nến m :
Có m t s d ng lâm sàng c a v y n n m nh v y n n m toàn thân (von Zumbusch),
v y n n m hình vòng, ch c d ng herpes (impetigo herpetiformis); và 2 th c a v y n n m
t i ch (pustulosis palmaris et plantaris và acrodermatitis continua). T t c các th lâm sàng
c a v y n n đ u có ch a b ch c u trung tính l p s ng, khi tích t đ nhi u thì bi u hi n
lâm sàng là v y n n m .
V y nến tiết bã:
Bi u hi n là những m ng h ng ban có v y dính vùng ti t bã nh n (da đ u, g c mũi,
n p mũi má, vùng quanh mi ng và quanh x ng c, k ). N u không có những tri u ch ng
đi n hình c a v y n n, r t khó ch n đoán phân bi t v i viêm da ti t bã.
V y nến tã lót:
Th ng b t đ u trong kho ng tuổi 3 – 6 tháng, kh i đ u vùng tã lót là m t kho ng
h ng ban, m t vài ngày sau xu t hi n những s n nh màu đ thân mình và có th các
chi. Những s n này có v y tr ng đ c tr ng c a v y n n.
V y nến d ng d i:
Th ng tổn bi u hi n thành d i th ng g p nh t các chi nh ng cũng có th m t
dermatome trên thân mình.
V y nến khớp (viêm khớp v y nến):
G m các th lâm sàng nh Viêm kh p 1 kh p và không đ i x ng, Viêm kh p liên đ t
xa, Th gi ng viêm kh p d ng th p, Viêm kh p bi n d ng (Arthritis mutilans), Viêm kh p
đ t s ng và x ng cùng.
Ch n đoán viêm kh p v y n n theo tiêu chu n CASPAR:
+ Hi n đang có v y n n: 2 đi m
+ Ti n s v y n n: 1 đi m (không tính n u hi n đang có v y
n n)
+ Ti n s gia đình v y n n: 1 đi m (không tính n u hi n t i hay tr c
đây có v y n n)
+ Viêm ngón (hi n t i hay tr c đây): 1 đi m
+ Hình thành x ng m i ngay c nh kh p: 1 đi m
+ Y u t th p (-): 1 đi m
+ Lo n d ng móng: 1 đi m (ly móng, móng lõm và/hay tăng
s ng)
Ch n đoán: Tri u ch ng viêm kh p + ≥ 3 đi m CASPAR
3.3. Phân lo i m c đ n ng c a v y n n
3.3.1. Theo di n tích th ng t n
Trong thực hành lâm sàng hàng ngày, di n tích vùng da b nh (BSA) đ c đo b ng quy
lu t s 9 và dùng m t lòng bàn tay b nh nhân t ng ng v i 1% di n tích c th . BSA đ c
phân đ nh sau: m c đ nh (< 10), m c đ trung bình (t 10 đ n < 30) và m c đ n ng (≥
30).
3.3.2. Theo ch s PASI
PASI thay đổi t 0 – 72, ch s càng cao thì b nh càng n ng. PASI đ c phân đ nh
sau: m c đ nh (< 10), m c đ trung bình (t 10 đ n < 20) và m c đ n ng (≥ 20).
3.3.3. Mô b nh h c
- L p s ng dày có hi n t ng á s ng
- L p h t bi n m t
- L p gai m ng
- M m liên nhú dài ra
- Có vi áp xe Munro trong l p gai.
3.4. Ch n đoán xác đ nh v y n n
Th ng dựa vào lâm sàng. Trong m t s tr ng h p b nh s và thăm khám lâm sàng
không đ ch n đoán m i có ch đ nh sinh thi t làm gi i ph u b nh đ ch n đoán xác đ nh.
4. ĐI U TR
4.1. Nguyên t c chung
- Tr c khi xem xét ph ng pháp đi u tr cho m t b nh nhân c th , c n lo i tr các y u t
kh i phát ho c làm b nh tr n ng. Những y u t này bao g m ch n th ng, nhi m trùng,
thu c và stress tâm lý...
- Đánh giá các khía c nh khác nhau c a b nh:
+ Di n tích c th b b nh và m c đ h ng ban, đ dày và tróc v y c a th ng tổn.
+ M cđ nh h ng ch t l ng cu c s ng.
+ Đáp ng v i những đi u tr tr c đó. B nh nhân s có đáp ng lâm sàng khác nhau
v i t ng ph ng pháp đi u tr .
+ Các b nh lý kèm theo.
+ Các ch ng ch đ nh t ng đ i và tuy t đ i v i các ph ng pháp đi u tr ph i đ c
nh n bi t rõ ràng, nh t là những tr ng h p s d ng quang (hóa) tr li u và thu c
toàn thân.
+ Cu i cùng, m c đ ch u đựng căn b nh cũng khác nhau giữa các cá nhân. Có b nh
nhân không th ch p nh n m t vài th ng tổn nh b ng đ ng xu những v trí ph i
bày, trong khi đi u này l i không thành v n đ đ i v i những b nh nhân khác. Vì v y
ch n lựa đi u tr là m t quá trình ra quy t đ nh dựa vào nhi u y u t , khía c nh ch
không đ n thu n ch là áp d ng phác đ v i những b c thang đi u tr
4.2. Các chi n l c đi u tr v y n n
4.2.1. Đi u tr k t h p các thu c v i nhau (combination therapy)
- Thu c bôi corticosteroid + d n xu t vitamin D3 (Betamethasone dipropionate +
Calcipotriol), ho c
- Thu c bôi corticosteroid + tazarotene, ho c
- Thu c bôi corticosteroid + acid salycilic, ho c
- Acitretine + thu c sinh h c, ho c
- Cyclosporine + Methotrexate, ho c
- Cyclosporine + thu c sinh h c, ho c
- Methotrexate + thu c sinh h c, ho c
- UVB + thu c sinh h c
4.2.2. Đi u tr theo theo giai đo n (sequential therapy)
- Giai đo n t n công có th lựa ch n các ph ng pháp đi u tr t i ch , toàn thân ho c ph i
h p c hai nh m xóa s ch tổn th ng.
- Giai đo n duy trì sự ổn đ nh, giữ cho b nh không tái phát.
4.2.3. Đi u tr xoay vòng (rotational therapy)
Luân chuy n giữa các lo i thu c (ph ng pháp) đi u tr khác nhau nh m gi m đ c tính
và giữ hi u qu đi u tr . B nh nhân s d ng m t li u pháp trong m t th i gian đ đ t hi u
qu mong mu n, sau đó chuy n sang li u pháp khác m t th i gian… r i quay l i li u pháp
đ u tiên và nh th s h n ch t i đa đ c tính tích lũy c a các li u pháp.
4.3. Các ph ng pháp đi u tr v y n n: ch đ nh, ch ng ch đ nh, cách s d ng
4.3.1. Thu c bôi
 Dẫn xuất vitamin D3
Ch đ nh
- V y n n nh đ n trung bình: lựa ch n hàng đ u d ng đ n tr hay k t h p
- V y n n n ng: đi u tr k t h p
Ch ng ch đ nh
- Tổn th ng lan r ng c n s d ng l ng thu c nhi u h n khuy n cáo, vd. 100g/tu n
calcipotriene/calcipotriol
- B t th ng x ng hay chuy n hóa calci (vd. sarcoidosis, di căn x ng)
- Suy th n
-D ng v i vitamin D3 hay các thành ph n c a thu c
- Có thai hay đang cho con bú
Cách s d ng
Bôi lên th ng tổn 2 l n/ngày
L u ý: nếu s d ng kết h p với quang tr liệu, dẫn xu t vitamin D3 ph i đ c bôi sau
khi chiếu tia cực tím hoặc tr ớc đó ít nh t vài giờ, vì thu c có thể làm gi m đ xuyên
vào da c a tia cực tím.

 Corticosteroid
Ch đ nh
- V y n n nh đ n trung bình: lựa ch n hàng đ u d ng đ n tr hay k t h p
- V y n n n ng: th ng k t h p v i d n xu t vitamin D3, retinoid, anthralin hay h c ín
t i ch
- Đ n tr li u cho v y n n n p g p hay m t (th ng dùng lo i nh )
- Những m ng kháng tr c n băng ép (ch t d o hay hydrocolloid)
Ch ng ch đ nh
- Nhi m vi khu n, virus hay n m
- Teo da
- Viêm da ti p xúc d ng v i corticosteroid hay các thành ph n c a thu c
- Có thai hay đang cho con bú*
* có thể xem xét s d ng trong giới h n lo i thu c nhẹ đến trung bình
Cách s d ng
- Bôi 1 – 2 l n/ngày
- M t, vùng k , da m ng, tr em: corticosteroids nh
- Vùng khác ng i l n: corticosteroids v a đ n m nh
- M ng dày, m n tính: corticosteroids m nh nh t
- Corticosteroids nhóm 1: 2-4 tu n
- Gi m li u d n theo đáp ng lâm sàng
L u ý: l ng thu c s d ng t i đa 50g/tuần lo i corticosteroid r t m nh và 100g/tuần
lo i corticosteroid m nh.

 Tazarotene
Ch đ nh
- V y n n nh đ n trung bình: lựa ch n hàng th 2 d ng đ n tr hay k t h p
Ch ng ch đ nh
- V y n n m ng không ổn đ nh giai đo n ti n tri n
- V y n n đ da toàn thân
- Viêm da ti p xúc d ng v i tazarotene hay các thành ph n c a thu c
- Có thai hay đang cho con bú
Cách s d ng
- Bôi trực ti p lên th ng tổn 1 l n/ngày
- Nên k t h p v i các lo i thu c khác nh corticosteroid, calcipotriol, quang tr li u đ
tăng hi u qu và đ dung n p.
 Thuốc ức chế calcineurine
- Ch đ nh: v y n n m t và vùng k (t 2 tuổi tr lên)
- Li u dùng: bôi 2 l n/ngày
 Salicylic acid (pha trong mỡ vaseline hoặc dung dịch):2% đến 10% tùy theo tuổi và
vùng da tổn thương
- Ch đ nh: V y n n m ng
- Li u dùng: bôi 1-2 l n/ngày
 Thuốc làm mềm da
- Ch đ nh: đi u tr h tr v y n n và trong giai đo n duy trì
- Li u dùng: bôi 1 – 3 l n/ngày

4.3.2. Quang (hóa) tr li u
Ch đ nh và ch ng ch đ nh quang (hóa) tr li u
Ch đ nh
- V y n n trung bình đ n n ng: lựa ch n hàng đ u d ng đ n tr hay k t h p
Ch ng ch đ nh (tuy t đ i hay t ng đ i)
- Những r i lo n di truy n làm tăng nh y c m ánh sáng hay tăng nguy c ung th da
(UVB và PUVA)*
- Da type I (UVB và PUVA)†
- B nh da nh y c m ánh sáng (UVB và PUVA)†
- S d ng thu c t i ch hay toàn thân gây nh y c m ánh sáng có th tránh đ c (UVB
và PUVA)†
- B ch bi n (UVB và PUVA)†
- Ti n s tr c đây có ti p xúc v i arsenic, chi u tia x ion hóa, hay quang (hóa) tr
li u quá m c (UVB và PUVA)
- S l n đi u tr PUVA tích lũy cao, vd > 150 – 200 (PUVA)*
- Đi u tr v i cyclosporine (UVB và PUVA)*
- S d ng thu c c ch mi n d ch (UVB và PUVA)
- Ti n s ung th da (UVB và PUVA; * n u hi n đang ung th da, nh t là ung th t
bào gai hay melanoma)
- Nevi h c t bào không đi n hình (UVB và PUVA)
- Đ ng kinh (nguy c ngã/ch n th ng; UVB và PUVA)
- Tuân th đi u tr kém (UVB và PUVA)
- Nam và nữ gi i trong đ tuổi sinh s n mà không s d ng bi n pháp tránh thai
(PUVA)
- Có thai ho c đang cho con bú (PUVA)*
- Suy gi m ch c năng gan hay s d ng thu c gây đ c gan (PUVA)
- Đ c th y tinh th (PUVA)
* ch ng chỉ đ nh tuyệt đ i
† cần điều chỉnh liều và theo dõi kỹ

4.3.3. Thu c toàn thân
 Methotrexate
Ch đ nh
- V y n n n ng: lựa ch n hàng đ u d ng đ n tr hay k t h p
+ V y n n m ng m n tính (> 10-15% BSA hay nh h ng đ n công vi c hay ho t
đ ng xã h i c a ng i b nh)
+ V y n n m (toàn thân hay khu trú)
+ V y n n đ da toàn thân
+ V y n n kh p (trung bình đ n n ng)
+ V y n n móng n ng
- V y n n không đáp ng v i đi u tr t i ch , quang (hóa) tr li u và/hay retinoid toàn
thân
- Suy gi m ch c năng th n (đ thanh th i creatinine < 60 ml/ph)†
- Thi u máu, gi m b ch c u và/hay gi m ti u c u n ng*
- B t th ng ch c năng gan, viêm gan (đang ho t tính và/hay g n đây), x hóa n ng,
x gan, u ng r u nhi u*
- S d ng đ ng th i v i thu c gây đ c gan
- S d ng đ ng th i v i thu c tăng n ng đ MTX, vd. trimethoprim-
sulfamethoxazole*
- Gi m ch c năng phổi đáng k *
- Có thai ho c đang cho con bú*
- Đang dự đ nh có con (c b nh nhân nam và nữ) ‡
- H i ch ng suy gi m mi n d ch
- Nhi m trùng n ng*
- Nhi m trùng đang ho t tính
- Loét tiêu hóa (đang ho t tính)*
- Viêm d dày
- X tr đ ng th i
- Tràn d ch màng phổi hay báng b ng†
- Quá m n v i MTX*
- B nh nhân không đáng tin c y*
† cần điều chỉnh liều và theo dõi kỹ
‡ vì nguy c gây đ t biến gien và sinh quái thai, ph i ng ng MTX 3 tháng tr ớc khi
mu n th thai; tiếp t c ngừa thai trong 3 tháng này
Cách s d ng
- Kh i đ u: Test dose 5 mg chia thành 2 li u cách nhau 24 gi
- Sau 1 – 2 tu n: 7,5 mg chia thành 3 li u cách nhau 12 gi
 Cyclosporine
Ch đ nh
- V y n n n ng
- Các ph ng pháp đi u tr khác (thu c bôi, quang (hóa) tr li u, acitretin,
methotrexate): không hi u qu ho c không thích h p
- Suy gi m ch c năng th n*
- Cao huy t áp không ki m soát đ c*
- Suy gi m mi n d ch nguyên phát ho c th phát
- S d ng đ ng th i v i thu c c ch mi n d ch
- B nh lý ác tính hi n t i* ho c tr c đây
- S d ng đ ng th i v i thu c tác đ ng vào d c đ ng h c c a cyclosporine†
- Ti n s ti p xúc v i arsenic
- Ti n s quang (hóa) tr li u nhi u l n (> 200 PUVA), x tr *
- Nhi m trùng n ng*
- Nhi m trùng đang ho t tính
- Có thai ho c đang cho con bú
- Hi n đang s d ng methotrexate
- B nh gan n ng
- Tăng uric, tăng kali/máu
- Quá m n v i cyclosporine*
- Tiêm v c xin s ng
- Đ ng kinh
- Đái tháo đ ng th t y ki m soát kém
- R i lo n các c quan m n tính n ng
- L m d ng r u và ma túy
- Kém h p thu
† cần điều chỉnh liều và theo dõi kỹ; cyclosporine b b t ho t bởi cytochrome P450 3A
isoform
Cách s d ng
- Li u kh i đ u là 3 mg/kg/ngày chia làm 2 l n; tăng li u sau m i 2 tu n cho đ n li u
t i đa 5 mg/kg/ngày

 Acitretine
Ch đ nh
- V y n n n ng không th ki m soát b ng đi u tr t i ch ho c quang (hóa) tr li u
- Đ n tr li u ch đ nh cho v y n n đ da toàn thân hay v y n n m
- Đi u tr k t h p ch đ nh cho v y n n m ng m n tính
- R i lo n ch c năng gan n ng*
- R i lo n ch c năng th n n ng (do gi m đào th i)*
- Có thai ho c đang cho con bú*
- Ph nữ trong đ tuổi sinh s n không đ m b o tránh thai hi u qu trong quá trình đi u
tr và 3 năm sau khi ng ng acitretine*
- Tăng lipid máu, nh t là triglyceride, không th ki m soát*
- S d ng đ ng th i v i thu c tác đ ng lên tính sinh kh d ng retinoid hay làm bi n
đổi chuy n hóa thu c†
- S d ng đ ng th i v i thu c gây đ c tính gan, vd. methotrexate‡
- Đái tháo đ ng th t y ki m soát kém
- Ti n s viêm t y
- U ng r u quá nhi u*
- S d ng kính áp tròng
- X vữa đ ng m ch
†cần điều chỉnh liều và theo dõi kỹ; vd. phenytoin c nh tranh gắn protein huyết t ng
‡ giành cho bệnh nhân kháng tr
Cách s d ng
- Li u dùng: 25 – 50 mg/ngày. Tr em: 0,5-1mg/kg/ngày
L u ý: ch ng chỉ đ nh hiến máu ở ng ời đang s d ng acitretine

 Thuốc sinh học
Ch đ nh
Chỉ định chung
- V y n n trung bình đ n n ng, thích h p v i đi u tr toàn thân
- V y n n kh p, nh t là những tr ng h p không đáp ng v i những thu c đi u tr
b nh lý th p kh p
Chỉ định giới hạn
- V y n n trung bình đ n n ng không thích h p đi u tr t i ch , quang (hóa) tr li u,
hay đi u tr toàn thân kinh đi n do hi u qu kém hay có ch ng ch đ nh
(ch ng ch đ nh chính xác khác nhau giữa m i lo i thu c; m t s ch ng ch đ nh d i
đây mang tính t ng đ i, trong khi s khác mang tính tuy t đ i*)
- V y n n gi t, v y n n m , v y n n đ da toàn thân
- Nhi m vi khu n, virus, n m*
- Có nguy c nhi m trùng huy t*
- Lao ho t tính*
- B nh nhân suy gi m mi n d ch
- Ti n s viêm gan B
- Có thai ( c ch TNF-α, alefacept và ustekinumab phân lo i B)
- Đang cho con bú
- Có b nh lý ác tính trong vòng 5 năm tr l i đây (không tính ung th t bào gai ho c
ung th t bào đáy ch có 1 v trí và đã đ c đi u tr đ y đ )
- Ti p xúc quá m c và lâu dài v i ánh n ng m t tr i ho c quang (hóa) tr li u
- Ph n ng d ng v i thu c sinh h c*
- Dành cho alefacept: s l ng CD4 < 250/mcl*; nhi m HIV*
- Dành cho các thu c c ch TNF-α: ANA+ (nh t là khi có hi u giá cao) hay b nh mô
liên k t tự mi n, r i lo n v huy t h c, suy tim sung huy t (NYHA đ III hay IV)
ho c những r i lo n m t myelin*.
- Dành cho ustekinumab: v c xin BCG trong vòng 12 tháng g n đây
L u ý: ch ng chỉ đ nh ch ng ngừa bằng vắc xin s ng trên bệnh nhân đang điều tr v y
nến bằng thu c sinh h c
BCG, Bacillus Calmette-Guérin; NYHA, New York Heart Association
- Những lo i thu c đang có t i Vi t Nam: Remicade, Sterela.

4.4. Đi u tr c th
4.4.1. V y n n m ng nh : BSA < 10% và PASI < 10
Ch n l a th nh t: đi u tr t i ch
 D n xu t vitamin D3 (calcipotriol)
 K t h p Corticosteroid + D n xu t vitamin D3
 Tazarotene (t t h n n u k t h p v i
Corticosteroid)
 Corticosteroid
 c ch calcineurine (vùng n p g p và m t)
 Acid salicylic
 Thu c làm m m da
 Quang tr li u t i ch
Ch n l a th 2
 S d ng các thu c toàn thân

trong th i gian ng n (xem m c
4.2.2)

4.4.2. V y n n m ng trung bình – n ng: BSA > 10% và/ho c PASI >10
Bệnh nhân nam giới tr ởng thành
Thu c bôi t i ch
(xem m c 4.3.1)
N u có s n UVB N u không có UVB
Ch n l a th nh t: Ch n l a th nh t theo alphabet:
 UVB (d i r ng hay d i h p)  Acitretine

đ n tr li u  Adalimumab
 UVB + Acitretine  Cyclosporine
 PUVA  Etanercept
 UVB + Methotrexate  Infliximab
 Methotrexate
 Secukinumab
 Ustekinumab
Ch n l a th 2 theo alphabet:
 Acitretine + thu c sinh h c

 Cyclosporine + Methotrexate
 Cyclosporine + thu c sinh h c
 Methotrexate + thu c sinh h c
 UVB + thu c sinh h c

Bệnh nhân n trong đ tuổi sinh s n, có s d ng biện pháp ngừa thai hiệu qu
Thu c bôi t i ch
(xem m c 4.2.1)
N u có s n UVB thángN u không có

UVB
 UVB (d i r ng hay d i h p)  Adalimumab

đ n tr li u  Cyclosporine
 UVB + Isotretinoin  Etanercept
 UVB + Methotrexate  Infliximab
 Methotrexate
 PUVA
 Secukinumab
 Ustekinumab
 Isotretinoin + thu c sinh h c

 Methotrexate + Cyclosporine
 Thu c sinh h c + UVB

Bệnh nhân n không có ý đ nh ngừa thai
Thu c bôi t i ch
(xem m c 4.3.1)
 D n xu t vitamin D3 bôi **  Adalimumab *

 Corticosteroid bôi *  Cyclosporine **
 UVB (d i r ng hay d i h p)  Etanercept *
 Infliximab *
 PUVA **
 Secukinumab *
 Ustekinumab *
Ghi chú:* phân lo i thai kỳ nhóm B; ** phân lo i thai kỳ nhóm C (theo FDA Hoa Kỳ)
Bệnh nhân < 18 tuổi
Thu c bôi t i ch
(xem m c 4.2.1)
Ch n l a th nh t: Ch n l a th nh t theo
alphabet:
 UVB (d i r ng hay d i h p)
đ n tr li u  Adalimumab
 Cyclosporine
 UVB + Methotrexate  Etanercept
 Infliximab
 Methotrexate
 PUVA

4.5. V y n n lòng bàn tay – bàn chân (nam hay n không có ý đ nh sinh con)
Ch n l a th nh t: thu c bôi t i ch
(có ho c không có bĕng kín)
 Corticosteroid
 D n xu t vitamin D3 (calcipotriol)
 K t h p Corticosteroid + D n xu t vitamin D3
 Tazarotene
 Acitretin
 UVB t i ch
 PUVA t i ch
 PUVA t i ch + Acitretin
 Adalimumab
 Cyclosporine
 Etanercept
 Infliximab
 Methotrexate
 Secukinumab
 Ustekinumab
 Acitretine + thu c sinh h c
 Cyclosporine t ng đ t
+ thu c sinh h c

4.5.1. V y n n đ da toàn thân
Dành cho t t c b nh nhân
 Đ p t v i steroids nh bôi t i ch
 Cân b ng n c đi n gi i và chú ý ki m soát phù m t cá
chân
 Đ phòng nhi m trùng huy t
 Lo i tr các nguyên nhân gây ĐDTT khác nh v y ph n
đ nang lông, HC Sezary, phát ban do thu c, và chàm th
t ng
Ch n l a th nh t theo alphabet:
 Acitretine
 Cyclosporine trong kho ng 3-4 tháng
 Methotrexate
 Thu c sinh h c (Infliximab, Adalimumab,
Secukinumab, Ustekinumab)
 Acitretine + Cyclosporine
 Acitretine + Thu c c ch TNF-α
 Etanercept
 Methotrexate + Thu c c ch TNF-α

4.5.2. V y n n m
V y nến m nhẹ, khu trú
- Chăm sóc t i ch : có th bôi dung d ch màu eosine, milian.
- Đ phòng b i nhi m.
- U ng vitamin D3 (sterogyl): L 400.000UI, li u: ½ l x 3 l n/ngày, u ng cách ngày x 10
đ t.
V y nến m c p tính, toàn thân (Von Zumbusch)
- C n nh p vi n và đi u tr t i phòng săn sóc đ c bi t nh đ i v i b nh nhân b ng, ho i t
th ng bì nhi m đ c, hay đ da toàn thân.
+ Cách ly.
+ Cân b ng n c đi n gi i.
+ Ki m soát thân nhi t: H s t (lau mát, acetaminophen,…), h thân nhi t (s i đèn…)
+ Đ phòng nhi m trùng huy t: c y máu nhi u l n, kháng sinh phòng ng a
+ T m thu c tím.
- Acitretine: 0,5-1 mg/kg/ngày.
4.5.3. V y n n kh p
Ch n l a th nh t theo alphabet
 Adalimumab
 Etanercept
 Golimumab
 Kháng viêm không steroid
 Infliximab
 Methotrexate
 Secukinumab
 Ustekinumab
 Thu c c ch TNF + Methotrexate
Ch n l a th 2:
 Secukinumab + Methotrexate
 Ustekinumab + Methotrexate

4.6. Tiêu chu n nh p vi n
- V y n n đ da toàn thân
- V y n n m toàn thân
- V y n n kh p (có th h i ch n chuyên khoa n i kh p)
- V y n n m ng di n tích r ng > 30%
4.7. Tiêu chu n xu t vi n
- Lâm sàng ổn đ nh.
- Không nổi thêm th ng tổn m i.
- V y n n gi t th ng tự gi i h n, kéo dài 12 – 16 tu n khi không đi u tr gì. Kho ng 1/2
đ n 2/3 b nh nhân sau đó ti n tri n đ n v y n n m ng m n tính.
- H u h t tr ng h p v y n n m ng m n tính th ng kéo dài su t đ i, v i các kho ng th i
gian lui b nh và tái phát không th dự đoán tr cđ c.
- Kho ng 10 – 30% tr ng h p v y n n b viêm kh p v y n n.
- V y n n đ da toàn thân và v y n n m toàn thân có tiên l ng kém h n, b nh có khuynh
h ng n ng và kéo dài.
6. GIÁO D C S C KH E
- Bác sĩ c n xác đ nh rõ cho b nh nhân bi t tính ch t cũng nh tiên l ng b nh đ h an tâm
“s ng chung” v i b nh.
- Giữ n n t ng s c kh e t t: có ch đ ăn h p lý, ng đ gi c.
- Tránh các y u t nguy c .
- Phát hi n s m bi n ch ng kh p, đ da toàn thân, các b nh lý kèm theo.
- B thu c lá, r u bia.
- Gi m stress.
- Tuân th ch đ nh đi u tr c a bác sĩ: s d ng đúng thu c, đ thu c. Không tự mua thu c
đi u tr .
TÀI LI U THAM KH O
1. Alan Menter và cs (2011) “Guidelines of care for the management of psoriasis and
psoriatic arthritis: Case-based presentations and evidence-based conclusions”J Am
Acad Dermatol 2011;65:137-74.
2. Gudjonsson JE, Elder JT (2012), “Psoriasis”,Fitzpatrick’s Dermatology in General
Medicine, 8th edition, Mc Graw Hill, pp: 197-231.
3. Klaus Wolff, Richard Allen Johnson (2009), “Psoriasis”, Fitzpatrick’s Color Atlas &
Synopsis of Clinical Dermatology, 6th edition, Mc Graw Hill, pp.53-71.
rd
4. Van de Kerkhof PCM,Nestlé FO (2012), “ Psoriasis”, Dermatology, 3 edition,
Elsevier Saunders, pp: 135-156

V Y PH N Đ NANG LÔNG
(PITYRIASIS RUBRA PILARIS)
1. CH N ĐOÁN
1.1. Lâm sàng
Th ng tổn là những m ng v y màu đ cam, tăng s ng lòng bàn tay, lòng bàn chân,
s n s ng nang lông. B nh di n ti n d n đ n đ da toàn thân, nh ng v n có những vùng
không b nh h ng t o thành hình nh những đ o da lành. B nh có th kh i phát âm th m
ho c nhanh chóng.
1.2. Phân lo i
Tuýp I (D ng cổ điển ở ng ời lớn):
- Chi m t l kho ng > 50%.
- Sang th ng b t đ u đ u và cổ, sau đó lan r ng xu ng. B nh lan t a d n d n đ n đ da
toàn thân nh ng v n có những đ o da lành. Dày s ng nang lông, dày s ng lòng bàn tay, lòng
bàn chân lan t a.
Tuýp II (D ng không điển hình ở ng ời lớn):
- Chi m t l kho ng 5%.
- B nh lan t a, bi u hi n d ng v y cá chân và dày s ng nang lông, ít da đ u.
Tuýp III (D ng cổ điển ở trẻ em):
- Th ng tổn t ng tự nh tuýp I, lan t a, xu t hi n đ u tiên trong 1 – 2 năm đ u sau sinh.
Tuýp IV (D ng vòng ở trẻ em):
- B nh khu trú, xu t hi n tr c tuổi d y thì v i th ng tổn gi ng v y n n, m ng h ng ban,
tróc v y, gi i h n rõ khuỷu tay, g i.
Tuýp V (D ng không điển hình ở trẻ em):
- B nh lan t a, mang tính gia đình, xu t hi n trong vài năm đ u sau sinh. Th ng tổn dày
s ng nang lông, d ng x c ng bì tay, chân.

Tuýp VI (Liên quan HIV):
- T l m c b nh không rõ.
- B nh bi u hi n gi ng tuýp I, di n ti n lan t a, liên quan m n tr ng cá b c nang (acne
conglobate), viêm tuy n m hôi m ng m (hidradenitis suppurativa) và lichen nang lông
(lichen spinolusus).
1.3. Phân b
- Tuýp I, II, III, V, VI: Lan t a, theo mô t kinh đi n kh i phát t đ u và cổ, sau đó lan
xu ng d i.
- Đ u và tóc: Th ng tổn t p trung thành m ng gi ng nh v y n n. Tóc th ng không nh
h ng, ngo i tr tuýp II có bi u hi n ít da đ u.
- Niêm m c: Hi m.
- Móng: Th ng g p, nh ng không có ý nghĩa ch n đoán. Móng có màu vàng nâu đ u xa,
gi ng móng dày, tăng s ng d i móng và m nh xu t huy t.
1.4. Bi u hi n có liên quan
Sang th ng d ng v y cá chân (tuýp II), bi u hi n gi ng x c ng bì tay, chân
(tuýp V), m n tr ng cá b c nang, viêm tuy n m hôi m ng m , lichen nang lông (tuýp VI).
2. ĐI U TR
- B nh khu trú: ch y u đi u tr t i ch
+ Giữ m
+ Tiêu s ng
- B nh lan r ng (đ da toàn thân): nên đi u tr t i ch ph i h p đ ng toàn thân
2.2. Đi u tr c th
2.2.1. L a ch n hàng đ u
- Đi u tr t i ch :
+ Giữ m
+ Tiêu s ng (salicylic acid, urea, lactic acid)
+ Vitamin D3 (calcipotriol)
- Ph ng pháp v t lý:
+ Quang hoá tr li u (t i ch hay PUVA)
- Đi u tr h th ng: Đ da toàn thân
+ Retinoids: Th ng c i thi n sau 4 tu n, c n đi u tr trong kho ng 6 tháng.
+ Acitretin 0.5–0.75 mg/kg/ngày
+ Isotretinoin 0.5-2.0 mg/kg/ngày
+ Methotrexate (10–25 mg tu n): Có th c i thi n sau 3 – 4 tháng.
- Đi u tr HIV
2.2.2. L a ch n thay th
- Đi u tr t i ch :
+ Glucocorticoids (v a – m nh)
+ D n xu t vitamin A (tazarotene)
- Ph ng pháp v t lý: UVA, UVB, UVB d i h p
- Đi u tr h th ng:
+ Azathioprine (100–150 mg/day)
+ Cyclosporine A (5 mg/kg/day)
+ Y u t kháng TNF-α nh remicade
- B nh gây nh h ng x u v tâm lý và xã h i.
- Tuýp I có th h t sau 3 năm, tuy nhiên, t l tái phát kho ng 20% b nh nhân.
- Tuýp II kéo dài trên 20 năm.
- Tuýp III th ng ổn đ nh sau 1 – 2 năm.
- Tuýp IV có th c i thi n sau tuổi v thành niên.
- Tuýp V có th đáp ng v i retinoids, nh ng th ng bùng phát tr l i khi ng ng thu c.
- Tuýp VI đáp ng t t v i li u pháp kháng virus ho t tính cao (HAART).
4. TIÊU CHU N NH P VI N
- Nh p vi n khi có bi n ch ng đ da toàn thân.
TÀI LI U THAM KH O:
1. Daniella Bruch-Gerharz, Thomas Ruzicka (2012). "Pytiriasis Rubra Pilaris".
Fitzpatrick's Dermatology in general medicine,8th edition, Mc Graw Hill pp.279-285.

V Y PH N H NG
(PITYRIASIS ROSEA)
1. Đ I C NG
V y ph n h ng là m t b nh v y lành tính, tự gi i h n th ng g p đ c mô t đ u tiên
b i Camille Melchior Gilbert vào năm 1860.
2. D CH T H C
- T n su t m c b nh: 2%. B nh x y ra vào mùa thu và mùa xuân vùng khí h u ôn đ i. Tuy
nhiên, b nh cũng có th x y ra vào mùa hè m t vùng khác, vào mùa khô, nóng Öc, n
Đ và Malaysia.
-Ch ng t c: không có sự khác bi t.
- Gi i tính: nữ nhi u h n nam.
- Tuổi: Th ng tr con và ng i tr m c dù b nh có th g p b t kỳ tuổi nào. Đa s b nh
nhân có tuổi trung bình 10 – 35 tuổi.
3. NGUYÊN NHÂN
Ch a đ c bi t rõ nh ng có nhi u y u t thu n l i.
3.1. Nhi m trùng
- V y ph n h ng đ c xem nh là m t phát ban do virus. V y ph n h ng có liên quan đ n
nhi m trùng hô h p trên và tỷ l m c b nh cao những ng i suy gi m mi n d ch. Có nhi u
virus đ c xem có liên quan đ n b nh nh picarnovirus, parvovirus B 19, herpes virus 7
(HSV-7).
- Ngoài ra v y ph n h ng cũng có liên quan v i vi trùng Staphyloccocus albus.
Streptococcus tán huy t nhóm A.
3.2. Thu c
M t s thu c gây phát ban gi ng v y ph n h ng: captopril, arsenic, bismuth,
tripelennamine HCL, methoxypromazine, barbiturates, clonidine, metronidazole, mu i vàng,
– bloquants, ketotifen, penicillamine, isotretinoin, omeprazole, salvarsan, levamisole,
terbinafine, BCG, vaccin b ch h u.
3.3. Y u t khác
Th t ng, th ng g p ng i b viêm da ti t bã, m n tr ng cá, m c áo qu n m i.
4. LÂM SÀNG
4.1. D ng đi n hình
4.1.1. Ti n tri u
Không h ng đ nh, v i bi u hi n m t m i, bu n nôn, chán ăn, s t, đau kh p, nh c đ u.
4.1.2. Sang th ng kh i đ u
M ng “báo tr c” (herald patch, primary medallion, mother patch) g p 80% tr ng h p:
m ng hình tròn ho c b u d c, gi i h n rõ, đ ng kính t 2-10cm.
4.1.3. Phát ban th phát
Phát ban toàn thân xu t hi n sau “m ng báo tr c” 1-12 tu n, có th x y ra t vài gi
đ n 3 tháng. Có 2 lo i sang th ng: m ng nh gi ng “m ng m ” t p trung theo đ ng cong
c a da t o hình nh đ c tr ng: hình cây thông và dát ho c s n h ng ban, không có v y, kích
th c nh và nhi u. V trí phân b đ i x ng, th ng thân, b ng, l ng, g c chi và hi m
m t.
4.1.4. Tri u ch ng c nĕng
- Ng a x y ra 75% b nh nhân trong đó 25% ng a nhi u.
4.2. D ng không đi n hình
- X y ra 20% b nh nhân. Các d ng này có th là những thay đổi v hình thái sang th ng
hay thay đổi v trí sang th ng.
4.2.1. Theo v trí
- V trí không đi n hình nh m t, da đ u, lòng bàn tay, m t l ng bàn chân, b ph n sinh d c.
- Sang th ng xu t hi n trên m t sang ch n ngoài da: n i th IDR, v t th ng, v t c n côn
trùng.
- Phát ban th phát toàn thân, lan t a hay khu trú ch m t vùng da nh đ u - cổ (da đ u, đai
vai), b ng, b n, nách, ph n xa chi, lòng bàn tay và lòng bàn chân.
- Phân b m t bên c th , không v t quá đ ng giữa.
- D ng phát ban ng c: v trí sang th ng m t, ph n xa c a chi. D ng này th ng g p
tr em h n ng i l n. M ng báo tr c có th là bi u hi n duy nh t c a b nh.
- Tổn th ng niêm m c mi ng v i bi u hi n ch m xu t huy t, s n m n n c, bóng n c,
loét da d ng aphte ho c m ng h ng ban.

4.2.2. Theo hình thái sang th ng
- Sang th ng đôi khi là s n nang lông, m n m , m n n c (th ng g p tr em), mày đay
(vài ngày đ u bi u hi n gi ng mày đay c p), d ng lichen, bóng n c, ban xu t huy t
(th ng tr em và xu t hi n sau d ng đi n hình), m ng gi ng h ng ban đa d ng.
- D ng khổng l : v i kích th c l n và nhi u đôi khi h p l i t o thành d ng khổng l đ c
g i là pityriasis circine et marginal de vidal.
- D ng r i lo n s c t : tăng ho c gi m s c t sau khi lành b nh. Tăng s c t th ng vùng
ph i bày ánh sáng ho c chi u tia UV và hay g p da đen ho c v y ph n h ng do thu c.
5. C N LÂM SÀNG
- Công th c máu bình th ng.
- M t s tr ng h p tăng nh lymphocyte, neutrophil ho c eosinophil, t c đ l ng máu;
protein máu tăng nh các thành ph n: α1, α2, A1b.
- Gi i ph u b nh: viêm da quanh m ch máu và nông. Th ng bì có hình nh á s ng đ m
ho c lan t a, l p h t m ng ho c không có, tăng gai nh , x p bào t ng ổ, vi m n n c. L p
bì phù n , h ng c u thoát m ch và có hi n t ng thâm nhi m t bào lympho, histiocyte, đa
nhân ái toan, b ch c u đ n nhân quanh m ch máu.
6. CH N ĐOÁN
Ch y u dựa vào lâm sàng.
6.2. Ch n đoán phân bi t
- Phát ban d ng cây thông: v i lichen ph ng, pityriasis lichenoides.
- Phát ban hình vòng: v i v y ph n tr ng, chàm đ ng ti n, viêm da ti t bã, n m
Dermatophyte, lang ben, h ng ban vòng ly tâm.
- Phát ban s n: v i d ng thu c, h ng ban đa d ng, v y n n gi t, giang mai kỳ II.
7. ĐI U TR
- Ch y u đi u tr tri u ch ng.
- Gi m ng a: Corticoid t i ch , kháng histamin, lotion methol-phenol. Corticoid toàn thân
không đ c khuy n cáo dù có th c ch ng a nh ng không rút ng n th i gian b nh và có
th làm b nh kéo dài ho c n ng thêm.
- UVB li u pháp: b t đ u v i li u b ng 80% li u đ da t i thi u có th làm gi m ng a nhanh
chóng những tr ng h p đ kháng. N u ng a v n còn thì nên tăng li u kho ng 20% cho
đ n khi tri u ch ng gi m.
7.2. Phác đ đi u tr c th
Gi i thích cho b nh nhân

yên tâm đi u tr v i t t c
b nh nhân
Ng a (+) Tri u ch ng nh cúm Tr ng h p đ kháng:

và/ho c b nh ti n tri n UVB li u pháp
Corticoid t i ch m c đ
trung bình, kháng Acyclovir 800mg u ng 1 S d ng kháng sinh khi
histamin, lotion methol- viên x 5 l n/ngày x 7 có b ng ch ng nhi m
phenol ngày trùng
8. THEO DÕI
- B nh lành tính có th đ l i dát tăng ho c gi m s c t sau viêm
- Th ng tự kh i trong 12 tu n. Đa s tr ng h p không tái phát, nh ng m t s b nh nhân
có th b nhi u l n. Những tr ng h p v y ph n h ng kéo dài > 3 tháng th ng đ c xem
nh là v y ph n d ng lichen m n tính (pityriasis lichenoides chronic).
- Tiên l ng b nh r t t t. B nh nhân làm vi c ho c đi h c bình th ng do b nh không lây.
TÀI LI U THAM KH O
1. Andrew Blauvelt (2012), "Pityriasis rosea", Fitzpatrick's Dermatology in general
medicine, 8th edition, Mc Graw Hill, pp. 458-462.

Đ DA TOÀN THÂN
(ERYTHRODERMA, EXFOLIATIVE DERMATITIS)
1. Đ I C NG
Đ da toàn thân (ĐDTT) còn g i là viêm da tróc v y (Exfoliative dermatitis), đ c đ nh
nghĩa là h ng ban tróc v y toàn thân chi m trên 90% di n tích c th .
Có nhi u nguyên nhân d n đ n ĐDTT, trên 1/2 tr ng h p là do các b nh da có s n,
trong đó v y n n là b nh th ng g p nh t, chi m kho ng 1/4 s b nh nhân.
T n su t b nh đ da toàn thân thay đổi trong nhi u nghiên c u t 0,9- 71/100.000 b nh
nhân ngo i trú.
T l nam/ nữ: 2/1 – 4/1.
Tuổi kh i phát: 41- 61 tuổi
2. NGUYÊN NHÂN
Nguyên nhân c a ĐDTT r t ph c t p và th ng khó xác đ nh (kho ng 20% không tìm ra
nguyên nhân).
2.1. Đ da toàn thân th phát sau b nh da
- B nh v y n n: Th ng g p chi m 23%, th ng do đi u tr không đúng nh dùng corticoid,
thu c nam, b c kéo dài, sau ng ng thu c bùng phát ĐDTT.
- B nh chàm: Chi m kho ng 20%, th ng g p ng i già. Da đ , tróc v y khô, m n, lichen
hóa, v t tr y x c do cào gãi, da dày.
- B nh v y ph n đ nang lông: Chi m kho ng 4%, da đ cam, tróc v y, s n nang lông (đ u
g i, khuỷu tay, m t l ng bàn tay, bàn chân), có đ o da lành.
- Pemphigus lá: ĐDTT tróc v y t, v y dính. Ch n đoán dựa vào b nh s , bóng n c, v t
tích bóng n c, Nikolsky (+), mô b nh h c và mi n d ch huỳnh quang.
- Viêm da ti t bã.
- M t s b nh da khác ít g p h n: nhi m trùng t c u, n m da, lichen ph ng, gh Nauy.
2.2. Đ da toàn thân do thu c
Chi m 15%, th ng g p do các thu c nh c ch canxi, ch ng đ ng kinh, kháng sinh
(PNC, Sulfonamides, Vancomycin), Allopurinol, vàng, Lithium, quinidine, cimetidine...

2.3. Đ da toàn thân do các b nh lý ác tính
- Lymphoma t bào T da (CTCL) ho c h i ch ng Sézary: chi m kho ng 5%.
- Mycosis fungoids.
2.4. Đ da toàn thân vô cĕn: chi m 20%.
2.5. Đ da toàn thân tr em
- B nh Leiner: đ da tróc v y, xu t hi n đ u tiên vùng da đ u, các n p, lan ra toàn thân, da
đ u th ng đóng mài dày.
- ĐDTT do t c u (SSSS): d ng n ng c a ch c bóng n c do t c u, th ng g p tr nh .
S t, các bóng n c b nhanh, tróc v y thành những m ng l n, vi n v y tróc m ng (gi ng
nh gi y thu c lá). Bóng n c nông, th ng l p gai.
3. CH N ĐOÁN
3.1. Lâm sàng
- Ng a: th ng g p và gây khó ch u.
- Da khô
3.1.2. Tri u ch ng toàn thân
-S t cao ho c n l nh, l nh run, m t m i, ăn u ng kém, gan, lách, h ch có th to, phù chi
d i, m t cá.
3.1.3. Tri u ch ng da và niêm, ph n ph c a da
- Bi u hi n ĐDTT đi n hình là các m ng h ng ban gia tăng kích th c và lan ra toàn thân,
>90% di n tích c th . Vài ngày sau kh i phát h ng ban, b t đ u xu t hi n v y m n màu
tr ng hay vàng, th ng vùng m t du i. V y d ng đĩa có th x y ra c p tính và
LBT_LBC. Giai đo n m n có th phù, lichen hóa d n đ n da dày, l n mí, h mi, dày s ng
LBT-LBC.
- Tùy thu c nguyên nhân, giai đo n c p có th ti n tri n nhanh chóng, nh trong d ng
thu c, lymphoma, chàm, v y n n.
- Bi u hi n da: H ng ban, tróc v y toàn b c th , ngo i tr b nh v y ph n đ nang lông có
những đ o da lành. V y có th m n nh cám, ho c tróc thành phi n.
- Lòng bàn tay, lòng bàn chân: Th ng b nh h ng, tăng s ng và có các v t n t sâu trong
b nh v y ph n đ nang lông, h i ch ng Sézary, và b nh v y n n.
- Tóc: R ng tóc Telogen, alopecia tr ĐDTT do chàm, v y n n.
- Móng: Tăng s ng d i móng, r móng, tróc móng.
- R i lo n s c t : tăng ho c gi m s c t .
3.2. C n lâm sàng
- Huy t h c: B ch c u ĐNTT có th tăng/nhi m trùng, BC a acid/ b nh chàm. H ng c u có
th gi m th ng g p ng i già. Có th tìm th y t bào Sezary. T c đ l ng máu tăng.
- Sinh hóa: Albumin có th gi m, Ion đ giúp đánh giá tình tr ng n c và đi n gi i.
- Gi i ph u b nh: Ph thu c vào b nh n n. Hi n t ng á s ng, phù trong và gian bào, tiêu
gai v i sự kéo dài các đ nh nhú bì, và hi n t ng lo i kh i các t bào.
4. BI N CH NG
- R i lo n n c- đi n gi i
- R i lo n đi u hòa thân nhi t
- Suy tim cung l ng cao
- Shock tim
- H i ch ng nguy k ch hô h p c p
- Gi m Albumin máu
- Nhi m trùng huy t, shock nhi m trùng
5. ĐI U TR
- Xác đ nh và đi u tr nguyên nhân gây ĐDTT.
- Đi u tr tri u ch ng: chăm sóc da t i ch , phòng ng a và x trí s m bi n ch ng.
5.2. Đi u tr c th
5.2.1. Đi u tr nguyên nhân: (xem phác đ có liên quan)
ĐDTT vô cĕn và /hoặc không đáp ng với điều tr t i ch hoặc thông th ờng, nên xem
xét tùy tr ờng h p c thể:
- Prednisone: 1mg/kg/ngày
- Methotrexate: 7.5- 10 mg/ tu n
- Cyclospoine: 4-5mg/kg/ngày
- Azathioprine: 2.5mg/kg/ngày
- Mycophenolate mofetil: 1g-3g/ngày
5.2.2. Đi u tr tri u ch ng
Điều tr t i ch :
- Da khô, tróc v y: thoa ch t d ng m và các ch t tiêu s ng.
- Da r d ch: thoa các dung d ch sát khu n, dung d ch màu và có ch đ chăm sóc t i ch nh
b nh nhân b ng, có th đ p g c có ch a phân t b c.
- Corticoids lo i nh (bôi kháng viêm).
- T m thu c tím 1/10.000.
Điều tr toàn thân:
- Chú ý đi u ch nh r i lo n đi u hòa thân nhi t, n c và đi n gi i và đ m.
- Bù đ m n u có tình tr ng thi u đ m.
- Kháng sinh khi có b ng ch ng nhi m khu n trên lâm sàng ho c c n lâm sàng, lựa ch n
kháng sinh theo kinh nghi m ho c theo kháng sinh đ
- Kháng histamin.
- Bổ sung vitamin, khoáng ch t khi c n.
5.2.3. Theo dõi đi u tr
- Lâm sàng:
+ D u hi u sinh t n, l ng n c xu t - nh p/ngày.
+ Th ng tổn da, sự bong tróc v y.
+ Tim m ch, phổi và các c quan khác.
- C n lâm sàng:
+ Ion đ .
+ Công th c máu.
+ Sinh hóa máu: Đ ng huy t, SGOT, SGPT, BUN, Creatinin, Albumin...
+ Procalcitonin (PCT) n u nghi ng có tình tr ng nhi m trùng.
5.2.4. Tiêu chu n nh p vi n-xu t vi n
- Nh p vi n: t t c b nh nhân đ da toàn thân đ n khám.
- Xu t vi n: khi th ng tổn da và xét nghi m c n lâm sàng ổn đ nh.

- Tùy thu c vào nguyên nhân gây ĐDTT
- ĐDTT do thu c c i thi n khi ng ng thu c. Tr ng h p ph n ng quá m n h th ng n ng,
có liên quan r i lo n ch c năng gan, th n thì tình tr ng ĐDTT có th t n t i th i gian vài
tu n sau khi ng ng thu c.
- V y n n và chàm th t ng: c i thi n trong vài tu n đ n vài tháng, tuy nhiên có th m n tính
kéo dài. ĐDTT do v y n n có 15% tái phát.
- ĐDTT liên quan b nh ác tính (CTCL) th ng m n tính và dai d ng.
- ĐDTT vô căn:
+ Thuyên gi m toàn ph n chi m 1/3 s b nh nhân
+ Thuyên gi m m t ph n chi m 1/2 s b nh nhân
+ ĐDTT vô căn m n tính có sự gia tăng nguy c liên quan đ n CTCL
- T l t vong cao liên quan đ n: d ng thu c n ng, b nh lí bi t hóa TB lympho ác tính,
pemphigus lá và vô căn. Những tr ng h p t vong này do bi n ch ng nh nhi m trùng
huy t, viêm phổi, suy tim.
7. PHÒNG NG A
- Vi c phòng ng a ph thu c vào nguyên nhân c a b nh n n.
- Giáo d c cho những b nh nhân có các b nh n n nh v y n n, chàm th t ng hi u bi t v
các y u t gây ĐDTT (các ch t kích thích, ng ng đ t ng t đi u tr ).
TÀI LI U THAM KH O
1. Jane Margaret Grant-Kels, Flavia Fedeles, Marti J. Rothe (2012), “Exfoliative
Dermatitis”, Fitzpatrick’s Dermatology in General Medicine, 8th edition, Mc Graw
Hill, pp.266-278.
2. Wolfram Sterry, Matthias Steinhoff (2013) “Erythroderma”,Dermatology, 3rd edition,
Elsevier Saunders, pp.171-181.

LICHEN PH NG
(LICHEN PLANUS)
1. Đ I C NG
Lichen ph ng (LP) là m t tình tr ng viêm không rõ nguyên nhân c a da, niêm m c, tóc,
móng. Thu t ngữ “lichen planus” đ c mô t đ u tiên vào năm 1869 b i Eramus Wilson.
T l m c b nh kho ng 1% dân s chung, m i ch ng t c. Tuổi th ng g p t 50 đ n 60,
ít g p ng i già và tr em. Không có sự khác bi t v gi i tính (nữ th ng x y ra t 50 đ n
60 tuổi, nam th ng s m h n).
Lichen ph ng đ c đ c tr ng b i 5P: Papule, Polygonal, Purple, Planar, Pruritus (s n, đa
giác, màu tím, ph ng, ng a). Tổn th ng niêm m c g p 75% tr ng h p, đ c bi t là
mi ng.
2. NGUYÊN NHÂN VÀ SINH B NH H C
Nguyên nhân và sinh b nh h c c a LP ch a rõ. Ng i ta cho r ng LP là do mi n d ch
qua trung gian t bào lympho T tác đ ng lên các tự kháng nguyên là t bào đáy th ng bì.
Sự bi n đổi kháng nguyên đích có liên quan đ n các y u t nh sau:
+ Virus: HCV đ c xem là virus có liên quan đ n LP.
+ Vaccine: sự xu t hi n LP sau khi tiêm các lo i vaccine HBV.
+ Vi khu n: vai trò c a Helicobacter pylori.
+ D ng nguyên ti p xúc: răng gi b ng kim lo i có liên quan đ n LP mi ng, 95% LP
mi ng lành sau khi l y răng gi b ng kim lo i ra.
+ Thu c: c ch men chuy n angiotensin, l i ti u thiazide, kháng s t rét, quinidine,
NSAID, vàng…
+ U tân sinh
+ Stress: LP kh i phát và n ng lên có liên quan đ n stress.
+ M t s tác gi cho r ng LP có liên quan đ n y u t gia đình và HLA.
3. PHÂN LO I
- S p x p c a th ng tổn: d ng vòng, d ng th ng.
- Hình thái h c c a th ng tổn: d ng phì đ i, d ng teo, d ng m n n c bóng n c, nang
lông, d ng tr t loét, d ng tổn th ng do ánh sáng, LP s c t .
- V trí c a th ng tổn: LP niêm m c, móng, n p, lòng bàn tay, bàn chân.
- D ng đ c bi t c a LP: Phát ban do thu c d ng LP, d ng ch ng l p giữa LP và lupus đ ,
dày s ng d ng lichen, LP d ng bóng n c, LP và th chuy n sang ác tính…
4. LÂM SÀNG
B nh kh i phát c p tính ho c âm th m v i tổn th ng da, niêm m c, lông tóc, móng.
4.1. Tri u ch ng c nĕng
- H u h t các tr ng h p đ u có ng a, t ít đ n nhi u. Th phì đ i và toàn thân th ng r t
ng a.
- C m giác rát b ng, đau khi các th ng tổn niêm m c b tr t, loét.
4.2. Tri u ch ng th c th
4.2.1. Th ng t n da
- S n nh , đ ng kính # 2-10mm, đ nh ph ng, hình đa giác, màu đ h ng đ n tím, gi i h n
rõ, thâm nhi m, m t vài s n có r n lõm. B m t th ng tổn h i bóng ho c trong su t có
những v ch tr ng ngang d c t o thành m ng l i g i là l i Wickham, những s n này có th
liên k t thành m ng l n h n.
- Th ng tổn m i nổi có màu h ng sau đó chuy n sang màu tím. Khi lành có th đ l i s m
da trong nhi u năm. Các th ng tổn c a LP th ng phân b hai bên và đ i x ng.
- V trí th ng g p nh t m t g p c ng tay, cổ tay, mu bàn tay, tr c c ng chân, bên cổ, đùi
và ph n d i c a l ng. M t, lòng bàn tay, bàn chân hi m g p th ng tổn LP.
- Hi n t ng Koebner th ng th y trong LP, là những s n theo đ ng do sang ch n ho c do
cào gãi.
4.2.2. Th ng t n niêm m c
- V trí: có th g p b t kỳ niêm m c nào, th ng g p nh t là niêm m c mi ng.
- Các hình thái c a tổn th ng niêm m c:
+ Đ c tr ng: v t tr ng, xanh nh t, hình lá d ng x hay hình m ng l i ho c có b nh
vi n khăn ren m t trong má trên l i.
+ Những v t tr ng, tròn, nh n đ ng kính kho ng 5mm.
+ Những d i tr ng nh men v t ngang qua l i ho c những ch m nh li ti ph trên đ u
các gai l i.
+ Niêm m c b tr t có m n n c, bóng n c.
+ Những s n tròn nh , tr ng đ ng riêng r ho c gom thành nhóm.
+ Những s n s p x p thành hình vòng ho c những s c tr ng quy đ u. Âm h , âm đ o,
h u môn th ng tổn có màu tr ng, m t.
4.2.3. Th ng t n móng
- Kho ng 10% b nh nhân LP có tổn th ng móng.
- M ng c nh bên móng, s c và đ ng n t d c móng. Những thay đổi này là bi u hi n c a
tổn th ng ch t móng và không h i ph c n u không đi u tr .
- Các tổn th ng không đ c hi u bao g m: sự đổi màu móng, ly móng, tăng s ng d i
móng, có khi lo n d ng t t c các móng.
4.2.4. Th ng t n lông, tóc
- Tổn th ng là những s n s ng xung quanh là m ng h ng ban màu tím đ u tiên da đ u và
những vùng có lông.
- R ng tóc có s o da đ u có ho c không có teo da.
5. C N LÂM SÀNG
5.1. Mô b nh h c
Tăng s ng không kèm á s ng, tăng sinh khu trú trong l p t bào h t, tăng gai không đ u
v i hình nh răng c a, thoái hóa l ng l p đáy, thâm nhi m lympho d ng d i vùng n i bì
th ng bì. Th keo hi n di n ph n th p c a th ng bì hay bì nông. Các không bào trong
l p t bào đáy k t h p nhau t o thành ranh gi i nh giữa th ng bì và bì. Th ng không có
sự ki m soát s c t v i t bào melanophage trong bì.
5.2. Mi n d ch huǶnh quang tr c ti p
Sự l ng đ ng IgG, IgM, IgA, fibrin, fibrinogen vùng n i bì bi u bì.
6. CH N ĐOÁN
Dựa vào các d u hi u đ c tr ng: ng a, s n đa giác, ph ng, màu tím, l i Wickham, v
trí ch n l c. Những tr ng h p không đi n hình c n sinh thi t.
- Cổ đi n: v y n n, phát ban thu c, lichen simplex chronicus.
- D ng vòng: u h t vòng, n m.
- D ng đ ng: lichen striatus, linear epidermal nevus.
- D ng phì đ i: lichen simplex chronicus, s n ng a, lichen amyloidosis.
- D ng teo: lichen sclerosus.
- D ng nang lông: lichen nitidus, lichen spinulosus.
- LP tr em: lichen nitidus, lichen striatus, Pytiriasis lichenoides.
- LP móng: v y n n, n m móng.
- LP sinh d c: v y n n, viêm da ti t bã.
- LP lòng bàn tay, bàn chân: giang mai II.
- LP nang lông: r ng tóc có s o, LE, viêm nang lông, pemphigoid s o.
- LP niêm m c: pemphigus c n tân sinh, nhi m candida, lupus đ , giang mai II, ch n th ng.
7. DI N TI N LÂM SÀNG
- Di n ti n không th đoán tr cđ c, b nh kéo dài trong 1-2 năm, nh ng cũng có th tr
thành m n tính, tái phát qua nhi u năm. Th i gian tùy thu c vào m c đ , hình thái, v trí c a
th ng tổn. Phát ban toàn thân có xu h ng lành m t cách tự nhiên nhanh h n những
th ng tổn gi i h n.
- Lichen ph ng nang lông là m t trong những d ng di n ti n m n tính, tóc ít kh năng m c
sau giai đo n nhi m trùng và h y nang lông. Th phì đ i th ng kéo dài và liên t c. Th ng
tổn mi ng không lành tự nhiên và kéo dài kho ng 5 năm. Các d ng khác có tiên l ng t t
h n so v i d ng tr t l th ng không lành tự nhiên.
- Th i gian đ c s p x p t ng n nh t đ n dài nh t: toàn thân, da, da + niêm m c, niêm m c,
phì đ i, nang lông. Tái phát x y ra kho ng 15-20% các tr ng h p và có xu h ng x y ra
v trí ban đ u.
8. ĐI U TR
8.1. Đi u tr lichen ph ng mi ng (xem B ng 1)
8.2. Đi u tr lichen ph ng da (xem B ng 2)
8.3. Đi u tr ph i h p
- Đi u tr tình tr ng nhi m trùng ho c nhi m n m ph i h p (n u có)
- Gi m ng a: Antihistamin (Hydroxyzine 10-25mg m i 4 gi …)
- B t s ng: Pde Sali, ch m AL.
- Khám nha khoa lo i b các v t li u ph c h i nha b ng amalgam, vàng thay th b ng
composite.
- Nâng tổng tr ng trong các tr ng h p LP mi ng tr t l gây đau, ăn u ng kém.
- Di n ti n b nh, các b nh lý phát sinh trong quá trình đi u tr nh nhi m trùng, nhi m
n m…
- Theo dõi tác d ng ph c a thu c steroids t i ch (teo da, m t s c t , nhi m n m t i ch …),
steroids toàn thân (CHA, tăng đ ng huy t…).
- Theo dõi tác d ng ph c a các thu c retinoid, c ch mi n d ch b ng các xét nghi m: công
th c máu, ch c năng gan, ch c năng th n…
- Gi i thích cho b nh nhân hi u đây là m t b nh lý kéo dài và có th tự kh i sau m t th i
gian.
-H ng d n v sinh răng mi ng, thân th , c t ng n móng tay, tránh cào gãi nhi u.
- Ch đ dinh d ng h p lý, tránh dùng các thu c có kh năng gây LP do thu c nh c ch
men chuy n Angiotensin, NSAID, l i ti u thiazide…
- U ng thu c, tái khám theo h n ho c khi phát hi n các d u hi u b t th ng.
TÀI LI U THAM KH O
1. Daoud MS, Pittekow MR (2012), “Lichen Planus”, Fitzpatrick's dermatology in
general medicine, 8th edition, Mc Graw Hill, pp.296-312.
2. Tetsuo Shiohara, Yoko Kano (2012), “Lichen Planus and Lichenoid Dermatoses”,
Dermatology, 3rd edition, Elsevier Saunders, pp.183-202
3. Thomas P. Habif (2016), “Psoriasis and other papulosquamous diseases, Lichen
planus”, Clinical dermatology, 6th edition, Elsevier, pp.310-320

B ng 1. Đi u tr lichen ph ng mi ng
T i ch Toàn thân
Steroids m nh (Clobetasol, 4-6 l n/ngày Corticoids (Prednisone) 30-80mg/ngày x 3-6 tu n
Fluocinolone acetonide) Etretinate 75mg/ngày
Tacrolimus 1-4 l n/ngày Acitretin 25-50mg/ngày x 8 tu n
L a ch n Pimecrolimus 1-4 l n/ngày Isotretinoin 20-40mg/ngày
đ u tiên Tretinoin gel 2 l n/ngày
Isotretinoin gel 2 l n/ngày
Lidocain Gi m đau
Steroids trong th ng tổn 5-40mg/ml
Cyclosporine súc mi ng 2-4 l n/ngày Hydroxy chloroquine (th n tr ng) 50-200mg/ngày x 6 tháng
Rapamycine bôi t i ch 1mg/mlx2 l n/ngày Cyclosporine 3-10mg/kg/ngày
Aloe Vera gel, juice x 3 tháng Alefacept 15mg/tu n x 12tu n
L a ch n Hyaluronic acid gel 0,2% Thalidomide Kh i đ u 50mg có th
th 2 tăng đ n 200mg/ngày.
Dapson 100-200mg/ngày
Azathioprine, Cyclophosphamide Li u thay đổi.
Methotrexate 10-15mg/tu n x 4-8 tu n
Mycophenolate mofetil 100-2000mg/ngày
Curcuminoids 2000mg x 3 l n/ngày

B ng 2. Đi u tr lichen ph ng da
T i ch Ánh sáng Toàn thân
Steroids m nh 1-2l n/ngày Psoralen+UVA Steroids(prednisone) 30-80mg/ngày x 4-6 tu n

L a ch n Steroids trong 5-20mg/ml UVB d i h p Etretinate 10-75mg/ngày
đ u tiên th ng tổn UVB d i r ng Acitretin 25-50mg/ngày x 8 tu n
Tacrolimus Li u thay đổi Isotretinoin 20-40mg/ngày
Pimecrolimus Li u thay đổi
Cyclosporine 3-10mg/kg/ngày
Dapsone 100-200mg/ngày
L a ch n Hydroxy chloroquine 200-400mg/ngày
th 2 Azathioprine 75-150mg/ngày
Mycophenolate mofetil 1000mg bid
Doxycyclin, teracyline, LP d ng pemphigus
nicotinamide
D ng đ c Metronidazole LP toàn thân
bi t Interferon-α 2b LP toàn thân
Cyclophosphamide LP kháng tr
Methotrexate LP kháng tr

V Y PH N D NG LICHEN
(PITYRIASIS LICHENOIDES)
1. Đ I C NG
V y ph n d ng lichen là m t phát ban tróc v y da hi n ch a rõ nguyên nhân, g m
có 2 th lâm sàng là:
+ Th c p tính: V y ph n d ng lichen và d ng đ u mùa c p tính (Pityriasis
Lichenoides et Varioliformis Acuta – PLEVA) hay còn g i là b nh Mucha-
Habermann.
+ Th m n tính: V y ph n d ng lichen m n tính (Pityriasis Lichenoides Chronica –
PLC) hay còn g i là á v y n n gi t c a Juliusberg.
B nh th ng kh i phát vào mùa thu và đông, x y ra m i ch ng t c và vùng đ a lý,
g p nhi u nh t tr em và thanh thi u niên. Tỷ l nam/nữ = 1,5-3/1.
- Nguyên nhân gây b nh ch a đ c bi t rõ.
- M t s tr ng h p liên quan đ n nhi m trùng (Toxoplasma gondii, Epstein-Barr virus,
Cytomegalovirus, Parvovirus B19, HIV), thu c (estrogen-progesterone, infliximab,
adalimumab), và iode c n quang.
- C PLEVA và PLC đ u có sự thâm nhi m t bào T trong th ng tổn, v i CD8+ chi m
u th PLEVA và CD4+ chi m u th PLC.
3. CH N ĐOÁN
3.1. Lâm sàng
- Th ng tổn có khuynh h ng xu t hi n m t lo t trong kho ng th i gian vài tu n đ n
vài tháng. M t s tr ng h p b nh nhân kh i phát c p tính có th kèm tri u ch ng s t,
m t m i và nh c đ u. Th ng tổn da th ng không gây tri u ch ng nh ng có th ng a
ho c nh y c m khi ch m vào. Th ng tổn có th lành đ l i s o và tăng s c t sau viêm,
nh t là thanh thi u niên.
- Kh i đ u là những s n phù đ t i, phân b ng u nhiên (vd. d ng lichen), đôi khi là
những m n n c ho i t trung tâm đóng mài xu t huy t (vd. d ng đ u mùa). D ng c p
tính PLEVA có th lành đ l i s o lõm hay s o phì đ i. Th ng tổn th m n tính PLC là
s n tróc v y màu đ nâu và v y d ng mica trung tâm, sau khi thoái tri n đ l i hi n

t ng tăng – gi m s c t sau viêm. Trên cùng 1 b nh nhân có th t n t i c th ng tổn
c p tính và m n tính.
- Phân b : th ng tổn s p x p ng u nhiên, th ng g p thân mình, g c chi, nh ng cũng
có th lan r ng đ n c lòng bàn tay, lòng bàn chân.
- niêm m c mi ng và sinh d c: có th xu t hi n s n viêm và th ng tổn ho i t .
3.2. Mô b nh h c
- L p th ng bì: x p bào, ho i t t bào s ng, m n n c, loét, thoát m ch ho c có h ng
c u trong th ng bì.
- L p bì: phù, thâm nhi m t bào viêm m n tính lan r ng đ n bì l i, xu t huy t, m ch
máu sung huy t, t bào n i mô s ng to.
3.3. Ch n đoán xác đ nh: lâm sàng + hình nh mô h c
3.4. Ch n đoán phân bi t: th y đ u, v y n n gi t, s n d ng lympho (lymphomatous
papulosis)
4. ĐI U TR
4.1. Ch n l a th nh t
- Corticosteroids bôi.
- Kháng sinh u ng:
+ Erythromycin 500 mg x 2-4 l n/ngày;
+ Tetracycline 500 mg x 2-4 l n/ngày;
+ Minocycline 100 mg x 2 l n/ngày;
+ Azithromycin 500 mg ngày th nh t và 250 mg/ngày ngày th 2 – 5.
- Quang tr li u:
+ T m n ng.
+ Chi u UVB.
+ Chi u UVA + UVB.
+ Chi u UVB d i r ng.
4.2. Ch n l a th 2
- Tacrolimus bôi.
- Prednisone u ng 60/40/20 mg gi m d n m i 5 ngày.
- Methotrexate u ng 10 – 25 mg/tu n.
- Quang tr li u (UVA, PUVA).
- Cyclosporine u ng 2,5-4 mg/kg/ngày chia làm 2 l n m i ngày.
- Retinoids (vd. acitretin u ng 25-50 mg/ngày).
- Li u pháp quang đ ng h c.
- Bromelain (chi t xu t t qu d a).
- V y ph n d ng lichen có th tự bi n m t trong vòng vài tháng ho c đôi khi t n t i dai
d ng nhi u năm. PLEVA th ng có di n ti n ng n h n PLC.
TÀI LI U THAM KH O
1. Klaus Wolff, Richard Allen Johnson (2009), “Pityriasis lichenoides (acute and
chronic)”, Fitzpatrick‟s Color Atlas & Synopsis of Clinical Dermatology, 6th
edition, Mc Graw Hill, pp.146-147.
2. Wood GS, Hu CH, Liu R (2012), “Parapsoriasis and Pityriasis. Fitzpatrick‟s
Dermatology in General Medicine”, 8th edition, Mc Graw Hill, pp. 285-296.
3. Wood GS, Reizner GT (2012), “Other Papulosquamous Disorders”, Dermatology,
3rd edition, Elsevier Saunders, pp.157-169.

VIÊM DA TI P XÖC
(CONTACT DERMATITIS)
1. Đ I C NG
Viêm da ti p xúc (VDTX) là ph n ng c a c th đ i v i tác nhân bên ngoài, VDTX
do ho t tính c a ch t gây kích ng không liên quan đ n đáp ng mi n d ch qua trung gian
t bào T, ho c VDTX do d nguyên liên quan đ n đáp ng mi n d ch qua trung gian t
bào.
2. PHÂN LO I
Viêm da ti p xúc có th phân thành những lo i sau:
Khó ch u ch quan:
- C m giác châm chích và đau nh c, x y ra trong vòng vài phút sau khi ti p xúc, th ng
g p m t nh ng không th y th ng tổn.
- Th ng g p mỹ ph m hay kem ch ng n ng.
Viêm da tiếp xúc kích ng c p tính:
- Th ng h u qu c a m t l n ti p xúc quá nhi u ho c m t vài l n ti p xúc ng n v i ch t
kích ng m nh ho c các ch t ăn mòn.
Viêm da tiếp xúc kích ng m n tính:
- X y ra sau ti p xúc l p l i v i ch t kích ng y u h n.
- Ch t kích ng y u có th “ m t” nh ch t t y r a, dung môi hữu c , xà phòng, axit
y u và ch t ki m, ho c “khô” nh không khí có đ m th p, nhi t, b t và b i.
Viêm da tiếp xúc d ng:
- Liên quan đ n đ nh y c m c a h th ng mi n d ch v i d nguyên đ c hi u ho c các d
nguyên d n đ n viêm da hay làm n ng thêm tình tr ng viêm da tr c đó.
Viêm da tiếp xúc nặng lên do ánh sáng, d ng ánh sáng và do ng đ c ánh sáng: -
- M t vài d nguyên là d nguyên ánh sáng.
Viêm da tiếp xúc toàn thân:
- G p sau khi toàn thân ti p xúc v i hóa ch t, th ng là thu c, mà ch t này đã có quá
m n t i ch tr c đó.
Viêm da tiếp xúc protein:
- Sau nhi u l n ti p xúc v i protein, th ng là th c ăn, thì xu t hi n d u hi u và tri u
ch ng c a mày đay ban đ u và sau đó là ph n ng viêm da.

- Các protein này có th thực v t (khoai tây, t i), th t, cá (ng i đóng gói th c ăn), b t
mì, enzymes (th bánh mì, ng i s n xu t thu c), v y và ch t ti t c a đ ng v t (bác sĩ
thú y, công nhân làm lò mổ).
3. NGUYÊN NHÂN
- Nguyên nhân c a viêm da ti p xúc do các ch t trong môi tr ng. Các ch t này đóng vai
trò là ch t kích ng hay d nguyên. Trên thực t căn nguyên b nh t n t i đ ng th i các
y u t n i sinh, kích ng và d nguyên, đ c bi t trong chàm bàn tay và bàn chân.
- Tác nhân gây kích ng/nhi m đ c th ng g p nh t:
+ Xà phòng, ch t t y r a, s n ph m r a tay nhanh.
+ Axit và ch t ki m : hydrofluoric acid, cement, chromic acid, phosphorus, ethylene
oxide, phenol, metal salts. ( n ng đ đ m đ c d n đ n ph ng do hóa ch t và ho i
t ).
+ Dung môi trong công nghi p: than đá, h c ín, dung môi, petroleum, chlorinated
hydrocarbons, dung môi c n, ethylene glycol ether, d u thông, ethyl ether,
acetone, carbon dioxide, DMSO, dioxane, styrene.
+ Thực v t: Cây đ i kích, cây ba đ u, cây tr ng nguyên, cây mao l ng hoa vàng,
cây t m ma, cây tiêu, cây t cựa gà, cây lê gai.
+ Khác: s i th y tinh, len, v i tổng h p thô, v i ch m b t l a, côn trùng (ki n ba
khoang)

B ng: M i d nguyên ti p xúc hàng đ u (Nhóm viêm da ti p xúc c a B c Mỹ)
và nh ng d nguyên ti p xúc khác
D nguyên Ngu n ti p xúc chính
Nickel sulfate Kim lo i, kim lo i trong áo qu n
Neomycin sulfate Th ng có trong thu c kem, thu c m

Nhựa th m c a Peru Thu c thoa t i chổ
H nh ph ng th m Mỹ ph m
Thimerosal Thu c sát khu n
Na, vàng, thiosulfate Tr li u
Formaldehyde Ch t kh khu n, plastics
Quaternium-15 Ch t kh khu n
Bacitracin Thu c m , b t
Cobalt chloride Xi măng, đi u tr đi n m t chi u, d u công nghi p,
eye-shade, ch t làm mát
Methyldibromoglutaronitrile, Ch t b o qu n, mỹ ph m
phenoxylethanol
H n h p Carba Cao su, latex
Para-phenylendiamine Thu c nhu m đen hay s m màu, mực in
Thiuram Cao su
Parahydroxybenzoic acid ester Ch t b o qu n thực ph m
Propylene glycol Ch t b o qu n, mỹ ph m
Procaine, benzocaine Thu c tê
Sulfonamides Thu c
4. Y U T NGUY C
- Y u t thúc đ y c a viêm da ti p xúc kích ng:
+ Ng i có b nh s viêm da c đ a có nguy c cao nh t.
+ Ngh có nguy c nh th làm tóc, nhân viên y t , nha sĩ, ng i c m hoa, kỹ s c
khí, ng ib od ng xe h i….
+ Khác: da tr ng, khí h u nhi t đ th p, đ m th p, kích ng c h c
+ VDTX kích ng do xi măng bùng phát vào mùa hè ho c khí h u nóng m.
- Viêm da ti p xúc kích ng là y u t nguy c c a VDTX d ng.

5. CH N ĐOÁN
5.1. D ch t h c
- B t c ng i nào, b t kỳ ch ng t c nào và c hai gi i, trong su t cu c đ i có th b
VDTX d ng. Giữa hai gi i có th khác nhau, v c b n do y u t ti p xúc khác nhau, d
ng v i nickel th ng nữ nhi u h n vì h ti p xúc v i nữ trang nhi u h n.
- Ngh nghi p và gi i trí đóng vai trò quan tr ng trong d ch t c a VDTX d ng. D
nguyên cũng khác nhau giữa các vùng mi n.
- Viêm da ti p xúc kích ng chi m đa s trong viêm da ti p xúc.
- Viêm da ti p xúc kích ng là d ng b nh da ngh nghi p phổ bi n nh t, chi m kho ng
70 -80% c a những r i lo n da do ngh nghi p.
- Khi b VDTX kích ng bàn tay, t m soát có ít nh t 1/3 ng i này b VDTX d ng.
5.2. Lâm sàng
VDTX kích ng:
- C p tính: Th ng tổn da thay đổi t h ng ban đ n t o m n n c, ăn mòn da, ph ng v i
ho i t . H ng ban gi i h n rõ và phù nông t ng ng v i n i ti p xúc ch t kích ng.
- M n tính: Th ng tổn da là khô da  n t n  h ng ban  tăng s ng và tróc v y 
rãnh khe n t và t o mày.
- Phân b đ n đ c, t i ch r i lan đ n m t vùng ho c toàn thân tùy vào đ c tính c a tác
nhân.
VDTX d ng:
- Th ng tổn da ph thu c vào đ n ng, v trí và th i gian.
- C p tính: Th ng tổn là m n n c trên n n h ng ban gi i h n rõ và phù và/hay s n;
tr ng h p n ng bong n c, ch t xu t ti t và t o mày.
- Bán c p: M ng h ng ban nh , v y khô, đôi khi đi kèm s n đ nh đ u nh n ho c s n
ch c tròn.
- M n tính: M ng lichen hóa, tróc v y, s n nh , tròn c ng ho c s n đ u d t, v t tr y s t,
h ng ban và tăng s c t . Xác đ nh n i ti p xúc ban đ u.
- Phân b đ n đ c, t i ch r i lan đ n m t vùng, toàn thân ho c ng u nhiên ho c vùng
ph i bày.

B ng so sánh đi m khác nhau gi a VDTX kích ng và VDTX d ng
Viêm da ti p xúc kích ng Viêm da ti p xúc d ng
C p Châm chích, đau  ng a Ng a  đau

Tri u
ch ng
M n Ng a/ đau Ng a/ đau
C p H ng ban  m n n c  v t H ng ban  s n  m n n c
Th ng ch t  đóng mày  v y v t ch t  đóng mày  v y
t n
M n S n, m ng, rãnh n t, v y, mày S n, m ng, v y, mày
C p B rõ, th ng tổn ti p giáp hoàn

B rõ, th ng tổn ti p giáp hoàn
B toàn v i n i ti p xúc nh ng lan ra
toàn v i n i ti p xúc
th ng ngo i biên; th ng có những s n
t n, v nh ; có th b toàn thân
trí
M n Gi i h n rõ Gi i h n rõ, lan r ng
Nhanh (vài gi sau khi ti p xúc) Không quá nhanh (12 – 72 gi

C p sau khi ti p xúc)
Di n
tri n
M n Ti p xúc l p l i sau nhi u tháng Nhi u tháng ho c lâu h n; n ng
đ n nhi u năm lên sau m i l n tái ti p xúc
Ph thu c vào n ng đ c a tác T ng đ i không ph thu c vào

nhân và tình tr ng c a hàng rào l ng ti p xúc, th ng n ng đ
Nguyên nhân
b o v da; ch x y ra khi trên r t th p, l ng đ , nh ng ph
ng ng thu c vào m c đ m n c m
T n su t X y ra trên t t c m i ng i Ch x y ra trên ng im nc m

5.3. C n lâm sàng
C p Ho i t t bào th ng bì, t Viêm v i phù gian bào trong th ng bì
bào neutrophil, t o m n n c (spongiosis), thâm nhi m t bào eosin, t
và ho i t . bào lympho trong th ng bì, và t bào
Mô đ n nhân và mô bào l p bì.
h c
M n Tăng gai, tăng s ng, thâm Phù l p Malpighi kèm v i tăng gai, mào
nhi m t bào lympho th ng bì kéo dài, nhú bì kéo dài và
r ng; tăng s ng; thâm nhi m lympho
Âm tính Sự quá m n trong viêm da ti p xúc d
Tr khi có viêm da ti p xúc ng có trên m i ph n c a da; do đó khi
d ng đi kèm áp d nguyên vào b t kỳ vùng da gây
Patch test
ph n ng chàm.
D ng tính: h ng ban và s n, m n n c
t i n i test
5.4. Ch n đoán
- Ch n đoán viêm da ti p xúc dựa vào b nh s , lâm sàng, l ng giá v trí và phân b c a
th ng tổn.
- Mô h c có th giúp ích. Patch test giúp xác minh d nguyên.
- Quan tr ng ch n đoán phân bi t VDTX kích ng v i VDTX d ng.
- Viêm da ti p xúc phân bi t v i Asteotic dermatitis; chàm th t ng; chàm d ng đ ng
ti n; Mycosis fungoides; V y n n; Viêm da ti t bã.
- VDTX d ng phân bi t v i VDTX kích ng

6. ĐI U TR
+ Phát hi n và tránh các ch t + Phát hi n và tránh các d nguyên (thực
gây kích ng. hi n khó).
Nguyên + B o v da, tránh những ch t + Thăm n i làm vi c giúp xác đ nh ngu n d
t c đi u kích ng. nguyên ti p xúc và cách th c đ tránh.
tr + Dùng các ch t thay th không + Corticosteroids t i ch , xà phòng thay th ,
kích ng. ch t làm m.
+ c ch calcineurin t i ch
+ B o v da b ng ph ng pháp + Ngăn ng a ti p xúc v i d nguyên
c h c. + Corticosteroids t i ch
+ Giữ m + Giữ m, dùng các ch t thay th xà phòng
+ Hàng rào b o v kem + Hàng rào b o v kem
Đi u tr
+ Corticosteroids t i ch + c ch calcineurin t i ch
th
+ c ch calcineurin t i ch + Prednisolone
nh t
+ Kháng sinh t i ch và toàn thân
Dị ứng ánh sáng/ Viêm da ánh sáng
+ Tránh ánh sáng t ngo i
+ Kem ch ng n ng – tác nhân c h c
+ Tacrolimus
+ Cyclosporine + Azathioprine
+ UVB li u pháp + Cyclosporine
+ PUVA li u pháp + Methotrexate
+ Acitretin
Đi u tr
Dị ứng ánh sáng/ Viêm da ánh sáng
th hai
+ Azathioprine
+ Prednisolone
+ Hydrochloriquine
+ Cyclosporine

6.1. Viêm da ti p xúc kích ng
- Tránh ti p xúc v i các ch t gây kích ng ho c các hóa ch t b ng các ph ng ti n b o
v , nh găng tay, kính, t m ch n...
- Ch t làm m dùng r ng rãi và th ng xuyên tăng giữ n c cho da, thành ph n lipid c a
ch t làm m c i thi n hàng rào b o v da b tổn th ng. Ch t làm m giàu lipid v a
phòng ng a và đi u tr VDTX kích ng.
6.1.1. C p tính
- Xác đ nh và l y đi tác nhân gây VDTX kích ng
- Đ p mát Đ p t/ nhúng vùng b nh h ng v i dung d ch Burow (aluminum acetate),
ho c thu c tím pha loãng 1/10.000.
- Glucocorticoid t i ch lo i I-II.
- Trong tr ng h p n ng Glucocorticoid toàn thân có th đ c ch đ nh. Prednisone dùng
trong 2 tu n, kh i đ u dùng 60mg, gi m d n m i 10mg/l n.
6.1.2. Bán c p và m n
- Xác đ nh và l y đi tác nhân gây VDTX kích ng
- Glucocorticoid t i ch nhóm m nh betamethasone dipropionate ho c clobetasol
propionate và bôi ch t giữ m đ .
- Khi lành ti p t c bôi ch t làm m.
- Pimecrolimus, tacrolimus t i ch có hi u qu
6.2. Viêm da ti p xúc d ng
- Xác đ nh và l y đi tác nhân gây viêm da ti p xúc.
- Đ p t/ nhúng vùng b nh h ng v i dung d ch Burow (aluminum acetate), ho c
thu c tím pha loãng 1/10.000.
- Glucocorticoid t i ch lo i I đ n III hi u qu trong giai đo n s m.
- Ngo i tr VDTX d ng theo đ ng không khí có th c n đi u tr toàn thân.
- Pimecrolimus, tacrolimus t i ch có hi u qu
- Glucocorticoid toàn thân dùng trong tr ng h p n ng, prednisone kh i đ u dùng 60mg,
gi m d n m i 5-10mg/ngày trong 1-2 tu n.

- C p tính: tiên l ng t t. Th ng lành - Khó đánh giá tiên l ng th t sự c a
b nh trong vòng 2 tu n khi tác nhân kích VDTX d ng b i vì không có d ng c nào
ng b lo i b . chu n đ l ng giá.
- M n tính: 6 tu n ho c lâu h n - Nhi u bài báo g n đây cho th y can thi p
- T ng d ng, ch n đoán và đi u tr tr thì s m và qu n lý thích h p trên 75% b nh
tiên l ng kém h n. nhân lành b nh không có di ch ng lâu dài.
- 1/3 VDTX kích ng do ngh nghi p lành - Tiên l ng t t liên quan đ n xác đ nh d
b nh và ph i chuy n sang ngh khác. nguyên t t h n, c i thi n ph ng ti n ch n
đoán, gia tăng hi u qu phòng ng a và giáo
d c b nh nhân.
8. PHÒNG NG A
- Tránh ti p xúc v i các ch t gây kích ng ho c các hóa ch t b ng các ph ng ti n b o
v , nh găng tay, kính, t m ch n...
- N u ti p xúc v i các ch t d ng, r a vùng ti p xúc v i n c ho c dung d ch trung hòa
y u.
- VDTX kích ng do ngh nghi p, thay đổi ngh có th c n thi t.
- Nên mang găng tay b o v tay khi làm b t c vi c gì m.
- Dùng các ch t ít b kích ng nh ch t thay th xà bông khi t m r a, ch t làm m.
- Sau khi lành ti p t c chăm sóc da thêm nhi u tháng đ tránh tái phát.
- VDTX kích ng là y u t nguy c c a VDTX d ng do đó phòng ng a VDTX kích
ng cũng đ ng th i phòng ng a VDTX d ng.
- B nh nhân chú ý không ch những d nguyên mà h d ng mà còn chú ý đ n những d
nguyên do ph n ng chéo.
TÀI LI U THAM KH O
1. Antoine Amado, James S. Taylor, Apra Sood (2012), “Irritant Contact
Dermatitis”, Fitzpatrick's Dermatology in general medicine, Mc Graw Hill,
Chapter 48, pp. 499- 506.

2. G.A. Johnston, L.S Exton, I.H. Coulson and J.S.C English J.F. Bourke (2017),
“British Association of Dermatologists‟guidelines for the management of contact
dermatitis 2017”, British journal of Dermatology, 176, pp.317-329.
3. Klaus Wolff et al. (2017). “Contact Dermatitis”, Fitzpatrick's Color Atlas and
Synopsis of Clinical Dermatology, Mc Graw Hill, Section 2, pp. 20 - 33.
4. Mari Paz Castanedo-Tardan & Kathryn A. Zug (2012), “Allergic Contact
Dermatitis”, Fitzpatrick's Dermatology in general medicine, Mc Graw Hill,
Chapter 13, pp. 152 – 165.
5. Nathaniel K Wilkin (2014), “Irritant contact dermatitis”, Treatment of skin
Disease, Saunders Elsevier, pp.335 – 337.
6. Rosemary L Nixon (2014), “Allergic contact dermatitis and photoallergy”,
Treatment of skin Disease, Saunders Elsevier, pp.26 – 33.

VIÊM DA TI T BÃ
(SEBORRHEIC DERMATITIS)
1. Đ I C NG
Viêm da ti t bã (VDTB) là r i lo n da s n v y m n tính, x y ra tr nh và ng i
l n, t i vùng có nhi u tuy n bã ho t đ ng nh da đ u, m t, tai, thân trên và n p. B nh đ c
tr ng b i h ng ban và v y bã. Viêm da ti t bã là m t trong những b nh da phổ bi n trên
b nh nhân nhi m HIV/AIDS.
Nguyên nhân c a viêm da ti t bã v n ch a bi t rõ nh ng nhi u nghiên c u cho th y
VDTB do t ng tác c a nhi u y u t nh ho t đ ng c a tuy n bã, n m Malassezia và c
đ a nh y c m c a ng i b nh (đáp ng mi n d ch, hàng rào b o v da, y u t th n kinh,
gene, stress...).
3. Y U T NGUY C
Viêm da ti t bã th ng th y ng i có h i ch ng Down, b nh nhân Parkinson, và r i
lo n v th n kinh (nh i máu, r i lo n nhân cách ...). M t s thu c có th gây ra hay làm
n ng thêm VDTB nh lithium, psoralens, interferon. VDTB g p nhi u vào mùa đông.
4. CH N ĐOÁN
4.1. D ch t h c
VDTB phổ bi n, chi m 1 – 5 % dân s . VDTB th ng g p tr nh 3 tháng đ u đ i,
trong giai đo n d y thì và ng i l n v i đa s t 40 – 60 tuổi.
Nam gi i th ng b nhi u h n nữ.
17% - 83% b nh nhân nhi m HIV/AIDS có VDTB.
4.2. Lâm sàng
Th ng tổn đi n hình là m ng h ng ban h i vàng, đ c bao ph b i v y bã và v y
đ c tách ra d dàng.
Trên da đ u th ng tổn thay đổi t v y khô (gàu) đ n v y vàng bã và h ng ban.
m t, b nh nh h ng chân mày, đi m giữa trên g c mũi, n p má mũi, xoăn tai và
n p sau tai ngoài. Th ng tổn thay đổi đ n ng t m ng đ đ n tróc v y m n r i r c.
nam, th ng tổn có th có râu, râu quai nón, tóc. Trên ngực và ph n giữa ngực
c a nam hay g p nh t v i m ng hình tròn tróc v y đ nh t trung tâm và s n đ s m h n
ngoài rìa.

B nh nhân nhi m HIV th ng tổn lan r ng và nổi b t là tình tr ng viêm và r d ch.
4.3. Các d ng lâm sàng
4.3.1. Ng il n
Pityriasis capitis (gàu):
Viêm da ti t bã nh da đ u v i tróc v y là hình nh nổi b t.
Viêm mi mắt:
H ng ban tróc v y b mi m t, có th kèm viêm k t m c.
Viêm da tiết bã d ng v y ph n:
D ng hi m, g p thân và chi, v i phát ban đ da toàn thân tróc v y.
Viêm da tiết bã t i nếp g p:
Liên quan đ n n p c th đ c bi t n p sau tai ngoài, n p trong đùi, vùng sinh d c và
n pd i vú, đôi khi th ng tổn r d ch.
Viêm nang lông do malassezia:
S n đ nang lông, ng a, đôi khi có m , đ c bi t n i nhi u tuy n bã, có th là bi n
ch ng c a VDTB, th ng g p ng i suy gi m mi n d ch.
Đ da toàn thân tróc v y:
Toàn thân da đ , tróc v y, bi n ch ng cực kỳ hi m c a VDTB do đi u tr không đúng
thu c t i ch gây viêm da kích ng; h u qu nh p tim nhanh và r i lo n đi u hòa thân
nhi t hay g p.
4.3.2. Tr nh
Th ng tổn là m ng h ng ban h i vàng v i v y bã, có th r t dày và dính. Các m ng
r i rác ho c riêng r trên m t và ngực. Th ng tổn lan t a da đ u và vùng tã lót.
Viêm da tiết bã ở da đầu:
M ng vàng đ đ c bao ph b i v y trên da đ u c a nhũ nhi, g p tr sau vài tu n
tuổi.
Pityriasis amiantacea:
V y gi ng nh amiăng dày dính t o túm tóc da đ u, có th đi kèm v i viêm da c
đ a, v y n n ho c n m.
4.3.3. Viêm da ti t bã liên quan HIV
Viêm da ti t bã bùng phát, lan t a và viêm nhi u h n so v i ng i kh e m nh.

4.4. C n lâm sàng
Mô b nh h c: tâm đi m là hi n t ng á s ng v i m t ít neutrophil, tăng l p t bào gai
v a ph i và x p bào, viêm không đ c hi u c a l p bì. Hình nh đ c tr ng nh t là các
neutrophil t i đ nh c a l c a nang lông giãn bi u hi n c a mài hay v y.
Soi n m trực ti p giúp lo i tr dermatophyte ho c n m men.
-V yn n
- Viêm da c đ a
-N m
- Tr ng cá đ
- Viêm da ti p xúc
- Lupus đ
- Pemphigus Foliaceous
- V y ph n h ng
- Langerhans‟cell histiocystosis
-…
5. ĐI U TR
- Viêm da ti t bã tr nh , đáp ng nhanh v i d u g i đ u, ch t làm m m và steroid t i ch
lo i nh .
- Viêm da ti t bã ng i l n có khuynh h ng m n tính và tái phát nên m c đích c a đi u
tr là ki m soát b nh. B nh c n đ c đi u tr duy trì và ch y u là đi u tr t i ch .
- B nh liên quan đ n tăng sinh n m Malassezia, kích thích da t i ch và tình tr ng viêm
nên đi u tr phổ bi n nh t là thu c ch ng n m và ch ng viêm t i ch .
- Gàu đ c đi u tr th ng xuyên v i d u g i đ u có ch t ch ng n m Malassezia nh
selenium sulphide, k m pyrithione, kétoconazole, clotrimazole,...
- Đi u tr toàn thân dùng khi th ng tổn lan r ng và những tr ng h p kháng tr v i đi u
tr t i ch .
- Khi có b i nhi m dùng kháng sinh t i ch ho c toàn thân.

5.2. Đi u tr c th
Thành ph n Cách dùng Tác d ng ph
Đi u tr t i ch
Kháng nấm
 Da đ u, da Viêm da ti p xúc kích
2% d u g i,
2 l n/tu n x 4 tu n đ n ng <1%; ng a và
Ketoconazole gel, kem, c m giác b ng rát
khi s ch th ng tổn
foam kho ng 3%
Duy trì 1 l n/tu n
 Da đ u Viêm da ti p xúc kích
M i 2 ngày ho c 1 l n/ ng 10%
1% d u g i, ngày
Bifonazole
kem, m
 Da
1 l n/ngày
 Da VDTXKU, ng a và
Miconazole Kem c m giác b ng rát
1 – 2 l n/ngày
 Da đ u Viêm da ti p xúc kích
1% ho c 2 - 3 l n/tu n x 4 tu n ng <1%; ng a và
Ciclopirox Olamine 1,5% d u g i, Duy trì 1 l n/tu n c m giác b ng rát
kem kho ng 2%
 Da
2 l n/ngày
 Da đ u Ph n ng t i ch
2 l n/tu n x 2 tu n 3%, r i lo n s c t
Selenium sulfide D u g i 2,5%
K đ n: 1 l n/tu n x 2 tu n da đ u màu nâu cam
L p l i sau 4 – 6 tu n
 Da đ u Ph n ng t i chổ #
Zinc pyrithione D u g i 1% 3%
2 - 3 l n/tu n
Corticosteroids
 Da đ u Teo da, giãn m ch,
Hydrocortisone Kem 1% viêm nang lông, r m
1-2 l n/ngày
lông, gi m s c t n u
Betamethasone  Da đ u và da
Lotion 0.05% dùng lâu
dipropionate 1-2 l n/ngày
Lotion  Da đ u và da
Desonide
0.05%, gel 2 l n/ngày
0.01% d u  Da đ u và da
g i, lotion, 1-2 l n/ngày
kem
Fluocinolone

Điều hòa miễn dịch
 Da N u dùng lâu nguy c
Pimecrolimus Kem 1% ung th da,
1-2 l n/ngày
lymphoma
Thu c m  Da
Tacrolimus 0.1%, 0.03% 1- 2 l n/ngày x 4 tu n
+ Duy trì 2 l n/tu n
Điều trị khác
 Da đ u Viêm nang lông t i
1-2 l n/tu n ch , VDTXKU t i
ngón tay, teo da, giãn
Coal tar 4% d u g i m ch, tăng s c t ,
làm n ng thêm v y
n n. N u dùng lâu có
nguy c SCC
 Da
Metronidazole 0.75% gel
2 l n/ngày x 4 tu n
3 l n/tu n x 8 tu n ho c B ng rát, c m giác
UVB li u đ n khi s ch th ng tổn châm chích trong/sau
Ánh sáng li u pháp tích lũy khi đi u tr .
2
9.8J/cm N u dùng lâu có nguy
c u sinh d c
Đi u tr toàn thân
1 l n/ngày x 7 ngày/tháng
đ u Đ c gan hi m
200 mg Duy trì:
Itraconazole
(u ng) 1 l n/ngày x 2 ngày/tháng
(những tháng sau), có th
đ n 12 tháng
- 1 l n/ngày x 4-6 tu n
250 mg Ho c
Terbinafine
(u ng) - 1 l n/ngày x 12
ngày/tháng x 3 tháng
- 50 mg/ngày x 2 tu n
Ho c
Fluconazole 50 mg (viên)
- 200-300mg/tu n x 2-4
tu n
2,5 – 5mg/ngày x 3-5
Isotretinoin tháng
(tr ng h p kháng Ho c
tr ) 0,1 – 0,3mg/kg/ ngày x 3-
5 tháng

5.3. Viêm da ti t bã tr nh
- Tr ng h p nh không c n đi u tr .
- D u thực v t (d u olive, sweet almond, borage) ho c liquid paraffin r t hữu ích l y đi
v y nhi u trên da đ u. Thoa d u trên da đ u tr tr c t m, khi t m g i đ u cho tr và
dùng bàn ch i m m đ l y đi v y.
- Corticosteroids t i ch không th ng dùng, nh ng có th dùng khi có tình tr ng viêm đi
kèm. Corticosteroids t i ch lo i nh nh hydrocortisone 1% và dùng ng n ngày.
- Thu c thoa kháng sinh và/ho c ch ng n m tách riêng hay ph i h p steroids đôi khi có
th dùng.
- Kháng n m imidazole t i ch :
+ Kem clotrimazole 1%:2-3 l n/ngày (Thông tin an toàn v thu c dùng tr d i3
tuổi ch a xác đ nh, nhóm C thai kỳ)
+ Kem econazole1%: 1 - 2 l n/ngày (Thông tin an toàn v thu c dùng tr d i 12
tuổi ch a xác đ nh, nhóm C thai kỳ)
+ Kem miconazole2%: 2 l n/ngày (Thông tin an toàn v thu c dùng tr d i 2 tuổi
ch a xác đ nh, nhóm C thai kỳ)
+ Kem Ketoconazole 2%: 2 l n/tu n x 4 tu n (Thông tin an toàn v thu c dùng tr
d i 12 tuổi ch a xác đ nh, nhóm C thai kỳ)
+ D u g i Ketoconazole 2%: 2 l n/tu n x 4 tu n (Thông tin an toàn v thu c dùng
tr d i 12 tuổi ch a xác đ nh, nhóm C thai kỳ)
- Viêm da ti t bã tiên l ng t t. B nh th ng kéo dài t nhi u ngày đ n nhi u tháng.
- B nh tr nên tr m tr ng hi m, đ da toàn thân tróc v y có th x y ra.
- Tr b viêm da ti t bã không có nghĩa khi tr ng thành s b VDTB.
TÀI LI U THAM KH O
1. Carlo M. Gelmetti & Ramon Grimalt (2011), “Infantile Seborrhoeic Dermatitis”,
Harper’s Textbook of Pediatric Dermatology, Blackwell Publishing Ltd, chapter
35, pp. 35.1-35.8
2. Chris D.Collins & Chad Hivnor(2012), “Seborrheic Dermatitis”,
Fitzpatrick'sDermatology in general medicine, Mc Graw Hill, Chapter 22, pp.
259-266.

3. Luigi Naldi, M.D, Alfredo Rebora, M.D. (2009), “Seborrheic Dermatitis”, The
New England Journal of Medicine, 360;4, pp.387 – 396.
4. Luis J. Borda and Tongyu C. Wikramanayake. (2015), “Seborrheic Dermatitis and
Dandruff: A Comprehensive Review”, Journal Clin Investig Dermatol, December;
3(2)
5. Sarah Wakelin(2016), “Seborrheic Dermatitis”, Rook’s Textbook of
Dermatology,John Wiley& Sons, Chapter 40, pp 40.1 – 40.6.
6. Wai Kwong Cheong et al. “Treatment of Seborrheic Dermatitis in Asia:
Aconsensus Guide”, Skin Appendage Disorder 2015; 1: 187-196.
7. William D James et al. (2016), “Seborrheic Dermatitis”, Andrews' Diseases Of
The Skin Clinical Dermatology, Elsevier, chapter 10, pp.185 -187.

CHÀM TH T NG (VIÊM DA C Đ A)
(ATOPIC DERMATITIS, ATOPIC ECZEMA)
Xác đ nh ch n đoán
Đánh giá ban đ u v ti n s , lâm sàng, gi i thích m c đích đi u tr
D ng da, gi m (2) + Tham v n, giáo d c (3) Đi u tr k t h p
- U ng kháng
Tái histamine (6)
Đi u tr t n công
Lui b nh (Gi m viêm và ng a ngay l p t c) - Tránh các y u t
(Không có d u hi u và thúc đ y (7)
-Bôi corticosteroids (4)
tri u ch ng)
- Tâm lý tr li u
- Bôi c ch calcineurin (5)
(8)
- Bôi các dung

Đi u tr duy trì d ch sát khu n (9)
(Dùng cho b nh nhân kéo dài
ho c tái phát th ng xuyên)
- Bôi tacrolimus t i những n i có

d u hi u tái phát.
- Bôi corticosteroids cách quãng 2

Đi u tr các bi n ch ng l n/ tu n .
-Nhi m trùng: dùng kháng sinh
- Nhi m virus: dùng kháng virus.

B nh n ng (10), kháng tr
- Nhi m n m: dùng kháng n m
- U ng Cyclosporine A
- Azathioprine
- Methotrexate
- U ng corticosteroids
- Quang tr li u
- Nh p vi n (11)

(1) Xác đ nh ch n đoán
- Khi b nh nhân có ≥ 3 tiêu chu n chính + ≥ 3 tiêu chu n ph theo tiêu chu n c a Hanifin
và Rajka.
(2) D ng da, gi m
- T m:
+ Ngâm ho c t m n c m 15 phút / ngày.
+ Tránh ch t t y r a.
+ Dùng xà phòng t m pH trung tính, không ch t t o mùi.
- Thoa ch t giữ m:
+ Dùng ch t giữ m đ u đ n, liên t c
+ Thoa ngay khi b nh nhân t m xong và thoa nhi u l n trong ngày cách nhau 4
gi .
+ Kh i l ng: ng i l n kho ng 600 g/tu n, tr em kho ng 250 g / tu n.
(3) Tham v n, giáo d c s c kh e
- Cho b nh nhân và ng i nhà b nh nhân
- Hi u rõ v b nh và kh năng đáp ng v i đi u tr
- Th i gian đi u tr
- Kh năng tái phát
- Tránh cào gãi
- Giúp c i thi n ch t l ng cu c s ng cho b nh nhân
(4) Bôi corticosteroids
- Là thu c đ c lựa ch n đ u tiên trong đi u tr viêm da c đ a.
- Tùy theo tuổi, v trí, tính ch t th ng tổn, đáp ng c a b nh nhân… đ ch n lo i m nh
y u khác nhau.
- Lo i m nh, dùng kho ng 2 – 4 tu n, đ gi m tri u ch ng nhanh. Sau đó nên chuy n
sang lo i nh h n, dùng 2 l n/ tu n đ duy trì.
- Li u: không quá 45g/tu n lo i m nh, 100g/tu n lo i trung bình ho c y u [1 Fingertip
Unit (FTU) = 0,5 g thu c, dùng cho 2% di n tích th ng tổn].
- Th i gian duy trì : T 2 đ n 16 tu n.
(5) Bôi c ch calcineurin
- Là ch n lựa th hai cho đi u tr viêm da c đ a.
- Không dùng cho tr em d i 2 tuổi.

- Không dùng cho b nh nhân suy gi m mi n d ch.
- Dùng l ng thu c nh c n thi t đ ki m soát b nh.
- Thoa 2 l n / ngày t i đa 3 tu n gi m còn 1 l n / ngày.
- Th i gian: khi không còn tổn th ng thì ng ng (có th kéo dài 3 năm)
- Chú ý tác d ng ph : đ da, nóng, ng a, viêm nang lông, nhi m siêu vi, nh y c m v i
nóng và l nh, không dung n p r u.
(6) Kháng histamine
- Là đi u tr h tr trong viêm da c đ a.
- Có tác d ng gi m ng a, c i thi n gi c ng , c i thi n ch t l ng cu c s ng b nh nhân.
- Tr em có th s d ng m t s ch ph m si-rô
- Nên dùng nhóm có tác d ng an th n.
(7) Tránh các y u t thúc đ y
- Thói quen cào gãi
- Stress
- Nhi m trùng da
- Các ch t ti p xúc kích thích
- Các d nguyên t th c ăn
- Các d nguyên t không khí
- V i len
- Môi tr ng nóng, tăng ti t m hôi
(8) Tâm lý li u pháp
- C i thi n m i quan h trong gia đình và xã h i
- Gi m tỷ l b h c, b vi c
- Gi m m c c m v i b nh t t
- Gi m cào gãi theo thói quen
- Đôi khi ph i k t h p v i bác sĩ tâm th n
(9) Bôi các dung d ch sát khu n
- Khi th ng tổn giai đo n c p tinh, ch y d ch nhi u.
- K t h p v i t m ho c đ p thu c tím pha loãng 1/10.000
(10) Đánh giá m c đ n ng : Theo thang đi m SCORAD
- SCORAD < 25 : Nh
- SCORAD t 25 – 50 : Trung bình
- SCORAD > 50 : N ng
(11) Nh p vi n
- Khi th ng tổn lan t a
- Không đáp ng ho c đáp ng kém v i đi u tr
- Bi n ch ng đ da toàn thân
- Dùng các thu c c ch mi n d ch c n theo dõi tác d ng ph c a thu c.
TÀI LI U THAM KH O
1. Hanifin JM, Cooper KD, Ho VC, et al (2004), "Guidelines of care for atopic
dermatitis, developed in accordance with the American Academy of Dermatology
(AAD)/American Academy of Dermatology Association „Administrative
Regulations for Evidence-Based Clinical Practice Guidelines". J Am Acad
Dermatol 50, pp.391 -404.
2. Kohno, Y. (2010), "Guidelines for the treatment of atopic dermatitis:
epidemiology of atopic dermatitis". Arerugi = [Allergy], 59(11), 1533-1538.
3. Lynde, C., Barber, K., Claveau, J., Gratton, D., Ho, V., Krafchik, B., et al. (2005),
"Canadian practical guide for the treatment and management of atopic dermatitis".
Journal of cutaneous medicine and surgery, 8 Suppl 5, 1-9.
4. Ohtsuki, M. (2009), "Tacrolimus ointment for the treatment of atopic dermatitis".
Arerugi - Allergy, 58(5), 499-506.
5. Pariser, D. (2009), "Topical corticosteroids and topical calcineurin inhibitors in the
treatment of atopic dermatitis: focus on percutaneous absorption". American
journal of therapeutics, 16(3), 264-273.
6. Sakari Reitamo, Thomas A Luger, Martin steinhoff (2008), "Textbook of atopic
dermatitis". Informa healthcare.
7. Saeki, H., Furue, M., Furukawa, F., Hide, M., Ohtsuki, M., Katayama, I., et al.
(2009), "Guidelines for management of atopic dermatitis". The Journal of
dermatology, 36(10), 563-577.
8. Sinclair, W., Aboobaker, J., Jordaan, F., Modi, D., Todd, G. (2008), "Management
of atopic dermatitis in adolescents and adults in South Africa". South African
medical journal Suid-Afrikaanse tydskrif vir geneeskunde, 98(4 Pt 2), 303-319.

9. Svensson, A., Chambers, C., Ganemo, A., Mitchell, S. A. (2011), "A systematic
review of tacrolimus ointment compared with corticosteroids in the treatment of
atopic dermatitis". Current medical research and opinion, 27(7), 1395-1406.
10. Tony Burns et al (2010), “Atopic dermatitis”,Rook's Textbook of Dermatology,
Wiley - Blackwell.

CHÀM BÀN TAY
(HAND DERMATITIS)
1. Đ I C NG
Chàm bàn tay hay còn g i là viêm da bàn tay là b nh th ng g p, t l hi n m c
kho ng 4% dân s ng i l n.
Nguyên nhân b nh sinh r t đa d ng, các tác nhân kích ng (xà bông, các ch t t y r a,
hóa ch t…) là nguyên nhân th ng g p nh t.
Đây là b nh lý liên quan đ n các ngh nghi p: th h , th làm tóc, ng i giúp vi c
nhà, nhân viên v sinh, công nhân trong các ngành ti p xúc hóa ch t…
Lâm sàng r t đa d ng: H ng ban, phù, m n n c, tróc v y, n t da, tăng s ng, loét…
Đi u tr r t khó lành b nh th ng di n ti n m n tính và nh h ng đ n ch t l ng
cu c s ng c a b nh nhân.
2. NGUYÊN NHÂN
2.1. Viêm da ti p xúc kích ng
Ti p xúc v i các ch t kích ng l p đi l p l i nhi u l n (xà bông, các ch t t y r a, hóa
ch t…). Ch a có xét nghi m đ ch n đoán nguyên nhân, ch lo i tr các ch t d ng b ng
patch test.
2.2. Do viêm da c đ a
B nh nhân th ng có b nh c nh c a Viêm da c đ a. Ch n đoán dựa vào tiêu chu n
ch n đoán viêm da c đ a c a Hanifin và Rajka.
2.3. Viêm da ti p xúc d ng
Do ph n ng type IV c a mi n d ch qua trung gian t bào. Các nguyên nhân th ng
g p nh protein t th c ăn, nickel sulfate, Neomycin sulfate, nhựa Peru, ph c h p ch t
t o mùi (Fragrance mix), vàng, quaternium-15, formaldehyde, bacitracin, và cobalt
chloride… Ch n đoán dựa vào lâm sàng, b nh s ti p xúc các ch t d ng và patch test.
2.4. Chàm bàn tay do nhi u nguyên nhân
K t h p giữa viêm da c đ a, viêm da ti p xúc kích ng và viêm da ti p xúc d ng.
2.5. Chàm bàn tay không rõ nguyên nhân

3. CH N ĐOÁN
3.1. Lâm sàng
- Tổ đĩa: M n n c lòng bàn tay, lòng bàn chân, m t bên các ngón tay.
- Chàm dày s ng bàn tay: M ng dày s ng lòng bàn tay, tróc v y, có đ ng n t đau,
không có m n n c.
- Viêm da các ngón tay m n tính: Viêm da các ngón tay tróc v y, có đ ng n t, đôi khi
có m n n c t ng đ t.
- Chàm đ ng ti n bàn tay: M ng h ng ban hình đ ng ti n trên mu bàn tay.
-V yn n
- N m bàn tay
- Lichen ph ng
- Gh
- U h t vòng
4. ĐI U TR

ĐI U TR B C1
- H i b nh s , ngh nghi p, ti p xúc v i các

ch t kích ng ho c d ng
- Lo i tr nhi m trùng, n m, ký sinh trùng
Giáo d c và tham v n
- Tránh ti p xúc v i các ch t kích ng, d ng
- Dùng ch t giữ m
- B o v tay b ng găng
- Thoa corticoides m nh (có th k t h p v i

ch t tiêu s ng)
- Đánh giá l i sau 4 tu n
Đáp ng
Không Có
- Ki m tra sự tuân th đi u
tr c a b nh nhân.
- Ti p t c thoa thu c
- Đánh giá l i sau 4 tu n
Đáp ng
Có
Không
Xem xét đi u tr b c2 Gi m li u và đ m nh c a corticoid

ĐI U TR B C2
- Xem l i ch n đoán
- Xem l i b nh s
- Thực hi n patch test
- Xem l i đi u tr b c 1: Cách b o v bàn
tay c a b nh nhân, đ m nh và li u l ng
c a corticoids
- T v n và đi u tr phù h p v i t ng b nh
nhân c th
- N u v n ch a c i thi n
- T v n và b t đ u đi u tr toàn thân
Dày s ng
Có Không
Acitretin PUVA (t i ch )
Alitretinoin Cyclosporine
Azathioprine
(Có th k t h p u ng
corticoids th i gian ng n)
Không đáp ng
Methotrexate, Mycofenolate mofetil
Ghi chú:
- Thoa corticoids là lựa ch n đ u tay trong đi u tr chàm bàn tay. Thoa corticoids t n
công trong t 4 – 8 tu n, duy trì 3 l n/tu n, có th kéo dài 36 tu n.
- Ch a có nghiên c u nào ch ng minh tacrolimus hi u qu h n corticoids trong đi u tr
chàm bàn tay.

- UVB và PUVA (t i ch ) đ c xem là lựa ch n hàng th 1 trong đi u tr chàm bàn tay
mà không đáp ng v i thu c thoa. Dùng 3 l n / tu n, liên t c 10 – 12 tu n.
- Acitretin và alitretinoin đ c Châu Âu và Canada công nh n trong đi u tr chàm bàn tay
n ng, có tăng s ng, kháng tr v i thu c bôi (Mỹ ch a công nh n). Li u 10 - 30 mg/ngày,
liên t c t 3 đ n 6 tháng, hi u qu kho ng 40 – 50 %.
- Các thu c c ch mi n d ch đ ng u ng ch a đ c công nh n trong đi u tr chàm bàn
tay. Hi u qu còn h n ch , cân nh c các tác d ng ph khi dùng.
TÀI LI U THAM KH O
1. Antoine Amado, Apra Sood, & James S. Taylor (2012), “Irritant Contact
Dermatitis”, Fitzpatrick’s dermatology in general medicine, 8th, 7(48), pp.499-
506.
2. Thomas Bieberand Caroline Bussmann (2012), “Atopic Dermatitis”, Dermatology
(Bolognia), 3rd, 3(12), pp.203-219.
3. English, J., Graham-Brown, et al (2011), “Everyday clinical experience of
alitretinoin in the treatment of severe chronic hand eczema: seven case studies”,
Clinical and experimental dermatology, 36 Suppl, pp. 1-2.
4. Fisker, M. H., Agner, T., Lindschou., et al. (2013), “Protocol for a randomised
trial on the effect of group education on skin-protective behaviour versus
treatment as usual among individuals with newly notified occupational hand
eczema - the Prevention of Hand Eczema (PREVEX) Trial”, BMC dermatology,
13, 16.
5. Lynde, C., Cambazard, F., Ruzicka, et al (2012), “Extended treatment with oral
alitretinoin for patients with chronic hand eczema not fully responding to initial
treatment”, Clinical and experimental dermatology, 37(7), pp. 712-717.
6. Menne, T., Johansen, J. D., et al (2011), “Hand eczema guidelines based on the
Danish guidelines for the diagnosis and treatment of hand eczema”, Contact
dermatitis, 65(1), pp. 3-12.
7. Sezer, E., Etikan, I. (2007), “Local narrowband UVB phototherapy vs. local
PUVA in the treatment of chronic hand eczema”, Photodermatology,
photoimmunology & photomedicine, 23(1), pp.10-14.

U H T VÕNG
(GRANULOMA ANNULARE)
1. Đ I C NG
U h t vòng là m t b nh da lành tính, m n tính, th ng không tri u ch ng c năng, tổn
th ng l p bì.
D ng đi n hình: th ng tổn c b n là s n, x p thành chu i hình tròn ho c vòng cung,
th ng mu bàn tay, bàn chân, cùi ch , đ u g i. Ngoài ra, còn có d ng toàn thân, d i
da, d ng loét và d ng m ng.
Tỷ l nữ: nam = 2:1.
B nh th ng xu t hi n l t , r i r c, không liên quan v i ch ng t c và vùng đ a lý.
Th nh tho ng y u t gia đình đã đ c ghi nh n: xu t hi n những đ a tr sinh đôi, anh
ch em ru t.
D ng khu trú và d i da th ng x y ra tr em và ng i l n tr tuổi. D ng toàn thân
th ng x y ra ng i l n nhi u h n.
H u h t các tr ng h p u h t vòng khu trú tự lành trong vòng 2 năm.
Ch a rõ
3. Y U T NGUY C
- Nhi m trùng và sự hình thành mi n d ch: U h t vòng có th xu t hi n trên v t s o Zona,
sau khi b th y đ u, sau chích ng a u n ván. Đ c bi t u h t vòng d ng toàn thân có liên
quan v i nhi m HBV, HCV, HIV
- Ánh n ng m t tr i: U h t vòng xu t hi n những vùng ph i n ng và tái phát theo mùa.
- Thu c: Ph n ng thu c gi ng u h t vòng những ng iđ c đi u tr v i Allopurinol,
Amlodipine, thu c c ch kênh Calci (Calcium channel blockers )
- Ti u đ ng và b nh lý tuy n giáp: M i liên quan giữa u h t vòng và ti u đ ng đang
còn bàn cãi. U h t vòng cũng xu t hi n trên b nh nhân b viêm tuy n giáp, gi m năng
tuy n giáp, u tuy n giáp.
- Ung th : U h t vòng có m i liên quan v i u lympho Hodgkin và non-Hodgkin, bao g m
u lympho t bào B (B-cell disease), u lympho t bào T (T-cell lymphoma).

4. CH N ĐOÁN
4.1. Lâm sàng
- Tri u ch ng c năng: Th ng không tri u ch ng ho c ng a nh , không đau
- Tri u ch ng thực th : Th ng tổn c b n là s n, th nh tho ng có d ng n t, s p x p
thành hình tròn hay vòng cung, ly tâm.
4.2. D ng lâm sàng
4.2.1. U h t vòng khu trú
- Th ng g p nh t.
- S n s p x p thành hình tròn hay vòng cung, đ ng kính t 1-5 cm.
- Màu da ho c h ng đ , h i tím, b m t nh n bóng.
- B sang th ng ch c, có th s th y đ c.
4.2.2. U h t vòng toàn thân
- Chi m 8-15% các tr ng h p.
- Th ng g p ng i l n.
- Th ng tổn lan r ng thành những m ng l n, có b hình vòng cung và ngo n ngoèo.
4.2.3. U h t vòng d i da
- Th ng g p tr em.
- Th ng tổn: n t ch c, c ng, đ ng kính t 6 mm t i 3,5 cm, n m sâu bì và mô d i
da, nhi u khi t i l p c . N u da đ u và ổ m t, n t có th ăn sâu t i t n màng x ng.
4.2.4. U h t vòng d ng loét
- Hi m g p.
- S n có r n lõm trung tâm, loét, r d ch, đóng mài. Khi lành đ l i s o teo ho c tăng
s ct .
- Có th kèm ng a và đau.
- Th ng k t h p v i ti u đ ng.
4.3. C n lâm sàng
Gi i phẫu bệnh
- U h t vòng là viêm da u h t đ c tr ng b i thoái hóa trung tâm c a s i t o keo (collagen)
và s i đàn h i (elastic), l ng đ ng mucin, thâm nhi m lympho bào và mô bào quanh
m ch và mô k . Tổn th ng l p bì trên và bì giữa.
- Hình nh mô h c đ c tr ng c a u h t vòng là sự hi n di n c a mô bào v i m t trong 3
ki u sau:
+ Ki u 1: hay g p nh t (chi m kho ng 70%): thâm nhi m mô k : mô bào phân b
r i rác giữa những s i t o keo. S i t o keo thoái hóa ít, nh ng sự l ng đ ng
mucin giữa những bó collagen l i là đ c đi m nổi b t.
+ Ki u 2 (chi m 25%): rõ ràng h n và d ch n đoán. G m mô bào và lympho bào
bao xung quanh l p u h t và trong cùng là mô liên k t v i trung tâm b thoái hoa.
Mucin l ng đ ng nhi u h n. Hi n di n c t bào b ch c u đa nhân
+ Ki u 3: hi m g p. G m những h t mô bào d ng bi u mô
5. ĐI U TR
5.1. U h t vòng khu trú
5.1.1. L a ch n đ u tiên
- Li u pháp l nh v i Nit l ng
- Triamcinolone acetonide chích trong th ng tổn, l p l i m i 6 – 8 tu n
- Corticosteroid bôi có ho c không có băng ép
5.1.2. L a ch n th 2
- Laser CO2
- Đ t đi n
- Tacrolimus
- Imiquimod cream 5%: bôi 1 l n/ ngày x 12 tu n
- Đi u tr b ng quang đ ng h c (Photodynamic therapy): 2- 4 tu n/ l n x 3 l n
- UVA1 (Ultraviolet A1): 60J/ cm2 ngày đ u, sau đó 100J/ cm2 x 5 l n/ tu n x 3 tu n
- Ph u thu t
5.2. U h t vòng toàn thân
5.2.1. L a ch n đ u tiên
- Isotretinoin
- Dapson
5.2.2. L a ch n th 2:
- Hydroxychloroquine
- Cyclosporine
- Adalimumab
- Allopurinol

Thu c Li u dùng Theo dõi
Th i gian dùng
Dapson 100 mg/ ngày đ n khi sang Công th c máu, h ng c u
th ng lành, t i đa 15 tháng l i
Chloroquin Ho c 3mg/ kg/ ngày Soi đáy m t
Hydroxycloroquin 6 mg/ kg/ ngày x 4 tháng
Isotretinoin 0,5- 1mg/ kg/ ngày, t i khi li u Lipid máu,
tích lũy đ t đ c 120 -150 mg/kg Ch c năng gan
Cyclosporine 4 mg/ kg/ ngày x 4 tu n, sau đó Huy t áp,
gi m 0,5 mg/ kg/ ngày m i 2 tu n Công th c máu, Ch c năng
gan và th n
Methotrexate 15 mg/ tu n x 6 tu n Công th c máu
Ch c năng gan và th n
Allopurinol 300 mg x 2 l n/ ngày x 2- 6 tháng Ph n ng d ng thu c
5.3. Đi u tr khác
- Th ng tổn có th lành sau khi c t sinh thi t da.
- Ph u thu t.
- U h t vòng d ng khu trú th ng tự lành không đ l i di ch ng.
- Th ng tổn lành trong vài tu n ho c t n t i dai d ng nh ng th ng bi n m t trong vòng
2 năm.
- 40% các tr ng h p tái phát ngay t i v trí ban đ u, nh ng 80% trong s đó l i tự lành.
U h t vòng d ng loét có th đ l i s o.
TÀI LI U THAM KH O
1. Laura A, Thornsberry, Joseph C, English III (2013), “Etiology, Diagnosis and
Therapeutic Management of Granuloma annulare”,Am J Clin Dermatol,
14(4):279-290.
2. Prendiville JS (2012), “Granuloma annulare”,Fitzpatrick’s Dermatology in
General Medicine, 8th edition, Mc Graw Hill, pp. 467-472.
3. Reisenauer A, White KP, Korcheva V, White CR Jr(2012),“Granuloma
annulare”Dermatology, 3th edition, Mc Graw Hill, pp.1563-66.

CH NG 2: NHÓM B NH
MÀY ĐAY VÀ BAN XU T
HUY T

MÀY ĐAY M N TÍNH
(URTICARIA)
1. Đ I C NG
Mày đay là b nh th ng g p, c tính chi m kho ng 15 – 20% dân s chung. Th
m n tính chi m kho ng 1% dân s .
C ch b nh sinh: d ng bào (mast cell) b ho t hóa, phóng thích các hóa ch t trung
gian nh histamine, y u t ho t hóa ti u c u (platelet-activating factor – PAF) và các
cytokine d n đ n kích thích th n kinh c m giác, giãn m ch, thoát m ch, và hóa h ng
đ ng t bào viêm t i th ng tổn.
Bi u hi n lâm sàng đ c tr ng là sự xu t hi n đ t ng t s n (m ng) phù, phù m ch
ho c c 2 lo i th ng tổn.
M t s n (m ng) phù có 3 đ c đi m:
+ Đ c tr ng b i vùng trung tâm phù v i kích th c thay đổi, h u nh luôn đ c bao
ph b i qu ng h ng ban
+ Có th ng a hay b ng rát
+ Thoáng qua, tr v bình th ng trong vòng 1-24 gi . Th nh tho ng s n phù còn tự
kh i nhanh h n
Phù m ch có 2 đ c đi m:
+ M ng h ng ban hay màu da xu t hi n đ t ng t phù n l p bì sâu và h bì th ng
nh h ng đ n niêm m c và
+ Th nh tho ng đau ch không ng a và th ng nh h ng l p sâu c a niêm m c. Tự
thoái tri n ch m h n s n phù, có th kéo dài đ n 72 gi .
2. PHÂN LO I
Bi u hi n lâm sàng c a mày đay r t đa d ng. H n nữa, hai hay nhi u d ng mày đay
có th cùng xu t hi n trên m t b nh nhân.
Mày đay c p tính là những s n (m ng) phù, phù m ch ho c c hai trong th i gian < 6
tu n.
Mày đay m n tính là mày đay kéo dài liên t c kho ng 2 c n m i tu n trong ít nh t 6
tu n.

B ng phân lo i mày đay m n tính (bi u hi n s n phù, phù m ch hay c hai)
Các lo i mày đay m n tính
Mày đay m n tính tự phát Mày đay có y u t kh i phát
Sự xu t hi n tự phát c a s n B nh da v nổi
phù, phù m ch, hay c hai Mày đay do l nh
≥ 6 tu n có liên quan đ n Mày đay do áp lực
nguyên nhân đã bi t hay Mày đay do ánh n ng
không rõ nguyên nhân Mày đay do nhi t
Phù m ch do rung
Mày đay cholinergic
Mày đay ti p xúc
Mày đay do n c
3. CH N ĐOÁN
Thông qua b nh s , c n đánh giá 23 v n đ :
+ Th i gian kh i phát b nh
+ T n su t/kho ng th i gian và các y u t làm kh i phát s n phù
+ Sự thay đổi hàng ngày
+ Sự xu t hi n có liên quan đ n cu i tu n, ngày ngh và d v t khi đi du l ch
+ Hình d ng, kích th c và phân b c a s n phù
+ Liên quan v i phù m ch
+ Tri u ch ng liên quan nh ng a, đau
+ Ti n s cá nhân, gia đình bao g m mày đay, d ng
+ Những nguyên nhân có th bao g m: d ng, nhi m trùng, b nh lý n i khoa hay
nguyên nhân khác
+ B nh tâm th n
+ Ph u thu t c y ghép và những sự vi c trong quá trình ph u thu t nh sau khi gây
tê t i ch
+ V n đ v d dày/ru t
+ Gây ra do tác nhân v t lý hay t p luy n
+ S d ng thu c (vd kháng viêm non-steroid (NSAIDs), nhi m trùng, tiêm ng a,
hóc-môn, thu c nhu n tr ng, nh m t và mũi và các thu c khác)

+ Có m i liên quan đ n th c ăn quan sát đ c
+ Liên quan chu kỳ kinh nguy t
+ Thói quen hút thu c (nh t là s d ng những s n ph m có mùi th m hay ma túy)
+ Lo i công vi c
+ Thói quen
+ Stress
+ Ch t l ng cu c s ng và c m xúc b nh h ng b i mày đay
+ Những đi u tr tr c đó và đáp ng
+ Những xét nghi m ch n đoán tr c đó
B c th hai là thực hi n m t s xét nghi m ch n đoán y u t kh i phát g m thu c,
th c ăn và test v t lý (khi b nh s g i ý). T t c những b c ch n đoán ti p theo tùy
thu c r t nhi u vào ti n s c a b nh nhân và các d ng c a mày đay.

Nh ng xét nghi m ch n đoán trong các d ng mày đay th ng g p
Phân lo i Subtype Xét nghi m ch n đoán Xét nghi m m r ng thêm (dựa

th ng quy (khuy n cáo) trên ti n s )
Xác đ nh nguyên nhân bên d i
và lo i tr những ch n đoán khác
Mày đay Mày đay tự Không Không
tự phát phát c p tính
Mày đay tự Công th c máu Xét nghi m (không theo th tự

phát m n VS hay CRP u tiên): b nh lý nhi m trùng
tính (vd: H.pylori), d ng type 1, tự
Thu c nghi ng (vd NSAID)
kháng th ch c năng, hoc-môn
tuy n giáp và tự kháng th , test
da bao g m test v t lý, ch đ ăn
không d ng nguyên trong 3
tu n, tryptase (trong tr ng h p
b nh lý h th ng nghiêm tr ng),
test huy t thanh tiêm trong da và
sinh thi t da
Mày đay Mày đay do Y u t l nh kh i phát và các Công th c máu và VS hay CRP
m c ph i l nh test (c c n c đá, n c l nh, cryoprotein lo i tr những b nh
gió l nh) lý khác, nh t là nhi m trùng
Mày đay áp Test áp lực và ng ng không Không
lực áp lực
Mày đay do Test nhi t đ kh i phát và Không
nhi t ng ng nhi t đ
Mày đay do UV và ánh sáng kh ki n Lo i tr các b nh da do ánh sáng
n ng những b c sóng khác nhau khác
và test xác đ nh ng ng
Da v nổi Xác đ nh ng ng Công th c máu, VS hay CRP
Không
Phù m ch do Test rung
rung
Mày đay do Đ p v i t lên trong 20 phút Không
n c nhi t đ c th
Mày đay Y u t kh i phát: t p luy n Không
cholinergic và t m n c nóng
Mày đay ti p Test kích thích da. Test da Không
xúc đ c k t qu ngay, nh test l y
da

Sẩn phù Phù mạch
Sốt tái phát không rõ nguyên nhân

Đau cơ/khớp? Mệt mỏi? Điều trị thuốc ức chế ACE
Tiền sử
+ – – +
Bệnh lý viêm tự Thời gian sẩn HAE hay AAE? Cải thiện khi
miễn? phùv > 24 giờ gư g thuốc
+ – + – – + – +
Test chẩ đo
Dấu hiện viêm mạch Triệu chứng có thể
trên sinh thiết được gây ra
+ – – +
Test kích thích
M y đay tự M y đay ắc Phù mạch

Viêm mạch HAE I-III do thuốc
phát mãn phải mãn tính
y đay – + AAE ACE
Điều trị
tính
Histamine và hóa
Interleukin-1 Bradykinin
AID mắc
phải/di
chất trung gian khác
truyền
S đ ch n đoán mày đay

ACE: c ch th th angiotensin
AID: b nh lý viêm tự mi n
HAE: phù m ch di truy n
AAE: phù m ch m c ph i

4. ĐI U TR
4.1. Đánh giá chung
Vi c ti p c n đi u tr dựa trên nguyên t c: lo i b /tránh các y u t gây ra, kh i phát,
đi u tr tri u ch ng b ng cách gi m phóng thích các hóa ch t trung gian b i d ng bào
và/hay gi m hi u qu c a những ch t hóa ch t trung gian này c quan đích, và t o dung
n p.
Vi c đi u tr mày đay, cũng gi ng nh những b nh lý mi n d ch d ng khác, c n
ph i xem xét t t c những bi n th . Trong đó, đi u tr mày đay c n m t s đ có th áp
d ng cho ph n l n b nh nhân t d đi u tr tri u ch ng đ n những b nh nhân kháng tr ,
và s đ này có th thay đổi theo th i gian (lên b c – xu ng b c)
- Mày đay c p tính khác t t c những d ng khác do kh năng tự gi i h n. Đi u tr th ng
là gi m tri u ch ng
4.2. Xác đ nh và lo i tr các nguyên nhân ti m n/các y u t kh i phát
- Thu c: gây ra ph n ng quá m n không do d ng tuy không ph i là y u t duy nh t,
nh ng có th làm n ng thêm tình tr ng b nh đã có t tr c, vì v y vi c lo i b giúp c i
thi n tri u ch ng m t s b nh nhân
- Kích thích v t lý: tránh mang v t n ng trong mày đay áp lực hay gi m c xát trong
tr ng h p da v nổi giúp ngăn tri u ch ng.
- Lo i b các tác nhân nhi m trùng và đi u tr viêm nh : nhi m trùng đ ng tiêu hóa nh
H.pylori hay nhi m trùng mũi h ng. L u ý quá trình viêm m n tính nh viêm d dày,
viêm thực qu n trào ng c, hay viêm ng d n m t hay túi m t, nhi m ký sinh trùng
đ ng ru t.
- Gi m các tự kháng th ch c năng: dùng trong các tr ng h p không đáp ng đi u tr
thông th ng
- Ki m soát ch đ ăn: cũng gi ng nh thu c, những ch t gi d ng này có th gây ra và
làm n ng thêm tình tr ng mày đay. Tránh các d ng nguyên type I làm s ch tri u ch ng
mày đay trong 24-48 gi n u d ng nguyên đ c lo i b nhanh chóng, trong khi đ i v i
các ch t gi d ng, ch đ ăn c n duy trì ít nh t 3 tu n m i đ t đ c hi u qu . Tuy nhiên,
đi u này r t khác bi t giữa những qu c gia có ch đ ăn cũng nh thói quen ăn u ng khác
nhau.

-T o dung n p: có th hữu ích trong m t s d ng mày đay nh mày đay do l nh, mày đay
cholinergic và mày đay do n ng
4.3. Đi u tr ki m soát tri u ch ng
M c tiêu chính trong đi u tr gi m tri u ch ng là gi m tác đ ng c a các hóa ch t
trung gian nh histamine, PAF và những y u t khác lên c quan đích. R t nhi u tri u
ch ng c a mày đay ch y u là do ho t đ ng c a th th histamine H1, vì v y đi u tr v i
kháng th th H1 r t quan tr ng trong mày đay.
Tuy v y, trong m t s tr ng h p, đ c bi t là mày đay tự phát m n tính, những hóa
ch t trung gian khác (PAF, leukotriens, cytokines) cũng có liên quan, có th đáp ng v i
corticosteroid trong th i gian ng n và những tr ng h p kháng v i kháng histamine.
Khi đã ki m soát đ c tri u ch ng, c n ti p t c duy trì phác đ hi u qu , sau đó đánh
giá l i m i 3 – 6 tháng đ đi u ch nh ho c gi m li u d n.
Ch n l a hàng th nh t:
Kháng H1 th h 2
N u không ki m soát đ c tri u ch ng

sau 2-4 tu n hay s m h n
Ch n l a hàng th hai:
Tăng li u kháng H1 th h 2 (có th lên g p 4 l n)
N u không ki m soát đ c tri u ch ng

sau 2-4 tu n hay s m h n
Ch n l a hàng th ba:
Thêm Ciclosporin A ho c Omalizumab
Corticosteroid dùng trong th i gian ng n (t i đa 10 ngày) khi có c n bùng phát.

Những ch n lựa khác xem b ng d i.
M t s ph ng pháp đi u tr khác không n m trong s đ vì có ít ch ng c nh : kháng
histamine H2, c ch th th leukotriene, sulfasalazine, methotrexate, interferon,
plasmapheresis, quang tr li u, and truy n tĩnh m ch immunoglobulin (IVIG)... Trong
m t s tr ng h p có th s d ng các thu c trên n u đánh giá th y phù h p.

5. TIÊN L NG
- Có 50% b nh nhân mày đay m n tính lui b nh (dù đi u tr hay không) trong vòng 6
tháng đ u m c b nh.
- Có 70% lui b nh trong vòng 3 năm m c b nh.
- Có 90% lui b nh trong vòng 5 năm m c b nh.
- M t s hi m g p di n ti n b nh kéo dài 50 năm.
TÀI LI U THAM KH O
1. Allen PK (2012), “Bullous Pemphigoid”, Fitzpatrick’s Dermatology in General
Medicine, 8th edition, Mc Graw Hill, pp. 608-617.
2. Clive EH et al(2016), “Urticaria”, Rook’s Textbook of Dermatology,John Wiley&
Sons, Chapter 40, pp 40.1 – 40.6.
3. Zuberbier T et al (2014), “The EAACI/GA(2) LEN/EDF/WAO Guideline for the
definition, classification, diagnosis, and management of urticaria, the 2013
revision and update”. Allergy, 69(7):868-87.

H NG BAN ĐA D NG
(ERYTHEMA MULTIFORME)
1. Đ I C NG
H ng ban đa d ng (HBĐD) là m t b nh lý viêm c p tính và hay tái phát. Nhi u y u t
có th gây ra bi u hi n này, bao g m các tác nhân nhi m trùng, thu c, y u t v t lý, tia X,
mang thai, b nh lý ác tính. Kho ng 50% tr ng h p không tìm đ c nguyên nhân. H ng
ban đa d ng th ng liên quan đ n nhi m trùng đ ng hô h p trên tr c đó, nhi m herpes
simplex virus (HSV) hay Mycoplasma pneumoniae.
2. CH N ĐOÁN
2.1. Lâm sàng
- Có th m t m i, s t, ng a, nóng rát vùng da phát ban.
2.1.2. Th ng t n da
Xu t hi n dát s n hình tròn, màu đ th m. Trong vòng 24 – 48 gi , dát s n s di n
ti n ly tâm, giữa tr nên h i tím, xu t huy t hay nổi m n n c, đ ng kính t 1 – 3 cm.
Th ng tổn có hai ph n riêng bi t: phía trong là hi n t ng tổn th ng th ng bì v i
hình nh ho i t hay m n n c, phía ngoài là h ng ban. Có th phù nh vùng trung
tâm. Đây là th ng tổn hình bia đ c tr ng trong b nh lý HBĐD, tự lành trong 1 – 2 tu n
mà không đ l i s o và đi kèm hi n t ng tăng hay gi m s c t .
V trí: Th ng tổn th ng đ i x ng hai bên bàn tay và bàn chân, c ng tay và c ng
chân. Tr ng h p n ng, b nh nhân có xu t hi n sang th ng thân. Ngoài bi u hi n
da, niêm m c chi m t i 70% các tr ng h p. V trí th ng g p nh t là môi và niêm
m c mi ng. M t s v trí khác cũng có th g p: niêm m c mũi, âm h , d ng v t, h u
môn, m t.
2.2. Phân lo i
D ng nhẹ:
- Ít ho c không nh h ng đ n niêm m c, ch hi n di n m n n c mà không có bóng
n c hay tri u ch ng toàn thân.
- Phát ban th ng t p trung t chi, m t v i th ng tổn hình bia đi n hình. HBĐD d ng
nh tái phát th ng do c n b c phát herpes simplex tr c đó vài ngày.

D ng nặng:
- Th ng bi u hi n nh m t đ t ph n ng thu c, luôn kèm tổn th ng niêm m c, n ng,
lan r ng, có khuynh h ng t o bóng n c.
- Bi u hi n toàn thân: s t, m t lã. Viêm môi, viêm d dày, viêm âm h , viêm quy đ u,
viêm k t m c có th d n đ n loét giác m c, tổn th ng h u h ng, thanh qu n.
2.3. C n lâm sàng
- Không đ c hi u.
- Những tr ng h p n ng có tăng t c đ l ng máu và s l ng b ch c u.
- Ch sinh thi t th ng tổn ho c thực hi n mi n d ch huỳnh quang trong tr ng h p
không đ c tr ng ho c c n ch n đoán phân bi t v i b nh lý bóng n c.
3. ĐI U TR
- M c tiêu đi u tr : h s t, gi m th i gian phát ban và n m vi n.
- Ngăn ng a nguyên nhân n u có:
+ Herpes simplex (tuýp 1 ho c 2): Acyclovir, valacyclovir ho c famciclovir.
+ Mycoplasma pneumonia: Macrolide, quinolone.
- Đi u tr chung:
+ Nâng đ tổng tr ng.
+ Kháng histamine, gi m đau, h s t.
+ Đi u tr chuyên khoa n u có tổn th ng c quan khác nh m t.
- Đi u tr t i ch :
+ Thu c thoa corticosteroids.
+ Dung d ch màu, kháng sinh thoa, chlorhexidine 0,05% ng a b i nhi m.
+ Dung d ch n c súc mi ng: n c mu i sinh lý, diphenhydramines, xylocaine.
3.2. Đi u tr c th
D ng nhẹ:
Không c n đi u tr .
D ng nặng:
- Prednisone: Li u 0.5–1 mg/kg/ngày hay 40 – 80 mg/ngày cho đ n khi đ t đ c đáp ng
lâm sàng, sau đó gi m li u nhanh trong vòng 1 tu n. B nh nhân th ng đáp ng t t sau 1
– 3 tu n đ c ch đ nh prednisolone.

- Acyclovir:
+ C n dùng thu c trong giai đo n s m n u nghi ng HBĐD do HSV
+ Đi u tr phòng ng a:
o Acycylovir 400mg x 2 l n/ngày (10 mg/kg/ngày) trong 6 – 12 tháng.
o Tr ng h p không đáp ng hay không dung n p v i acyclovir:
 Valacyclovir 500–1000 mg/ngày.
 Famciclovir 250 mg x 2 l n/ngày
- HBĐD tái phát nên ch đ nh acyclovir đ ng u ng (400 mg ngày 2 l n) trong vòng 6 -
12 tháng. Valacyclovir và famciclovir h p thu t t h n acyclovir nên có th ch đ nh khi
b nh nhân không đáp ng v i acyclovir.
- Tr ng h p đi u tr th t b i, dùng dapsone ho c kháng s t rét tổng h p. Có b ng ch ng
cho th y dapsone (100 – 150 mg/ngày) có th c ch hoàn toàn ho c m t ph n HBĐD.
- Azathioprine đáp ng t t trên những b nh nhân n ng th t b i v i t t c các ph ng
pháp đi u tr khác li u hàng ngày 100 – 150 mg. Có tình tr ng tái phát khi ng ng thu c.
- Các ph ng pháp khác bao g m mycophenolate mofetil, immunoglobulin, cyclo-
sporine, thalidomide, interferon alfa (th phát do nhi m virus viêm gan C), cimetindine.
4. THEO DÕI ĐI U TR
- D ng nh th ng tự gi i h n trong vòng 4 tu n, không c n đi u tr đ c hi u.
- Tái phát h n 5 l n/năm: C n đi u tr phòng ng a HSV.
5. TIÊU CHU N NH P VI N – XU T VI N
- D ng n ng có tổn th ng niêm m c nghiêm tr ng.
- Lành tính và hay tái phát.
- Có th ngăn ng a b nh tái phát b ng đi u tr dự phòng v i acyclovir liên t c và kéo dài.
TÀI LI U THAM KH O
1. Jean-Claude Roujeau (2012), “Erythema Multiforme”, Fitzpatrick’s Dermatology
in General Medicine. 8th edition, pp 431-9.
2. Lars E French and Christa Prins (2012), “Erythema Multiforme Stevens–Johnson
Syndrome and Toxic Epidermal Necrolysis”, Dermatology. 3rd edition: 319-35.
3. Thomas P.Habif (2016), “Erythema Multiforme”, Clinical Dermatology, 6th,
pp.713-17

H I CH NG STEVENS - JOHNSON VÀ HO I T TH NG BÌ
NHI M Đ C
1. Đ I C NG
H i ch ng Stevens- Johnson/ Toxic Epidermal Necrolysis (SJS/TEN) là ph n ng da-
niêm c p, n ng, đe d a tính m ng, đ c tr ng b i ho i t lan r ng và bóc tách th ng bì.
Tổn th ng niêm m c ít nh t 2 n i.
Gi ng nhau: v mô b nh h c và lâm sàng, y u t nguy c , thu c gây b nh, c ch
b nh sinh
Khác nhau: đ n ng c a b nh (TEN: l p th ng bì l t r ng h n)
2. NGUYÊN NHÂN
Có 4 nhóm nguyên nhân gây b nh:
+ Thu c
+ B nh lý nhi m trùng
+ Các b nh ác tính
+ Vô căn
- Thu c: là nguyên nhân th ng g p nh t. Thu c và b nh ác tính th ng g p ng il n
và ng i già. Nhi m trùng th ng g p tr em. Vô căn chi m 25-50% s ca.
- Đ n nay, ng i ta phát hi n > 100 lo i thu c d gây d ng. Tuy nhiên, th ng th y
nh t là:
+ Kháng sinh nhóm Sulfonamide, Aminopenicillines, Quinolone, Cephalosporins,
Cyclines
+ Thu c ch ng co gi t, Allopurinol, NSAIDs (ch y u là d n xu t Oxicam và
Dixlofenac)
- Nguyên nhân khác: Mycoplasma pneumoniae, nhi m virus, tiêm ch ng.
3. CH N ĐOÁN: Ch y u dựa vào lâm sàng
3.1. Lâm sàng: Trong vòng 2 tháng (th ng nh t 4- 30 ngày) sau khi s d ng thu c
l n đ u, vài gi sau khi d ng l i v i thu c cũ.
Tiền triệu:
S t, m t, nh c đ u, viêm mũi, ho, b ng rát khi nu t, ng a m t, kéo dài 1-3 ngày.

Biểu hiện ở da:
- Phân b đ i x ng m t, thân trên, ph n g n t chi. Th ng tổn có th lan r ng nhanh
chóng ph toàn b b m t c th trong vài ngày, th m chí vài gi v i h ng ban, đ s m,
dát xu t huy t, hình d ng không đ u, sau đó t p h p l i thành m ng l n.
- Sang th ng hình bia.
- D u Nikosky (+)
- Bóng n c chùng, lan r ng và r t d b . Th ng bì d b l t, nh t là n i ch u áp lực hay
khi có ch n th ng do ma sát, đ l ra l p bì màu đ , r d ch gây m t n c.
- Dựa vào di n tích th ng bì b l t, chia thành 3 nhóm:
SJS: < 10% di n tích b m t c th
SJS/TEN: 10%- 30% (ch ng l p lên nhau)
TEN: > 30%
- Thực t , đánh giá BSA khó chính xác, nh t là khi vùng th ng bì b l t r i r c  đo
b ng 1 bàn tay (lòng bàn tay và các ngón tay) = 1% di n tích c th
Th ng tổn niêm m c:
Ít nh t 2 n i (m t, mũi, mi ng, b ph n sinh d c, h u môn) trong 90% tr ng
h p. Có th xu t hi n tr c ho c theo sau th ng tổn da.
Triệu ch ng khác:
- S t cao, đau nh c, m t
- Tiêu hóa: ít g p h n, tri u ch ng ho i t bi u mô đ ng tiêu hóa: tiêu ch y, đi c u phân
đen, th ng k t tràng
- Tr ng h p n ng gây m t móng
3.2. C n lâm sàng
Không có xét nghi m nào ngoài sinh thi t có th ch n đoán xác đ nh h i ch ng
Stevens-Johnson/TEN. Các xét nghi m khác ch đ đánh giá đ n ng và theo dõi di n
ti n c a b nh.
- Tổng phân tích t bào máu: h ng c u gi m, tăng nh b ch c u, gi m nh ti u c u.
- Khí máu đ ng m ch: m c bicarbonate huy t thanh < 20 mmol/l tiên l ng x u
- Protein toàn ph n gi m, Albumin huy t thanh gi m
- Suy th n nh và thoáng qua. BUN tăng -> tiên l ng x u
- Tăng nh SGOT, SGPT, ít nh h ng t i tiên l ng
- Tăng Glucose/ máu, có th Glucose ni u (+)
- Tăng procalcitonin, c y máu (+) n u nhi m trùng huy t.
- C y da và c y máu đ c ng h . Ngoài ra, c y n c ti u và các v t th ng khi nghi
ng lâm sàng nhi m trùng.
- N i soi ph qu n, thực qu n d dày tá tràng, đ i tràng có th đ c ch đ nh. X quang
ngực khi nghi ng lâm sàng viêm phổi
- Mô h c: thâm nhi m t bào viêm bì t i thi u và ho i t toàn b th ng bì là hình nh
mô h c đi n hình c a h i ch ng Stevens-Johnson. Kh p n i bì-th ng bì thay đổi t
không bào cho đ n bóng n cd i th ng bì. Thâm nhi m bì nông và ch y u quanh
m ch máu v i lympho bào. T bào s ng ch t theo ch ng trình
4. ĐI U TR
Khi th ng bì b l t >10% BSA ho c tùy thu c vào đánh giá lâm sàng c a bác sĩ đi u
tr .
- Đi u tr gi ng trong b ng
- Không có đi u tr đ c hi u, h u h t b nh nhân ch đ c đi u tr tri u ch ng
- Duy trì cân b ng huy t đ ng
- Phòng ng a bi n ch ng
4.3. Nh ng vi c c n làm ngay
- Ng ng ngay thu c nghi ng gây d ng trong vòng 8 tu n
- Thi t l p đ ng truy n tĩnh m ch khi c n thi t.
- N u có th chèn ng (cannule) xuyên qua vùng da không có th ng tổn đ bù n c-
đi n gi i và nuôi ăn qua đ ng tĩnh m ch khi c n thi t N u khó khăn trong vi c nuôi ăn
qua đ ng tĩnh m ch  đ t sonde d dày
- Đánh giá di n tích vùng th ng bì b l t đ bù n c- đi n gi i
- Đ t sonde ti u n u ti u khó và đ theo dõi l ng n c ti u
- Các xét nghi m c n đ c làm ngay và đ c theo dõi th ng xuyên:
+ TPT TB máu, VS, CRP (C-Reactive Protein), SGOT- SGPT, BUN- Creatinin,
đ ng, đ m huy t, Ion đ , X-quang tim- phổi.
+ C y m t i sang th ng da, nên l y 3 n i, nh t là vùng có m ng m c, v y đóng
dày.
+ C y máu, c y n c ti u (n u c n)

+ Sinh thi t da 2 n i: (n u khó ∆ nh ng nên h n ch ) vùng li n k m n n c ->
làm GPB và vùng da xung quanh bóng n c làm MDHQ trực ti p.
4.4. Đi u tr tri u ch ng
Bù n ớc- điện gi i:
- M c đích: Phòng ng a gi m t i máu c quan đích và shock.
- Bù n c đi n gi i càng s m càng t t và ph i đi u ch nh hàng ngày. Đi u tr gi ng trong
b ng.
- Đánh giá di n tích vùng bong th ng bì đ tính l ng d ch truy n trong những gi ,
ngày đ u tiên.
- Tính l ng d ch truy n trong 24 gi đ u tiên cho ng i l n theo công th c Parkland:
4ml Ringer lactate x P Kg x S %
- Ho c công th c Brooke đi u ch nh:
2 ml Ringer lactate x P Kg x S %
½l ng d ch truy n ngay trong 8 gi đ u, ½ l ng d ch còn l i truy n trong 16 gi k
ti p).
Đây là h ng d n chung, tùy t ng tr ng h p c th , đi u ch nh làm sao đ duy trì sự
t i máu mô và c quan phù h p
Đánh giá t ới máu:
T i máu đ y đ đ c đánh giá b i nh p tim, huy t áp, m c đ ý th c, l ng n c ti u
Kháng sinh:
- Không khuy n cáo dùng kháng sinh dự phòng.
- Lựa ch n kháng sinh (toàn thân và t i ch ) dựa vào kháng sinh đ
Chĕm sóc bệnh nhân:
- B nh nhân ph i đ c n m trong phòng có nhi t đ t 25°C - 28°C do bong th ng bì
lan r ng gây r i lo n đi u hòa thân nhi t.
- B nh nhân ph i đ c n m trong phòng vô trùng vì khi th ng bì b l t gây r huy t
thanhph m nh v n ho i t cùng v i mài máunhi m trùng S.aureus và gram (-), đ c
bi t P. aeruginosagi m tái t o bi u môd nhi m trùng huy tt vong.
Chĕm sóc da- niêm:
- Nguyên t c gi ng đi u tr b ng.
- Th ng xuyên làm s ch th ng tổn và vùng da còn nguyên v n v i dung d ch sát trùng
nh : thu c tím pha loãng (1/10000) ho c chlorhexidine (1/5000).
- Khi th ng tổn là bóng n c to, có th ch c hút tháo d ch, nh ng c g ng giữ nóc bóng
n c vì l p th ng bì b bóc tách nh ng không b l t s tác đ ng nh 1 l p băng sinh h c
b o v l p bì bên d i
- N u th ng bì b l t đã ho i t , nên c t l c đ gi i thoát d ch còn đ ng d i giúp h n
ch nhi m trùng.
- Bôi kem làm m m và ph g c lên vùng tr t đ b o v v t th ng, gi m m t protein,
n c-đi n gi i qua da, h n ch nhi m trùng, gi m đau, giúp tái t o bi u mô và giữ nhi t.
Nuôi ĕn:
- Giai đo n s m (catabolic): đ m b o 20- 25 kcal/ kg/ ngày
- Giai đo n ph c h i (anabolic): 25- 30 kcal/ kg/ngày
- Nên bổ sung qua sonde d dày
4.5. D u hi u c nh báo nhi m trùng huy t
- S t cao ho c gi m nhi t đ , n l nh, l nh run
- M t m i, li bì, l m
- Da xanh tái, ph t vàng, m t h c hác, vã m hôi
- Khó th , th nhanh
- HAō, l ng n c ti u ō
- BC ŋ, Nŋ, CRPŋ, Procalcitonin ↑
- Ch n đoán xác đ nh: c y máu
- Đi u tr : lựa ch n kháng sinh theo k t qu c y máu, kháng sinh đ . Có th ch n lựa
kháng sinh phổ r ng ban đ u đ di t nhi u lo i vi khu n ngay c khi ch a có k t qu
kháng sinh đ . N u không đáp ng đi u tr , có th lựa ch n kháng sinh b c cao h n
(Vancomycin, Meropenem…)
4.6. Phát hi n và qu n lý t n th ng c quan khác
Mắt:
- Bi u hi n:
S m: Phù mí m t, viêm k t m c (80%): đau nh c, s ánh sáng, ch y n c m t, k t
m c đ . N ng h n gây loét giác m c, viêm màng b đào tr c, viêm k t m c ch y m ,
dính mi- c u, r ng lông mi
Mu n (trong vòng 6 tháng): s o ng l  khô m t n ng, lông qu m, lông m c
xiên, t t 2 hàng lông mi, s o k t m c và giác m c  mù. Di ch ng m t là bi n ch ng phổ
bi n nh t
- Không có sự khác bi t v đ n ng c a tổn th ng m t trong SJS và TEN.
- Nhi u tr ng h p tổn th ng m t ch a rõ lúc đ u mà xu t hi n cu i giai đo n
c pchú ý đi u này đ không b sót tổn th ng m t
- Qu n lý: Nên đ c khám ngay lúc đ u và theo dõi th ng xuyên và x trí b i bác sĩ
chuyên khoa m t
Giai đo n c p: phòng ch ng dính k t m c, nhi m trùng
Giai đo n mãn: đòi h i ph i qu n lý su t đ i.
Đi u tr t i ch :
+ R a m t v i NaCl 0,9% đ lo i b những m nh v n viêm dính vào k t
m c.
+ Kháng sinh bôi phổ r ng phòng ng a nhi m trùng, lựa ch n dựa vào kháng
sinh đ
+ Bôi tr n m t 2 gi / l n b ng thu c tra kháng sinh.
+ Chú ý: Corticoid nh gi t nh Dexamethasone 0,1% đ ō viêm k t m c,
ph i đ c ch đ nh th n tr ng vì có th gây tổn h i niêm m c giai đo n
c p, thu c làm che l p d u hi u nhi m trùng giác m cloét giác m cmù
Hô h p:
- Đây là bi n ch ng s m g p trong 25% tr ng h p
- Không t ng quan v i m c đ l t c a th ng bì
- Tổn th ng phổi th ng ít đ c chú ý trong giai đo n c p, nhi u khi m i nh p vi n
ch p X-quang tim- phổi th y bình th ng, nh ng nhanh chóng tổn th ng mô k d n t i
h i ch ng suy hô h p c p (acute respiratory distress syndrome – ARDS).
- Bi u hi n:
C p: ho, khó th , th nhanh, ŋ ti t d ch ph qu n và gi ng da, bi u mô ph qu n
b ho i t hình thành những m ng m ct c ngh n đ ng hô h p b t thình lìnhtiên
l ng x u.
Mãn: thâm nhi m phổi, t c ngh n ti u ph qu n, viêm ph qu n mãn.
- Chú ý bi u hi n đ ng hô h p đ chuy n trung tâm c p c u k p th i và thân nhân b nh
nhân c n đ c t v n v ý nghĩa tiên l ng này.
Niêm m c miệng – h ng:
- Bi u hi n: đau khi ăn u ng, khi nu t, niêm m c môi mi ng l , ch y máu, gi m c màu
tr ng xám, đóng v y môi.
- Qu n lý:
+ Súc mi ng v i NaCl 0,9% ho c v i n c súc mi ng kh trùng (Vd nh :
Chlorhexidine digluconate) 2 l n/ngày.
+ Bôi thu c làm m m niêm m c mi ng.
Tổn th ng niệu- sinh d c:
- Bi u hi n:
C p: bí ti u, b i nhi m vi khu n, n m CA, ho c do kích ho t HSV (n u sang
th ng b ph n sinh d c ho c mi ng ch m lành -> có th do HSV ho t hóa)
Mãn: s o x u v i bi n ch ng ngh n, h p ni u đ o, h p bao da qui đ u nam và
dính âm đ o nữ gây r i lo n ch c năng ti t ni u và sinh s n
- Qu n lý:
+ Khám ni u- sinh d c ngay t đ u và theo dõi th ng xuyên trong giai đo n c p
+ ph nữ: cân nh c có đ t d ng c nong giãn (dilator) nh m phòng ng a dính âm
đ o
+ Nên đ t ng sonde ti u đ phòng ng a ngh n t c, chít h p ni u đ o và đo l ng
n c ti u
+ Đi u tr t i ch :
o Bôi thu c làm m m nh m Paraffin, l p l i m i 4g trong giai đo n c p
o Đ p g c chuyên d ng nh urgotul lên vùng tr t đ gi m đau và ch ng dính
o Kháng sinh bôi
o Corticoid bôi đ gi m viêm
Loét d dày- tá tràng:
- Th ng do stress, do không ăn u ng đ c.
- Qu n lý: dùng thu c c ch b m proton (Omeprazole, Rabeprazole…), kháng acid d
dày
Thuyên tắc huyết kh i tĩnh m ch:
- Bi u hi n:
+ chi d i: s ng, đau 1 bên chân, nh t là m t cá và bàn chân
+ phổi: Đ t ng t khó th , ho, đau ngực, ho ra máu
- Qu n lý:Heparin
Điều tr với corticoid đ ờng toàn thân:
- Còn đang tranh cãi:
+ Những ng i không ng h cho r ng tăng nguy c nhi m trùng
+ Những ng i ng h nh n m nh t m quan tr ng s d ng s m corticoid li u cao c
ch ph n ng viêm
- Li u dùng: Không có li u t i u, thông th ng prednisone 1mg/kg/ngày
5.1. Di n ti n
Th ng bì th ng l t ngày càng nhi u trong 5-7 ngày. Sau đó ng ng l i và tái t o
bi u mô trong vài ngày đ n vài tu n (ph thu c đ n ng c a b nh và tình tr ng toàn thân
tr c đó). Th i kỳ này d t vong do nhi m trùng huy t ho c suy đa c quan.
5.2. Tiên l ng
S đi m SCORTEN (Score of Toxic Epidermal Necrosis) là công c quan tr ng đ đánh
giá tiên l ng b nh. S đi m Scorten càng cao tiên l ng càng n ng
6. PHÒNG NG A VÀ GIÁO D C S C KH E
Khi ra vi n, thông tin cho b nh nhân:
-Những thu c gây d ng
-Danh sách những thu c gây ph n ng chéo v i thu c d ng
-Thu c gây d ng nên đ c l u l i c n th n trong h s c a b nh nhân và d n b nh nhân
ph i thông báo đ n t t c các nhân viên y t chăm sóc h v sau
-C nh báo b nh nhân tránh dùng thu c có thành ph n không rõ ràng

TÀI LI U THAM KH O
1. Ahmet Çınar Yastı, M.D., Emrah Şenel, M.D., Mutlu Saydam, M.D (2012),
“Medical Attention in the Emergency Department”, Guideline and treatment
algorithm for burn injuries, pp.82-83.
2. Creamer D, Walsh SA, Dziewulski P (2016), “UK guidelines for the management
of Stevens-Johnson syndrome/toxic epidermal necrolysis in adults 2016”, J Plast
Reconstr Aesthet Surg, 69(6), pp. 736-41
3. L. Valeyrie-Allanore & Jean-Claude Roujeau (2012), “Epidermal Necrolysis
(Stevens–Johnson Syndrome and Toxic Epidermal Necrolysis)”,Fitzpatrick’s
Dermatology in General Medicine, 8th edition, Mc Graw Hill, pp.439-449
4. Lars E French, Christa Prins (2012). Stevens–Johnson Syndrome and Toxic
Epidermal Necrolysis. Dermatology (Bolognia), 3rd edition, Jean L. Bolognia,
pp.323-332
5. Sarah Walsh, Haur Yueh Lee, Daniel Creamer (2016), “Stevens–Johnson
syndrome/toxic epidermal necrolysis”, Rook’s Textbook of Dermatology, 9th
edition, Christopher E. M. Griffiths, pp.119.13-119.22

B NG THU C VÀ NGUY C EN (Epidermal necrolysis)
Nguy c cao Nguy c th p h n Nghi ng Không có b ng
ch ng nguy c
Allopurinol Acetic acid NSAIDs Paracetamol Aspirin
Sulfamethoxazole (e.g., (acetaminophen) Sulfonylurea
Sulfadiazine diclofenac) Pyrazolone Thiazide diuretics
Sulfapyridine Aminopenicillins analgesics Furosemide
Sulfadoxine Cephalosporins Corticosteroids Aldactone
Sulfasalazine Quinolones Other NSAIDs Calcium channel
Carbamazepine Cyclins (except aspirin) blockers
Lamotrigine Macrolides Sertraline Blockers
Phenobarbital Angiotensin-
Phenytoin converting enzyme
Phenylbutazone inhibitors
Nevirapine Angiotensin II
Oxicam NSAIDs receptor antagonists
Thiacetazone Statins
Hormones
Vitamins

VIÊM M CH
(VASCULITIS)
1. Đ I C NG
Viêm m ch là tình tr ng viêm và ho i t c a m ch máu, có th đ ng m ch, tĩnh m ch
ho c c hai.
Viêm m ch có th khu trú ho c h th ng, có th nguyên phát ho c th phát.
Viêm m ch có th b m ch máu nh (mao m ch, ti u đ ng m ch, ti u tĩnh m ch),
m ch máu trung bình (m ch máu th n, m ch vành, m ch máu gan), m ch máu l n
(đ ng m ch c nh và các m ch máu chi)
2. PHÂN LO I: Theo kích th c m ch máu b tổn th ng
Kích th c m ch
B nh lý viêm m ch
máu
Viêm đ ng m ch thái d ng
Viêm m ch máu l n
Viêm đ ng m ch Takayashu.
Viêm m ch máu Viêm nút quanh đ ng m ch (PAN).
trung bình B nh Kawasaki.
B nh Buerger
Do kháng th kháng bào Viêm đa m ch vi th .
t ng c a b ch c u đa U h t Wegener‟s.
nhân trung tính (ANCA) H i ch ng Churg-Strauss.
Viêm m ch do thu c.
Do ph c h p mi n d ch Ban xu t huy t Henoch Schonlein.

Viêm m ch cryoglobulins.
Lupus đ
Viêm m ch máu nh
Viêm m ch d ng th p.
H i ch ng Sjogren.
B nh Behcet.
H i ch ng Goodpasture.
B nh huy t thanh.
Viêm m ch do thu c.
Viêm m ch do nhi m trùng.

3. LÂM SÀNG: Bi u hi n b ng các tri u ch ng c a viêm, thi u máu, xu t huy t c a
các c quan có m ch máu b tổn th ng.
Tri u ch ng toàn thân

- S t không rõ nguyên nhân: S t cao, dao đ ng
- S t cân: Liên quan đ n s t kéo dài
- M t m i, y u d n
Tri u ch ng c a các c quan b viêm m ch máu l n và trung bình
- Đ ng m ch c nh: Chóng m t, nh c đ u, ng t
- Đ ng m ch m t: B mù
- Đ ng m ch th n: THA, suy th n
- Đ ng m ch vành: Đau ngực, thi u máu c tim, nh i máu c tim
- Đ ng m ch phúc m c: Viêm ru t do thi u máu
- Đ ng m ch phổi: Ho ra máu, nh i máu phổi, khó th
Tri u ch ng c a các c quan b viêm m ch máu nh
- Da: M ng tím xanh viêm, ban xu t huy t, loét da, ho i t các đ u ngón
tay, ngón chân.
- C : Đau c
- Kh p: Đau kh p
- Th n: Viêm c u th n ho i t
- Tiêu hóa: xu t huy t tiêu hóa, loét.
- Tim: Viêm c tim, r i lo n nh p
- Phổi: Xu t huy t ti u thùy
- Thanh m c: Viêm màng ngoài tim, viêm màng phổi
- M t: Xu t huy t võng m c

Ti p c n ch n đoán
Có d u hi u ho c tri u ch ng c a viêm m ch
Lo i tr nhi m trùng, u ác tính, các b nh collagen
Kích th c m ch máu tổn th ng

L n Trung bình Nh
Ch p m ch máu Ph c h p mi n d ch
- +
APO- PR3- IgA- Cryoglobulin RF

ANCA ANCA IC
Sinh thi t mô
Takayasu TA Buerger PAN MPA AGA WG HSP Cryoglobulinemia MRA

Ghi chú:
- APO-ANCA: Myeloperoxidase – antineutrophil cytoplasmic antibodies
- PR3 – ANCA: Proteinase 3 - antineutrophil cytoplasmic antibodies
- IgA: Immunoglobulin A
- IC: Immune complex
- RF: Rheumatoid factor
- PAN: Periarteritis nodosa
- TA: Temporal arteritis
- MPA: Microscopic polyangiitis
- AGA: Allergic granulomatous angiitis
- WG: Wegener‟s granulomatosis
- HSP: Henoch – Schonlein purpura
- MRA: Malignant rheumatoid arthritis (Rheumatoid vasculitis)

H NG D N ĐI U TR M T S B NH VIÊM M CH TH NG G P
VIÊM NÖT QUANH Đ NG M CH (PAN)
B nh th ng g p tuổi trung niên, nguyên nhân ch a rõ, nh ng có liên quan đ n
CLASH
+ Cryoglobulinemia (tăng cryoglobulin máu).
+ Leukemia (ung th máu).
+ Arthritis (viêm kh p).
+ Sjogren‟s syndrome
+ Hepatitis (viêm gan siêu vi B).
1. TIÊU CHU N CH N ĐOÁN
Tiêu chu n ch n đoán theo ACR (American College of Rheumatology- 1990) ≥ 3/10
tiêu chu n: nh y 82.2%, chuyên 86.6%.
+ S t cân > 4kg trong vòng 6 tháng
+ M ng tím xanh hình l i da.
+ Đau ho c nh y đau tinh hoàn.
+ Đau c , y u c .
+ B nh th n kinh.
+ Tăng huy t áp tâm tr ng >90 mmHg.
+ Suy th n (BUN, creatinin tăng).
+ Viêm gan siêu vi B (+).
+ Đ ng m ch đ b t th ng.
+ Sinh thi t sang th ng da có đ c đi m c a PAN

2. ĐI U TR
2.1. Đi u tr t n công
Viêm gan siêu vi B đang ho t đ ng
Không Có
Có d u hi u tổn th ng c a các c Đi u tr viêm gan B

quan: th n, não, tiêu hóa…. - Thu c kháng virus +
- Thay huy t t ng
Có Không
- TM Methylprednisolone 500 – U ng Prednisolone 0,5
1000 mg/ngày x 3 ngày liên ti p. – 1 mg/kg/ngày
- Duy trì: Prednisolone 0,5 – 0,8
mg/kg/ngày
- Thay huy t t ng: N u b nh nhân
b tổn th ng > 1 c quan n i t ng.
Đáp ng v i đi u tr b ng corticosteroid
Không Có
TTM cyclophosphamide 10 – 15 Gi m li u d n
mg/kg/ngày, m i tháng 1 l n x 6 tháng
Ho c u ng cyclophosphamide 0,5 – 2
mg/kg/ngày
(Có th dùng: Azathioprine, methotrexate)

2.2. Đi u tr duy trì
- Corticosteriod li u cao ban đ u nên duy trì ít nh t 1 tháng
- Không nên gi m còn < 15mg/ngày trong vòng 3 tháng đ u
- Nên duy trì ≤ 10mg/ngày
- Th i gian đi u tr duy trì c a corticosteroid không nên kéo dài quá 2 năm.
- Th i gian đi u tr c a cyclophosphamide t 3 đ n 6 tháng sau đó chuy n sang
azathioprine t 6 đ n 12 tháng.
3. TIÊN L NG
- Ch n đoán s m và đi u tr đúng trong vòng 3 tháng đ u sau khi kh i phát b nh thì t l
s ng sau 5 năm là 80%.
- T l tái phát sau khi ng ng đi u tr là 40%.
4. NGUYÊN NHÂN T VONG
- Xu t huy t não
- Xu t huy t tiêu hóa
- Suy th n
- Nh i máu c tim
- Suy tim
- Nhi m trùng

VIÊM M CH MÁU NH DA DA
(CUTANEOUS SMALL VESSEL VASCULITIS)
Viêm m ch máu nh da là b nh lý viêm m ch th ng g p nh t trong chuyên ngành
Da li u, th ng tổn các tĩnh m ch sau mao m ch.
B nh g p c tr em và ng i l n, th ng g p nữ nhi u h n nam.
1. NGUYÊN NHÂN
- Không rõ nguyên nhân (50%)
- Liên quan đ n nhi m trùng (15 – 20%): T c u, liên c u, virus, n m, ký sinh trùng…
- Liên quan đ n các b nh viêm khác (15 – 20%): Lupus đ h th ng, viêm đa kh p d ng
th p, h i ch ng Sjogren, b nh Behcet, viêm loét đ i tràng, x gan nguyên phát…
- Do thu c (10 – 15%): Insulin, penicillin, streptomycin, sulfonamides, quinin, thiazides,
vaccines, thu c ng a thai u ng
- Các b nh lý ác tính (5%): Hodgkin, mycosis fungoides, lymphosarcoma, u đa t y, ung
th phổi, ung th đ i tràng, ung th ti n li t tuy n, ung th vú…
2. CH N ĐOÁN
2.1. Lâm sàng
- Da: Th ng tổn đ c tr ng là các ban xu t huy t, giai đo n đ u có th là dát xu t huy t
sau đo ti n tri n thành s n, n t và m ng xu t huy t. Các th ng tổn th phát là loét, ho i
t và tăng s c t sau viêm. B nh nhân có th có các tri u ch ng nh phù, m ng tím xanh
viêm, mày đay. V trí ch y u chi d i, các n p g p không bao gi b .
- Toàn thân: S t, đau kh p, đau c
2.2. C n lâm sàng: Gi i ph u b nh là tiêu chu n vàng đ ch n đoán.
- Phù n i m ch, ho i t d ng fibrin thành m ch, h ng c u thoát m ch, thâm nhi m b ch
c u đa nhân trung tính.
- Các th ng tổn m i s có l ng đ ng IgM và bổ th C3 xung quanh các m ch máu bì
nông.

2.3. Ti p c n b nh nhân b Viêm m ch máu nh da
Ch n đoán xác đ nh = Lâm sàng + GPB
Đánh giá t n th ng các c quan

1. Th n 4. Tiêu hóa
- Đ m ni u - Đau b ng
- Ti u máu - Xu t huy t tiêu hóa
2. Th n kinh 5. Phổi
- Trung ng - Tràn d ch màng phổi
- Ngo i biên - Viêm màng phổi
3. C x ng 6. Tim
- Viêm đa kh p - Tràn d ch màng tim
Có Không
T m soát các b nh lý viêm m ch máu nh khác Đi u tr Viêm
- Viêm đa m ch vi th (Microscopy polyangiitis) m ch máu
- Viêm m ch mô h t d ng (Allergic granulomatous angiitis) nh da
- U h t Wegener
- Henoch schonlein
3. ĐI U TR
- Tìm và lo i b nguyên nhân m t s tr ng h p th ng tổn da tự đ ng bi n m t không
c n đi u tr .
- Cho đ n nay ch a có nghiên c u th nghi m lâm sàng nào ch ng minh thu c có hi u
qu trong đi u tr viêm m ch máu nh da, đi u tr ch dựa vào báo cáo ca ho c báo cáo
lo t ca.

- Các thu c đi u tr :
Đi u tr tri u ch ng: Th ng t n da không loét Th ng t n da có loét
- Nâng đ tổng tr ng (3) - Colchicine (2) - Prednisolone (2)
- Antihistamins (3) - Dapsone (2) - Methotrexate (3)
- NSAID (2) - Cyclophosphamide (2)
- Azathioprine (2)
- Cyclosporine (3)
- Infliximab (3)
- Rituximab (3)
Ghi chú: (1) = Th nghiêm lâm sàng mù đôi, (2) = Báo cáo lo t ca, (3) = Báo cáo
ca
+ Colchicine: 0,6mg x 2l n/ngày
+ Dapsone: 50 – 200 mg/ngày
+ Corticosteroides: 60 – 80 mg/ ngày, gi m li u d n sau 2 – 3 tu n
+ Methotrexate: 10 – 25mg/ tu n
+ Azathioprine: 50 – 200mg/ngày
+ Cyclophosphamide: 2mg/kg/ngày
+ Cyclosporine: 3 – 5mg/kg/ngày
- Th i gian đi u tr đ n khi nào h t th ng tổn da.
TÀI LI U THAM KH O
1. Berden, A., Goceroglu, A., Jayne, D., et al. (2012), "Diagnosis and management of
ANCA associated vasculitis". BMJ, 344, e26.
2. Hamour, S., Salama, A. D., Pusey, C. D. (2010), "Management of ANCA-
associated vasculitis: Current trends and future prospects". Therapeutics and
clinical risk management, 6, pp. 253-264.
3. Hellmich, B. (2010), "Update on the management of systemic vasculitis: what did
we learn in 2009?". Clinical and experimental rheumatology, 28(1 Suppl 57), pp.
98-103.
4. JCS (2008), “Guideline for Management of Vasculitis Syndrome”, Official
Journal of the Japanese Circulation Society.
5. Nicholas A.Soter (2012). "Cutaneous Necrotizing Arteritis". Fitzpatrick's
Dermatology in general medicine,8th edition, Mc Graw Hill, pp.2013-2019.
6. Robert Kelly, Christopher Baker (2012). "Other vascular disorders", Dermatology,
vol 1, 3rd edition, Elsevier Saunders, pp.1747-1759.
7. Villa-Forte, A. (2010), "European League Against Rheumatism/European
Vasculitis Study Group recommendations for the management of vasculitis".
Current opinion in rheumatology, 22(1), pp. 49-53.

CH NG 3: B NH LÝ M N
N C - BÓNG N C

PEMPHIGUS THÔNG TH NG
(PEMPHIGUS VULGARIS)
1. Đ I C NG
Pemphigus thông th ng là b nh tự mi n m c ph i, trong đó tự kháng th IgG t n
công vào desmoglein 1 và 3 t o thành bóng n c da và niêm n m trong th ng bì.
Pemphigus thông th ng là th lâm sàng th ng g p nh t c a nhóm b nh pemphigus
và là m t thách th c trong ch n đoán và đi u tr .
Nói chung tỷ l hi n m c c a b nh kho ng 30/1.000.000 ng i, tỷ l m i m c dao
đ ng t 0,76-5/1.000.000 ng i. Nữ gi i chi m nhi u h n nam gi i v i tỷ l 1,33-
2,25:1. Tuổi trung bình m c b nh cũng dao đ ng t 40-60 tuổi.
Kháng nguyên c a pemphigus thông th ng là các desmoglein, các glycoprotein
xuyên màng c a desmosome, có ch c năng g n k t các t bào s ng v i nhau.
Desmoglein 1 t p trung ch y u trên các bi u mô s ng hóa (da) còn desmoglein 3 l i t p
trung ch y u trên các bi u mô không s ng hóa (niêm m c). Khi các tự kháng th g n
vào các desmoglein s phá h y c u n i giữa các t bào s ng khi n cho các t bào s ng
m t k t dính (hi n t ng tiêu gai) và hình thành bóng n c.
3. CH N ĐOÁN
3.1. Lâm sàng
H u h t b nh nhân pemphigus thông th ng đ u có tổn th ng niêm m c v i bi u
hi n là các v t tr t đau rát, hình nh bóng n c chùng r t ít g p. V trí th ng g p là
niêm m c mi ng, ít h n là niêm m c đ ng tiêu hóa, sinh d c, m t. Th i gian t khi có
tổn th ng niêm m c đ n khi xu t hi n bóng n c ngoài da th ng t 4-6 tháng. Bi u
hi n lâm sàng đ c tr ng trên da là các bóng n c chùng ch a d ch trong n m ch y u
trên n n da lành, d v t o thành các v t tr t r d ch, phân b b t c nào trên c th tr
bàn tay/bàn chân, Nikolsky (+).
3.2. C n lâm sàng
- Mô h c: Bóng n c n m trên màng đáy v i hình nh tiêu gai.
- Mi n d ch huỳnh quang trực ti p: Hình nh l ng đ ng IgG n m trong kho ng gian bào
l p th ng bì.

- Mi n d ch huỳnh quang gián ti p: Phát hi n đ c tự kháng th IgG ch ng l i b m t t
bào s ng.
Ch n đoán b nh dựa vào bi u hi n lâm sàng đ c tr ng, gi i ph u b nh và mi n
d ch huỳnh quang trực ti p và/hay gián ti p.
4. ĐI U TR
- Ki m soát và chữa lành các tổn th ng bóng n c ngoài da và niêm m c.
- Ngăn ng a các đ t tái phát.
- H n ch t i đa các tác d ng ph th ng g p do s d ng corticosteroid h th ng và các
thu c c ch mi n d ch kéo dài.
4.2. Đi u tr c th
4.2.1. Đi u tr t i ch
M c đích: ngăn ng a nhi m trùng và kích thích tái t o th ng bì.
- T m thu c tím KMnO4 pha loãng 1:10.000.
- Chích x p các bóng n c to.
- Th ng tổn t da (bóng n c, v t tr t, mài t): R a s ch b ng thu c tím KMnO4
1:10.000 sau đó thoa eosin 2%, milian hay castellani 2 l n/ngày. Các v t tr t vùng tì đè
(l ng, mông, đùi) và vùng n p c n dán urgotul và băng l i b ng g c vô trùng.
- Các v t tr t trong niêm m c mi ng: súc mi ng 3 l n/ngày b ng dung d ch sát trùng ch a
benzoic acid, boric acid (fluomedic hay orafar) và thoa glycerin borat 10% hay thoa
corticosteroid (triamcinolone acetonide) 2-3 l n/ngày k t h p thoa thu c gi m đau ch a
lidocaine ngay tr c khi ăn.
- Các v t tr t trong niêm m c sinh d c: r a s ch b ng thu c tím KMnO4 1:10.000 hay
dung d ch sát trùng và thoa glycerin borat 10% hay thoa corticosteroid (triamcinolone
acetonide) 2-3 l n/ngày.
- Mài t dày dính khó bong c n đ p t b ng g c t m thu c tím KMnO4 pha loãng
1:10.000 2 l n/ngày, m i l n đ p 20-30 phút.
- Mài khô, v y: thoa kháng sinh (fucidin hay mupirocine) hay corticosteroid lo i m nh
(clobetasol propionate) hay kháng sinh + corticosteroid lo i m nh 2 l n/ngày. Thu c c
ch calcineurin đ c s d ng trên các tổn th ng vùng m t hay sinh d c.

4.2.2. Đi u tr toàn thân
Corticosteroid:
- Corticosteroid h th ng là đi u tr chính cho b nh pemphigus thông th ng.
- Li u (tính theo prednisone) kh i đ u là 1mg/kg/ngày vào buổi sáng, n u không đáp ng
sau 5-7 ngày thì tăng li u lên 50%, t i đa 2mg/kg/ngày. Đ ng th i có th chia li u thu c
ra 2 l n/ngày (sáng-tr a) có th giúp ki m soát b nh t t h n. Khi b nh c i thi n chuy n
l i dùng thu c m t l n vào buổi sáng.
- Khi b nh đ c ki m soát (không xu t hi n th ng tổn m i trong ít nh t 2 tu n, kho ng
80% th ng tổn cũ đã lành) thì b t đ u gi m li u d n. Gi m li u prednisone 5-10mg/tu n
cho đ n khi tổng li u đ t 20 mg/ngày. Sau đó, li u gi m m i 2 tu n cho đ n khi đ t đ c
li u 20 mg cách ngày. Ti p đó li u đ c gi m v i t c đ ch m h n cho đ n khi đ t đ c
li u cu i cùng là 5 mg cách ngày.
- Ph ng pháp dùng li u cách ngày ch áp d ng khi tình tr ng b nh đã đ c ki m soát
hoàn toàn hay g n nh hoàn toàn, tổng li u h ng ngày 20-30 mg và dùng thu c m t l n
vào buổi sáng:
+ Gi m 5 mg li u dùng cách ngày m i 2 tu n, cho đ n khi đ t đ c li u 20-30mg
xen k 10 mg.
+ Gi m 2,5 mg li u dùng cách ngày m i 2 tu n, cho đ n khi li u cách ngày v 0.
- Trong quá trình gi m li u n u b nh tái phát l i, tùy m c đ n ng nh mà tăng li u lên.
+ Tái phát m c đ nh (da có < 20 bóng n c và/hay <1 di n tích bàn tay, 1-5 tổn
th ng nh niêm m c) thì tăng l i li u tr c khi gi m li u.
+ Tái phát m c đ trung bình (da có 20-40 bóng n c và/hay b ng 2 di n tích bàn
tay, 6-10 tổn th ng niêm m c) thì tăng li u lên 20 mg/ngày.
+ N u m c đ n ng (> 40 bóng n c và/hay > 2 di n tích bàn tay, > 10 tổn th ng
hay v t tr t lan r ng niêm m c) thì tăng li u lên 40 mg/ngày hay tăng lên li u
1mg/kg/ngày.
- Sau khi đã ki m soát đ c đ t tái phát b nh thì b t đ u l i k ho ch gi m li u nh ng
v i t c đ ch m h n và li u gi m nh h n.
- Đáp ng lâm sàng th y đ c sau nhi u ngày đi u tr . Nói chung, bóng n c ng ng nổi
thêm c n 2-3 tu n và lành hoàn toàn th ng tổn c n 6-8 tu n.
- Không có tiêu chu n rõ ràng khi nào ng ng đi u tr corticosteroid. Tuy nhiên trong h u
h t các tr ng h p khi b nh lành hoàn toàn trong 2 năm và li u prednisone s d ng m i
tu n là 35 mg thì có th ng ng đi u tr . M t s nghiên c u khác cho r ng khi lành b nh
hoàn toàn và xét nghi m mi n d ch huỳnh quang trực ti p (-) thì ng ng đi u tr .
- Th t b i đi u tr khi: v n xu t hi n th ng tổn m i, th ng tổn cũ không lành và lan
r ng dù đi u tr 3 tu n prednisone li u 1,5 mg/kg/ngày.
Thu c c chế miễn d ch:
- Các thu c: Azathioprine, mycophenolate mofetil, cyclophosphamide, dapsone,
methotrexate, cyclosporine:
- Ch đ nh:
+ Th t b i khi s d ng corticosteroid li u 1mg/kg sau 5-7 ngày.
+ B nh tái phát l i khi đang gi m li u corticosteroid.
+ Khi ch ng ch đ nh s d ng corticosteroid hay x y ra tác d ng ph đáng k khi
s d ng corticosteroid.
- Thu c c ch mi n d ch th ng đ c dùng k t h p v i corticosteroid do kh i phát tác
d ng ch m h n so v i corticosteroid. Ch s d ng m t mình trong m t s tr ng h p đ c
bi t: b nh nhân l n tuổi có b nh còn khu trú hay những b nh nhân có ch ng ch đ nh s
d ng corticosteroid.
- M c đích: Tăng hi u qu đi u tr , rút ng n th i gian ki m soát b nh và cho phép gi m
li u duy trì c a corticosteroid t đó gi m tác d ng ph c a corticosteroid.
- Khi b nh đáp ng v i đi u tr k t h p thì li u c a thu c c ch mi n d ch giữ nguyên,
li u corticosteroid gi m t t . Khi li u corticosteroid đ t m c 5-10 mg/ngày thì b t đ u
gi m li u c a thu c c ch mi n d ch t t .
Tetracycline và Nicotinamide:
- Li u: 2 g tetracycline + 1,5 g nicotinamide
Các ph ng pháp điều tr khác:
- Rituximab, immunoglobulin truy n tĩnh m ch, l c huy t t ng, l c mi n d ch,
corticosteroid li u cao truy n tĩnh m ch d ng xung:
- Ch đ nh:
+ Pemphigus thông th ng kháng tr v i li u pháp corticosteroid + c ch mi n
d ch liên t c > 3 tháng.
+ Ch ng ch đ nh corticosteroid.

4.2.3. Đi u tr h tr
- Đi u tr tri u ch ng: gi m đau, gi m ng a, đi u tr m t ng .
- S d ng kháng sinh, kháng virus, kháng n m đ ng u ng khi có ch đ nh trên lâm sàng.
- Dự phòng ch ng huy t kh i trên các b nh nhân có nguy c cao.
- V n đ dinh d ng: th c ăn l t, m m, ngu i giàu dinh d ng k t h p v i u ng sữa.
- T v n và h tr tâm lý khi c n.
- T p v t lý tr li u.
- Đi u tr h tr làm gi m tác d ng ph c a corticosteroid:
+ Bổ sung canxi 1200-1500 mg/ngày và vitamin D 800UI/ngày.
+ Bổ sung Kali 600mg/ngày.
+ Phòng ng a loét d dày và tá tràng b ng thu c kháng acid hay thu c c ch b m proton
hay thu c ch n H2.
+ Phòng ng a loãng x ng b ng alendronate 70 mg/tu n.
- Tăng s c đ kháng (Thymomodulin)
4.3. B c thang đi u tr

ĐI U TR CHU N (1)
Prednisone đ ng u ng Kh i đ u: 1 mg/kg/ngày
ĐI U TR TÍCH C C (2)
Thu c c ch mi n d ch k t h p v i prednisone đ ng u ng:
Azathioprine 1-3 mg/kg/ngày (trung bình 100-
300mg/ngày)
Mycophenolate mofetil 30-40mg/kg/ngày (trung bình 2-
3g/ngày),
Cyclophosphamide 1-3 mg/kg/ngày (th ng 50-
200mg/ngày)
Dapsone 50-200 mg/ngày
Methotrexate 7,5-20 mg/tu n
Tetracycline + nicotinamide* 2 g tetracycline + 1,5 g nicotinamide
CÁC ĐI U TR KHÁC THÊM VÀO (3)
Rituximab 375 mg/m2 truy n tĩnh m ch ch m 1
l n/tu n × 4 tu n
Immunoglobulin truy n tĩnh m ch 400-600mg/kg IgG truy n tĩnh m ch

ch m m i ngày trong 2-5 ngày liên
ti p, l p l i m i 2-4 tu n.
L c huy t t ng và l c mi n d ch M i chu kỳ l c liên t c trong 4 ngày
liên ti p, các chu kỳ l c sau cách m i
3-4 tu n.
Corticosteroid li u cao truy n tĩnh m ch 250-1000mg methylprednisolone
d ng xung truy n tĩnh m ch ch m m i ngày và
trong 3-5 ngày liên ti p.
THU C DÙNG T I CH (4)
Corticosteroid lo i m nh
Kháng sinh
Thu c đi u bi n mi n d ch: tacrolimus.
(*): có tính ch t khám viêm và s d ng trong tr ng h p b nh nh .

5.1. Tr c đi u tr
- C n thực hi n các xét nghi m tr c khi s d ng corticosteroid h th ng và/hay thu c c
ch mi n d ch kéo dài.
- Các xét nghi m: công th c máu, đ ng huy t, SGOT, SGPT, BUN, creatinine, ion đ ,
albumin, protein toàn ph n, bilan lipid, ch p Xquang ngực, viêm gan B và C, IDR.
- M t s xét nghi m khác khi có ch đ nh nh : G6PD, siêu âm b ng, đo m t đ x ng và
khám m t t m soát đ c th y tinh th hay tăng nhãn áp…
5.2. Trong đi u tr
- Theo dõi tình tr ng nổi bóng n c, v t tr t (nổi th ng tổn m i, th ng tổn cũ to d n ra
hay th ng tổn cũ khô đóng mài)
- Theo dõi các tác d ng ph th ng g p c a corticosteroid h th ng và/hay thu c c ch
mi n d ch (nhi m trùng, nhi m virus, nhi m n m, đái tháo đ ng, tăng huy t áp, loét d
dày tá tràng…).
5.3. Sau đi u tr
- D n b nh nhân không đ c tự ý ng ng hay gi m li u thu c.
- Tái khám l i ngay khi có nổi thêm ≥ 3 bóng n c hay v t tr t m i.
- Tái khám m i hai tu n cho đ n khi b nh đ c ki m soát hoàn toàn. Trong 3 tháng ti p
theo, c n tái khám m i tháng m t l n. Sau đó, tái khám m i 2 tháng m t l n.
- Tr c th i kỳ đi u tr corticosteroid thì h u nh t t c b nh nhân pemphigus thông
th ng đ u t vong do tổn th ng bóng n c da và niêm lan r ng gây làm m t n c,
suy dinh d ng và nhi m trùng huy t. Đi u tr b nh v i corticosteroid và các thu c c
ch mi n d ch làm gi m tỷ l t vong đáng k còn 5-15% và trong đó có m t s không
nh b nh nhân t vong do bi n ch ng c a đi u tr . Tỷ l b nh t t và t vong liên quan
đ n đ n ng c a b nh, li u t i đa prednisone c n thi t đ ki m soát b nh và sự hi n di n
c a các b nh đi kèm.
- Tình tr ng b nh nói chung thuyên gi m theo th i gian, m t s ít b nh nhân h t b nh
hoàn toàn mà không c n đi u tr , còn ph n l n b nh nhân b nh ổn đ nh v i duy trì li u
th p c a prednisone 5-10mg/ngày. Th i gian đi u tr càng dài thì kh năng lành b nh
hoàn toàn càng cao. H u h t tr ng h p tái phát x y ra trong 2 năm đ u sau đi u tr .

7. TIÊU CHU N NH P VI N, XU T VI N
M c đ b nh trung bình-n ng (> 10% di n tích da b tổn th ng và/hay tổn th ng
lan r ng niêm m c má và l i gây khó nhai và nu t th c ăn).
Khi b nh đã đ c ki m soát (không xu t hi n th ng tổn m i trong ít nh t 2 tu n,
kho ng 80% th ng tổn cũ đã lành và b nh nhân đang đ c gi m li u thu c).
TÀI LI U THAM KH O
1. Aimee S. Payne & John R. Stanley (2012), “Pemphigus”, Fitzpatrick’s
Dermatology in General Medicine, Eighth Edition. The MacGraw-Hill
Companies, (54), pp. 586-599.
2. Anstey AV, Wakelin S, Reynolds NJ et al (2004), “Guidelines for prescribing
azathioprine in dermatology”, Br J Dermatol, 151(6), pp. 1123-32.
3. Brenner S, Mashiah J, Tamir E et al (2003), “Pemphigus- An Acronym for a
Disease With Multiple Etiologies”, Skinmed ;2(3), pp.163-7.
4. Enk A, European Dermatology Forum Guideline Subcommittee (2009),
“Guidelines on the use of high-dose intravenous immunoglobulin in
dermatology”, Eur J Dermatol, 19(1), pp. 90-8.
5. European Dermatology Forum (2016), “Guideline on the Diagnosis and
Treatment of Autoimmune Bullous Diseases – Pemphigus”, pp.1-22
6. Frew JW, Martin LK, Murrell DF (2011), “Evidence-Based Treatments in
Pemphigus Vulgaris and Pemphigus Foliaceus”, Dermatol Clin, 29(4), pp. 599-
606
7. Harman KE, Albert S, Black MM et al (2003), “Guidelines for the management
of pemphigus vulgaris”, Br J Dermatol, 149(5), pp. 926-37.
8. Hertl M, Zillichens D, Borradori L et al (2008), “Recommendations for the use
of rituximab (anti-CD20 antibody) in the treatment of autoimmune bullous skin
diseases”, J Dtsch Dermatol Ges; 6(5), pp. 366-73.
9. Kasperkiewicz M, Schmidt E, Zillichens D (2012), “Current therapy of the
pemphigus group”, Clin Dermatol, 30(1), pp. 84-94.
10. Masayuki Amagai (2012), “Pemphigus”, Dermatology, 2-Volume Set, 3rd
Edition. Elsevier Limited, pp. 461-474.

11. Ruocco E, Wolf R, Ruocco V et al (2013), “Pemphigus: Associations and
management guidelines: Facts and controversies”, Clin Dermatol; 31(4), pp.382-
90.
12. Samadi Z, Gorouhi F, Davari P et al (2007), “Think globally, act locally:
expertopinions from asia on the diagnosis and treatment of pemphigus vulgaris”,
Indian J Med Sci , 61(3), pp. 144-51.
13. Thomas P. Habif (2010), “Vesicular and Bullous Diseases”, Clinical
Dermatology, 5th Edition. Elsevier Inc, (16), pp. 647-653.
14. Werth VP, Fivenson D, Pandya AG, et al (2008), “Multicenter Randomized,
Double-blind Placebo-Controlled, Clinical Trial of Dapsone as a Glucocorticoid-
Sparing Agent in Maintenance-Phase Pemphigus Vulgaris”, Arch Dermatol,
144(1), pp.25-32.
15. Zillichens D, Derfler K, Eming R et al (2007), “Recommendations for the use of
immunoapheresis in the treatment of autoimmune bullous diseases”, J Dtsch
Dermatol , 5(10), pp. 881-7.

PEMPHIGOID S O
(CICATRICIAL PEMPHIGOID)
1. Đ I C NG
Pemphigoid s o (Cicatricial Pemphigoid: CP) còn đ c g i là Pemphigoid niêm m c,
là m t b nh tự mi n, hi m g p, bi u hi n bóng n cd i th ng bì, đ c tr ng b i những
v t tr t niêm m c và da, d n đ n vi c hình thành s o nhi u n i.
Tỷ l b nh trong dân s 1/1.000.000, nữ g p 1,5 – 2 l n nam. Kh i phát tuổi trung
niên.
Không ph thu c ch ng t c.
Do tự kháng th t n công trực ti p vào tự kháng nguyên trong l p màng đáy c a
th ng bì. Những tự kháng nguyên khác nhau t o ra những tự kháng th khác nhau
t ng b nh nhân.
3. CH N ĐOÁN
3.1. D ch t h c
Th ng kh i phát tuổi trung niên
3.2. Lâm sàng
3.2.1. B nh s
Kh i phát đi n hình là tri u ch ng đau, tr t hay sang th ng bóng n c m t hay
nhi u n i.
3.2.2. Th ng t n niêm m c
- Mi ng là v trí th ng g p nh t, có th là v trí kh i phát hay v trí xu t hi n duy nh t
c a b nh.
- Th ng tổn xu t hi n n u, niêm m c má và kh u cái. Những vùng khác cũng có th
b nh h ng nh chân răng, l i và môi.
- Th ng g p là tình tr ng viêm n u tróc v y (desquamative gingivitis). Những th ng
tổn khác có th th y nh : bóng n c căng, d v hay hình thành những v t tr t do sự phá
v l p th ng bì.
- Tổn th ng mi ng có th d n đ n s o tr ng hình m ng l i. Trong tr ng h p n ng,
sự m t liên k t có th xu t hi n giữa niêm m c má và chân răng. Tổn th ng n u có th

d n đ n m t mô răng và gây những bi n ch ng cho răng (tổn th ng dây ch ng quanh
răng và m t vôi răng).
3.2.3. T n th ng m t
- Th ng g p và có th là d u hi u kh i phát b nh, đ c tr ng là viêm k t m c, có th di n
ti n thành s o.
- Có th ch gi i h n tổn th ng t i m t. B nh m t giai đo n s m có th không rõ và
không đ c hi u.
- B nh th ng kh i phát 1 bên và ti n tri n sang m t còn l i trong nhi u năm.
- B nh nhân có th than phi n v c m giác b ng rát, khô m t, nh y c m v i v t l 1 hay
2 m t, những bóng n c b m t k t m c thì hi m g p.
- Tổn th ng m t m n tính có th gây s o đ c tr ng b i những d i x . S o k t m c cũng
có th gây ra lông qu m hay lông xiên, gây kích thích giác m c, b nh s ng hóa nông t ng
đám, tân sinh m ch máu giác m c, loét giác m c, mù lòa.
- Bi n ch ng m t còn bao g m s o tuy n l , gi m sự ti t n c m t, m t các t bào ly ti t
nh y làm gi m đ nh y và màng film trong n c m t.
- Do tổn th ng m t r t quan tr ng và lúc kh i phát có th ch đ c ch n đoán nh đèn
khám m t (slit – lamp) nên c n đ c thăm khám b i các bác sĩ nhãn khoa.
3.2.4. T n th ng niêm m c khác
Mũi h ng, thanh qu n, thực qu n và vùng h u môn sinh d c có th b nh h ng
b nh nhân pemphigoid s o, m c dù hi m nh ng có th gây đau dai d ng.
3.2.5. T n th ng da
- Hi n di n kho ng 25% - 35% b nh nhân pemphigoid s o.
- V trí th ng g p th ng tổn là da đ u, cổ và vùng thân trên.
- Th ng tổn đi n hình là những m n n c hay những bóng n c nh trên n n h ng ban
hay h ng ban phù n , d v , đ l i những s n m ng mài nh .
- Vùng tổn th ng th ng nh . Th ng tổn da có th tái phát cùng 1 v trí cũ.
3.3. C n lâm sàng
3.3.1. Kính hi n vi quang h c
- Bóng n cd i th ng bì và sự th m nh p b ch c u bao g m lympho bào và mô bào
cũng nh b ch c u trung tính và ái toan bì.
- Những t ng bào đ c tìm th y những th ng tổn niêm m c, trong khi b ch c u ái
toan và b ch c u trung tính thì th ng th y th ng tổn da.
3.3.2. Kính hi n vi huǶnh quang
- Mi n d ch huỳnh quang trực ti p cho th y l ng đ ng IgG và C3 thành dãi vùng màng
đáy, l ng đ ng IgA, IgM ít g p h n.
- Mi n d ch huỳnh quang gián ti p vùng da và niêm m c th ng phát hi n l ng nh tự
kháng th IgG (và/ho c IgA) ch ng l i màng đáy.
4. ĐI U TR
- Nh p vi n ngay khi có ch n đoán.
- Đi u tr ph thu c vào m c đ và v trí sang th ng.
4.2. Đi u tr c th
M cđ
Nh Trung bình N ng
Chăm sóc t i c h
Prednisone ho c/và
Dapsone ho c/và Immunoglobulin ho c/và
Prednisone Azathioprine/ MMF/ Cyclospophophamide/
Rituximab
4.2.1. M c đ nh
Chăm sóc t i ch
- mi ng: corticosteroid thoa (d ng gel hay m ) 2 – 4 l n/ngày; corticosteroid d ng
băng kín (nh khay răng); c ch calcineurin thoa; tiêm corticoid trong sang th ng.
- mũi: r a mũi v i dung d ch n c mu i đ ng tr ng 2 – 4 l n/ngày, bôi tr n mũi;
corticosteroid t i ch (nh d ng x t, khí dung)
- vùng h u môn sinh d c: corticosteroid thoa, c ch calcineurin thoa.
- Da: corticosteroid thoa, c ch calcineurin thoa.
-M t: nh m t b ng n c mu i sinh lý 4-6 l n/ ngày. Có th tra m kháng sinh trong
tr ng h p c n thi t.
4.2.2. M c đ trung bình
V trí mi ng, m t, mũi, thanh qu n, thực qu n, vùng h u môn sinh d c
- Chăm sóc t i ch nh m c đ nh

- Dapson 50 – 200 mg m i ngày hay prednisone 20 – 60 mg m i buổi sáng hay k t h p
c 2 đi u tr này.
4.2.3. M c đ n ng
V trí mi ng, m t, mũi, thanh qu n, thực qu n, vùng h u môn sinh d c
- Chăm sóc t i ch nh m c đ nh
- Prednisone 1 mg/kg m i buổi sáng
- Tiêm tĩnh m ch Immunoglobulin 2g/kg trong 2 – 3 ngày m i 2 – 6 tu n trong 4 – 6
tháng
- Hay k t h p c Prednisone, Immunoglobulin v i azathioprine 2 – 2,5 mg/kg/ngày hay
mycophenolate mofetil 1 – 2,5 g/ngày hay cyclosphosphamide 1 – 2 mg/kg/ngày hay
rituximab 375 mg/m² da m i tu n trong 4 tu n sau đó m i 4 – 6 tháng n u c n hay 1000
mg trong ngày 1 và ngày th 15 sau đó gi m xu ng 500 mg vào tháng th 6.
Không nổi th ng tổn m i khi gi m li u đ c 7 – 10 ngày.
- M c dù th ng tổn có th gi i h n những v trí nh mi ng, k t m c nh ng CP là m t
r i lo n m n tính và ti n tri n trong nhi u năm.
- Sang th ng da c a CP hi m khi lành hoàn toàn và vi c đi u tr CP là m t thách th c
l n do v trí và m c đ tr m tr ng c a b nh.
- S o ch có th phòng ng a m t vài b nh nhân, m t khi s o đã hình thành thì không có
ph ng pháp đi u tr hi u qu s o.
TÀI LI U THAM KH O
1. Yancey KB (2012), “Cicatricial Pemphigoid”, Fitzpatrick’s Dermatology in
General Medicine, 8th edition, Mc Graw Hill, pp. 617 – 622.

PEMPHIGOID THAI KÌ
(PEMPHIGOID GESTATIONIS, HERPES GESTATIONIS)
1. Đ I C NG
Pemphigoid thai kỳ là m t b nh lý tự mi n hi m g p. B nh th ng xu t hi n vào giai
đo n sau c a thai kỳ hay trong th i kì h u s n v i kh i phát c p tính: ng a nhi u kèm
phát ban m n n c, bóng n c.
Pemphigoid thai kỳ (PG) là b nh tự mi n do kháng th ch ng vùng màng đáy, t o nên
sự l ng đ ng C3 d c theo ranh gi i bì – th ng bì. Tự kháng th PG b n ch t là m t IgG
và th ng đ c xác đ nh b ng ph n ng mi n d ch huỳnh quang trực ti p.
3. CH N ĐOÁN
3.1. D ch t
T n su t 1/50000 thai ph . Liên quan đ n HLA-DR3, HLA-DR4
3.2. Lâm sàng
- PG có th b t đ u t i b t kỳ th i đi m nào t tu n th 4 thai kỳ đ n tu n th 5 h u s n
nh ng th ng xu t hi n vào tam cá nguy t th 2 và th 3, 50% xu t hi n l n mang thai
đ u tiên.
- Tri u ch ng chính là ng a nhi u, kh i phát đ u tiên quanh r n, sau đó lan ra kh p
b ng, đùi, t chi, lòng bàn tay và lòng bàn chân, hi m th y m t và niêm m c.
- Giai đo n đ u, sang th ng c b n bao g m những s n, m ng h ng ban phù n , sang
th ng hình bia, m n n c, bóng n c kèm ng a dữ d i.
- PG th ng liên quan đ n những b nh lý tự mi n khác nh b nh Graves (10%), suy
giáp, b ch bi n, r ng tóc t ng vùng…
- Di n ti n: b nh th ng c i thi n trong giai đo n h u s n nh ng có th sau vài tu n, vài
tháng đ n vài năm m i lui b nh hoàn toàn, bùng phát trong giai đo n mãn kinh. M t vài
tr ng h p có th ti n tri n đ n BP sau sanh.
3.3. C n lâm sàng
- Mô h c: Hình nh m n n cd i th ng bì kèm thâm nh p nhi u b ch c u lympho và
b ch c u a acid.
- Mi n d ch huỳnh quang trực ti p: Hình nh C3 t p trung thành đ ng d c theo vùng
màng đáy, có ho c không kèm theo IgG.

- Mi n d ch huỳnh quang gián ti p có th phát hi n IgG
- PUPPP (Pruritic urticaria papules and plaques of pregnancy): s n m ng mày đay thai kỳ
- Viêm da ti p xúc d ng
- Phát ban do thu c
- Viêm da d ng herpes
4. ĐI U TR
- Cho nh p vi n ngay sau khi ch n đoán.
- H i ch n v i chuyên khoa S n.
4.2. Đi u tr c th
4.2.1. Trong thai kǶ
- Giai đo n h ng ban: Có th đáp ng v i corticoid t i ch nhóm m nh và r t m nh và
kháng histamine.
- Giai đo n m n n c, bóng n c: do cân n ng thay đổi nhi u trong thai kỳ nên li u
corticosteroid có th thay đổi:
+ M c đ trung bình: Prednisone 20 – 30 mg / ngày.
+ M c đ n ng: Prednisone 40 – 80 mg/ ngày.
+ Có th s d ng li u corticosteroid theo cân n ng 0,5 – 1 mg/kg
- Duy trì: v i li u th p corticosteroid nh t có hi u qu , có th s d ng kéo dài ho c trong
su t thai kỳ.
- Tùy theo tr ng h p có th thay th corticosteroid b ng: dapsone, pyridoxine (vitamin
B6), l c huy t thanh… nh ng h t s c th n tr ng.
4.2.2. Sau sanh
Tr ờng h p bé bú mẹ:
- Kháng histamine có th gây gi m ti t sữa, corticosteroid li u cao (trên 40mg/ngày) có
th gây suy tuy n th ng th n, dapsone có th gây tán huy t.
- Nên h i ch n v i bác sĩ Nhi khoa.
Tr ờng h p bé không bú mẹ:
- Có th đáp ng v i tetracyclin và nicotinamide.

- Thu c c ch mi n d ch nh cyclophosphamide, thu c sinh h c: truy n
immunoglobulin, rituximab…có th s d ng.
ĐI U TR
PEMPHIGOI
ǵ
Giai đo n Giai đo n
mang thai h us n
H i ch n v i H i ch n v i
bác sĩ S n bác sĩ Nhi
khoa khoa
Giai đo n h ng Giai đo n bóng Tr ng h p bú Tr ng h p bé không

ban: n c m : bú m :
+ Corticoid t i + M c đ trung + Kháng histamine + Có th đáp ng v i
ch nhóm m nh bình: Prednisone có th gây gi m ti t tetracyclin và
và r t m nh. 20 – 30 mg/ngày. sữa. nicotinamide.
+ Kháng + M c đ n ng: + Corticosteroid li u + Thu c c ch mi n
histamine. Prednisone 40 – 80 cao (trên d ch nh
mg/ngày. 40mg/ngày) có th cyclophosphamide,
gây suy tuy n thu c sinh h c: truy n
th ng th n. immunoglobulin,
+ Dapsone có th rituximab…có th s
gây tán huy t. d ng.
Không xu t hi n th ng tổn m i sau khi gi m li u kho ng 7 – 10 ngày có th cân
nh c cho xu t vi n.
5. TIÊN L NG
5.1. M
- Không tăng t l t vong m .
- Ph nữ có ti n s PG có th có nguy c b c ng giáp

5.2. Con
- Bi u hi n da c a tr th ng nh , tự gi i h n và hi m khi c n ph i can thi p.
- Tăng nguy c sanh non và nh cân.
- Khi m b PG c n có sự thăm khám, đi u tr ph i h p giữa bác sĩ da li u, s n và nhi
6. PHÒNG NG A
Không c n thi t vì ch m t ph n nh thai ph mang HLA-DR3, HLA-DR4 ho c ph i
h p c hai có bi u hi n b nh.
7. T V N - GIÁO D C S C KH E
- C n chú ý ch đ ăn trong giai đo n đi u tr : ăn l t, c ng t, nhi u đ m, tăng c ng ch t
x .
- C n t v n cho thai ph b nh có kh năng tái phát thai kì sau.
TÀI LI U THAM KH O
1. F. Wojnarowska (2010), “Subepidermal immunobullous disease”, Rook’s Texbook
of Dematology, 8th edition, Tony Burn, pp. 1935 – 1939.
2. Jelf K. Shornick (2012), “Pemphigoid gestationis”, Fitzpatricks Dermatology in
General Medicine, 8th edition, Mc Graw Hill, pp. 630 – 634.

BÓNG N C D NG PEMPHIGUS
(BULLOUS PEMPHIGOID)
1. Đ I C NG
Bóng n c d ng Pemphigus (BP) là b nh bóng n cd i th ng bì tự mi n th ng

g p nh t, đ c tr ng b i sự phát ban bóng n c lan r ng kh p c th . BP liên quan đ n sự
l u hành tự kháng th ch ng l i kháng nguyên BP-180 và BP-230 là các thành ph n liên
k t da đ c g i là Hemidesmosomes có ch c năng thúc đ y sự k t n i bì-th ng bì.
BP l n đ u tiên đ c phân lo i vào năm 1953 do Walter Lever, BP có tiên l ng t t h n,
t l t vong th p h n pemphigus vulgaris.
2. CH N ĐOÁN
2.1. Y u t nguy c
- Thu c: Furosemide, Amoxicillin, Ciprofloxacin, Captopril...
- B nh liên quan: Ác tính (K phổi), Parkinson, LE, Viêm bì c .
- Y u t khác: Ch n th ng, b ng, sau tr li u PUVA…
2.2. Lâm sàng
- Tuổi > 60 tuổi.
- Ti n tri u: ng a, h ng ban, s n phù... có th kéo dài nhi u tháng.
- Bóng n c: 1-7cm, căng, d ch trong m c r i r c/chùm trên n n da lành/h ng ban.
Nikolsky (-). Bóng n c xu t huy t, v nhanh trong kho ng 1 tu n đ l i v t tr t, đóng
mài, lành nhanh.
- V trí: phát ban th ng đ i x ng, kh i đ u m t trong đùi, lan xu ng chân, cánh tay,
ph n b ng d i, b n, m t g p chi.
- Tri u ch ng khác: Tr t mi ng (10-30%)
2.3. C n lâm sàng
- Gi i phẫu bệnh: Bóng n cd i th ng bì, thâm nhi m b ch c u ái toan trong bì và các
khoang bóng n c.
- Miễn d ch huỳnh quang trực tiếp: L ng đ ng IgG và/ho c C3 thành đ ng t i vùng n i
bì-th ng bì. Có th có IgA, IgM, IgE. Sự l ng đ ng C3 bi n m t khi b nh thuyên gi m.
- Miễn d ch huỳnh quang gián tiếp: Phát hi n kháng th kháng BP180 đ n thu n trong
90% các tr ng h p v i kỹ thu t ELISA. 10-15% không phát hi n tự kháng th trong
huy t thanh v i MDHQGT.

3. ĐI U TR
Bullous Pemphigoid
Nh (<10% BSA) Trung bình (10-25% BSA) N ng (>25% BSA)
1. Corticosteroid t i ch Prednisone 0.5 – 1mg/kg/ngày 1. Methyl Prednisolone 1-2 mg/kg/d

2. Tacrolimus t i ch 2. Prednisone + Azathioprine
3. Tetracycline + Vit PP 3. Mycophenolate Mofetil
4. Dapsone (50-200mg/ngày) 4. MTX
5. L c huy t t ng
6. Immunoglobulin tĩnh m ch
Đáp ng Không đáp ng
7. Clorambucil
Gi m li u Prednisone + Azathioprine
- Đi u tr gi m/ng ng nổi sang th ng m i
- Phòng ng a b i nhi m
- Ki m soát ng a (th ng dùng kháng Histamin H1, u tiên nhóm có tác d ng an th n)
- Khi đáp ng gi m li u ch m đ ki m soát b nh.
3.2. Đi u tr t i ch
- Thoa bóng n c: Eosin, milian, t m thu c tím pha loãng.
- Steroids lo i r t m nh thoa t i ch đ c xem nh lựa ch n đi u tr đ u tay đ i v i BP
khu trú và trung bình. Li u s d ng cho phép 10-40 mg kem clobetasol propionate m i
ngày, thoa trực ti p vào th ng tổn và da lành xung quanh.
3.3. Đi u tr toàn thân
3.3.1. Kháng sinh
- Tetracycline 500-2000 mg/ngày
- Kháng sinh khác: Minocycline 100-200mg/ngày, doxycycline 200-300 mg/ngày,
erythromycine .
- Kháng sinh có th dùng đ n đ c ho c ph i h p nicotinamide (500-2500 mg/ngày)

- Tetracycline nên tránh dùng trên b nh nhân suy gi m ch c năng th n. doxycycline và
minocycline nên tránh dùng b nh nhân có tổn th ng gan.
- Sự hình thành bóng n c có th gi m ho c ng ng trong vòng 3 tu n., duy trì li u 1-2
tháng sau đó gi m ch m đ n li u ki m soát đ c b nh
- C ch tác d ng: đáp ng viêm màng đáy th ng bì, c ch hóa h ng đ ng
neutrophil, và gia tăng k t dính màng n i bì th ng bì. Hi u qu cao h n khi ph i h p
nicotinamide.
3.3.2. Dapsone
- Li u th ng dùng: 100 mg/ngày.
- Kh i đ u 50 mg tăng d n m i 2-3 tu n đ n li u t i đa 200 mg/ngày.
- Đáp ng th ng đ t đ c trong 2 tu n.
- Khi đ t hi u qu cao nh t nên gi m li u d n d n.
- Ch ng ch đ nh: d ng, thi u máu, thi u men G6PD, suy gan, suy th n.
- Tác d ng ph : Thi u máu tán huy t, viêm gan, bu n nôn, nôn, nh c đ u, choáng váng,
phát ban da, h i ch ng quá m n v i dapsone (phát ban ngoài da, viêm gan, tăng b ch c u
ái toan).
- Theo dõi đi u tr dapsone:
Công th c máu m i tu n trong 4 tu n đ u, sau đó m i 2 tu n cho đ n tu n th 12, sau
đó m i 3-4 tháng.
Ch c năng gan, th n m i 3-4 tháng.
Xét nghi m MetHb khi c n thi t.
3.3.3. Prednisone
- Li u khuy n cáo: 0.75-1 mg/kg/ngày.
- H u h t ki m soát đ c b nh sau 2-4 tu n.
- Li u khuy n cáo trong tr ng h p b nh n ng ho c lan r ng: 0,75-1 mg/kg/ngày, hi u
qu đ t đ c 1-4 tu n trong kho ng 60-90%.
- B nh trung bình: 0,5 mg/kg, tr ng h p nh : 0.3 mg/kg.
- Ph i h p thêm c ch mi n d ch n u đã dùng li u cao steroids nh ng v n không ki m
soát đ c b nh.
3.3.4. Azathioprine
- Ch đ nh: b nh nhân l n tuổi, b nh n ng, không đáp ng dapsone ho c kháng sinh và
không dung n p prednisone.
- Không dùng cho b nh nhân tr vì làm tăng nguy c ác tính.
- Th ng dùng ph i h p prednisone, gi m d n li u prednisone khi ki m soát đ c b nh.
- Li u: 1- 2.5 mg/kg/ngày.
- Đáp ng trong kho ng 3-6 tháng đi u tr .
- Tác d ng ph : Quái thai, s c ph n v , h i ch ng quá m n, c ch t y x ng, gi m ti u
c u, nhi m trùng c h i, r i lo n tiêu hóa, r i lo n ch c năng gan, nhi m đ c gan...
- Theo dõi đi u tr : công th c máu, ti u c u, ch c năng gan m i 2-4 tu n/l n trong 2-3
tháng đ u, sau đó m i 2-3 tháng/l n ho c khi c n ch nh li u.
- Theo dõi sau đi u tr : b nh b ch huy t, ung th da không ph i melanoma nh ung th t
bào gai.
3.3.5. Methotrexate (MTX)
- Là 1 tr li u thay th steroid r t hi u qu những b nh nhân BP toàn thân. Có th dùng
đ n đ c ho c ph i h p Steroids.
- Ch đ nh: BP toàn thân, ng i già, không đáp ng Steroid. Đ i v i b nh nhân l n tuổi
nên kh i đ u li u th p nh t.
- Li u dùng: Kh i đ u 10mg/tu n, tăng d n 2.5mg/tu n n u còn nổi thêm bóng n c, khi
đáp ng gi m 2,5mg/tu n, duy trì li u m i 2 tháng (th ng dùng trong kho ng 2,5-
17,5mg/tu n).
- Acid Folic 5mg vào những ngày không dùng MTX có th gi m đ c tính MTX.
- B nh ki m soát t t: đi u tr thêm 1-2 tháng.
- Gi m li u 2.5mg/m i 1-2 tu n đ n li u th p nh t có hi u qu .
- Theo dõi đi u tr :
+ Công th c máu: m i 2-4 tu n trong vài tháng đ u, tăng lên m i 1-3 tháng n u
b nh nhân ổn. Ki m tra m i 5-6 ngày khi có b t th ng.
+ Ch c năng gan: m i tháng trong 6 tháng đ u, sau đó m i 1-3 tháng.
+ Ch c năng th n: m i 2-3 tháng.
3.3.6. Mycophenolate Mofetil (MMF)
- Li u 1,5-3 gam/ngày
- Dùng đ n đ c ho c ph i h p steroids.
- Có hi u qu t ng tự Azathioprine trong đi u tri BP nh ng đ c tính trên gan th p h n
Azathioprine.

3.3.7. Đi u tr khác
Cyclosporine, Clorambucil, l c huy t t ng, immunoglobulin tĩnh m ch... dùng khi
b nh ti n tri n n ng.
3.4. Theo dõi
- Đáp ng đi u tr
- Tình tr ng b i nhi m
- Tác d ng ph c a thu c
- Sự tuân th đi u tr
4. DI N TI N-TIÊN L NG
- Di n ti n b nh thay đổi, m t s tr ng h p b nh khu trú và tự thoái lui, m t s di n ti n
lan t a toàn thân.
- BP th ng tự gi i h n sau 5 năm. tr em, ph n l n tự gi i h n trong 1 năm ho c s m
h n.
- H u h t b nh ki m soát đ c trong vòng 2-4 tu n đi u tr .
- Tái phát kho ng 10-15% b nh nhân
- T vong th ng g p b nh nhân l n tuổi.
- Th nghi m ELISA cho th y có sự t ng quan giữa m c đ n ng c a b nh v i n ng
đ kháng th IgE và IgG huy t thanh kháng BP-180.
- T vong trong năm đ u tiên 10-40%, tùy thu c vào m c đ n ng c a b nh. T n t i tự
kháng th kháng BP180 trong máu s làm tăng đáng k tỷ l t vong trong năm đ u đi u
tr so v i vi c t n t i tự kháng th kháng BP-230 (60% so v i 25%).
- Các y u t tiên l ng t vong:
+ Tuổi
+ Tổng tr ng
+ S l ng và m c đ lan r ng c a bóng n c
+ Th i gian b nh
5. TIÊU CHU N NH P VI N-XU T VI N
- Bóng n cs l ng nhi u, có khuynh h ng lan r ng toàn thân, ho c tr t l niêm m c
mi ng gây khó khăn trong vi c ăn u ng, đ c bi t b nh nhân l n tuổi.
- Nghi ng tình tr ng nhi m trùng th phát n ng.
- C n theo dõi tác d ng ph khi b nh nhân có ch đ nh đi u tr thu c c ch mi n d ch.

Sau khi ki m soát đ c b nh, không nổi thêm bóng n c m i, sang th ng da cũ
lành, gi m li u corticoid, theo dõi thêm 1-2 tu n n u v n ổn cho xu t vi n.
TÀI LI U THAM KH O
1. Culton DA, Liu Z, Diaz LA (2012), “Bullous Pemphigoid”, Fitzpatrick’s
2. Habif (2016), “Bullous Pemphigoid”, Habif Clinical dermatology a color guide to
diagnosis and therapy, pp.655-659.
3. Mahajan et al (2012), “Severity Score Indexes for Blistering Diseases”, Clin
Dermatol., NIH Public Access.
4. Michelle Scott, Victoria P.Werth (2014), “Bullous Pemphigoid”, Treatment of
Skin Disease, 4th edition, pp.129-132
5. Stephen E. Wolverton (2013) Comprehensive Dermatologic Drug Therapy, 3rd
edition, Elsevier, pp. 143-124
6. Philippe Bernard and Luca Borradori (2012), “Pemphigoid Group”, Dermatology,
3rd edition, pp. 509-518.
7. William D James et al. (2016), “Bullous Pemphigoid”, Andrews' Diseases Of The
Skin Clinical Dermatology, Elsevier, chapter 21, pp. 458-460

VIÊM DA D NG HERPES
(DERMATITIS HERPETIFORMIS)
1. Đ I C NG
Viêm da d ng herpes (B nh Duhring - DH) là b nh da bóng n c tự mi n hi m g p,
ti n tri n m n tính. B nh bi u hi n lâm sàng đ c tr ng v i m n n c, bóng n c trên da
kèm ng a nhi u, b nh ru t nh y c m gluten và l ng đ ng kháng th kháng
tranglutaminase IgA nhú bì.
Sinh b nh h c cùa viêm da d ng Herpes có liên quan đ n hình thành kháng th tự
mi n IgA ch ng l i Tranglutaminas 3 (TG3) th ng bì.
Y u t di truy n và m t s y u t t môi tr ng nh ch đ ăn gluten và gliadin, hút
thu c lá, ti p xúc iodin cũng đ c báo cáo có liên quan đ n vi c thúc đ y ho c làm n ng
thêm tình tr ng b nh.
B nh th ng g p vùng B c Âu, hi m g p ng i da đen và Châu Á. ng i Châu
Á, viêm da d ng herpes th ng r t ít có bi u hi n đi kèm c a tình tr ng b nh ru t nh y
c m gluten.
B nh th ng g p đ tuổi 30-50 tuổi. T l nam: nữ = 2:1
2. CH N ĐOÁN
- B nh đ c ch n đoán dựa trên bi u hi n lâm sàng. Sinh thi t sang th ng da và mi n
d ch huỳnh quang (trực ti p, gián ti p) giúp xác đ nh ch c ch n ch n đoán.
- Trong đi u ki n h n ch không làm đ c xét nghi m cân lâm sàng, đáp ng v i đi u tr
th b ng Dapson đ c xem là y u t giúp ch n đoán b nh
2.1. Bi u hi n lâm sàng
Triệu ch ng c nĕng:
Nóng rát, châm chích, ng a ít ho c ng a dữ d i. Ng a th ng xu t hi n vài gi (8-12
gi ) tr c khi nổi sang th ng bóng n c.
Biểu hiện da:
- Giai đo n s m: bi u hi n không đ c hi u b ng các h ng ban, s n, m ng mày đay
th ng g p m t du i chi.
- Theo th i gian, b nh ti n tri n lan r ng d n v i những bi u hi n lâm sàng đ c tr ng h n
nh s n, m n n c ho c hi m g p h n là bóng n c m c thành chùm trên n n h ng ban.

V trí sang th ng: th ng g p nh t m t du i c a chi (cùi ch , đ u g i), gáy, vai,
mông, vùng x ng thiêng, m t. Hi m g p lòng bàn tay bàn chân và niêm m c mi ng.
- Trong giai đo n ti n tri n b nh bi u hi n ng a tr nên dữ d i h n.
Biểu hiện tiêu hóa:
- B nh ru t nh y c m v i gluten: đa s b nh nhân th ng không có bi u hi n tri u ch ng
đ ng tiêu hóa trên lâm sàng. Tuy v y, trên 95% tr ng h p khi n i soi tiêu hóa có bi u
hi n c a b nh ru t nh y c m gluten.
- tr nh , b nh có th gây s t cân, nh h ng đ n tăng tr ng và phát tri n. Các bi u
hi n khác: tiêu phân m , b t th ng h p thu D xylose, thi u máu (th phát do thi u s t và
axit folic).
- Các b nh lý đi kèm khác: ngoài các b nh lý c a đ ng ru t, viêm teo niêm m c d dày
và thi u máu ác tính, b nh nhân DH th ng có t l cao k t h p v i những b nh lý tự
mi n khác nh b nh lý tuy n giáp (vd: viêm giáp Hashimoto), ti u đ ng ph thu c
insulin, lupus đ , h i ch ng Sjögren và b ch bi n.
2.2. C n lâm sàng
Sinh thiết da:
- Sang th ng da m i, ch a có bóng n c (giai đo n h ng ban): hình nh phù nhú bì, vi
áp xe t i đ nh nhú bì (ch a b ch c u đa nhân trung tính và lympho bào).
- Sang th ng bóng n c: Hình nh bóng n cd i th ng bì, d ch bóng n c ch a ch
y u b ch c u đa nhân trung tính và ít b ch c u đa nhân ái toan.
Miễn d ch huỳnh quang:
- Mi n d ch huỳnh quang trực ti p
+ Trên 90% b nh nhân DH có bi u hi n l ng đ ng Ig A d ng h t ho c d ng d i
đ nh nhú bì trên trên vùng da lành c nh bóng n c.
+ D ng tính gi khi m u sinh thi t đ cl y vùng da nổi bóng n c, vùng da
ch a có tổn th ng da tr c đó ho c b nh nhân b GFD trong th i gian dài.
- Mi n d ch huỳnh quang gián ti p
+ Tìm đ c kháng th kháng n i m c c (IgA-EmA) (trong 70% b nh nhân DH và
h u nh 100% b nh nhân b nh ru t nh y c m gluten) và kháng th kháng
transglutaminase c a mô ( IgA anti-tTG) trong máu b nh nhân.
+ Chu n đ c a IgA-EmA và Transglutaminase t ng quan v i m c đ tổn th ng
niêm m c.
Xét nghiệm di truyền (±)
- Các b nh nhân Durhing có t l cao k t h p v i các HLA chuyên bi t nh HLAA1,
HLA-B8, HLA-DR3, và HLA-DQw2.
3. ĐI U TR
- Đi u tr đ c hi u: Ch đ ăn không gluten (gliadin), Dapsone.
- Đi u tr nhi m trùng ph i h p (n u có)
- Đi u tr tri u ch ng
- Nâng đ th tr ng
3.2. Đi u tr c th
B c thang đi u tr
Lựa ch n 1
Ch đ ăn không gluten (B)
Dapsone 25-100 mg/ngày (B)
Corticoid thoa (nhóm m nh)
Lựa ch n 2
Sulphapyridine (E)
Sulphasalazine (E)
Kèm ch đ ăn không gluten
Ch đ ăn ch a nhi u nguyên t (C)
Lựa ch n 3
Tetracycline và nicotinamide
Heparine
Cyclosporine
Colchicine
Corticoid toàn thân
- T m b ng các dung d ch có tính sát khu n (thu c tím pha loãng 1/10 000, chlohexidine)
- Thoa dung d ch màu (Eosin 2%, castellani, milian) những vùng da tr t, r d ch
- Thoa kem ho c m kháng sinh những vùng da đóng mài dày.

L a ch n 1 (m c đ ch ng c B)
Chế đ ĕn không gluten:
- Duy trì ch đ ăn không gluten trong th i gian dài giúp c i thi n sang th ng da, phòng
ng a tái phát b nh.
- Ch đ ăn không gluten đ c bi t có ý nghĩa trong ki m soát b nh ru t nh y c m gluten.
Diaminodiphenyl sulfone (Dapsone):
- Tr em: 1- 2mg/ kg/ ngày, th ng kh i đ u b ng 0,5 mg/kg/ ngày
- Ng i l n: 25-150mg/ngày, trung bình là 100mg/ ngày.
- Trong m t s tr ng h p có th c n đ n 300mg ngày đ c i thi n tri u ch ng.
- Đáp ng th ng r t nhanh. Ng a gi m trong vòng vài gi đ n vài ngày sau khi dùng
thu c. Sang th ng m i ng ng xu t hi n sau kho ng 1-2 ngày đi u tr .
- Khi b nh ổn đ nh, gi m d n li u l ng thu c và duy trì li u th p nh t có hi u qu .
- Tác d ng ph có th g p c a s d ng dapsone g m tán huy t, methemoglobin máu và
gi m b ch c u h t, h i ch ng qua m n dapsone.
- S d ng kèm cimetidine cho th y giúp h n ch tác d ng ph c a dapsone.
- Ch ng ch đ nh: d ng thành ph n thu c, suy gan, suy th n, thi u men G6PD.
L a ch n 2 (m c đ ch ng c E)
Sulfapyridine:
- Dùng trong những tr ng h p không dung n p v i dapsone, b nh nhân l n tuổi ho c có
b nh lý tim phổi.
- Li u: 0,5g x 3l n/ ngày, có th tăng d n li u đ n t i đa là 1,5 g x 3l n/ ngày.
L a ch n 3 (m c đ ch ng c E)
- Tetracycline + nicotinamid
- Heparin
- Ciclosporin
- Colchicine
- Corticoid toàn thân
- L u ý: thu c kháng viêm không steroid th ng làm n ng thêm tình tr ng b nh DH, k
c khi b nh nhân đang đ c đi u tr v i Dapsone.

4.1. Lâm sàng
- Đáp ng đi u tr : Sự c i thi n c a th ng tổn bóng n c cũ, xu t hi n bóng n c m i,
c i thi n tri u ch ng ng a.
- Tình tr ng nhi m trùng đi kèm (n u có)
- Các tác ph c a Dapsone
4.2. C n lâm sàng
- Kh i đ u đi u tr : công th c máu, men gan (SGOT, SGPT), BUN, creatinin, tổng phân
tích n c ti u, men G6PD.
- Theo dõi:
+ Công th c máu: m i tu n trong 4 tu n, m i 2 tu n trong 8 tu n ti p theo và sau đó
m i 3 đ n 4 tháng.
+ Ch c năng gan, ch c năng th n: m i 3- 4 tháng
+ Methemoglobin và đ m h ng c u l i: khi lâm sàng có d u hi u nghi ng
methemoglobin trong máu ho c tình tr ng tán huy t do Dapsone
- Sang th ng bóng n cs l ng nhi u, lan t a
- Có tình tr ng nhi m trùng th phát n ng
- Nghi ng x y ra các tác d ng ph n ng c a thu c
Sang th ng bóng n c cũ lành h t, không xu t hi n sang th ng m i. Tình tr ng
b nh ổn đ nh trong th i gian 1-2 tu n khi gi m li u thu c.
- B nh di n ti n mãn tính.
- Ch đ ăn không gluten có th giúp lui b nh trong th i gian dài.
- Giáo d c s c kh e:
+ Ch đ ăn không gluten.
+ H ng d n b nh nhân các d u hi u nghi ng tác d ng ph c a thu c, các bi u
hi n n ng c n đ n khám và nh p vi n.

TÀI LI U THAM KH O
1. Arash Ronaghy, Stephen I Katz, Rusell P.Hall III (2012), “Dermatitis
herpestiformis”, Fitzpatrick’s Dermatology in General Medicine, 8th edition, Mc
Graw Hill, pp. 642-649.
2. Enno Schmidt, Richard Groves(2016), “Dermatitis herpestiformis”, Rook’s
Textbook of Dermatology,John Wiley& Sons, Chapter50, pp 50.52 – 40.57.
3. John J. Zone (2014), “Dermatitis herpetiformis”, Treatment of skin Disease,
Saunders Elsevier, pp.177 – 179.

B NH IGA Đ NG
(LINEAR IgA BULLOUS DERMATOSIS)
1. Đ I C NG
IgA đ ng là b nh da bóng n c d i th ng bì, đ c tr ng b i sự thâm nhi m
neutrophil và sự l u hành kháng th IgA kháng màng đáy.
ng i l n, ph n l n b nh kh i phát do thu c. Tuổi th ng g p >60 tuổi.
tr em đ c g i là b nh bóng n c m n tính tr em (CBDC: Chronic Bullous
Disease of Childhood ). Tuổi kh i phát 2-3 tuổi, lui b nh tr c 13 tuổi.
B nh có th liên quan đ n b nh Crohn nh ng hi m khi liên quan v i b nh lý ru t
nh y c m gluten hay b nh ác tính.
2. CH N ĐOÁN
2.1. Y u t nguy c
- Thu c: Vancomycin, amoxicillin, furosemide, atorvastatin, captopril, diclofenac,
carbamazepine, ustekinumab, PUVA
- Hi m g p: B nh Crohn (tr em > ng i l n), b nh nh y c m Gluten, b nh ác tính.
2.2. Lâm sàng
2.2.1. IgA đ ng
- Bi u hi n lâm sàng IgA đ ng th ng không đ ng nh t, th ng g p: S n, m n n c,
bóng n c t p h p thành hình vòng hay nhóm.
- V trí: phân b đ i x ng m t du i, bao g m khuỷu tay, g i và mông. Các sang th ng
th ng r t ng a, t o ra các s n mày nhi u. Lâm sàng có th khó phân bi t v i During.
2.2.2. CBDC
- Bóng n c căng, th ng trên n n viêm, t l i thành đám cho hình nh hoa h ng.
- V trí th ng g p: b ph n sinh d c ngoài, quanh mi ng, vùng d i thân, m t trong đùi.
- B nh nhân th ng ng a nhi u và có c m giác rát b ng da.
- Bóng n c căng, v ra d gây nhi m trùng th phát.
2.2.3. T n th ng niêm m c mi ng
- Th ng g p (70%).
- Là m t d u hi u lâm sàng quan tr ng b nh nhân IgA.
- Tổn th ng có th thay đổi t loét r ng và tr t mi ng không tri u ch ng đ n b nh lý
niêm m c mi ng cũng nh k t m c đ n thu n.

2.3. C n lâm sàng
- Mô h c: Bóng n cd i th ng bì v i b ch c u đa nhân trung tính và eosinophil
đ nh nhú bì.
- Mi n d ch huỳnh quang trực ti p: L ng đ ng IgA thành đ ng màng đáy th ng bì.
- Mi n d ch huỳnh quang gián ti p: Phát hi n kháng th IgA kháng màng đáy trong máu.
3. ĐI U TR
3.1. Đi u tr chung
- T i ch : Thoa eosin, millian.., t m thu c tím pha loãng
- Kháng sinh ng a b i nhi m. C y d ch và đi u tr theo kháng sinh đ .
- Kháng Histamin gi m ng a, h s t.
- Nên đi u tr n i trú
- Ch ng b i nhi m.
- Nâng tổng tr ng.
- Đi u tr tri u ch ng.
- Đi u tr đ c hi u
3.3. Theo dõi
- Tình tr ng b i nhi m
- Tác d ng ph c a thu c
- Sự đáp ng đi u tr

S đ h ng d n đi u tr
LINEAR IgA
DAPSONE
Dapsone + Prednisone 0,5 – 1mg/kg/d

Gi m li u Dapsone
Gi m li u ch m Mycophenolate Mofetil
Prednisone và
Immunoglobulin tĩnh m ch
Dapsone
4. DI N TI N - TIÊN L NG
- Ng i l n b nh IgA đ ng có di n ti n ph c t p, nhi u b nh nhân có b nh trong nhi u
năm v i ít c n thoái tri n, đôi khi có sự thoái tri n tự phát. B nh nhân b nh niêm m c
n ng, đ c bi t là m t có th có các v n đ kéo dài v i dính mi m t và gây ra các v n đ
v c u trúc mi m t-giác m c ngay c sau khi bóng n c thuyên gi m.
- B nh bóng n c m n tính tr em h u h t có tiên l ng t t, có những đ t ti n tri n, thoái
tri n, có th kh i h n sau d y thì.
-M nn c, bóng n c lan t a.
- Nghi ng b i nhi m.
- Khi có tổn th ng mi ng gây khó khăn trong vi c nhai nu t và/ho c có tổn th ng
m t.
6. TIÊU CHU N XU T VI N
Khi đã ki m soát đ c b nh, không nổi thêm bóng n c m i, sang th ng da cũ
lành, đi u tr thêm kho ng 1-2 tu n sau đó gi m li u và xu t vi n.
TÀI LI U THAM KH O
1. Caroline L.Rao, Russel P.Hall III (2012). "Linear Immunoglobulin A Dermatosis
And Chronic Bullous Disease Of Childhood", Fitzpatrick's Dermatology in
general medicine,8th edition, Mc Graw Hill (pp. 623-629).
2. Christopher M Hull, John J Zone (2012), “Linear IgA Bullous Dermatosis”,
Dermatology (Bolognia), 2nd edition, Elsevier Limited, 12 (74), pp. 531-534.
3. Habif (2016), “Dermatitis Herpetiformis and Linear IgA Bullous Dermatosis”, pp.
641-646
4. Neil J. Korman (2014), “Linear IgA Bullous Dermatosis”, Treatment of Skin
Disease,-4th Edition, pp. 405-407
5. William D. James, Timothy G. Berger, Dirk M. Elston (2016), “Linear IgA
Bullous Dermatosis”, Andrews’diseases of the skin: Clinical Dermatology, 12th
edition, 14, pp. pp. 468-469

B NH HAILEY-HAILEY
(FAMILIAL BENIGN PEMPHIGUS)
1. Đ I C NG
B nh Hailey-Hailey còn g i là “pemphigus lành tính gia đình” là m t b nh di truy n
tr i trên nhi m s c th th ng có nh h ng đ n sự k t dính c a các t bào s ng trong
th ng bì.
B nh hi m g p. T l m i m c b nh ít nh t là 1:50.000. B nh th ng xu t hi n trong
đ tuổi 20-40, ít g p tr em. Tỷ l nam : nữ không rõ.
Nguyên nhân gây b nh liên quan đ n đ t bi n m t ch c năng c a gen ATP2C1 n m
trên 3q22.1. Gen này ch u trách nhi m mã hóa cho SPCA1 (kênh b m canxi ph thu c
ATP) n m trên màng c a b máy golgi, có ch c năng ngăn c n b m canxi vào b máy
golgi.
3. Y U T NGUY C
Nhi t đ , môi tr ng m t và c xát kích thích có th thúc đ y ho c làm b nh tr
n ng.
4. CH N ĐOÁN
4.1. D ch t h c: Gia đình có nhi u ng i cùng m c b nh.
4.2. Lâm sàng
- Tri u ch ng c năng: ng a, đau, có mùi hôi khó ch u do hi n t ng r d ch t sang
th ng.
- Sang th ng da:
+ Bi u hi n đ u tiên là các bóng n c chùng n m trên n n da h ng ban hay da
lành. Bóng n c có th hóa m v ra t o thành các v t tr t nông, r d ch, đóng
mài.
+ B nh th ng xu t hi n vùng n p đ i x ng hai bên (b n, nách, n p cổ, vùng
d i vú và vùng ch u).
+ Theo th i gian các th ng tổn này sùi lên, n t n . Th ng tổn lành đ l i các
dát tăng s c t .
+ B nh có th khu trú m t hay hai v trí ho c lan r ng h n nh ng hi m khi gây
đ da toàn thân.

- Tổn th ng móng: Đ ng s c dài màu tr ng trên móng tay (g p trong 70% tr ng h p)
giúp ích nhi u cho ch n đoán xác đ nh b nh.
- Niêm m c: r t ít b tổn th ng.
4.3. C n lâm sàng:
- Mô h c c a m u sinh thi t cho th y có sự m t k t dính m t ph n nh ng lan r ng giữa
các t bào s ng n m trên màng đáy (tiêu gai) t o thành các v t n t trên màng đáy. Có
hi n t ng tiêu gai trong tổn th ng m n n c, bóng n c.
-Mi n d ch huỳnh quang trực ti p âm tính
5. ĐI U TR
- Không có đi u tr đ c hi u.
- Nguyên t c đi u tr chính là đi u tr tri u ch ng và ki m soát các y u t kích thích ( m
t, c xát), đi u tr nhi m trùng th phát.
- Ki m soát y u t thúc đ y:
+ Gi m c sát và đổ m hôi
+ Gi m cân
+ M c qu n áo r ng, thoáng và m m
+ Tránh môi tr ng nóng
+ S d ng mi ng lót hút m vùng n p đ gi m đ m
5.2. Đi u tr c th
B c thang đi u tr
H n ch nóng m, c xát, đổ m hôi
Gi m cân
Lựa ch n đ u tiên
Thoa giữ m và kháng sinh t i ch
Corticoid t i ch nhóm trung bình- m nh, có th k t h p kháng

sinh ho c kháng n m
Kháng sinh ho c kháng siêu vi đ ng u ng đi u tr nhi m trùng
Lựa ch n th 2
th phát.
Prednisolone u ng 20-30mg/ ngày, th i gian ng n trong đ t c p.

Tacrolimus thoa
Kháng sinh li u th p kéo dài (doxycycline)
Cyclosporin (2.5 - 3.5 mg/kg) ho c methotrexate (10-15
mg/tu n) u ng
Lựa ch n th 3 Retinoid u ng
B nh lý vùng n p l n:
Ph u thu t c t, đ t
Ph u thu t thu g n vú
Botulinum toxin
5.2.1. T i ch
- Dung d ch t m sát trùng (thu c tím pha loãng)
- Khi tổn th ng r d ch: s d ng dung d ch thu c màu (eosin 2%, milian hay castellani)
- Tổn th ng khô đóng mài: s d ng ch t làm m m da có ho t tính kháng khu n ho c
thoa corticoid ho t lực trung bình- m nh. Có th s d ng d ng thu c ph i h p kháng sinh
và kháng viêm trong m t s tr ng h p nghi ng kèm nhi m khu n.
5.2.2. Toàn thân
- Kháng sinh/ kháng n m ki m soát nhi m khu n đi kèm.
- Gi m đau
- Prednisolone 20-30 mg/ngày và gi m li u t t đ ki m soát đ t b nh c p tính.
- Cyclosporin 2.5 - 3.5 mg/kg
- Methotrexate 10-15 mg/tu n
- Acitretin b t đ u li u th p đ gi m kích ng da
5.2.3. Tiêu chu n nh p vi n- xu t vi n
- Đa s tr ng h p b nh đ c đi u tr theo ch đ ngo i trú.
- Cân nh c nh p vi n theo dõi và đi u tr trong những tr ng h p có bi n ch ng n ng
nh b i nhi m vi trùng ho c siêu vi (herpes)
- Xu t vi n khi tình tr ng nhi m trùng ổn đ nh.
6. BI N CH NG
- B i nhi m vi trùng và vi n m th ng g p và gây mùi hôi khó ch u. Nhi m herpes
simplex gây đau nhi u và có th ti n tri n lan t a.
- Viêm da ti p xúc d ng

- Ung th da (ung th t bào gai nhi u h n ung th t bào đáy) đ c báo cáo vùng âm
h hay d ng v t và có liên quan v i HPV.
- B nh di n ti n m n tính v i t ng đ t tăng và gi m b nh, tuy nhiên m t s tr ng h p
b nh gi m d n khi v già.
- B nh nhân có tuổi th bình th ng nh ng ch t l ng cu c s ng b nh h ng đáng k .
-Tránh các y u t thúc đ y ho c làm n ng tình tr ng b nh nh nhi t đ nóng, m t và
c xát
-T v n s c kh e đ b nh nhân hi u rõ nguy c có th di truy n b nh cho th h sau.
TÀI LI U THAM KH O
1. Klaus Wolff et al. (2017). “Hailey- Hailey”, Fitzpatrick's Color Atlas and
Synopsis of Clinical Dermatology, Mc Graw Hill, pp. 92 - 93.
2. Mozheh Zamiri, Colin S Munro(2016), “Inherited acantholytic disorders”, Rook’s
Textbook of Dermatology,John Wiley& Sons, Chapter66, pp 66.10 – 66.13.
3. Robin AC, Graham-Brown, Susan M. Burge (2014), “Hailey- Hailey disease”,
Treatment of Skin Disease, 4th edition, , pp.292-293
4. Susan Burge, Alain Hovnanian (2012), “Acantholytic disorders of the skin”,
Fitzpatrick’s Dermatology in General Medicine, 8th edition, Mc Graw Hill, pp.
557 - 562

LY TH NG BÌ BÓNG N C B M SINH
(HEREDITARY EPIDERMOLYSIS BULLOSA)
1. Đ I C NG
Ly th ng bì bóng n c b m sinh (Epidermolysis Bullosa: EB) là m t nhóm b nh di
truy n mang tính tr i hay l n n m trên nhi m s c th th ng, trong đó d ng di truy n l n
n ng h n, gây tổn th ng nhi u c quan và đe d a t vong. Đ c đi m chung là bóng
n c xu t hi n sau vi ch n th ng, có m n n c hay bóng n c da hay niêm m c. Đáp
ng c a sự lành th ng th ng b t th ng và có th d n đ n những v t tr t m n tính, mô
h t phì đ i, hình thành s o hay ung th xâm l n.
2. CH N ĐOÁN
2.1. Tu i kh i phát
Th ng ngay sau khi sinh ho c 2-5 tuổi, hi m khi tr h n.
2.2. Lâm sàng
- V trí th ng g p: bàn tay bàn chân, đ u g i, cùi ch , thân, g c chi. Vùng n p g p ít
g p.
- Bóng n c căng, chùng, v đ l i tr t, đau, có hay không s o, khu trú, hay toàn thân.
- D ch bóng n c trong, ho c có xu t huy t,
- Th ng kh i phát sau vi ch n th ng.
- Móng, niêm m c m t, hô h p, sinh d c, răng có th b tổn th ng, r ng tóc có s o hay
không s o.
- Các tri u ch ng khác: tăng ti t m hôi, dày s ng lòng bàn tay, lòng bàn chân, h t kê,
s o teo, khàn ti ng…
2.3. C n lâm sàng
- Mô h c: Ch giúp ích trong vi c lo i tr nguyên nhân gây b nh bóng n c khác. Khi
nghi ng EB, t t nh t là sinh thi t 2 m u: 1 m u xem d i kính hi n vi đi n t và 1 m u
xem b ng kính hi n vi mi n d ch huỳnh quang, hai xét nghi m này bổ sung cho nhau.
- Kính hi n vi đi n t : Đây là tiêu chu n vàng trong vi c xác đ nh v trí bóng n c và
cung c p thông tin v hình thái c a vùng màng đáy.
- Kính hi n vi mi n d ch huỳnh quang: Giúp xác đ nh v trí bóng n c và giúp ích trong
vi c cung c p b ng ch ng quan tr ng v tổn th ng phân t .
- Phân tích AND: Đây là b c cu i cùng trong vi c phát hi n tổn th ng phân t .

EBS JEB DEB
Dowling Koeb Khu trú Herlitz Non DDEB RDEB
Meara ner B nh Herlitz
(EBS (toàn (Weber-
herpetiformis th Cockayne)
V trí t n Trong th ng bì Lamina lucida Lamina densa
th ng
S o - - - - - + +
Tr i trên NST th ng L n trên NST Tr i L n NST
Ki u di
th ng NST th ng
truy n
th ng
S sinh hay S Nhũ nhi Lúc Lúc Lúc Lúc sinh, t
l nh n sinh sinh, t sinh, sinh vong s m
Tu i xu t
Th n ng hay vong s ng
hi n b nh
nh t trong l n s m đ nl n
EBS h n
Tĕng s ng ++ ++ + Dính ngón
LBT-BC
+ - - - - ++ +++, m t
T n th ng
móng hoàn
móng
toàn
Niêm m c ++ + - ++ + + +++
Rĕng + - - ++ + - +++
3. ĐI U TR
- Ch a có thu c đi u tr đ c hi u. Ch y u là đi u tr nâng đ , b o v và tránh các y u t
thúc đ y.
- Da và niêm m c r t m ng d hình thành bóng n c đ c bi t là trong những th n ng
nên tránh c sát
- Giáo d c s c kh e: m c qu n áo, giày dép, v … m m và v a v n.
- Tham v n di truy n

Giai đo n bóng n ớc, tr t, đau t i da, niêm m c:
- Ch y u là chăm sóc v t th ng.
- T m r a th ng tổn v i dung d ch n c tím pha loãng 1/10.000 (pha màu h ng l t)
- Bôi dung d ch màu n i tr t da, bóng n c (eosin 2%, milian…).
- Băng g c vaselin, ho c urgotul cho những n i tr t r ng, ch ng dính, băng quanh ngón
ngăn ng a dính ngón.
- V t th ng h nên thoa kem silver sulfadiazine, m bacitracin hay polymycin. N u v t
th ng r ng chú ý kem ch a b c có th h p thu toàn thân.
- Mupirocin không khuy n cáo dùng th ng xuyên đ c bi t t i b nh vi n vì kh năng
xu t hi n ch ng staphylococcus aureus kháng mupirocin, nh ng có th dùng t i nhà trong
đ t ng n kho ng 7 ngày.
- Nh m t n c mu i 9/1.000, hay n c m t nhân t o, khám chuyên khoa m t.
- Chăm sóc răng mi ng t t. Súc mi ng dung d ch n c mu i 9/1.000, bôi glycerin borate,
ho c kamistad…
Giai đo n di ch ng:
- Dính ngón, co kéo, bi n d ng kh p, h p thực qu n, khí qu n: ph i h p các chuyên
khoa, ph u thu t.
- Tránh dùng corticosteroid toàn thân vì nguy c nhi m trùng.
- Ki m soát nhi m trùng, kháng sinh đ ng u ng, tiêm.
- Gi m đau n u c n.
- B i hoàn n c đi n gi i, theo dõi ion đ , truy n đ m, truy n máu n u Hb <7g/dl.
-Đ ng tiêu hóa và dinh d ng: Những b nh nhân th n ng có th khó nu t ho c đau
khi nu t, th c ăn m m đ d ng ch t; cháo th t, súp xay, sữa, b t dinh d ng… Bổ sung
vitamin A, B, E, D, và các y u t vi l ng (S t, k m, selenium)
- Chít h p thực qu n có th đi u tr v i thu c c ch calci (nifedipin d il i). Trào
ng c d dày thực qu n ( c ch bom proton), táo bón (ch đ ăn nhi u ch t x ).
-C x ng kh p: t p th d c và v t lý tr li u s m và v a s c có th h n ch 1 ph n sự
co c ng bàn và ngón tay.
- Những v t loét lâu lành nên c t sinh thi t đ ch n đoán s m carcinoma t bào gai.
- Ghép t y
- Theo dõi lâm sàng: tình tr ng dinh d ng, nhi m trùng, bóng n c.
- Xét nghi m th ng qui: CTM, sinh hóa, Alb máu, đ m toàn ph n, ion đ tr c trong và
sau đi u tr .
- EB là b nh m n tính, ly th ng bí bóng n c th đ n gi n có khuynh h ng c i thi n
theo tuổi, có l do tr l n và ng i l n bi t cách tránh t o bóng n c.
- Ly th ng bì bóng n c lo n d ng th l n có khuynh h ng ti n tri n t t gây bi n
d ng các ngón, móng, dính ngón.
- B nh di truy n, ch a có thu c đi u tr kh i b nh.
- Tránh ch n th ng: đ ch i, giày dép, qu n áo m m v a v n, tránh chà xát trên da,
gi m áp lực những vùng tì đè, tránh ti p xúc nhi t.
- Ch đ ăn m m giúp gi m tr t mi ng và thực qu n.
-H ng d n cho gia đình và b n thân b nh nhân tự chăm sóc v t th ng, dinh d ng, v t
lý tr li u t i nhà và cách dự phòng.
- Tham v n di truy n
TÀI LI U THAM KH O
1. Amy S.Paller, Anthony J. Mancini (2016), “Bullous Disorders of Childhood”
Hurwitz clinical pediatric dermatology – A textbook of skin disorder of childhood
and adolescene, pp.301-320
2. Christopher Griffiths, Jonathan Barker (2016), “Epidermolysis Bullosa Acquisita”,
Rook’s Textbook of Dermatology, 9th edition, Wiley Blackwell, pp. 71.1-71.30
3. Fine JD, Mellerio JE (2012), “Epidermolysis Bullosa”, Dermatology, 3rd edition,
4. Marinkovich MP (2012), “Inherited Epidermolysis Bullosa”, Fitzpatrick’s
Dermatology in General Medicine, 8th edition, Mc Graw Hill, pp.649 – 665.
5. William D.James, Timothy G.Berger (2016), “Epidermolysis Bullosa Acquisita”,
Andrews’ Diseases of the Skin Clinical Dermatology, 12thedition, Elsevier, pp.
552-555

LY TH NG BÌ BÓNG N C M C PH I
(EPIDERMOLYSIS BULLOSA ACQUISITA - EBA)
1. Đ I C NG
Đây là m t b nh lý bóng n c d ng pemphigus hi m g p, hi n di n tự kháng th
ch ng l i collagen type VII.
Th ng tổn th ng xu t hi n những vùng tì đè ho c ch n th ng nh bàn tay, bàn
chân, khuỷu tay, đ u g i, x ng cùng, quanh móng và mi ng v i bi u hi n da m ng,
bóng n c sâu, khi lành có th đ l i s o và h t kê.
Mô h c cho hình nh bóng n cd i th ng bì cùng v i sự hình thành h t kê, tăng
s n s i và l ng đ ng IgG vùng n i bì-th ng bì trên mi n d ch huỳnh quang trực ti p.
Có hai th chính: d ng cổ đi n và d ng viêm, lâm sàng có th t ng tự ly th ng bì
bóng n c b m sinh th lo n d ng, bóng n c d ng pemphigus, IgA đ ng hay
pemphigoid niêm m c
B nh có th xu t hi n b t kỳ l a tuổi nào, nh ng th ng xu t hi n 44-54 tuổi,
không phân bi t v i gi i tính, ch ng t c hay vùng đ a lý nào.
2. CH N ĐOÁN
2.1. Lâm sàng
- Th ng tổn da c a EBA khá thay đổi và có th nh m l n v i các b nh bóng n c tự
mi n khác.
- Có 2 d ng lâm sàng chính:
+ D ng Bóng n c c h c cổ đi n: (1/3) là d ng bóng n c không viêm, khi lành đ
l i s o và h t kê. Th nh có th nh m v i b nh porphyria da mu n (PCT) và th
n ng gi ng v i d ng ly th ng bì bóng n c (EB) lo n d ng di truy n l n. Đây
là b nh bóng n c c h c v i bi u hi n: da m ng, bóng n c căng trên n n da
lành, v t tr t, s o những vùng tì đè, ch n th ng nh l ng bàn tay, đ t ngón tay,
khuỷu tay, đ u g i, vùng x ng cùng và các ngón chân. Bóng n c có th xu t
huy t, tr t đóng mài, tróc v y và khi lành đ l i s o và h t kê. Các di ch ng khác
là r ng tóc có s o, m t móng, x hóa bàn tay, các ngón tay và teo h p thực qu n.
+ D ng bóng n c viêm: nhi u th lâm sàng:
o D ng gi ng pemphigoid: Sang th ng da là m ng h ng ban, mày đay, bóng
n c căng trên n n h ng ban, t p trung ch y u thân mình, các n p kèm ng a

nhi u. Da m ng, đ l i s o và h t kê.
o D ng gi ng pemphigoid s o: tổn th ng niêm m c chi m u th . Các v t tr t
và s o g p mi ng, thực qu n, k t m c, h u môn, âm đ o và có th ho c
không kèm tổn th ng trên da.
o D ng Brunsting-Perry pemphigoid: b nh mãn tính, hay tái phát v i đ c đi m
bóng n cd i th ng bì, t p trung ch y u vùng đ u cổ, khi lành t o thành
s o và có th kèm tổn th ng niêm m c ho c không.
o D ng gi ng IgA đ ng: lâm sàng th y bóng n c căng, x p thành vòng và
kèm tổn th ng niêm m c. Mô h c cho hình nh bóng n cd i th ng bì,
thâm nhi m BC trung tính và cho hình nh IgA x p thành đ ng vùng màng
đáy khi quan sát b ng mi n d ch huỳnh quang trực ti p. Kháng th trong máu
th ng là IgA, IgG ho c c hai.
2.2. Tiêu chu n ch n đoán
- Tiêu chu n ch n đoán EBA đ c Roenigk đ xu t năm 1971.
(1) Sang th ng lâm sàng c a ly th ng bì bóng n c lo n d ng g m: da m ng,
bóng n c do ch n th ng v i nhi u v t tr t, s o teo, h t kê t p trung m t du i và lo n
d ng móng.
(2) Kh i phát ng i l n.
(3) Không có ti n căn gia đình ly th ng bì bóng n c.
(4) Lo i tr t t c những b nh lý bóng n c khác nh porphyria da mu n,
pemphigoid, pemphigus, viêm da d ng herpes, phát ban bóng n c do thu c.
- Năm 1981 Roenigk và c ng sự đã bổ sung thêm các tiêu chu n:
(5) Mi n d ch huỳnh quang trực ti p: l ng đ ng IgG vùng màng đáy.
(6) Mô h c cho hình nh bóng n cd i l p lamina densa.
(7) Kính hi n vi đi n t mi n d ch: l ng đ ng IgG bên d i l p lamina densa c a
vùng màng đáy.
3. ĐI U TR
- EBA th ng đáp ng kém v i đi u tr .
- Đi u tr h tr : chăm sóc v t th ng h theo h ng d n đi u tr b nh bóng n c b nh
vi n Da li u và tránh ch n th ng.
- Không t m n c quá nóng, tránh lau khăn quá m nh, tránh ti p xúc v i ánh n ng m t
tr i kéo dài và nên dùng kem ch ng n ng.
- Khi có nhi m trùng da c n nh p vi n đ đi u tr kháng sinh k p th i.
3.2. Đi u tr c th
- Lựa ch n th 1: Prednisone: 0.5–2.0 mg/kg (tùy tình tr ng b nh) có th ph i h p
colchicine 0,5-3 mg/ngày (li u cao nh t không gây tiêu ch y) ± dapsone 1-2 mg/kg/ngày.
- Lựa ch n th 2: Mycophenolate mofetil 2.0 g/ngày ho c cyclosporin 3-6 mg/kg/ngày.
- Lựa ch n 3: Immunoadsorption ± IVIG 2g/kg/tháng ho c Rituximab.
- Đi u tr h tr : Ki m soát nhi m trùng, chăm sóc v t th ng, đ m b o dinh d ng.
4. TIÊN L NG
- Bi n ch ng: nhi m trùng da do staphylococcus ho c streptococcus, s o và h t kê.
- EBA n ng có th d n đ n m t móng, s o x hóa bàn tay, bàn chân, các ngón làm gi m
v n đ ng bàn tay và đi l i khó khăn.
- Tổn th ng niêm m c có th gây ra h p thực qu n và th m chí đ l i s o thanh qu n.
- M t s báo cáo đ c công b cho th y EBA có th đ c k t h p v i b nh h th ng
khác nh : viêm ru t, lupus đ h th ng, thoái hóa d ng tinh b t, viêm tuy n giáp,
lymphoma, carcinoma, viêm gan siêu vi C, viêm kh p d ng th p, x hóa phổi, b nh b ch
c u m n, u tuy n c, ti u đ ng, đa u t y và m t s b nh tự mi n khác.
- Nh p vi n khi b nh di n ti n n ng: xu t hi n nhi u bóng n c m i, v t tr t nhi u,
nhi m trùng có tri u ch ng toàn thân nh s t, đau nh c…
- Xu t vi n khi b nh đã đ c ki m soát: không nổi bóng n c m i, ki m soát nhi m
trùng t t, tổng tr ng ổn.
TÀI LI U THAM KH O
1. Christopher Griffiths, Jonathan Barker (2016) “Epidermolysis Bullosa Acquisita”,
Rook’s Textbook of Dermatology, 9th edition, Wiley Blackwell, pp. 50.41-50.46
2. Fine JD, Mellerio JE (2012), “Epidermolysis bullosa”, Dermatology, 3rd edition,
3. William D.James, Timothy G.Berger, (2016) “Epidermolysis Bullosa Acquisita”,
Andrews’ Diseases of the Skin Clinical Dermatology, 12th edition, Elsevier, pp.
464-465.
4. Woodley DT, Chen M (2012), “Epidermolysis Bullosa Acquisita”, Fitzpatrick’s
Dermatology in General Medicine, 8th edition, Mc Graw Hill, pp.634 – 642.
CH NG 4: B NH LÝ C A
NANG LÔNG –TUY N BÃ

M N TR NG CÁ
(ACNE VULGARIS)
1. Đ I C NG
M n tr ng cá là b nh th ng g p th hai, chi m t l kho ng 13% tổng s b nh
nhân đ n khám t i B nh vi n Da Li u TP. HCM hàng năm. B nh nh h ng đ n 85%
dân s l a tuổi thanh thi u niên và chi m kho ng 12% ph nữ đ tuổi tr ng thành.
2. ĐI U TR T I CH
2.1. Retinoid
Tretinoin:
- Thoa vào buổi t i
- Lựa ch n 1 cho t t c các d ng m n
- Tác d ng: Tiêu c i m n, c ch quá trình viêm
- D ng bào ch : gel (0.025%, 0.01%), kem (0.025%, 0.05%, 0.1%); b t (0.04%, 0.1%)
- Phân lo i thai kỳ: C
Adapalene:
- Lựa ch n thay th u tiên 1 cho t t c các d ng m n
- D ng bào ch : gel (0.1%, 0.3%); kem 0.1%
Tazarotene:
- Lựa ch n 2 cho t t c các lo i m n
- D ng bào ch : gel (0.05, 0.1%); kem (0.05, 0.1%)
- Phân lo i thai kỳ: X
2.2. Salicylic acid
- Thoa ngày 1 – 2 l n. Thu c không kê toa
- Tác d ng: Tiêu c i m n, tiêu s ng
- D ng bào ch : r a m t (2%), dung d ch (0.5-2%)
- Phân lo i thai kỳ: Không khuy n cáo s d ng

2.3. Benzoyl peroxide (BPO)
- Thoa t i
- Lựa ch n 1 cho t t c các lo i m n
- Tác d ng: Di t P. acnes, tiêu c i m n, tiêu s ng
- D ng bào ch : lotion, gel, r a m t (2.5%, 4%, 5%, 8%, 10%)
2.4. Azelaic acid
- Thoa ngày 2 l n
- Tác d ng: Ch ng vi khu n P. acnes, đi u hòa vi c t o s ng, gi m hi n t ng tăng s c t
- D ng bào ch : kem (20%); gel (15%)
- Phân lo i thai kỳ: B
2.5. Clindamycin phosphate
- Thoa ngày 1 – 2 l n
- Tác d ng: Ch ng vi khu n P. acnes, gián ti p c ch quá trình viêm
- D ng bào ch : dung d ch; mi ng dán; gel; lotion (1%)
2.6. Erythromycin
- D ng bào ch : dung d ch; mi ng dán; gel (2%)
2.7. Dapsone
- D ng bào ch : gel (5%)
2.8. Sulfur/sulfacetamide sodium
- Thu c không kê toa
- Tác d ng: Ch ng vi khu n P. acnes, gián ti p c ch quá trình viêm, tiêu s ng nh
- D ng bào ch : lotions hay r a m t (2-10%)
2.9. Thu c thoa k t h p
- Tác d ng: Tăng hi u qu khi ph i h p, gi m hi n t ng kháng thu c
- D ng bào ch :
- BPO và kháng sinh: Erythromycin 3%/BPO 5%, Clindamycin 1%/BPO 5%,
Clindamycin 1%/BPO 3.75%
- BPO và retinoid: Adapalene 0.1%/BPO 2.5% (≥ 9 tuổi)
- Retinoid và kháng sinh: Clindamycin phosphate 1.2%/Tretinoin 0.025% gel (≥ 12 tuổi)
- BPO, retinoid và kháng sinh
Khuy n cáo
- Đánh giá sau 4 – 8 tu n và m i 3 – 4 tháng:
+ N u thành công, xem xét ti p t c đi u tr v i li u duy trì.
+ N u đi u tr không hi u qu , có th thay th ho c k t h p ph ng pháp đi u tr t i
ch khác.
+ N u dung n p kém, xem xét dùng azelaic acid vì ít kích ng da h n.
+ Th ng gi m 60% sau 6 – 10 tu n và lên đ n 80% sau 4 – 6 tháng
+ Đáp ng đi u tr th ng ch m h n trên b nh nhân nam, da nh n, m n n ng hay
m n vùng l ng
3. ĐI U TR KHÁNG SINH Đ NG U NG
3.1. Nhóm tetracycline
Doxycycline:
- Lựa ch n 1
- Tác d ng: Ch ng P. acnes, c ch viêm gián ti p
- Hàm l ng thu c: 50, 75, 100 hay 150 mg
- L u ý: Có th gây nh y c m ánh sáng liên quan đ n li u đi u tr
- Không dùng cho tr d i 8 tuổi
- Phân lo i thai kỳ: D
Minocycline:
- Lựa ch n 1
- Hàm l ng thu c: 50, 75, hay 100 mg

- L u ý: Gây ph n ng ph nghiêm tr ng h n so v i doxycycline, lymecycline and
tetracycline. Do v y, không u tiên lựa ch n minocycline khi s d ng nhóm tetracycline
Tetracycline:
- Hàm l ng thu c: 250, 500 mg
3.2. Nhóm macrolide
Azithromycin:
- Lựa ch n 2, ch nên s d ng trong tr ng h p ch ng ch đ nh dùng tetracycline (nh
ph nữ mang thai hay tr nh )
- Có th dùng cho tr em
Erythromycin:
- P. acnes kháng nhi u
- Có th dùng cho tr em
3.3. TMP/SMX và trimethoprim
- Lựa ch n 2, ch nên s d ng trong tr ng h p không dung n p tetracycline ho c
macrolide.
- Có th dùng cho tr em (trên 2 tháng tuổi)
3.4. Các nhóm kháng sinh khác
- H n ch s d ng vì thi u b ng ch ng lâm sàng

Khuy n cáo
- Ch nên dùng kháng sinh u ng trong tr ng h p m n trung bình hay n ng ho c không
đáp ng v i thu c thoa t i ch .
- Không khuy n cáo s d ng kháng sinh đ n tr li u: K t h p v i benzoyl peroxide ho c
retinoid thoa.
- Kháng sinh u ng ch nên dùng trong th i gian ng n nh t có th (t t nh t kho ng 3
tháng).
- Đánh giá l i sau 3 tháng đ h n ch hi n t ng kháng thu c.
4. ĐI U TR B NG THU C TRÁNH THAI K T H P
- Viên tránh thai k t h p estrogen/progestin đ c FDA ch p thu n trong đi u tr m n
tr ng cá bao g m:
+ Ethinyl estradiol/norgestimate
+ Ethinyl estradiol/norethindrone acetate/ferrous fumarate
+ Ethinyl estradiol/drospirenone
+ Ethinyl estradiol/drospirenone/levomefolate
- Bên c nh vi c ng a thai, thu c còn có tác d ng khác:
+ Gi m m n tr ng cá do hi u ng kháng androgen
+ Đi u hòa kinh nguy t
+ Gi m rong kinh gây thi u máu
+ Gi m hình thành b u lành bu ng tr ng
+ Gi m nguy c ung th đ i trực tràng, bu ng tr ng, n i m c t cung
- Xem xét đi u tr : Có th s d ng viên thu c tránh thai k t h p (đ n tr hay ph i h p
thu c khác) trên b nh nhân nữ, m n tr ng cá trung bình – n ng.
+ Không đáp đi u tr thông th ng
+ Có d u hi u liên quan n i ti t (bùng phát tr c kỳ kinh hay r m lông)
+ Có tri u ch ng c ng androgen (dựa trên lâm sàng hay c n lâm sàng)
+ Rong kinh (c n k t h p đi u tr s m)
- Không dùng thu c tránh thai k t h p trong 2 năm đ u tiên sau hành kinh và trên b nh
nhân d i 14 tuổi.

5. ĐI U TR B NG ISOTRETINOIN
- Xem xét đi u tr :
+ B nh nhân ≥ 12 tuổi
+ M n c c, nang
+ M n kháng tr , gây s o hay tác đ ng tâm lý-xã h i
+ B nh nhân trong đ tuổi sinh s n ph i đ c t v n đ y đ v ph ng pháp đi u tr
b ng isotretinoin, đ ng ý s d ng bi n pháp tránh thai an toàn và ký b n th a
thu n đ ng ý đi u tr .
- Li u đi u tr :
+ Có th s d ng li u th p đ h n ch t n su t và đ n ng c a tác d ng ph .
+ Không khuy n cáo dùng li u ng t quãng
+ Kh i đ u: 0,5 mg/kg/ngày trong tháng đ u
+ Tăng lên 1,0 mg/kg/ngày khi b nh nhân đã dung n p
+ Đ t tổng li u 120 – 150 mg/kg
- Tái phát:
+ Dùng li u 1,0 mg/kg/ngày ít tái phát h n so v i li u 0,5 mg/kg/ngày
+ Tổng li u > 120 mg/kg ít tái phát h n so v i tổng li u < 120 mg/kg
+ Triglycerides:
o Ki m tra tr c đi u tr , sau 2 – 3 tu n và m i 4 tu n
o N ng đ trên 350-400 mg/dl: ki m tra l i sau 2 – 3 tu n
o N ng đ trên 700-800 mg/dl: ng ng s d ng thu c
+ Công th c máu: Ki m tra tr c đi u tr , sau 4 – 6 tu n
+ Ch c năng gan: Ki m tra tr c đi u tr , sau 4 – 6 tu n
+ Th thai n c ti u: Tr c đi u tr 4 tu n và sau đi u tr 4 tu n
- Tác d ng ph : khô da, khô m t, khô môi, ch y máu mũi, r ng tóc, tăng lipid máu, tăng
men gan thoáng qua, đau c x ng, dày x ng, gi m đ m đ khoáng x ng, gi m kh
năng nhìn đêm. Tác d ng ph trên tâm th n kinh còn đang bàn cãi nh tr m c m, gây r i,
tự sát.
- Phân lo i thai kỳ: X

6. LI U PHÁP ÁNH SÁNG XANH
- Ch đ nh:
+ Là li u pháp ph i h p.
+ M n nh (th ng tổn là s n m n m ).
- Li u trình đi u tr :
+ C ng đ ánh sáng: kho ng 40 J/cm2
+ Th i gian chi u tia: 20 – 30 phút.
+ Li u trình: 1 – 2 l n/tu n.
- L u ý: Th n tr ng khi dùng thu c gây nh y c m ánh sáng trong quá trình đi u tr b ng
ánh sáng xanh.
7. ĐI U TR GI M TI T BÃ NH N
-K m
- L-cysteine
TÀI LI U THAM KH O
1. Alexander Nast et al (2016), “S3-Guideline for the Treatment of Acne”, J Eur
Acad Dermatol Venereol, 26 Suppl 1, pp:1-29
2. Andrea L. Zaenglein, Arun L. Pathy (2016), “Guidelines of care for the
management of acne vulgaris”,Journal of the American Academy of Dermatology
74, pp: 945-73.
3. Lambeth and Southwark Joint Prescribing Committee (2016), “Guidelines for the
Management of Acne”, NHS Lambeth CCG and NHS Southwark
CCG(http://www.lambethccg.nhs.uk/news-and-publications/meeting-
papers/lambeth-borough-prescribing-committee)
4. Thomas P. Habif (2016), “Acne, Rosacea, and Related Disorders”,Clinical
Dermatology: A Color Guide to Diagnosis and Therapy. Sixth Edition, pp: 218-
253.
5. Yuka Asai et al (2015), “Management of acne: Canadian clinical practice
guideline”Canadian Medical Association Journal 188, pp. 118-126.

H NG D N ĐI U TR M N TR NG CÁ (*)
PHÂN
M nc i NH TRUNG BÌNH N NG
LO I
M n đầu đen, Sẩn m n m nhẹ - trung Sẩn m n m nặng C c nặng, b c, nang
(2016)
trắng bình C c trung bình
Retinoid (t) KS (u) k t h p
ho c BPO + KS (t) ho c BPO + KS (t) ho c
BPO (t) ho c BPO + Ret (t) ho c BPO + Ret (t)
L a ch n 1 Isotretinoin
Azelaic acid BPO + Ret + KS (t) ho c
(t) BPO + Ret + KS
(t)
Đổi nhóm (t) Đổi nhóm ph i h p (t) Đổi KS khác (u) KS (u) k t h p
ho c Ho c k t h p Ho c thay th BPO + KS (t) ho c
L a ch n 2 Isotretinoin (u) BPO + Ret (t) ho c
Retinoid + KS (u)
BPO (t) BPO + Ret + KS (t)
K th p K th p
L a ch n Tránh thai (u) Tránh thai (u) ho c
(n ) ho c Spironolactone (u)
Spironolactone (u)
Ánh sáng xanh
Li u trình: 1 – 2 l n/tu n
H tr Li u: 40 J/cm2 trong 20
– 30 phút.
Duy trì Azelaic acid (t) ho c Retinoid (t) BPO + Adapalene (t)
Duy trì (n ) Ti p t c thu c ng a thai (u)
GHI CHÚ:
Thu c thoa đ n Thu c thoa KS: Thu c thoa M t s ch viết tắt:
ch t: - Clindamycin ph i h p: - Adap: Adapalene
- BPO - Erythromycin - Adap-KS - Ret: Retinoids
- Adapalene - Tetracycline - BPO-Ret - BPO: Benzoyl peroxide
- Tretinoin - Metronidazole - BPO-KS
- Isotretinoin - Dapsone - Ret-KS - KS: Kháng sinh
- Tazarotene Thu c thoa - ST: sang th ng
- Azelaic acid ph i h p: - Thu c khoa không KS: thu c thoa không
- Salicylic acid (không ch a ch a thành ph n kháng sinh
- L u huỳnh KS) - (t): thoa
BPO-Ret - (u): u ng
(*) Tài liệu l u hành n i b bệnh viện Da Liễu TP.HCM nĕm 2016

TR NG CÁ Đ
(ROSACEA)
1. Đ I C NG
Tr ng cá đ là b nh da mãn tính do r i lo n đ n v nang lông tuy n bã m tđ c
tr ng b i đ b ng m t (flushing), h ng ban giãn m ch th ng g p vùng l i c a m t
(trán, mũi, má, c m). Các tri u ch ng đi kèm g m s n, m n m , có th có c m giác châm
chích, rát b ng, phù, phì đ i tuy n bã và x hóa.
Nguyên nhân sinh b nh ch a rõ. Có tác gi cho r ng kh i đ u là tổn th ng mô liên
k t l p bì ch y u do b c x m t tr i gây r i lo n ch c năng m ch máu vùng m t d n
đ n tổn th ng n i mô m ch máu, tăng tính th m, phù và viêm. Nhi u gi thuy t v
nguyên nhân sinh b nh:
+ Giãn m ch vùng m t
+ Các y u t th n kinh
+ R i lo n ch c năng l p th ng bì
+ R i lo n các thành ph n hay c u trúc mô liên k t bì, các ph n c a ch t n n, c u
trúc nang lông tuy n bã.
+ Vai trò c a Demodex folliculorum và Demodex brevis, Helicobacter pylori
+ Tia cực tím
3. Y U T KH I PHÁT
- Nhi t đ nóng ho c l nh
- Ánh n ng m t tr i
- Gió
- Th c u ng nóng, r u
- Th c ăn có nhi u gia v
- Stress
- Các thu c giãn m ch
- Mỹ ph m hay thu c bôi t i ch
- Mãn kinh

4. CH N ĐOÁN
4.1. D ch t h c
B nh g p nữ nhi u h n nam (3:1), tuy nhiên bi n ch ng phì đ i tuy n bã th ng
g p nam. B nh th ng kh i phát sau 30 tuổi, cũng có th g p tr em, thanh thi u niên
và ng i tr .
4.2. Lâm sàng:
Tri u ch ng đ u tiên th ng g p là tình tr ng đ b ng m t, h ng ban, c m giác b ng
rát và châm chích, giãn m ch, tr h n s xu t hi n s n, m n m , đ c bi t không có c i
m n. Các tri u ch ng th ng t p trung vùng giữa m t (trán, mũi, c m, má). Khi b nh
ti n tri n da s dày lên do phù, tăng s n các tuy n và x hóa d n đ n tình tr ng bi n d ng
c a mũi, trán, mi m t, tai, c m.
4.2.1. Tiêu chu n ch n đoán
Có ít nh t 1 tri u ch ng tiên phát và 1 tri u ch ng th phát.
- Tri u ch ng tiên phát:
+ H ng ban/đ b ng m t thoáng qua hay dai d ng
+ S n, m n m
+ Giãn m ch m t
- Tri u ch ng th phát:
+ B ng rát, châm chích
+ M ng đ h i g cao có hay không có tróc v y
+ Da khô/tróc v y
+ Phù m t dai d ng
4.2.2. Các giai đo n c a b nh
- Giai đo n s m:
+ Đ b ng m t t ng ph n
+ Giãn m ch nh
+ Phù thoáng qua
- Giai đo n ti n tri n:
+ S n
+ M nm
+ Phù dai d ng
+ Giãn m ch nhi u
- Giai đo n mu n: xu t hi n phì đ i tuy n bã, x hóa (nang lông giãn, da dày tăng sinh
mô m m)
+ Mũi s t (rhinophyma): th ng g p nh t
+ C m (gnathophyma): s ng phù vùng c m
+ Trán (metophyma): s ng phù gi ng nh đ n n m trán
+ Tai (otophyma); s ng phù d ng bông c i tai
+ Mi m t (blepharophyma): s ng phù mi m t
4.2.3. Các d ng lâm sàng
- D ng h ng ban giãn m ch (erythematotelangiectatic):
+ H ng ban giữa m t dai d ng
+ Đ b ng m t
+ Giãn m ch
+ Da nh y c m
- D ng s n m n m (papulopustular):
+ H ng ban vùng giữa m t
+ S n
+ M nm
+ Có th ch ng l p v i các d ng khác
- D ng tăng sinh tuy n bã:
+ Da dày, nổi n t c c
+ L chân lông to
+ Có th nh h ng đ n mũi, c m, trán, tai, mi m t
+ S m m, gi ng nh cao su
- D ng tổn th ng m t: ng a/rát, sung huy t k t m c, viêm mi m t, ch p, tổn th ng giác
m c có th g p trong tr ng h p n ng. Đ tr m tr ng m t không liên quan đ n đ n ng
da
4.3. C n lâm sàng
- C y vi trùng: đ lo i tr nhi m S.aureus. C o v y da tìm sự hi n di n c a Demodex
folliculorum

- Gi i ph u b nh: Không đ c hi u, viêm quanh nang lông, viêm quanh mao m ch t o
thành các nang d ng lao. Sau đó s có tăng sinh mô liên k t, tăng sinh tuy n bã t o u h t
d ng bi u mô
5. ĐI U TR
- Chăm sóc da đúng ph ng pháp
- H n ch ho c lo i b các y u t thúc đ y
- Đi u tr t i ch
- Đi u tr toàn thân
- Laser hay ph u thu t

5.2. Đi u tr c th
Tiêu chu n ch n đoán ≥ 1 tri u ch ng tiên phát ≥ 1 tri u ch ng th phát
+ H ng ban/đ b ng m t + B ng rát, châm chích
+ S n, m n m + Tróc v y
+ Dãn m ch vùng giữa m t + Da khô
+ Phù
TR NG CÁ Đ
(Các d ng lâm sàng)
H NG BAN DÃN S N, M N M D NG TĔNG D NG T N

M CH (H ng ban giữa m t, s n SINH TUY N BÃ TH NG M T
(H ng ban giữa m t, m nm ) (Da dày, n t c c, l (Ng a, rát, sung
đ b ng m t, dãn chân lông to, mũi cà) huy t k t m c,
m ch, da nh y c m) viêm mí, ch p, tổn
th ng giác m c)
+ Đi u tr t i ch
- Metronidazole gel (A),
crème 1-2 l n/ngày
- Acide Azelaic (A)
- Dung d ch l u huỳnh
5% 1-2 l n/ngày - Isotretinoin li u - V sinh m t và
- Chăm sóc da - Erythromycin 2% 2 trung bình đ n cao nh n c m t
- Tránh n ng l n/ngày (C) - Ph u thu t, laser nhân t o
- Đi u tr t i chổ: - Clindamycin lotion 1% Co2 - Fusidic Acid
Metronidazole gel, 1-2 l n/ngày (C) ho c
Azelaic acid - Benzoyl peroxide 5% Metronidazole
- Laser/IPL: dãn 1l n/ngày (A) thoa ngoài da
m ch + Đi u tr toàn thân: (6- - Cyclosporin
12 tu n) 0,5% nhũ d ch
- Doxycycline 50-100mg nh m t
1-2 l n/ngày (A) - Kháng sinh toàn
- Minocycline 50-100mg thân
2l n/ngày (A)
- Tetracycline 250-
500mg 2 l n/ngày (A)
- Erythromycine 250-
500mg 2 l n/ngày (C)
- Azithromycine 250-
500mg (5-10mg/kg) 3
ngày trong 1 tu n (B)
- Metronidazole 250mg
1-2 l n/ngày
- Isotretinoin 10-
40mg/ngày li u th p đ n
trung bình

5.3. H ng d n chĕm sóc da
- R a m t b ng n c m b ng ch t t y r a d u nh không ch a xà phòng có đ pH cân
b ng, massage nh nhàng.
- Dùng kem ch ng n ng ch ng tia UVA và UVB v i SPF ≥ 15.
- Dùng ch t giữ m.
- Tránh dùng ch t làm se l chân lông, toner, ch t t y t bào ch t.
- Tránh dùng mỹ ph m ch a c n, b c hà, cam th o ho c có mùi th m.
- Tránh dùng mỹ ph m khó tan trong n c, khó t y r a.
- Tránh l t da b ng hóa ch t hay các ti n trình siêu mài mòn.
B nh m n tính có th gây phì đ i các tuy n, tăng s n mô làm da dày, nổi n t c c bi u
hi n b ng các tăng sinh tuy n bã th ng g p nam gi i, hi m khi nữ. Có báo cáo cho
r ng rhinophyma di n ti n thành carcinoma t bào đáy nh ng ch a có đ b ng ch ng.
- Gi i thích v b nh và di n ti n m n tính, lành tính.
- H n ch các y u t kh i phát và thúc đ y.
- T m quan tr ng c a vi c tránh n ng và dùng kem ch ng n ng.
- T m quan tr ng c a vi c tuân th đi u tr .
TÀI LI U THAM KH O
1. Frank C.Powel, Síona Ní Raghallaigh (2012),"Rosacea and related disorders",
Dermatology, vol 1, 3rd edition, Elsevier Saunders, pp.561-569.
2. Michele T.Pelle (2012), "Rosacea", Fitzpatrick's Dermatology in general
medicine, 8th edition, Mc Graw-Hill Companies, pp. 918-925.
3. Peter C.Schalock (2007), “Rosacea and perioral (Periorificial) Dermatitis”,
Manual of Dermatologic therapeutics, 7th edition, Lippincott William and
Wilkins, pp.174-179.
4. J. Berch Jones (2010), “Rosacea, Perioral Dermatitis and Similar Dermatoses,
Flushing and Flushing Syndrome”,Rook’s Textbook of Dermatology, 8th edition,
Wiley – Blackwell, chapter 43.1-9

VIÊM NANG LÔNG
(FOLLICULITIS)
1. Đ I C NG
Viêm nang lông là tình tr ng viêm c a đ n v nang lông gây ra do nhi m trùng, d ng
hóa ch t hay ch n th ng v t lý. Tình tr ng nhi m trùng có th x y ra nông hay sâu
đ n v nang lông.
S. aureus là nguyên nhân th ng g p nh t c a viêm nang lông. Th nh tho ng, viêm
nang lông do vi khu n Gr(-) cũng có th g p b nh nhân m n tr ng cá đi u tr lâu ngày
v i kháng sinh. Ngoài ra, m t s tr ng h p viêm nang lông do vi n m.
3. Y U T NGUY C
- Sự t c ngh n, m t và tăng ti t m hôi c a da.
- T y lông b ng dao c o hay waxing, s d ng corticoid thoa.
- Th i ti t nóng và m.
- Chàm th t ng
- Ti u đ ng.
4. CH N ĐOÁN
4.1. D ch t h c
-G p nam nhi u h n nữ.
- M i ch ng t c, th ng g p h n ng i Mỹ - Phi.
4.2. Lâm sàng
- Viêm nang lông do vi khu n staphylococcus là d ng th ng g p c a viêm nang lông
nhi m trùng.
- Các d ng lâm sàng:
+ Viêm nang lông nông (ch c Bockhart): m n m nh , 1-4mm hay những m ng
đóng mài trên n n h ng ban , d v , hình vòm xu t hi n n i s i lông nhô lên,
th ng da đ u c a tr em và vùng râu, nách, chi và mông ng i l n. Các tổn
th ng th ng t l i và lành không đ l i s o.
+ Viêm nang lông sâu: viêm nang râu: là những s n h ng ban to, căng, trung tâm có
m n m , th nh tho ng h p l i thành m ng có m hay đóng mài. Tổn th ng có th
ng a và nh y c m. N u không đi u tr , tổn th ng tr nên sâu h n và mãn tính.

Trong tr ng h p nhi m n m, s i lông th ng b đ t và có những n t h t có m
và th ng không đau.
4.3. C n lâm sàng
Nhu m gram và c y vi khu n có th giúp ích đ xác đ nh tác nhân gây b nh, đ c
bi t trong những tr ng h p n ng, tái phát hay kháng tr .
5. ĐI U TR
- Làm gi m s l ng vi khu n trên da.
- Chăm sóc da tay và thân mình v i n c và xà bông di t khu n là c n thi t.
- Đi u tr kháng sinh
5.2. Đi u tr c th
- V i những tổn th ng nông, khu trú s d ng các thu c kháng sinh thoa nh mupirocin
2% hay clindamycin trong 7-10 ngày.
- Dùng mupirocin đ lo i tr S. aureus vùng l mũi, xà phòng tinh d u trà đ v sinh
thân th .
- Povidone-iodine, acetic acid hay gentamicin cho P. aeruginosa.
- Kem Permethrine cho Demodex spp.
- Kem hay gel metronidazole cho demodex spp.
- Corticosteroid cho viêm nang lông b ch c u ái toan.
- Tacrolimus cho viêm nang lông b ch c u ái toan.
- Các ch n lựa đi u tr : kháng sinh nhóm -lactam, macrolide và lincosamides
(clindamycin).
+ Amoxicillin + clavulanic acid 25mg/kg 3 l n/ngày
+ Dicloxacilline 25-50mg/kg/ngày
+ Cephalexin 250-500mg 4 l n/ngày
+ Azithromycin 500mg ngày đ u, 250mg trong 4 ngày ti p theo
+ Clindamycin 15mg/kg/ngày chia làm 3 l n
+ Erythromycin 250-500mg 4 l n/ngày
M c dù viêm nang lông có liên quan đ n Pseudomonas th ng tự gi i h n,
ciprofloxacin có th đ c lựa ch n trong các tr ng h p n ng.
- M t s tác nhân khác:
Thu c Tác nhân M c đ ch ng c
Itraconazole Pityrosporum spp. C
Ivermectin hay Demodex spp.
D
metronidazole
Indomethacin hay Viêm nang lông b ch c u ái toan
B
cyclosporine
Tetracycline Viêm nang lông do thu c c ch EGFR B
5.3. B c thang đi u tr
- Đi u tr hàng th nh t:
+ V sinh vùng da b nh h ng hàng ngày v i dung d ch có tính kháng khu n.
Tránh các thu c bôi d ng m có tính bít t c.
+ Kháng sinh thoa t i ch 2 l n/ngày vùng da b nh h ng, s d ng fusidic acid,
mupirocin hay kem clindamycin 2%.
- Đi u tr hàng th hai:
+ Flucloxacilllin
+ Cloxacillin, Oxacillin
+ Clindamycin
+ Cephalexin
- Đi u tr hàng th ba:
+ Tetracyclines
+ Erythromycin
V n đ c n l u ý là sự lan r ng c a vi khu n ra mô xung quanh và sự tái phát.
7. PHÒNG NG A (GIÁO D C S C KH E)
- Lo i b y u t thu n l i (đổ m hôi, ch n th ng, c xát…).
- Đi u tr b nh ph i h p (ti u đ ng, gi m mi n d ch…).
- Thực hi n v sinh đúng cách vùng da b nh, d ng c cá nhân.
- C t ng n râu b ng kéo, thay dao c o, tri t lông vĩnh vi n n u tái phát nhi u l n hay th t
b i v i tr li u thông th ng.

- V i những b nh nhân b viêm nang lông do staphylococcus tái phát và những ng i ti p
xúc g n, thoa mupirocin 2% 2 l n/ngày vào l mũi trong 5-10 ngày có th giúp lo i tr S.
aureus.
TÀI LI U THAM KH O
1. Christian R Millett, Analisa V Halpern, Warren R Heymann (2012) “Bacterial
diseases”, Dermatology, Bolognia 2nd edition, Elsevier Limited, section 12,
chapter 74, pp. 1076-1106
2. Maricarr Pamela M. Lacuesta, Robert G. Phelps (2014), “Folliculitis”, Treatment
of skin diseases 4th, 83: 260-262.
3. Noah Craft (2012), “General considerations of bacterial diseases”, Fitzpatrick’s
4. Noah Craft (2012), “Superficial cutaneous infections and pyodermas”,
2128-2147.
5. Roderick J. Hay và Rachael Morris-Jones (2016), “Bacterial infection”, Rook’s
Textbook of Dermatology, part 3, chapter 26, 26.21.

CH NG 5: B NH MÔ
LIÊN K T

LUPUS Đ DA
(CUTANEOUS LUPUS ERYTHEMATOSUS)
1. Đ I C NG
Đây là b nh mô liên k t tự mi n th ng g p nh t.
Lâm sàng đa d ng v i di n ti n và tiên l ng thay đổi.
Tổn th ng da g p trong 75-80% b nh nhân lupus đ .
Tổn th ng da đ c chia thành 2 nhóm: tổn th ng da đ c hi u lupus và tổn th ng
da không đ c hi u lupus dựa vào hình thái c a tổn th ng và hình nh mô h c đ c tr ng.
Tổn th ng da đ c hi u lupus g m 3 th : lupus đ da c p, lupus đ da bán c p và
lupus đ da m n tính.
2. LUPUS Đ DA M N TÍNH (CCLE)
2.1. Lupus đ d ng đƿa (DLE)
2.1.1. D ch t
- D ng th ng g p nh t trong lupus đ da m n tính.
- Nữ : Nam = 3:1.
- Tuổi th ng g p: 30-40 tuổi.
- Nh y c m ánh sáng: 70%.
2.1.2. Lâm sàng
- Có 2 d ng: khu trú vùng đ u – m t – cổ (70%) và lan t a xu ng vùng d i cổ (30%).

- Tổn th ng da: M ng h ng ban d ng đĩa v i tăng s ng nang lông dính ch c và nh y
đau. B tổn th ng ho t đ ng v i h ng ban và tăng s c t . S o teo trung tâm và gi m
s c t (n u da đ u gây r ng tóc có s o).
- 15-25% lupus đ d ng đĩa là bi u hi n trong b nh lupus đ h th ng.
2.1.3. C n lâm sàng
- Mô h c: tăng s ng, trực s ng, nang lông dãn n ch a đ y keratin, thoái hóa l ng màng
đáy và thâm nhi m nhi u t bào đ n nhân quanh m ch máu và nang lông l p bì.
- Lupus band test: 90% (+) t i tổn th ng da (v i IgG, IgM và C3).
- Kháng th khángnhân: 35% (+) v i hi u giá th p, 5% (+) v i hi u giá cao.
- Anti-dsDNA: hi m (+).
2.1.4. D u hi u giúp ch n đoán
- H ng ban d ng đĩa v i nút s ng nang lông.

- V trí vùng ph i bày ánh sáng (m t, da đ u và tai).
- Hình nh mô h c đ c tr ng.
- Di n ti n thành s o teo và thay đổi s c t .
- Lupus band test d ng tính vùng tổn th ng da.
2.1.5. Di n ti n
- 5-20 % ti n tri n thành SLE.

- Có th phát tri n thành ung th t bào gai trên các tổn th ng s o teo.
2.2. Viêm mô m lupus (lupus đ sâu: LEP)
2.2.1. D ch t
- Nữ : Nam = 3-4:1.
- Tuổi th ng g p: tuổi trung niên (30-60).
2.2.2. Lâm sàng
- Tổn th ng da: M ng, c c d i da sau đó dính v i da bên trên. B m t tổn th ng viêm
đ , bình th ng ho c k t h p lupus đ d ng đĩa (70%).
- V trí th ng g p: m t, vai, cánh tay (c delta), ngực, mông, đùi.
- Có th canxi hóa ho c loét.
- Lành đ l i s o teo do teo mô m sâu.
- 35-50 % b nh nhân lupus đ sâu có hi n di n tiêu chu n ch n đoán lupus đ h th ng.
- 2-10% lupus đ sâu là bi u hi n c a lupus đ h th ng.
2.2.3. C n lâm sàng
- Mô h c: viêm mô m thùy thâm nhi m t bào lympho v i ho i t hyalin mô m , nang
d ng lympho, b i nhân t bào lympho và không có viêm m ch.
- Lupus band test: 70% (+) tổn th ng da (v i IgG, IgM và C3).
- Kháng th khángnhân: 75% (+).
- Anti-dsDNA: hi m khi (+).
2.2.4. D u hi u giúp ch n đoán
- Nhi u c c d i da m t, vai, tay, đùi và mông; v i đa s nữ.
- Di n ti n kéo dài và hay tái phát.
- Hình nh mô h c đ c tr ng.
- Lupus band test d ng tính vùng tổn th ng da.

2.2.5. Di n ti n
- 10-40% ti n tri n thành lupus đ h th ng.

- M n tính hay tái phát.Lành đ l i s o teo.
3. LUPUS Đ DA BÁN C P (SCLE)
3.1. D ch t
- D ng b nh t ng đ i lành tính v i đ n ng trung gian giữa lupus đ da c p và lupus đ
da m n tính.
- Nữ : Nam =3-4:1.
- Tuổi th ng g p: 30-40 tuổi.
- Liên quan đ n gen: HLA-A1, -B8, -DR3.
- D ng nh y c m ánh sáng nh t (70-90%).
3.2. Lâm sàng
- Tổn th ng da: 2 d ng
- D ng v y n n (42%): s n, m ng h ng ban tróc v y gi ng v y n n.
- D ng vòng (39%): m ng h ng ban hình vòng ho c b u d c v i v y b và lành trung
tâm.
- Ph i h p: 2 d ng trên (16%).
- V trí: vùng ph i bày ánh sáng, ch y u: m t du i chi, ngực, vai, và l ng. Ít khi m t.
- Lành không đ l i s o, có th giãn m ch và thay đổi s c t : tăng ho c gi m s c t
(th ng là gi m s c t gi ng b ch bi n) có th có m n n c, đóng mài b ho t đ ng
c a tổn th ng da trong d ng vòng.
- 12 % lupus da bán c p có bi u hi n lupus đ d ng đĩa đi kèm.
- 50% lupus da bán c p có ≥ 4/11 tiêu chu n ch n đoán lupus đ h th ng.
- Bi u hi n da không đ c hi u đi kèm: r ng tóc không s o, giãn m ch quanh móng, hi n
t ng Raynaud, livedo, viêm m ch.
- Tri u ch ng toàn thân nh : đau c , đau kh p.
- M t s thu c (hydrochlorothiazide, terbinafine, c ch men chuy n, c ch canxi) có
th gây kh i phát ho c làm n ng thêm b nh.
3.3. C n lâm sàng
- Mô h c: gi ng luspus đ d ng đĩa, trong đó thoái hóa l ng màng đáy và phù mô bì
nhi u h n nh ng tăng s ng, nút s ng nang lông và thâm nhi m viêm ít h n.
- Lupus band test: 86% (+) tổn th ng da (v i IgG, IgM và IgA).
- Kháng th kháng nhân: 60-80% (+).
- Anti-dsDNA, anti-Sm, anti-U1RNP: kho ng 10% (+).
- Anti-Ro: 75-90% (+), anti-La: 30-50% (+), RF: 30% (+).
3.4. D u hi u giúp ch n đoán
- Tổn th ng đ c tr ng phân b đi n hình vùng ph i bày ánh sáng nh ng ít m t
- R t nh y c m ánh sáng
- Liên quan m t s thu c (thiazide, terbinafine,…)
- Anti-Ro d ng tính
- Lupus band test d ng tính vùng tổn th ng da
- Liên quan m nh v i HLA-A1, -B8, -DR3
3.5. Di n ti n
- 10-15% ti n tri n thành lupus đ h th ng
- Lành không đ l i s o
- R i lo n s c t : tăng ho c gi m s c t , th ng là gi m s c t gi ng b ch bi n
4. LUPUS Đ DA C P (ACLE)
4.1. D ch t
- H u nh ch g p b nh nhân lupus đ h th ng
- Nữ : Nam = 6:1
- Tuổi th ng g p: 20-40 tuổi
4.2. Lâm sàng
- D ng khu trú: H ng ban cánh b m
- Th ng là bi u hi n đ u tiên c a lupus đ h th ng: có th xu t hi n tr c b nh h
th ng t vài tu n đ n nhi u tháng ho c xu t hi n trong đ t c p c a b nh.
- 20-60% trong lupus đ h th ng.
- 15% trong lupus đ da bán c p
- H ng ban ± v y m n, v i b rõ, đ u, 2 má b t c u qua mũi, không có n p má mũi
- Lành không đ l i s o, ch đ l i dát tăng s c t sau viêm t m th i
- D ng lan t a: phát ban dát s n toàn thân
- Ít g p, 5-10% trong lupus đ h th ng
- Th ng xu t hi n đ ng th i v i đ t c p c a b nh h th ng
- V trí toàn thân, nh ng th ng trên th t l ng

- Dát, s n h ng ban ± xu t huy t kh p ng i, lòng bàn tay, lòng bàn chân, m t l ng
kh p liên đ t ngón tay.
- Th ng ng a
- Có th có h ng ban, tr t và loét nông kh u cái c ng > l i và ni m m c má (7-45%)
v i đ t c p c a b nh.
4.3. C n lâm sàng
- Mô h c: th ng bì teo, thoái hóa l ng màng đáy, phù mô bì và thâm nhi m t bào
lymphohistiocyte quanh m ch l p bì nông.
- Lupus band test: (+) cao da lành không ti p xúc n ng (v i IgG ho c IgG k t h p v i
các Ig khác).
- Kháng th kháng nhân: > 80% (+).
- Anti-dsDNA: 40-90% (+)
- Anti-Sm: 10-30% (+)
- Anti-Ro: 75-90% (+), anti-La: 30-50% (+)
4.4. D u hi u giúp ch n đoán
- H ng ban cánh b m ho c phát ban dát s n toàn thân

- Nh y c m ánh sáng
- Loét mi ng (trong d ng phát ban dát s n toàn thân)
- Tổn th ng h th ng đi kèm (đau kh p, thi u máu, gi m b ch c u, viêm thanh m c,
viêm th n và b nh th n kinh trung ng)
- Lupus band test (+) da lành không ti p xúc n ng
- ANA (+) > 80%
- Anti-dsDNA (+), anti-Sm (+), anti-Ro (+), anti-La (+)
4.5. Di n ti n
- Liên quan m t thi t v i lupus đ h th ng

- Tổn th ng da lành không đ l i s o
- Tăng s c t sau viêm t m th i
5. LUPUS Đ H TH NG (SLE)
5.1. Lâm sàng
- Sang th ng hi n di n vài tu n (d ng c p), vài tháng (d ng mãn).
- Ánh sáng m t tr i có th làm n ng LE h th ng (36%).

- Sang th ng da ng a, b ng rát.
- M t m i (100%), s t (100%).
- Đau kh p ho c viêm kh p, đau b ng, tri u ch ng h th n kinh trung ng.
- Sang th ng da:
- H ng ban cánh b m.
- Toàn thân: S n h ng ban r i r c ho c sang th ng d ng mày đay m t, m t l ng c a
bàn tay, cánh tay, vùng V cổ.
- D u hi u khác: Bóng n c, H ng ban lòng bàn tay, h ng ban d ng đĩa, giãn m ch n p
móng, vi huy t kh i, h ng ban, phù vùng da quanh móng. Ban xu t huy t s đ c (viêm
m ch) chi d i. Sang th ng d ng mày đay v i xu t huy t (viêm m ch mày đay).
- Tóc: R ng tóc lan t a ho c sang th ng d ng đĩa t i m ng r ng tóc.
- Niêm m c: Loét kh u cái (80%), niêm m c mi ng, n u răng.
- V trí ch n l c: T i ch ho c toàn thân, th ng vùng ph i bày ánh sáng.
- Tri u ch ng h th ng.
5.2. C n lâm sàng
- Mô h c da: Teo th ng bì, thoái hóa h c ch n i bì-th ng bì, phù và thâm nhi m h ch
lympho l p bì, thoái hóa s i mô liên k t và thành m ch máu.
- Mi n d ch huỳnh quang da: lupus band test có l ng đ ng ch t mi n d ch hình c u ho c
h t d c theo b n i bì-th ng bì. D ng tính 90% t i sang th ng da.
- Huy t thanh h c: ANA d ng tính (>95%), anti-dsDNA, anti-Sm, anti-RNP đi n hình
cho lupus đ h th ng, n ng đ bổ th th p (đ c bi t liên quan v i b nh th n). Kháng th
kháng cardiolipin (lupus do thu c ch ng co gi t), anti-SSA th p.
- Huy t h c: Thi u máu, gi m b ch c u, gi m lympho, gi m ti u c u, t c đ l ng máu
cao.
- Tổng phân tích n c ti u: đ m ni u, tr ni u.
5.3. Ch n đoán
Ch n đoán dựa vào m t trong hai tiêu chu n sau:
5.3.1. Tiêu chu n ACR 1997 (American College of Rheumatology)
Tiêu chu n Đ nh nghƿa
1.H ng ban cánh H ng ban c đ nh, ph ng ho c g , v t qua cánh mũi, không có rãnh mũi má
b m

2.H ng ban d ng M ng h ng ban v i v y s ng dính và nút s ng quanh nang lông, có th có s o
đĩa teo trên sang th ng cũ
3.Nh y c m ánh Phát ban da do ph n ng b t th ng v i ánh n ng m t tr i, do b nh nhân khai
sáng trong b nh s ho c bác sĩ quan sát th y
4.Loét mi ng Loét mi ng ho c h u h ng, th ng không đau, bác sĩ khám
5.Viêm kh p Tổn th ng 2 hay nhi u kh p ngo i vi, đ c tr ng b i sự căng, s ng, tràn d ch

không ho i t
6. Viêm đa màng 1.Viêm màng phổi - ti n căn đau màng phổi và ti ng c màng phổi đ c khám
b i bác sĩ ho c b ng ch ng tràn d ch màng phổi.
Ho c
2.Viêm ngo i tâm m c- b ng ch ng trên đi n tâm đ (electrocardigram- ECG)
ho c ti ng c ho c tràn d ch ngo i tâm m c
7.Tổn th ng th n 1.Ti u đ m kéo dài >0.5grams/ngày ho c >3+ n u không đ nh l ng
Ho c
2. Đ m t bào-h ng c u, hemoglobin, b ch c u h t, ng ho c h n h p
8.Tổn th ng th n 1. Đ ng kinh - lo i tr tác đ ng do thu c ho c r i lo n chuy n hóa; ví d : ure
kinh ni u, nhi m ceton acid, r i lo n đi n gi i
Ho c
2.R i lo n tâm th n- lo i tr tác đ ng do thu c ho c r i lo n chuy n hóa; ví d :
ure ni u, nhi m ceton acid, r i lo n đi n gi i
9.R i lo n huy t 1.Thi u máu tán huy t- có t bào l i
h c Ho c
2.Gi m b ch c u < 4000/mm3, >=2 l n
Ho c
3.Gi m t bào lympho < 1500/mm3, >=2 l n
Ho c
4.Gi m ti u c u <100 000/ mm3 khi lo i tr nguyên nhân do thu c
10.B t th ng 1.Anti-DNA: kháng th kháng DNA có hi u giá b t th ng
mi n d ch Ho c
2.Anti-Sm: Hi n di n kháng th kháng kháng nguyên nhân Sm
Ho c
3.Kháng th kháng phospholipid d ng tính tìm th y trong:
N ng đ huy t thanh anticardiolipin antibodies IgM và IgG b t th ng
K t qu lupus anticoagulant d ng tính b ng ph ng pháp chu n
K t qu d ng tính gi ít nh t 6 tháng đ c ch ng thực b ng ph ng pháp
b t đ ng Treponema pallidum ho c xét nghi m h p thu kháng th treponema
huỳnh quang (fluorescent treponemal antibody absorption test-FTAAT)
11. Kháng th Hi u giá kháng th kháng nhân b t th ng b ng ph ng pháp mi n d ch huỳnh
kháng nhân d ng quang ho c xét nghi m t ng đ ng b t kỳ th i đi m nào và khi không dùng
tính thu c
Ch n đoán lupus đ h th ng khi đ t đ c ≥ 4 /11 tiêu chu n

5.3.2. Tiêu chu n SLICC (Systemic Lupus International Collaborating
Clinics)
Tiêu chuẩn lâm sàng:
+ Lupus đ da c p và lupus đ da bán c p
+ Lupus đ da m n tính
+ Loét mi ng ho c loét mũi
+ R ng tóc không s o
+ Viêm kh p
+ Viêm thanh m c
+ Tổn th ng th n
+ Th n kinh
+ Thi u máu tán huy t
+ Gi m b ch c u < 4000/mm3 ho c gi m t bào lympho < 1000/mm3
+ Gi m ti u c u < 100.000/mm3
Tiêu chuẩn miễn d ch:
+ ANA
+ Anti-dsDNA
+ Anti-Sm
+ Anti-phospholipid
+ Bổ th th p: C3, C4,C50
+ Test Coombs trực ti p d ng tính và không có thi u máu tán huy t
Ch n đoán lupus đ h th ng: ≥ 4 tiêu chu n trong đó ít nh t có 1 tiêu chu n lâm sàng
và 1 tiêu chu n mi n d ch. Ho c viêm th n lupus đ c xác đ nh b ng sinh thi t th n k t
h p v i ANA ho c anti-dsDNA d ng tính.
6. ĐI U TR LUPUS Đ DA
6.1. M c đích đi u tr
- Làm ng ng quá trình viêm và lành tổn th ng da.
- Gi m lan r ng c a tổn th ng.
- H n ch xu t hi n tổn th ng m i.
- Ngăn chuy n thành b nh h th ng

6.2. Đánh giá các tri u ch ng và d u hi u c a b nh lupus đ h th ng
- B nh s : đau kh p, s t, m t m i, nh y c m ánh sáng, đau ngực ki u màng phổi, r i lo n
tâm th n và co gi t.
- Khám lâm sàng: viêm kh p, viêm c , khó th , viêm màng phổi, viêm ngoài tim, tổn
th ng th n kinh, r i lo n tâm th n kinh.
- Công th c máu
- T c đ l ng máu
- Tổng phân tích n c ti u
- ANA và anti-dsDNA
6.3. Phòng ng a
- Tránh n ng m t tr i và các ngu n sáng nhân t o.
- Tránh s d ng thu c nh y c m ánh sáng m nh.
- Ng ng hút thu c lá (ch đ ng và th đ ng).
- Tránh các kích thích gây hi n t ng Koebner.
- Bổ sung vitamin D.
6.4.1. Corticosteroid t i ch
- Hi u qu trên sang th ng da t t c các d ng c a lupus đ da.
- Gi m nhanh các tri u ch ng đ và v y.
- Ch đi u tr trong th i gian ng n và đi u tr ng t quãng (do tác d ng ph )
- Lựa ch n d ng ch ph m và lo i corticosteroid tùy thu c vào v trí và đ n ng c a tổn
th ng da.
- Đi u tr corticosteroid băng kín có th làm tăng tác d ng hi u qu nh ng nguy c tác
d ng ph cao.
- Corticosteroid tiêm trong tổn th ng da hi u qu cao trong lupus đ d ng đĩa. Li u
l ng: 2.5-5mg/ml m t và 5-10mg/ml vùng da khác. Tiêm trong bì và nh c l i sau 4-
6 tu n.
6.4.2. c ch calcineurin
- G m: Tacrolimus 0.1% và 0.03% và Pimecrolimus 1%.
- Cũng hi u qu trong đi u tr lupus đ d ng đĩa và lupus đ da bán c p.
- Thích h p cho s d ng vùng m t.
- Có th dùng ph i h p v i corticosteroid t i ch .
6.4.3. Retinoid
- G m: Tazarotene 0.05% và tretinoin 0.025% và 0.05%
- Hi u qu trong m t s tr ng h p lupus đ d ng đĩa tăng s ng
- Lựa ch n 2 trong đi u tr lupus đ d ng đĩa không đáp ng TCS.
6.4.4. R-Salbutamol 0.5%
- H a h n nhi u hi u qu trong lupus đ d ng đĩa
- Lựa ch n 2 trong đi u tr lupus đ d ng đĩa không đáp ng TCS.
- Li u: 2 l n/ngày x 8 tu n
6.5.1. Kháng s t rét
- G m: Hydroxychloroquine diphosphate, Chloroquine sulfate và Quinacrine
hydrochloride (dành cho b nh nhân b b nh lý võng m c).
- Lựa ch n 1 trong đi u tr luspus đ da v i hi u qu 50-90%.
- Li u: Hydroxychloroquine ≤ 6.5mg/kg/ngày, Chloroquine ≤ 3.5mg/kg/ngày,
Quinacrine ≤ 100mg/ngày
- Soi đáy m t tr c khi b t đ u đi u tr và tái khám m i 12 tháng, trong 5 năm.
- Nên đ nh l ng G6PD tr c khi đi u tr kháng s t rét.
- Không đ c ph i h p Hydroxychloroquine và Chloroquine.
- Th ng có hi u qu sau 6-8 tu n.
- N u không hi u qu sau 6-8 tu n, ph i h p Hydroxychloroquine ho c Chloroquine v i
Quinacrine.
- Chloroquine th ng hi u qu h n Hydroxychloroquine, tuy nhiên có tác d ng ph trên
võng m c nhi u h n.
6.5.2. Dapson
- Lựa ch n 1 trong đi u tr lupus đ bóng n c.
- Lựa ch n 2 trong đi u tr lupus đ da (lupus đ d ng đĩa, viêm mô m lupus và lupus
đ da bán c p) không đáp ng v i kháng s t rét.
- Li u kh i đ u: 50mg/ngày và tăng li u đ n t i đa 1.5mg/kg/ngày.
- B t bu c đ nh l ng men G6PD tr c khi s d ng.
6.5.3. Retinoid
- Lựa ch n 2 trong đi u tr m t s b nh nhân lupus đ da (lupus đ d ng đĩa, viêm mô
m lupus và lupus đ da bán c p) không đáp ng v i kháng s t rét.

- Li u: Isotretinoin và Acitretin 0.2-1mg/kg/ngày.
- Hi u qu nhanh trong 2-6 tu n đ u đi u tr , nh ng d tái phát khi ng ng thu c.
- Th n tr ng: gây quái thai. C n ng a thai trong và sau khi k t thúc đi u tr v i
Isotretinoin: 1 tháng, Acitretin: 2 năm.
6.5.4. Corticosteroid toàn thân
- Hi u qu cao trong đi u tr lupus đ da (95%).
- Lựa ch n 1 trong đi u tr lupus đ da (th ng k t h p v i kháng s t rét).
- Ch đ nh trong những tr ng h p lupus đ da n ng và c p tính.
- Li u: 0.5-1mg/kg/ngày x 2-4 tu n, gi m li u đ n li u t i thi u ≤ 7.5mg/ngày và sau đó
ng ng thu c ngay khi b nh đ c ki m soát.
- Không khuy n cáo s d ng kéo dài corticosteroid toàn thân trong đi u tr lupus đ da
do nhi u tác d ng ph .
6.5.5. Methotrexate
- Lựa ch n 2 trong đi u tr lupus đ d ng đĩa và lupus đ da bán c p kháng tr .
- Li u: 7.5-25mg/tu n.
- Bổ sung folic acid 5 mg/ ngày x 5 ngày/tu n.
- C n th n những b nh nhân có HBV, HCV, nghi n r u, béo phì, đái tháo đ ng type
2.
6.5.6. Mycophenolate mofetil
- Lựa ch n 3 trong đi u tr lupus đ da kháng tr .
- Li u: 500mg x 2 l n/ngày, có th tăng đ n 3g/ngày tùy đáp ng c a b nh.
6.5.7. Azathioprine, Cyclophosphamide và Cyclosporin
- Không khuy n cáo s d ng các thu c này trong đi u tr lupus đ da n u không tổn
th ng h th ng.

Phòng ng a
(Kem ch ng n ng, ng ng thu c lá và các
thu c nh y c m ánh sáng)
B nh khu trú Bi u hi n da n ng và lan

t a
L A CH N Đ U TIÊN
Đi u tr t i ch
Đi u tr t i ch
(corticosteroid, C calcineurin)
+
Đáp ng Không đáp HCQ (ho c CQ)
Duy trì ng
t t
+
HCQ ( ho c CQ) Corticosteroidtoàn thân (b nh
ho t đ ng)
Không đáp Không đáp

Đáp ng ng/ CCĐ ng/ CCĐ Đáp ng
Duy trì t t t t Duy trì
Ph i h p Quinacrine
Không đáp Đáp ng

Ng ng Quinacrine Duy trì
ng t t
Đáp ng m t
2
ph n
Ph i h p MTX Đáp ng
L A CH N TH
t t Duy trì
Không đáp ng / CCĐ

Đáp ng Đáp ng
t t Retinoid t t
Duy trì Dapsone Duy trì
(CLE tăng
s ng)
Đáp ng
MMF
3
t t
Duy trì
L A CH N TH
Không đáp Không đáp

ng/ CCĐ ng/ CCĐ
Thu c toàn thân khác

TÀI LI U THAM KH O
1. Aileen YC, Victoria PW (2012), “Treatment of Cutaneous Lupus”, Curr Rheumatol Rep,
13(4), pp.300–307.
2. Klaus Wolff, Richard Allen Johnson (2016), “Lupus Erythematosus”, Fitzpatrick’s color
atlas and synopsis of clinical dermatology, 7th edition, Mc Graw Hill, section 14,
pp.332- 343
3. Kuhn A, Sticherling M, Bonsmann G (2007), “Clinical Manifestations of Cutaneous
Lupus Erythematosus”, J Dtsch Dermatol Ges, 5 (12), pp.1124-37
4. Kuhn A, Ruland V, Bonsmann G (2011), “Cutaneous lupus erythematosus: Update of
therapeutic options Part 1”, J Am Acad Dermatol , 65(6), pp. 79-93.
5. Kuhn A, Ruland V, Bonsmann G (2011), “Cutaneous lupus erythematosus: Update of
therapeutic options Part 1”, J Am Acad Dermatol , 65(6), pp. 195-213.
6. Kuhn A, Aberer E et al (2017), “S2k guideline for treatment of cutaneous lupus
erythematosus – guided by the European Dermatology Forum (EDF) in cooperation with
the European Academy of Dermatology and Venereology (EADV)”, JEADV, 31 (3), pp.
389-404
7. Mark Goodfied, Jan Dutz, Collette McCourt (2016), “Lupus Erythematosus”, Rook’s
textbook of dermatology, 9th edition, Wiley Blackwell, Chapter 51, pp.1909-1926
8. Melissa I. Costner, Richard D. Sontheimer (2012), “Lupus Erythematosus”, Fitzpatrick’s
dermatology in general medicine, 8th edition, Mc Graw Hill , chapter 155, pp.1909-1926
9. Thomas Habif (2016), “Lupus Erythematosus”, Clinical dermatology, A color guide to
diagnosis and therapy, sixth edition, pp.680-694

VIÊM BÌ C
(DERMATOMYOSITIS)
1. Đ I C NG
1.1. Đ nh nghƿa
B nh viêm bì c là m t b nh lý h th ng tự mi n, bi u hi n ch y u da, c và m ch
máu. T n su t 2-9 tr ng h p/1 tri u.
1.2. Phân lo i
1.2.1. Viêm bì c
- Kh i phát ng i l n:
+ Viêm bì c cổ đi n.
+ Viêm bì c cổ đi n kèm ung th .
+ Viêm bì c cổ đi n kèm b nh c a tổ ch c liên k t.
+ Viêm bì c không có bi u hi n c .
- Kh i phát tr em:
+ Viêm bì c cổ đi n
+ Viêm bì c không có bi u hi n c
1.2.2. Viêm đa c
- Ch có viêm đa c .
- Viêm đa c kèm theo b nh c a tổ ch c liên k t
- Viêm đa c kèm theo ung th .
1.3. Nguyên nhân và c ch b nh sinh
1.3.1. Các y u t kh i đ ng b nh
- Các virus: Coxsackie virus, parvovirus B19, Epstein-Barr virus, HIV.
- Ánh n ng m t tr i.
- Stress.
- Thu c: D-penicillamin, phenyntoin, thu c h Cholesteron máu, NSAIDs,
cyclophosphamide, omeprazole, progesteron, BCG vaccine...
- C y sillicon vào ngực, c y collagen bò.
- Ung th .
- Các b nh c a tổ ch c liên k t khác.

1.3.2. C ch b nh sinh
C ch b nh sinh c a b nh viêm bì c v n ch a rõ. Tuy nhiên gi thuy t t những
khuy t t t di truy n đã d n đ n những đáp ng sai l m c a h mi n d ch v i những tác
nhân c a môi tr ng đ c nhi u tác gi công nh n.
2. CH N ĐOÁN
Tiêu chu n ch n đoán
- Tiêu chu n ch n đoán c a Bohan và Peter (1975):
(1) Ban đi n hình da.
(2) Y u c đo n g n đ i x ng có th có bao g m c khó nu t và y u c hô h p.
(3) B t th ng v sinh thi t c .
(4) Tăng n ng đ men c trong huy t thanh.
(5) B t th ng v đi n c .
- Ch n đoán ch c ch n viêm bì c khi có ban da và ≥ 2 trong s 4 tiêu chu n còn l i.
- Th ng ch n đoán viêm bì c khi b nh nhân có ban da, y u c và tăng n ng đ men
c trong huy t thanh.
3. ĐI U TR
3.1. Nguyên t c
- Ngh ng i t i gi ng, ngăn ch n teo c , c ng kh p, gi m ng a, gi m những bi u hi n
da.
- N u có th duy trì 1 li u pháp không ph i c ch mi n d ch thì u tiên dùng.
3.2. Đi u tr t ng quát
- Dinh d ng t t.
- Ngh ng i tránh v n đ ng cho đ n khi men CK v bình th ng.
- Khám đ nh kì phát hi n ung th .
- Đi u tr ung th (n u có).
- Thoa ch ng n ng phổ r ng.
- Corticoids: Dùng t ng đ t 2 tu n r i ng ng 2 tu n dùng l i.
- c ch Calcineurin.
-D ng m n u có khô da.
- Gi m ng a thoa (mentol/phenol/camphor, pramoxine, doxepin) cho tác d ng ng n.
- Đi u tr poikiloderma: pulsed dye laser.

Kháng histamin: giúp gi m ng a và cào gãi.
3.4.2. Đi u tr t n th ng da
Kháng s t rét tổng h p:
- Hydroxychloroquin sulfate (HQ) 6,5mg/kg /ngày, chia 2 l n (ng i l n), 2-5
mg/kg/ngày (tr em)
- HQ + Quinacrine 100mg/ngày
- Chloroquin 3,5mg/kg/ngày + Quinacrine 100mg/ngày
- Li u pháp k t h p đôi khi không đ ki m soát tri u ch ng da.
- L u ý: khám m t, nguy c đ c máu, ng ng hút thu c.
- Tr li u khác: DDS
Corticoids:
- Thu c lựa ch n đ u tay cho viêm bì c có tổn th ng c và da, đi u tr s m c i thi n
tiên l ng.
- Li u Prednisone 1-1,5 mg/kg/ngày (ng i l n), 1-2mg/kg/ngày (tr em).
- M c tiêu: c i thi n s c c , c i thi n viêm da, bình th ng hóa men c . Th ng kéo dài
1-3 tháng.
- Khi đ t m c tiêu  u ng li u duy nh t buổi sáng  gi m li u r t ch m v 50% li u
ban đ u sau 6 tháng và duy trì li u 5-10mg/ngày trong 12-24 tháng sau đó đ tránh tái
phát, gi m v 0 sau 2-3 năm.
- Có kho ng 25% BN không đáp ng v i corticoids sau 2 tháng  chuy n qua dùng c
ch mi n d ch đ ng th i t m soát l i ung th .
- Có th áp d ng cho th viêm bì c không có bi u hi n da
- B nh nhân có kháng th kháng Jo-1 c n dùng các thu c c ch mi n d ch lâu dài.
c chế miễn d ch:
N u men CK không gi m ho c lực c không c i thi n sau 4-6 tu n
- Methotrexate: 7,5 mg/tu n ( không đáp ng, tăng 2,5mg/tu n, t i đa 50 mg/tu n)
- Azathioprin: 2-3 mg/kg/ngày. Khi k t h p v i corticoids đ t hi u qu kh ng ch b nh
thì gi m li u v 1mg/kg/ngày khi li u corticoids còn 15mg/ngày. T c đ gi m
25mg/tháng.
- Cyclophosphamid: 1-2 mg/kg/ngày; tr em 2-4 mg/kg/ngày.
- Cyclosporin: 3-5 mg/kg/ngày
- Clorambucil 2-6mg/ngày
- Mycophenolate 1-3g/ngày
Kháng yếu t ho i t b ớu anpha và các thu c h ớng sinh h c khác:
Dùng cho b nh nhân kháng tr , có hi u qu trên c da l n c .
Gammaglobulin:
- Tiêm tĩnh m ch globulin li u cao cho các b nh nhân viêm bì c kháng tr :
+ 2 g/kg chia đôi li u, tiêm hàng tháng trong 3 tháng đ i v i ng il n
+ 1-2 g/kg 2 tu n tiêm 1 l n trong 9 tháng đ i v i tr em.
Điều tr khác:
- Đi u tr Calcinosis:
+ Ch đ ăn ít Calci
+ Probenecid 250mg/ngày
+ Warfarin 1mg/ngày
+ Colchicin 1,2-1,8mg/ngày
+ Ph u thu t
- Đi u tr Viêm mô m đi kèm: hi m g p, dùng Kháng s t rét tổng h p
4. THEO DÕI
- Lâm sàng: tri u ch ng da, c , bi n ch ng: phổi, tim, d u hi u g i ý ung th , tác d ng
ph c a thu c
- C n lâm sàng: bilan chuy n hóa, men c , n ng đ kháng th
5. TIÊU CHU N NH P VI N – XU T VI N- CHUY N VI N
- Nh p vi n khi ch n đoán viêm bì c mà ch a tổn th ng c quan.
- Xu t vi n khi s c c , sang th ng da có khuynh h ng c i thi n và không xu t hi n
sang th ng m i.
- Chuy n vi n khi có tổn th ng n i t ng (tim, phổi, m t), ung th .
6. TIÊN L NG
- Tiên l ng c a b nh ph thu c vào:
+ Sự phát hi n b nh và đi u tr s m. Ch đ chăm sóc t t và các y u t khác.
+ Type tự kháng th : Các tự kháng th kháng synthetase (Jo-1, PL-7, PL 12) có liên
quan đ n vi c đáp ng kém v i đi u tr và b nh phổi k . Kháng th kháng Mi-2
liên quan v i th đáp ng t t v i đi u tr .
- Tiên l ng không t t:
+ Kh i phát b nh đ t ng t
+ Y u c > 4 tháng tr c khi đ c ch n đoán
+ Tuổi cao (>50 tuổi)
+ Bi u hi n tim, phổi, khó nu t, và những kh i u ác tính kèm theo
+ Viêm bì c mà men CK bình th ng
+ Không đáp ng ho c đáp ng ch m v i corticoid.
- T l s ng sau 5 năm là 80%, sau 8 năm là 76%. Nguyên nhân gây t vong là bi n
ch ng tim và phổi.
S đ ti p c n b nh nhân viêm bì c

TÀI LI U THAM KH O
1. Joseph L Jorizzo, Ruth Ann Vleugels (2012). "Dermatomyositis", Dermatology,
vol 1, 3rd edition, Elsevier Saunders, pp.631-642.
2. Richard D. Sontheimer, Christopher B. Hensen & Mellisa I. Costner (2012).
"Dermatomyositis". Fitzpatrick's Dermatology in general medicine, 8th edition,
MacGraw-Hill Companies, pp. 1926-1941.

X C NG BÌ
(SCLERODERMA)
1. Đ I C NG
1.1. Đ nh nghƿa
X c ng bì là b nh lý tự mi n m n tính, ch a rõ nguyên nhân, nh h ng đ n các t
bào n i mô m ch máu, t bào bi u mô, nguyên bào s i và lympho bào, t đó gây ra các
tổn th ng da, phổi, h tiêu hóa, th n và tim.
1.2. Phân lo i
- X c ng bì khu trú: Hi n t ng Raynaud (-), x c ng đ u chi (-), tổn th ng c quan
n i t ng (-)
- X c ng bì h th ng (SSc): tổn th ng da, c quan n i t ng và m ch máu
+ X c ng bì h th ng gi i h n (lSSc): th ng tổn x hóa còn khu trú các ngón
tay, bàn tay, m t và bao g m c h i ch ng CREST.
+ X c ng bì h th ng lan t a (dSSc): tổn th ng da lan t a, c quan n i t ng và
m ch máu xu t hi n s m.
+ H i ch ng CREST: n t canxi hóa, hi n t ng Raynaud, tổn th ng thực qu n, x
c ng ngón và giãn mao m ch
1.3. Y u t nguy c
- Di truy n: Có liên quan giữa nhi u gien v i b nh x c ng bì.
- Y u t môi tr ng:
+ Hóa ch t: Vinyl chloride, Benzen, Toluene, Silica. …
+ Thu c: Bleomycin, Pentazocine, Cocain, Docetaxel, …
2. CH N ĐOÁN
2.1. Tiêu chu n ch n đoán
Tiêu chuẩn c a ARA nĕm 1980:
- Tiêu chu n chính: x c ng da vùng g n (trung tâm)
- Tiêu chu n ph :
1/X c ng ngón
2/ Loét hay s o lõm đ u ngón tay
3/ X hóa 2 đáy phổi

- Ch n đoán x c ng bì khi có 1 tiêu chu n chính ho c có t 2 tiêu chu n ph . (Đ nh y:
75%, Đ đ c hi u: 72%)
Tiêu chuẩn ACR/EULAR nĕm 2013:
- Dày da các ngón 2 bàn tay kéo dài đ n kh p bàn ngón: 9 đi m
- Dày da ngón: ngón tay ph ng 2 đi m ho c x c ng ngón 4 đi m
- Sang th ng da ngón tay: loét 2 đi m ho c s o 3 đi m
- Giãn m ch: 2 đi m
- B t th ng mao m ch n p móng: 2 đi m
- Tăng áp đ ng m ch phổi ho c b nh phổi mô k : 2 đi m
- Hi n t ng Raynaud: 3 đi m
- Các tự kháng th liên quan: anticentromere ho c anti Scl-70 ho c anti RNA polymerase
III: 3 đi m.
Ch n đoán x c ng bì: ≥ 9 đi m. (Đ nh y: 91%, Đ đ c hi u: 92%)
3. ĐI U TR
3.1. X c ng bì khu trú
3.1.1. Nguyên t c chung
- Giáo d c b nh nhân
- Làm m m da
- Ch ng n ng
- V t lý tr li u
- Theo dõi đ u đ n.
3.1.2. Đi u tr đ c hi u
- Đôi khi không c n thi t vì b nh có th tự gi i h n và gi m d n, ch m t s tr ng h p
yêu c u can thi p.
- T i ch :
+ Bôi corticosteroid m nh: 1 l n/ngày ho c băng kín, an toàn khi dùng trong nhi u
tu n.
+ Tiêm corticosteroid vùng rìa sang th ng.
+ M t s thu c cũng có tác d ng: Calcipotriene, Tacrolimus.
- Th m mỹ:
+ Trang đi m
+ Ph u thu t th m mỹ, ghép da tự thân
+ Laser cho tr ng h p giãn m ch hay r i lo n s c t
- Toàn thân: tr ng h p n ng và ti n tri n
+ Kháng s t rét tổng h p: hydroxychloroquine, chloroquine
+ Colchicine; D-penicillamine; Phenytoin
+ PUVA trong đi u tr d ng lan t a.
+ Corticosteroid, Cyclosporine, Methotrexate: trong những tr ng h p n ng.
3.2. X c ng bì h th ng
3.2.1. Nguyên t c chung
Đi u tr càng s m càng ngăn ng a đ c bi n ch ng n i t ng và c i thi n tiên
l ng.
3.2.2. Đi u tr c th
Hiện t ng Raynaud:
- Giữ m, ng ng hút thu c và tránh ch n th ng.
- Li u pháp giãn m ch (nên h i ch n bác sĩ tim m ch): c ch canxi (nifedipine:
30mg/ngày), c ch th th angiotensin II (losartan: 25-50 mg/ngày), có th ph i h p 2
nhóm trên.
- N u không đ hi u qu ho c b nh nhân đang b loét đ u ngón: thu c giãn m ch th hai
đ c thêm vào:
+ Nitroglycerin t i ch (0,25-0,5 inches/ngày)
+ c ch phosphodiesterase (sildenafil 50mg x 2 l n/ngày, tadalafil 20mg m i 2-3
ngày)
- N u loét ngón tái phát: dùng thu c c ch th th endothelin (Bosentan: 37,5mg-125mg
x 2 l n/ngày), c ch 3-hydroxy-3-metylglutaryl-coenzyme A reductase.
Da:
- Không có m t li u pháp nào th t sự hi u qu đ i v i tổn th ng da trong x c ng bì.
V t lý tr li u th ng xuyên đ duy trì s c c , v n đ ng kh p và tu n hoàn.
- C ng da: v t lý tr li u, d n l u b ch huy t, thoa d ng m (Vd: cao b ), corticoid ho c
c ch calcineurin. Toàn thân: c ch mi n d ch, corticoid ng n ngày và li u pháp ánh
sáng (UVA1, PUVA).
- Khô, ng a da: corticoid t i ch , capsaicin, li u pháp ánh sáng (UVA1, PUVA).
- Loét ngón: chăm sóc v t th ng (băng hydrocolloid, kháng sinh) và đi u tr hi n t ng
Raynaud.
- c ch mi n d ch:
+ MTX: 15-25 mg/tu n
+ Mycophenolate mofetil (MMF): 2-3 g/ngày
+ B nh ti n tri n n ng, không hi u qu : Gammaglobulin +/- MMF ho c thêm
cyclophosphamide li u th p (IV m i tháng ho c 2mg/kg/ngày)
- Corticosteroid: hi u qu ch a rõ, nhi u tác d ng ph . Dùng li u th p < 15mg/ngày cho
b nh nhân có bi u hi n viêm c quan khác, nh h c x ng.
- N u có kèm b nh lí c : có th kèm theo gammaglobulin IV
C x ng:
- Đi u tr : tăng ch t l ng cu c s ng
+ NSAIDs
+ Corticoids li u th p < 10mg/ngày
+ Ki m soát đau
- Đi u tr ch n lựa u tiên: MTX hàng tu n
- N u có kèm b nh lí c : có th kèm theo gammaglobulin IV
Tiêu hóa:
- Ch đ ăn: chia nh nhi u bữa, tránh ăn u ng tr c ng 2 gi , nâng cao đ u và thân trên
khi ng , h n ch những th c ăn chua, cay.
- Đi u tr :
+ c ch b m proton (omeprazole 20mg x 2 l n/ngày, esomeprazole), c ch th th
H2 (ranitidine 150-300mg x 2 l n/ngày).
+ C m giác c ch khó tiêu d dày: thu c đi u hòa ho t đ ng tiêu hóa Motilium M
10-20mg/3 l n/ngày tr c khi ăn và tr c khi ng .
+ Ch đ đi u tr : ch đ ăn nhi u x , dùng các ch t làm m m phân, kháng sinh,
probiotic.
Khi có các tổn th ng n i t ng khác nh :
Th n, phổi, tim nên m i h i ch n và chuy n đi u tr chuyên khoa.
Nh ng điều tr khác:
- Tâm lí
- Th m mĩ: laser/dãn m ch, ph u thu t/n t canxi
- R i lo n sinh lí: nam r i lo n xu t tinh có th dùng thu c c ch phosphodiesterase 5,
nữ thì khám ph khoa.
- Đo ch c năng phổi và siêu âm tim: hàng năm
- Ch n th ng ngực n u có khó th xu t hi n
- Đánh giá thang đi m Rodnan skin score qua t ng l n thăm khám
- Theo dõi huy t áp t i nhà
- Đ nh l ng kháng th huy t thanh
- Xét nghi m tổng quát: CTM, ch c năng th n
- T m soát ung th theo l a tuổi
- Khám tâm sinh lí m i 6 tháng
5. TIÊU CHU N NH P VI N – XU T VI N- CHUY N VI N
- Nh p vi n: ch n đoán x c ng bì h th ng mà ch a tổn th ng n i t ng.
- Xu t vi n: sang th ng da c i thi n và không xu t hi n sang th ng m i.
- Chuy n vi n: có tổn th ng n i t ng (tim, phổi, th n), ung th .
6. DI N TI N – TIÊN L NG
- T l s ng 1, 6, & 12 năm:
+ dSSc là 80%, 30%, và 15%
+ lSSc là 90%, 80%, và 50%
- Nguyên nhân chính gây t vong:
+ dSSc: x hóa phổi và c n tăng huy t áp do th n
+ lSSc: tăng áp đ ng m ch phổi
TÀI LI U THAM KH O
1. Ami A. Shah, Fredrick M. Wigley (2013). “My approach to the treatment of
scleroderma”. Mayo clin Proceedings, 88 (4), pp.377-393.
2. Catherine H. Orteu1 and Christopher P. Denton (2016). "Systemic Sclerosis".
Rook's Textbook of Dermatology, vol 2,9th, John Wiley & Sons, pp.56.1-56.23.
3. Christopher P. Denton, Carol M. Black (2012). "Scleroderma". Fitzpatrick's
Dermatology in general medicine, 8th edition, Mc Graw-Hill Companies, pp.1942-
1956.
4. M Kari Connolly (2012). "Systemic Sclerosis (Scleroderma) and Related
Disorders", Dermatology, vol 1, 3rd edition, Elsevier Saunders, pp.643-656.

5. Van den Hoogen F1, Khanna D (2013) “2013 classification criteria for systemic
sclerosis: an American college of rheumatology/European league against
rheumatism collaborative initiative”, Arthritis Rheum, 65(11): 2737–274.

CH NG 6: R I LO N
S CT DA

NÁM DA
(MELASMA, CHLOASMA)
1. Đ I C NG
Nám da (rám má, nám má) là r i lo n s c t da m c ph i, bi u hi n b i những dát,
m ng tăng s c t phân b đ i x ng m t, cổ và hi m khi chi trên.
Nguyên nhân gây b nh hi n ch a rõ.
2. Y U T NGUY C
- T n su t nám da cao những ng i có ti n căn gia đình b nám da cho th y nám da có
y u t di truy n.
- Ti p xúc ánh sáng m t tr i là y u t ch y u gây nám da.
- Nám da x y ra cùng v i sự thay đổi n i ti t t (thai kỳ, thu c ng a thai…), nh ng m i
liên quan giữa chúng ch a rõ.
- B nh lý tuy n giáp.
- Thu c: u ng thu c gây nh y c m ánh sáng, thu c ch ng đ ng kinh…
- S d ng mỹ ph m.
- Stress.
3. CH N ĐOÁN
3.1. D ch t h c
R t th ng g p (8,8-40%) và th ng xu t hi n lo i da III-IV theo Fitzpatrick.
Trên 90% là nữ và đa s đ tuổi sinh s n.
3.2. Lâm sàng
3.2.1. Hình thái
- D ng trung tâm m t (gò má, trán, mũi, môi trên, c m) hay g p nh t.
- D ng gò má.
-D ng hàm d i

3.2.2. V trí s c t
Hình ảnh phân tích bằng đèn Wood ( đèn cực tím)
Lo i melasma Ánh sáng th ng Ánh sáng đèn Wood Tính ch t mô h c
Màu nâu (nh t, Tăng đ t ng ph n L ng đ ng melanin
đ m) ho c đen màu s c giữa vùng da l p đáy và trên l p
Th ng bì melasma và vùng da đáy c a th ng bì
bình th ng
Màu h i xanh, Không tăng đ t ng Đ i thực bào ch a

nâu nh t ho c ph n màu s c đ y melanin xung
Bì xám quanh m ch máu

đ c tìm th y trên b
m t và l p bì
K t h p (nâu ,h i Tăng đ t ng ph n L ng đ ng melanin

xanh) màu s c m t s vùng, th ng bì và l p bì
H nh p m t s vùng khác thì
không
Màu xám tro hay Khó phân bi t rõ L ng đ ng melanin

Không xác đ nh
không xác đ nh l p bì
( ng i da s m
màu, type V-VI)

- Tăng s c t sau viêm.
- Đ m nâu do ánh sáng m t tr i (solar lentigines).
- Tàn nhang.
- Tăng s c t do thu c.
- Hori‟s nevus.
- Ota‟s nevus.
- Lichen ph ng do ánh sáng.
- Tăng s c t do ma sát (frictional melanosis).
- Nám da Riehl

4. ĐI U TR
- Tránh các y u t làm b nh n ng thêm: ánh n ng m t tr i, thu c ng a thai, mỹ ph m
ho c thu c có kh năng gây nh y c m ánh sáng.
- Tác đ ng lên melanin: ngăn ch n và lo i b s c t .
4.2. Đi u tr c th
4.2.1. Ch ng n ng hi u qu
- Tránh ti p xúc n ng: tránh ngoài n ng trong th i gian t 9 gi sáng đ n 4 gi chi u,
không ph i n ng.
- Ch ng n ng c h c: Dùng qu n dài, áo dài tay, nón r ng vành, kính mát, kh u trang che
m t… đ b o v da.
- S d ng kem ch ng n ng phổ r ng >= SPF 30. Thoa 30 phút tr c khi ra n ng, thoa
nh c l i m i 2-3 gi , thoa đ l ng kem c n thi t. Có th k t h p v i viên u ng ch ng
n ng.
4.2.2. Các lo i thu c thoa
- c ch tổng h p melanin.
- Ngăn chuy n melanosome t t bào h c t sang t bào s ng (keratinocyte).
- Tăng chu kỳ tái t o t bào l p th ng bì.

C ch tác d ng H p ch t
c ch tyrosinase Hydroquinone
Mequinol
Azelaic acid
Arbutin & deoxyarbutin
Licorice extract
Rucinol
Ellagic acid
Oligopeptide (decapeptide-12 0.01%)
Resveratrol
4 – hydroxyl – anisole
2,5 – dimethyl – 4 hydroxy 3 (2H) – furanone
N –acetyl glucosamine
Kích thích luân chuy n t bào s ng Retinoid
Gi m chuy n melanosome Retinoid

c ch trypsin t đ u nành
Niacinamide
T ng tác v i Cu Kojic acid
Ascorbic acid
c ch tr ng thành c a melanosome Arbutin và deoxyarbutin
c ch th th ho t hóa protease 2 c ch trypsin t đ u nành

c ch plasmin. Tranexamic acid
Gi m s n xu t melanin thông qua Beta –carotene
alpha-MSH
Oxy hóa và phân h y Melanin Lignin peroxidase
K t h p (công th c Kligmann) Hydroquinone + Tretinoin + Corticosteroid

u nh c điểm c a m t s lo i thu c thoa điều tr nám da:
Ho t ch t u đi m Nh c đi m
Ít kích ng da h n Hydroquinone D b oxy hóa và không b n vững,
Ascorbic acid
không thích h p dùng đ n tr li u
Azelaic acid Đáp ng t ng đ i khi đi u tr nám C m giác nóng da, châm chích, đ da
th ng bì
Ít kích ng da h n Hydroquinone và b n Có th gây tăng s c t v i n ng đ >
Arbutin vững d i ánh n ng m t tr i h n 3%, không có nghiên c u trong đi u tr
nám da
Hi u qu t ng đ ng Hydroquinone Sinh nhân m n
Dioic acid
2%
R ti n, có th dùng d ng kem hay d ng Kích ng da, th ng đi u tr k t h p
Glycolic acid dung d ch l t da
Hi u qu t t, có ch ng c đi u tr Đ da, nóng b ng, châm chích, kích

Hydroquinone
ng, ochronosis
Ít kích ng da h n so v i Retinoids và Kích ng nh , tăng m n c m, hi u qu
Kojic acid đi u tr k t h p (Retinoids, thay đổi trong các nghiên c u, có k t
Hydroquinone và Corticoides) h p v i hydroquinone
Đáp ng t t trong nám th ng bì C n nhi u nghiên c u h n nữa trong
D n xu t Licorice
đi u tr nám sâu và nám h n h p
Hi u qu trong đi u tr tăng s c t Không có nghiên c u trong đi u tr
Lignin peroxidase
th ng bì nám da
Hi u qu trong làm sáng da Kích ng da, c n nhi u nghiên c u h n

Nicotinamide
trong đi u tr nám da
Có m t vài l i ích trong đi u tr nám da, Kích ng da, c n th i gian dài (nhi u
Retinoid có hi u qu trong làm m các n p nhăn tháng) đ th y tác d ng khi dùng đ n
nh da và ph c h i c u trúc da tr li u
Có hi u qu trong đi u tr nám da (m t Tác d ng ph có th ch p nh n đ c,

Rucinol serum
nghiên c u) c n nhi u nghiên c u h n
Hi u qu trên tàn nhang Không có nghiên c u ch ng minh hi u

Đ u nành
qu trong đi u tr nám da

4.2.3. L t b ng hóa ch t
+ Các hóa ch t l t:
+ Trichloracetic acid 10-35%
+ Jessner‟s solution
+ Glycolic acid 20-70%
+ Lactic acid 92%
+ Salicylic acid 20-50%
+ Tretinoin 1-5%
+ Amino fruit acid 20-60%
+ Khác: phytic acid, mandelic acid, pyruvic acid…
- M c dù l t b ng hóa ch t có th c i thi n nám da b ng cách l y đi các melanine không
c n thi t, tuy nhiên nó có th gây kích ng, t đó d n đ n tình tr ng tăng s c t sau viêm.
Tác d ng ph này đ c bi t th ng g p b nh nhân có làn da s m màu.
- L t b ng glycolic acid v i n ng đ tăng d n có th là m t bi n pháp h tr có ích cho
li u pháp thu c thoa trong tr ng h p nám da th ng bì khó đi u tr . Tuy nhiên có th
gây nên tình tr ng tăng s c t sau đi u tr , c n th o lu n v i b nh nhân l i ích và nguy c
mang l i tr c khi đi u tr .

Hóa ch t l t Ch đ đi u tr và li u trình Ghi chú
30-70%, l t trên b m t. Sau khi test,

l t b ng GA đ c thực hi n trong 3-5
GA phút m i 2-3 tu n. Sau đó đ c trung
hòa b ng n c hay dung d ch
bicarbonate 1%
92%, l t b m t. 2 l p LA v i pH 3.5 An toàn và hi u qu , tác đ ng nh
LA
đ c thoa trong 10 phút/ 3 tu n nhàng
L t trên b m t. 20-30% k t h p v i Có khuynh h ng r i lo n s c t da

HQ m i 2 tu n những b nh nhân da s m màu,
ngay c thực hi n l t nông cũng c n
th n tr ng. M t d n xu t m i c a
SA SA có thêm các chu i ch t béo,
lipohydroxy acid làm tăng tính hòa
tan trong d u, làm tăng hi u qu tác
đ ng vào c ch đích và tiêu s ng
t t h n.
10-30%, l t trên b m t. Hay 35-50% Có th gây ra s o và tăng s c t sau
l t đ sâu trung bình. L t 1-2 tháng, viêm type da s m màu, có th s
TCA
> 13 tháng. R a trôi tùy thu c vào b d ng v i th n tr ng
m t.
1-5%, l t trên b m t. Tretinoin
Tretinoin 1% đ c thoa trong 4 gi , m i tu n 1
l n trong 12 tu n
L t trên b m t. MA 30-50% thoa Có d ng gel d n xu t t t o hay
hàng tu n hay m i 2 tu n và đ c s lotion n ng đ 2-10% d ng đ n
MA d ng nh s n ph m r a m t v i n ng thu n hay k t h p v i vitamin C và
đ 2% vitamin E. Ít gây đ da và hi u qu
hi p đ ng v i laser.
Thoa m i tu n m t l n, có th l p l i 2 Không c n bi n pháp trung hòa. An
l n m t tu n đ tăng hi u qu . 5-6 li u toàn và hi u qu type da s m
Phytic acid
trình l t là c n thi t đ đ t đ c hi u màu. Không kích ng, b ng da hay
qu làm sáng. s o.

4.2.4. Đi u tr b ng laser và ánh sáng
Lo i laser C ch Ch đ đi u tr Ghi chú
Laser QS Nd:YAG Ly gi i quang nhi t melanin M i tu n hay m i 2 Đi m đáp ng là
1.064 nm (laser trong các melanosome tu n x 6-8 l n h ng ban nh .
toning m t đ năng melanocyte và t bào s ng.
l ng th p): spot Còn có hi u qu quang âm. Ly
size : 6 gi i quang nhi t ch n l c d i
t bào x y ra ch đ m t đ
năng l ng th p. Phá h y
melanin mà không làm tổn
th ng t bào
K t h p laser QS Laser toning, s d ng spot M i 2-3 tu n Có th đi u tr
Nd:YAG 1.064, v i size l n v i m t đ năng thu c thoa đ ng
Laser fractional l ng r t th p đi nhi u pass có th i ho c sau đó đ
Erbium hay CO2 ng t quãng. duy trì. Có th l p
l i nhi u đ t trong
tr ng h p tái
phát.
IPL T ng tự nh laser H tr trong đi u
tr melasma th ng
bì kháng tr
ng i Châu Á.
Ph i h p IPL v i T ng tự nh laser 1 đ t IPL cho nám Nhanh chóng c i

laser QS Nd:YAG da th ng bì, theo thi n các tổn
1.064 nm (laser sau là 4-5 đ t đi u th ng melasma
toning m t đ năng tr v i laser QS h n h p v i hi u
l ng th p) Nd:YAG cách m i qu lâu dài.
2 tu n Đi u tr đ c
khuy n cáo cho
m i lo i da

4.2.5. Thu c u ng h tr
Polypodium leucotomos, Tranexamic acid, các ch t ch ng oxy hóa: các acid amin,
các vitamin nh : Glutathione, L-cysteine, Polyphenol, Proanthocyanidin, Pycnogenol,
Leucin, Methionine, Ellagic acid , VitaminA, C, E, …
4.2.6. Trang đi m (hóa trang)
S d ng m t s s n ph m trang đi m ng y trang, l u ý s d ng lo i s n ph m phù
h p v i lo i da c a b nh nhân.
4.2.7. S đ đi u tr

- Sự tuân th đi u tr c a b nh nhân
- Tác d ng ph c a các ph ng pháp đi u tr : thu c, l t, laser/ánh sáng
- Đáp ng đi u tr ch m.
- C th y thu c và b nh nhân c n kiên trì.
- K t qu đi u tr không b n vững, d tái phát.
6. PHÒNG NG A
- Tránh n ng, ch ng n ng tích cực.
- Lo i b nguyên nhân gây nám: n i ti t, stress, mỹ ph m, thu c…
- Ch đ chăm sóc da phù h p.
TÀI LI U THAM KH O
1. Ball Arefiev KL, Hantash BM (2012), “Advances in the treatment of melasma: a
review of the recent literature”, Dermatol Surg, 38(7 Pt 1), pp. 971-84
2. Krupa Shankar et al (2014), “Evidence-Based Treatment for Melasma: Expert
Opinion and a Review”, Dermatol Ther (Heidelb) 2014; 4, pp. 165–186
3. Heth VM, Pandya AG (2011), “Melasma: a comprehensive update part I”, J Am
Acad Dermatol., 65(4), pp. 689-97
4. Heth VM, Pandya AG. Melasma (2011), “A comprehensive update part II”, J Am
Acad Dermatol, 65(4), pp. 699-714
5. Prignano F, Ortonne JP, Buggiani G, Lotti T (2007), “Therapeutical approaches in
melasma”, Dermatol Clin, 25(3), pp. 337-42
6. Vashi NA, Kundu RV (2013), “Facial hyperpigmentation: causes and treatment”,
Br J Dermatol, ;169 Suppl 3, pp. 41-56. doi: 10.1111/bjd.12536.

B CH BI N
(VITILIGO)
1. Đ I C NG
B ch bi n là m t b nh m t s c t m c ph i da và niêm m c, bi u hi n b ng những
dát m t s c t không kèm m t c m giác. Lông, tóc vùng da b nh cũng b c màu.
T l m c b nh: 0,5-2% dân s , cao h n các n c nhi t đ i và da màu.
G p m i l a tuổi, 25-30% kh i phát tr c 12 tuổi.
Nam và nữ t l m c b nh nh nhau.
20% có ti n căn gia đình.
Có th k t h p nhi u b nh: đái tháo đ ng, x c ng bì, lichen ph ng, v y n n,
candida niêm m c, h i ch ng Down, viêm m t giao c m, u h c t ác tính và ung th d
dày.
2. SINH LÝ B NH
Ch a rõ, có 3 gi thuy t đ c nhi u tác gi th a nh n :
2.1. Thuy t th n kinh
C ch gây b nh là các y u t th n kinh th d ch. Acetylcholine gây m t s c t và c
ch các h c bào. Nor Epinephrin: c ch ph n ng Tyrosin-Tyrosinase trong quá trình t o
melanin ho c gây ch t h c bào.
2.2. Thuy t mi n d ch
- Tỷ l b ch bi n b nh tự mi n là 10-15% so v i tỷ l b ch bi n trong dân s là 1%.
- Các b nh nhân này có sự tăng kháng th đ c hi u ch ng m t s c quan: tuy n th ng
th n, tuy n giáp…
2.3. Thuy t t h y
- Ti p xúc v i ch t hóa h c ngo i sinh: Thiols, những h p ch t Phenol, Catechol và d n
xu t, Mercaptoamines và nhi u Quinone gây m t s c t do c ch men Tyrosinase và tác
d ng đ c trực ti p trên h c bào.
- Sự tích t quá nhi u các g c tự do, những ch t trung gian, những ch t chuy n hóa trong
quá trình tổng h p melanin d n đ n phá h y các h c bào.
2.4. Các nguyên nhân khác có th g p
- Gen: HLA-DR4, DW7, DR7, DR1, B13, CW6, DR53, A19.
- Stress oxy hóa.

- Thu c: pembrolizumab, nivolumab, thu c c ch BRAF (vemurafenib, dabrafenib).
- Nhi m siêu vi…
3. PHÂN LO I B CH BI N
Phân lo i Các d i nhóm Đ c đi m
Th đo n - B ch bi n t ng đi m Đ m tr ng duy nh t: 90%
- B ch bi n th niêm m c - Rìa không đ u
- Th đ n đo n, 2 đo n, nhi u đo n - Ng i tr tuổi
- Di n bi n ổn đ nh sau 1 năm
-D ng kh m da (đ ng Blaschko,
phân đo n, ki u lá, ki u bàn c )
Không ph i - B ch bi n t ng đi m -Tổn th ng có xu h ng phân
th đo n - B ch bi n th niêm m c b 2 bên, đ i x ng.
- B ch bi n th các cực -Di n ti n có th ổn đ nh ho c
- B ch bi n th lan t a không ổn đ nh.
- B ch bi n toàn th
Th h nh p - B ch bi n th đo n k t h p B ch - Hi m g p
bi n không ph i th đo n
Ch a phân - Kh i phát là B ch bi n t ng đi m - B nh giai đo n s m
lo i - Nhi u đi m không đ i x ng,
không phân đo n
- M t đi m niêm m c
4. CH N ĐOÁN
4.1. Lâm sàng
- Th ng tổn là những dát m t s c t , tròn hay b u d c, gi i h n r t rõ, th ng bao quanh
b i vi n tăng s c t , không teo, không v y. Kích th c khác nhau, phát tri n ra ngo i vi,
có th liên k t nhau thành t ng vùng r ng, gi i h n không đ ng đ u.
- Th ng tổn th ng nh y c m v i tia cực tím, d b b ng rát khi ti p xúc nhi u v i ánh
n ng m t tr i. Nhi u tr ng h p b nh kh i phát sau khi b ng n ng n ng.
- V trí th ng g p: b t đ u bàn tay, chân lan theo m t du i, khuỷu tay, đ u g i và lên
m t, ph n trên ngực, nách, mi m t, mũi, mi ng, tai, núm vú, r n, háng, b ph n sinh d c.
Đ c bi t 80% th ng tổn đ u tiên xu t hi n vùng h .

- Lông, tóc vùng th ng tổn th ng b c tr ng.
- Phân b có th đ i x ng ho c không.
- Th ng không có tổn th ng lòng bàn tay, bàn chân, niêm m c.
- Võng m c có th b nh h ng nh ng không thay đổi màu s c m ng m t.
4.2. Gi i ph u b nh
- Th ng tổn m i: th y ph n ng viêm kín đáo.
- V sau: m t s c t trong vùng th ng tổn, t p trung s c t rìa.
- Ph n ng DOPA: giúp phân bi t 2 lo i b ch bi n:
+ B ch bi n không có h c bào: DOPA (-)
+ B ch bi n còn m t s h c bào: DOPA (+)
- X c ng bì khu trú (Morphea): th ng có màu vàng ngà, bóng da, dính ch c v i bên
d i, không véo đ c.
- Lang ben: c o b ng n o cùn s th y v y m n nh ph n, xét nghi m th y n m.
- H i ch ng Vogt- Koyannagi: viêm màng b đào 2 bên, r ng tóc, b c tóc, b ch bi n và
đi c.
- M t s ch ng gi m s c t ngh nghi p, sau ch n th ng , nhi m khu n (Zona, phong,
giang mai) cũng c n đ c l u ý.
5. ĐI U TR
- Hi n nay ch a có ph ng pháp nào đi u tr có hi u qu : hi u qu ch m và không hoàn
toàn.
- Đáp ng đi u tr tùy theo: th b nh, đ n ng, v trí tổn th ng (trên b m t x ng s
cho k t qu kém h n m t và thân ng i; vùng có lông s có k t qu h n vùng không có
long), tuổi (tr em đáp ng t t h n so v i ng i l n), m c đ nh h ng trên tâm lý b nh
nhân.
- Tránh các y u t thu n l i (ánh n ng , ch n th ng…)
- Thu c bôi t i ch
- Đi u tr toàn thân
- Ánh sáng tr li u
- Đi u tr ngo i khoa
- Ng y trang-che khuy t đi m
5.2. Phác đ đi u tr b ch bi n
Tu i Th lâm sàng Ch n l a đ u tiên Ch n l a k ti p
Các th lâm sàng Corticosteroid nhóm - UVB t i ch x 6-12 tháng
<12 3(và UVA) x 6-9 tháng - UVA t i ch x 6-12 tháng
tu i (<6 tuổi không dùng
UVA)
Di n tích m t s c t - Corticosteroid nhóm 3 - UVB t i ch x 6-12 tháng
<20% (và UVA) x 6-9 tháng - UVA t i ch x 6-12 tháng
Di n tích m t s c t - UVB t i ch x 6-24 - PUVA: 6-24 tháng
>20% tháng
Th đo n, ổn đ nh Ghép tự thân - Corticosteroid nhóm 3 (và
Ng i
UVA) x 6-9 tháng.
l n
- UVB t i ch x 6-24 tháng
Môi Ghép tự thân Xăm
Kháng tr và/ho c T y s c t b ng hóa ch t Không
>80% di n tích da và/ho c laser
c th
Phác đ đi u tr b ch bi n không ph i th đo n
B ch bi n không ph i th đo n
Tránh các y u t làm b nh n ng thêm.

NB- UVB 3 tháng+/-đi u tr toàn thân ho c t i chổ(thoa CS ho c TCI)
-Trang đi m che khuy t đi m
B nh ổn đ nh ho c B nh ti n tri n
có s c t ph c h i B nh ổn đ nh ho c
s c t ph c h i
CS : 3-4 tháng / thu c gi m mi n d ch khác
NB- UVB 9
B nh ổn đ nh
B nh ổn đ nh
có s c t ph c Không có s c
nh ng không có
h i, KP (-)
s c t ph c h i
Đi u tr ngo i khoa Ph ng pháp t y s c t
CS: Corticosteroid; KP: Koebner phenomenon; TCI: Topical calcineurin inhibitor; NB-UVB: narrowband
ultraviolet B

Phác đ đi u tr b ch bi n th đo n
B ch bi n th đo n
-Tránh các y u t làm b nh n ng thêm.

-Thoa t i chổ CS ho c TCI
B nh ổn đ nh ho c B nh ti n tri n
có s c t ph c h i
Không đi u tr NB-UVB ho c MEL
B nh ổn đ nh không có s c t
và ho c có s c ph c h i- KP (+)
t ph c h i,
KP-
Đi u tr ngo i khoa Trang đi m ng y trang
MEL: monochromatic excimer laser
5.3. Đi u tr tái t o s c t
Corticosteroid (TCS):
- Là lựa ch n đ u tiên cho b ch bi n khu trú ng i l n và tr em.
- Tr em< 12 tuổi: dùng corticoid nhóm 3: fluticasone propionate, betamethasone
valerate.
- B ch bi n thân, chi: có th dùng liên t c 1 l n/ngày x 3 tháng ho c 15 ngày/tháng x 6
tháng.
- TCS m nh tránh đi u tr vùng da m ng nh m t, mi m t, cổ, nách và b n.
- Tác d ng ph : teo da, giãn m ch, tăng s c t , phát ban m n tr ng cá, r n da.
c chế calcineurin (TCI):
- Tacrolimus, pimecrolimus 0,03 %, 0,1 %
- Tác đ ng nh tác nhân đi u hòa mi n d ch. Ít tác d ng ph h n TCS
- Lựa ch n thay th TCS, cho sang th ng m i, đang lan r ng vùng da m ng.
- Sang th ng m t, cổ có đáp ng t t nh t. Tỷ l tái t o s c t : 26-72,5%. Có th dùng
mí m t, háng, nách và tr em > 2 tuổi
- Thoa 2 l n/ngày x 6 tháng. N u có đáp ng, có th đi u tr kéo dài trên 12 tháng.

Dẫn xu t vitamin D:
- Calcipotriene (calcipotriol) 0.005%: d n xu t tổng h p vitamin D-3 có tác d ng đi u
hòa s n xu t, phát tri n các t bào da và c ch mi n d ch trên các t bào d ng lympho.
- Tacalcitol: làm gi m sự chuy n đổi t bào da quá m c.
Prostaglandin:
- C ch : đi u hòa mi n d ch, sinh s c t và phát tri n c a h c t bào.
- Thoa PGE2 2 l n /ngày x 4-6 tháng trên b ch bi n ổn đ nh.
Minocycline 10%
Hi u qu h n Tacrolimus
Các thu c mới:
- Piperine: là ch t t ng tự prostaglandin E2 (PGE2) và prostaglandin E2 alpha (PGE2α),
y u t tăng tr ng nguyên bào s i (bFGF), afamelanotide, capsaicin, Cucumis melo, L-
carnosine và m t tác nhân ch n l c cung c p NB–UVB khi ti p xúc v i ánh sáng m t
tr i.
- K t h p phenylalanine, chi t xu t C.melo extract acetylcysteine trong 1 công th c gel
có hi u qu trong vi c tái t o s c t da khi dùng đ n đ c ho c k t h p v i NB vi đi m
- Hormone kích thích melanocyte α và ch t đ ng v n afamelanotide. Giúp sinh s c t
b ng cách g n vào th th melanocortin-1 (MC1R) là con đ ng quan tr ng trong sinh
tổng h p s c t .
- Afamelanotide kích thích sự sinh s c t và tăng sự phát tri n c a h c t nh ng không
nh h ng đ n sự phân hóa c a t bào g c melanocyte (16mg c y d i da m i tháng).
K t h p chi u đèn có th tăng t c đ và m c đ tái t o s c t (chi u NB-UVB m i 3 tu n
1 l n sau 1 tháng c y). Nh c đi m: làm da có màu nâu đ m (m t th m mỹ vì sự t ng
ph n rõ nét trong màu s c da).
- Photocil (Alpha-Glucosyl Hesperidin+ diethylaminohydroxybenzoyl Hexyl Benzoate):
cung c p NB-UVB ch n l c t các b c x tia cực tím khi ti p xúc v i ánh sáng m t tr i.
- Piperine và các đ ng phân tổng h p: là 1 alkaloid chính t Pipernigrum (black pepper):
kích thích tăng tr ng melanocytes trong canh c y (không kích thích tổng h p melanin).
Khi k t h p v i b c x UVA, c n đ c ti n hành theo chu kỳ đ tránh ng đ c ánh sáng.
- Pseudocatalase (Pcat): thoa toàn thân 1-2 l n/ngày, sau đó chi u NB-UVB.
- Curcumin: ch t ch ng oxy hóa thoa.

5.1.2 Ánh sáng tr li u
NB-UVB (311nm):
- Ch đ nh b ch bi n khu trú, phân đo n.
- Đ c bi t hi u qu cho sang th ng vùng m t.
- Li u kh i đ u:100-280 mJ/cm², 2-3 l n/ tu n, sau đó tăng 10-20% m i đ t, tùy type da
b nh nhân cho đ n khi có ban đ nh .
- Đáp ng đi u tr sau 6 tháng. Đi u tr t i đa 24 tháng.
- Sau 1 năm, nên ngh 3 tháng đ gi m li u UVB tích lũy.
- Chú ý che vùng không có tổn th ng (đ c bi t vùng m t), vùng da d b tổn th ng
(m t, sinh d c)
- Tác d ng ph : đ , ng a, khô da, lão hóa da do ánh sáng, ung th da.
PUVA liệu pháp:
- Có th u ng, bôi hay t m.
- Ch đ nh: Bôi t i ch khi di n tích sang th ng < 20% di n tích da c th (Không dùng
tr 3m <2 tuổi)
- Pha 1% 8-methoxypsoralen v i alcoholŌ 0,01-1,1% đ gi m tác d ng ph . Bôi 30 phút
tr c khi chi u UVA v i li u kh i đ u: 0,12ho c 0.25 J/cm², sau đó 0,12 ho c 0.25
J/cm²/tu n tùy type da BNŌ đ t đ da trung bình không tri u ch ng Ō duy trì li u sao
cho đ da m c đ nh . Vùng đi u tr nên lau s ch b ng xà bông, và bôi ch ng n ng sau
khi chi u xong.
- Psoraalen nên bôi b nh vi n, không đ b nh nhân tự bôi 1-2 l n/ tu n.
- Tránh ti p xúc v i ánh sáng m t tr i khi đang đi u tr và 6-8 tháng sau đó.
- Tác d ng ph : ng đ c ánh sáng, m n n c, bóng n cŌ ng ngŌ b nh ổn đ nh ±
chi u l i v i li u =1/2 li u tr c đó.
KUVA liệu pháp:
- U ng Khellin 100mg 2 gi tr c khi chi u UVA,
- 3 l n/ tu n ng ng đi u tr n u men gan tăng.
- Laser Excimer 308 nm (MEL) đ c FDAch p thu n.
- 1-3 l n/tu n x 4-36 tu n/đ t
- M t và cổ đáp ng t t h n bàn tay, bàn chân.
- M t có th hi u qu sau 25 l n đi u tr .
- MEL hi u qu h n NB-UVB và an toàn cho tr em.
- Giá thành cao h n NB-UVB, t n nhi u th i gian h n n u sang th ng l n.
Corticosteroid hệ th ng:
- Dùng cho b ch bi n tổng th , đang ti n tri n.
- Betamethasone ho c dexamethasone: li u 2,5-7,5 mg trong 2 ngày liên t c m i tu nŌ6
tháng, có th làm gi m sự ti n tri n b nh và tái t o s c t .
Các Psoralens:
- PUVA u ng th ng đ c dùng h n PUVA t i ch vì ít.
- Có nguy c ng đ c ánh sáng h n.
- Methoxypsoralen (Oxoralen, 8-MOP) 2-3 viên 10 mg (0,5 mg/kg) v i li u UVA 1-2
J/cm2, chi u 2-3 l n/tu n.
- Hai gi sau Ōchi u đèn cực tím (UVA) ho c ph i n ng, th i gian ti p xúc v i tia cực
tím tăng d n t ng ngày, kéo dài 6-12 tháng.
- N u sự ph c h i s c t không rõ ràng trong 3 tháng thì nên ng ng thu c.
- Kính b o v UVA nên đ c mang 24 gi sau khi u ng psoralen.
- Dùng cho ng i l n, d ng tổng th , sau khi th t b i NB-UVB.
- Ch ng ch đ nh: Nh y c m ánh sáng, porphyria, b nh gan, Lupus đ tr em < 12tuổi.
- N u b nh nhân không đ n b nh vi n đ c thì cho u ng trioxysalen (4,5,8-
trimethylpsoralen), v i li u 0.6 mg/kg, và ph i n ng 5 phút. T t nh t t 10 gi sáng Ō2
gi chi u. M i l n làm s tăng 5 phút cho đ n khi có h ng ban nh Ō c đ nh, 3 l n / tu n
nh ng không chi u trong 2 ngày liên t c.
- Trioxysalen ít gây đ c nh ng hi u qu cũng ít h n psoralen.
- PUVA hi u qu t t cho sang th ng m t, cổ; trung bình cho sang th ng thân, cánh
tay, chân; kém h n bàn tay, bàn chân.
- Tổng li u PUVA nên gi i h n ≤ 1000J/cm²
- Tác d ng ph : khô da, lão hóa da, tăng s c t da, ung th da.
Minocycline:
- Thu c nhóm tetracycline có tính kháng viêm.
- Li u 100mg/ ngày x 3tu n, ngh 3 tu n x 5 l nŌD b melasma
Simvastatin:
- Li u 80mg u ng m i ngày:
- Tác d ng đi u hoà mi n d ch: gi m IL-12, TGFᵦ
Cyclophosphamide
- Li u 50mg x 2 l n/ ngày
Ciclosporin
- Li u 6 mg/kg/ngày
Antioxidants :
- Pseudocatalase, vitamin E, vitamin C, ubiquinone, lipoic acid, Polypodium leucotomos,
k t h p catalase/superoxide dismutase, Ginkgo biloba… có th dùng đ n đ c ho c k t
h p đi u tr v t lý.
5.3.3. Ph u thu t ghép da
- Ch đ nh:
+ Th ng tổn b ch bi n có di n tích nh , đã ổn đ nh ít nh t 6 tháng
+ Không đáp ng v i đi u tr khác
+ Không có hi n t ng Koebner
+ Không có ti n căn t o s o x u.
+ >12 tuổi.
- K t qu t t đ i v i b ch bi n m t, chi.
- K t h p v i li u pháp quang tuy n đ có k t qu t t nh t.
- Tác d ng ph : nhi m trùng, s o, m t m nh da v a ghép, quá s n s c t , không hòa h p
s c t v i da xung quanh…
5.3.4. Xu h ng đi u tr m i
K t h p nhi u ph ng pháp đi u tr khác nhau đ đ t hi u qu t i u và gi m
thi u tác d ng không mong mu n:
- Thoa c ch calcineurin+ Laser excimer.
- Thoa chi t xu t nhau thai ng i(Melagenina)+ NB-UVB.
- Thoa ethyl vallinate + NB-UVB.
- Thoa calcipotriol+ NB-UVB.
- Laser Er-YAG+ thoa 5-flurouracil+ NB-UVB.
- Fractional carbon dioxide laser + thoa 5-flurouracil cream.
- Vi mài da + thoa 5-flurouracil cream.
- Tiêm t i ch 5-flurouracil + NB-UVB.
- Fractional carbon dioxide laser+ steroid m nh + NB-UVB.
- Laser Er-YAG + steroid m nh + NB-UVB.
- Thoa khellin 4% và/ho c tacrolimus 0,1%+ excimer laser.
- Tacrolimus 0,1% + lăn kim: Kim 1-2mm, lăn theo nhi u h ng 10-15 phútŌbôi l p
m ng Tacrolimus 0.1%. B nh nhân có th khó ch u 2-3 ngày. Làm xen k m i 7-10 ngày
x 2-3 tháng.
5.4. Đi u tr làm m t s c t da
Th ng ch đ nh trong các tr ng h p b nh b ch bi n lan r ng và có làn da ngăm
5.4.1. Tác nhân hóa h c
Monobenzyl ether of hydroquinone (MBEH) 20%:
- Đây là ch t duy nh t đ c FDA ch p thu n cho vi c t y s c t trên b nh b ch bi n
>80% di n tích da và không đáp ng đi u tr .
- Làm m t s c t vĩnh vi n và không th đ o ng c. B nh nhân ph i đ c t v n tâm lý,
đ c bi t b nh nhân da đen.
- Cho b nh nhân trên 40 tuổi đã có th nghi m đ y đ các li u pháp tr li u b ng ánh
sáng và không thành công cũng nh không mu n ph u thu t tái t o da.
- Kh i đ u v i n ng đ MBEHQ 10%, 2 l n/ngày, tăng 5% m i 1 ho c 2 tháng cho đ n
khi đ 20%. Hi u qu có th : 1-2 năm.
Monomethyl ether of hydroquinone (MMEH) 20%:
- Có th dùng thay th cho MBEH
- Tác d ng ph : viêm da ti p xúc d ng, s luôn nh y c m v i ánh sáng, da màu đ t
nung, Sự l ng đ ng s c t giác m c, k t m c.
5.4.2. Tác nhân v t lý
- Laser Q-switched, laser Ruby, alexandrite: đ n đ c ho c k t h p thoa 4-
methoxyphenol.
- Li u pháp l nh (Cryotherapy)
5.5. Ng y trang che khuy t đi m
Ch t ch a Dihydroxyacetone (DHA):
- Các d ng gel, kem, kem d ng da ho c thu c x t làm da s m màu gi ng nh m t màu
nâu tự nhiên.
-Đ c FDA ch p thu n đi u tr b ch bi n.
- Thoa DHA 5% vào các tổn th ng,1 đi m-1 màu duy nh t m i ngày trong 1Ō2 tu n có
hi u qu . Sau đó cho vùng m t s c t l n h n: bôi 2 l n / ngày trong 1 năm ho c lâu h n

- V t nhu m kéo dài 5 -10 ngày. Chúng có th đ c s d ng trong su t c năm, không
th m n c, không b gi .
- Mỹ ph m ng y trang (ví d : Dermablend vàCovermark) có hi u qu gi u các vi n
tr ng. M i s n ph m có s n màu phù h p v i da B nh nhân.
- Sau đi u tr có th s d ng beta-carotene (Solatene 30 mg) 60 mg 3l n/ngày trong 10
tu n, ti p theo dùng 30 mg 3l n/ngày đ duy trì.
- Không làm b n qu n áo, không tan trong n c h b i, nh ng tan trong n c bi n.
Xĕm màu da, xĕm thẩm mỹ:
- Phù h p v i môi b b ch bi n, đ c bi t là ng i da đen.
5.6. Đi u tr tâm lý
- T l b nh tâm th n c a b nh nhân b ch bi n Tây Âu: 25-30%, n Đ : 56-75%.
- M c đ nh n th c b nh b nh h ng b i tính cách c a b nh nhân.
- Các tác đ ng xã h i góp ph n không nh + khó khăn trong đi u tr .
6. DI N TI N
- Di n ti n tự nhiên khó nói tr c, có th ổn đ nh, lan r ng nhanh, ho c thoái tri n.
- 20% tr ng h p có sự ph c h i tự nhiên. Đa s kéo dài nhi u năm có th su t đ i.
- B ch bi n th đ t đo n có tiên l ng t t h n th lan t a , đ i x ng.
-Dự h u x u khi: b nh kéo dài, lông tóc b c màu, th ng tổn da th cực, v trí khó tr .
TÀI LI U THAM KH O
1. Parsad D1, Kanwar A (2010), “Oral minocycline in the treatment of vitiligo-a
preliminary study”,Dermatol Ther, 23(3):305-7.
2. Stanca A. Birlea, Richard A. Spritz & David A. Norris (2012), “Vitiligo”,
Fitzpatricks in general medicine 8th, 74, pp. 792- 803
3. Taieb A et al (2013), “Guidelines for the management of vitiligo: the
EuropeanDermatology Forum consensus” , Br J Dermatol., 2013 Jan;168(1):5-19
4. Thomas P. Habif (2016), “Vitiligo”, Habif Clinical dermatology a color guide to
diagnosis and therapy, 19, pp.764-775

CH NG 7: B NH DA
NHI M TRÙNG

VIÊM QU NG VÀ VIÊM MÔ T BÀO
(ERYSIPELAS AND CELLULITIS)
1. Đ NH NGHƾA
Viêm qu ng là nhi m trùng c a l p bì nông và m ch b ch huy t nông.
Viêm mô t bào là tình tr ng nhi m trùng l p bì sâu và mô d i da h u h t do
S.Pyogenes hay S. aureus
Viêm qu ng th ng do streptococcus nhóm A tan huy t (r t hi m g p nhóm C và
nhóm G) và ít khi có liên quan đ n S. aureus.
Viêm mô t bào: streptococcus nhóm A tan huy t và S. aureus là những tác nhân
th ng g p. Nhi m trùng cân sâu và c do vi khu n kỵ khí k t h p v i các tác nhân
Gr(+) và Gr(-), bao g m c clostridia. những c đ a suy gi m mi n d ch, có th g p
những tác nhân h i sinh, n m, và ký sinh trùng.
3. Y U T NGUY C
L m d ng thu c và r u, ung th và đang hóa tr li u ung th , b nh lý b ch huy t
mãn tính, x gan ti u đ ng, h i ch ng th n h , suy gi m mi n d ch, gi m b ch c u, suy
dinh d ng, suy th n, x c ng đ ng m ch h th ng.
4. CH N ĐOÁN
4.1. D ch t h c
- M i l a tuổi.
- Viêm mô t bào th ng g p tuổi trung niên và ng i già, viêm qu ng th ng g p
tr em và ng i già.
4.2. Lâm sàng
- Viêm qu ng: th ng b trên m t hay chi d i, có d u hi u đau báo tr c, h ng ban
trên b m t, m ng phù có ranh gi i rõ v i mô bình th ng, và h ng ban có màu đ t i.
Những đ c đi m này đ c mô t là hình nh v cam. N u có phù tr c hay những b t
th ng v gi i ph u, b có th không rõ ràng.
- S t có th báo tr c các d u hi u t i ch , và th nh tho ng, tr c khi xu t hi n tổn
th ng ph n xa c a chi d i, b nh nhân có đau b n do phì đ i h ch vùng này. Viêm
h ch và áp-xe r t hi m. Th nh tho ng, khi tổn th ng lan nhanh có th hình thành bóng
n c.

- Viêm mô t bào: m c dù cũng có những đ c đi m c a viêm qu ng nh ng b giữa vùng
da b nh và da bình th ng không rõ ràng, th nh tho ng có m . Trong m t s tr ng h p,
l p th ng bì có th hình thành bóng n c hay b ho i t . Có th có tri u ch ng toàn thân
nh s t, l nh run và m t m i, viêm b ch m ch (±).
4.3. C n lâm sàng
Ch n đoán ch y u dựa vào lâm sàng,
- Nhu m gram và c y vi khu n
- C y máu trong những tr ng h p nghi ng nhi m trùng huy t.
5. ĐI U TR
- Đi u tr trong h u h t tr ng h p là tiêu di t Streptococci và S. aureus.
- Những tr ng h p nh , đi u tr 10 ngày kháng sinh bao ph vi khu n Gr(+).
5.2. Đi u tr c th
Đi u tr t i ch : b t đ ng và nâng cao chi b b nh, cũng nh đ p t có th thực hi n.
5.2.1. Các ch n l a đi u tr
Viêm quầng:
- Tr ng h p đ n gi n, b nh nhân ngo i trú:
+ Penicillin V 500mg/6 gi
+ Dicloxacillin 500mg 4 l n/ngày
+ Amoxicillin + clavulanic acid 25mg/kg 3 l n/ngày
+ Cefuroxime
+ Cephalosporin th h 3
-N ud ng penicillin, thay b ng macrolide hay clindamycine:
+ Clindamycine 15mg/kg/ngày chia làm 3 l n
+ Erythromycine 250-500mg 4 l n/ngày
+ Clarithromycin 500mg 2 l n/ngày
Viêm mô tế bào:
- V i các tr ng h p nh , b nh nhân ngo i trú:
+ Cephalexin 250-500mg 4 l n/ngày
+ Dicloxacillin 500mg 4 l n/ngày
+ Lựa ch n thay th
+ Clindamycine 15mg/kg/ngày chia làm 3 l n
+ Azithromycin 500mg ngày đ u, 250mg trong 4 ngày ti p theo
+ Roxithromycin
- Các tr ng h p n ng, b nh nhân n i trú:
+ Ampicilllin/sulbactam (Sulbactam) 25-50mg/kg/ngày chia làm 2 l n
+ Ticarcillin/clavulanate (Timentin) 3,1g tĩnh m ch m i 4-6 gi
+ Imipenem/cilastatin (Primaxin) 500mg tĩnh m ch m i 6-8 gi
+ Meropenem 500mg tĩnh m ch m i 8 gi
+ Cephazolin tĩnh m ch 1g m i 8 gi
- Các tr ng h p kháng tr , nghi nhi m t c u kháng methicillin (MRSA):
+ Vancomycin 1g tĩnh m ch 2 l n/ngày
+ Linezolid 600mg 2 l n/ngày
- Các tr ng h p ch nhi m Streptococci:
+ Benzylpenicilllin: 600-1200mg tĩnh m ch m i 6 gi trong những tr ng h p
n ng
+ Th i gian đi u tr v n còn ch a đ c xác đ nh chính xác. Đi u tr nên đ c
kéo dài h n n u có b t kỳ ch đ nh lâm sàng nào nh : sự lan r ng c a viêm mô
t bào, sự hình thành áp-xe
Nh p vi n xem xét những tr ng h p n ng hay những b nh nhân c n s d ng
kháng sinh đ ng tĩnh m ch.
- Viêm mô t bào, có hay không có hình thành áp-xe, có khuynh h ng lan vào m ch
b ch huy t và máu và làm cho tình tr ng tr m tr ng n u không đ c đi u tr . những
b nh nhân phù mãn tính, ti n trình b nh có th lan nhanh và h i ph c ch m, m c dù có
d n l u và s d ng kháng sinh.
- Viêm qu ng không bi n ch ng tự gi i h n h ch b ch huy t và mô d i da. Ngay c
tr c khi đi u tr , b nh cũng tự gi m trong 7-10 ngày.
- C viêm qu ng và viêm mô t bào có khuynh h ng tái phát l i cùng v trí, có th là do
h u qu c a tình tr ng t c ngh n m ch b ch huy t mãn tính và phù dai d ng
V i những b nh nhân đã có những đ t viêm mô t bào tr c đó (đ c bi t là v trí
phù m ch b ch huy t mãn tính): mang v h tr , sát khu n da.
TÀI LI U THAM KH O
1. Adam D. Lipworth, Arturo P. Saavedra, et al (2012), “ Non- Necrotizing infection
of the demis and subcutaneous fat: cellulitis and erysipela”, Fitzpatrick's
2. Christian R Millett, Analisa V Halpern, Warren R Heymann (2012) “Bacterial
diseases”, Dermatology, Bolognia 2nd edition, Elsevier Limited, section 12,
chapter 74. pp. 1076-1106
3. Roderick J. Hay và Rachael Morris-Jones (2016), “Bacterial infection”, Rook’s
Textbook of Dermatology, part 3, chapter 26, 26.21.

CH C
(IMPETIGO)
1. Đ I C NG
Có 2 d ng ch c c n phân bi t: ch c bóng n c và không bóng n c. Ch c bóng n c
do S. aureus gây ra. các qu c gia phát tri n, ch c không bóng n c th ng do S.
aureus và ít h n là streptococcus nhóm A. Tuy nhiên streptococcus nhóm A v n là
nguyên nhân th ng g p c a ch c không bóng n c các qu c gia đang phát tri n.
2. Y U T NGUY C
- Suy gi m mi n d ch
- Chàm th t ng
- Tổn th ng mô tr c đó
- Tình tr ng viêm
3. CH N ĐOÁN
Đ C ĐI M C A CH C BÓNG N C VÀ CH C KHÔNG BÓNG N C
Ch c không bóng n c Ch c bóng n c
Kho ng 70% tr ng h p ch c Ít g p h n ch c không bóng n c
D ch t h c Th ng g p tr em Th ng x y ra trong th i kỳ s sinh,
nh ng tr em cũng có th b
S m: m ng h ng ban 2-4mm S m: những m n n c nh l n lên
phát tri n nhanh thành m n thành bóng n c 1-2cm nông trên b
T n n c hay m n m . m t
th ng Tr : v t tr t nông có mài vàng Tr : bóng n c chùng, trong su t kích
lâm sàng m t ong đ c tr ng và nhanh th c lên đ n 5cm v i vi n tróc v y,
chóng lan r ng ra vùng da nh ng không có mài dày và th ng có
xung quanh ít vi n h ng ban
M t (xung quanh mũi và M t, thân mình, mông, sinh d c, nách
Phân b mi ng) và t chi và t chi, thông th ng không có tổn
th ng da đ u
Đ c đi m H ch (+) Th ng không có tri u ch ng toàn
liên quan thân nh ng có th g p s t, m t m i

hay tiêu ch y.
Tr em b ch c bóng n c có th có
ti n s b côn trùng đ t t i v trí kh i
phát.
Trong 5% tr ng h p, ch c Trong những tr ng h p suy gi m
không bóng n c do S. mi n d ch, đ c t có th lan r ng.
pyogenes có th gây ra viêm Ch c bóng n c có th là d u hi u
Bi n
c u th n c p h u nhi m liên s m c a nhi m HIV.
ch ng
c u trùng (APSG).
Nguy c APSG không thay đổi
khi đi u tr v i kháng sinh.
4. ĐI U TR
- Kháng sinh là thu c chính trong đi u tr . Kháng sinh lựa ch n ph i ch ng đ c c S.
aureus và S. pyogenes
- Làm s ch v t th ng t i ch
1.2. Đi u tr c th
- T i ch : v i những b nh nhân kh e m nh có ít tổn th ng và không có tri u ch ng toàn
thân
- Thu c: m mupirocin 2%, acid fusidic d ng kem hay d ng m , hay retapamulin 1%
thoa 2-3 l n/ngày trong 7-10 ngày.
1.3. Các ch n l a đi u tr
Lựa ch n đầu tiên:
Dicloxacillin 250-500mg 4 l n/ngày trong 5-7 ngày
Amoxicillin + clavulanic acid ho c sulbactam 25mg/kg/ngày chia làm 3 l n
Cephalexin 250-500mg 4 l n/ngày
Lựa ch n th hai: (n u d ng v i penicillin)
Azithromycin 500mg ngày đ u, 250mg trong 4 ngày ti p theo
Clindamycin 15mg/kg/ngày chia làm 3 l n
Erythromycin 250-500mg 4 l n/ngày trong 5-7 ngày
Lựa ch n th ba: trimethoprim và tetracycline

Nếu nghi ngờ t cầu kháng methicillin mắc ph i ngoài c ng đ ng
TMP-SMX 160/800mg 2 l n/ngày trong 7 ngày
Tetracycline 250-500mg 4 l n/ngày trong 7 ngày
Doxycycline, Minocycline 100mg 2 l n/ngày trong 7 ngày
Trẻ em
Dicloxacillin 12mg/kg/ngày chia làm 4 l n
Cephalexin 25mg/kg/ngày chia làm 4 l n
Erythromycin 40mg/kg/ngày chia làm 4 l n
Amoxicillin/clavulanate 25mg/kg/ngày chia làm 2 l n
- Ch c không bóng n c: th ng lành tính, b nh tự gi i h n, tổn th ng tự lành trong
vòng 2 tu n không đ l i s o.
- Ch c bóng n c: n u không đi u tr , b nh tự lành trong 3-6 tu n.
6. PHÒNG NG A - GIÁO D C S C KH E
- V sinh cá nhân s ch s nh c t móng tay, r a tay b ng xà bông di t khu n.
- C i thi n môi tr ng s ng thoáng và s ch.
- Đ i v i b nh nhân tái phát, những thành viên trong gia đình không tri u ch ng ho c
ng i lành mang m m b nh vùng l mũi ngoài thoa mupirocin 2% ngày 3 l n trong 5
ngày/tháng trong l mũi.
TÀI LI U THAM KH O
1. Christian R Millett, Analisa V Halpern, Annette C Reboliand Warren R Heymann
(2012), “Impetigo”, Dermatology (Bolognia), 2nd edition, Elsevier Limited, 12
(74).
2. Noah Craft (2012), “Impetigo”, Fitzpatrick’s Dermatology in General Medicine,
8th edition, Mc Graw-Hill, 9 (29), pp. 175-176
3. Roderick J. Hay và Rachael Morris-Jones (2016), “Impetigo”, Rook’s Textbook of
Dermatology, 26, pp. 26.13-26.16.
4. William D. James, Timothy G. Berger, Dirk M. Elston (2016), “Impetigo”,
Andrews’diseases of the skin: Clinical Dermatology, 12th edition, 14, pp. 249-250.

LAO DA
(CUTANEOUS TUBERCULOSIS)
1. Đ NH NGHƾA
Lao da là b nh gây ra do Mycobacteriumtuberculosis (MT), vi c phân lo i b nh s
dựa vào ki u nhi m trùng và tình tr ng mi n d ch c a ng i b nh.
2. PHÂN LO I
Bi u hi n lâm sàng c a lao da s ph thu c vào đ ng lây, mi n d ch c a ng i b nh
và tình tr ng nh y c m v i vi khu n lao tr c đó
Tình tr ng mi n d ch Đ ng lây B nh
Th nhi u vi khu n (multibacillary forms)
Mi n d ch b m sinh (naïve Lây trực ti p Săng lao (nhi m nguyên
host) phát)
Y u Lây do ti p xúc g n Scrofuloderma
Y u Tự lây Lao l tự nhiên
Y u Lây qua đ ng máu Lao kê c p da
Y u Lây qua đ ng máu Gôm lao
Th ít vi khu n (paucibacillary forms)
Cao Lây trực ti p Lao cóc
Cao Lây trực ti p Lupus lao
Cao Lây qua đ ng máu Lupus lao
Cao Lây qua đ ng máu Ban lao, Lichen
scrofulosorum, Ban lao s n
ho i t , H ng ban c ng
Bazin, H ng ban nút
3. D CH T H C
- B nh lao da th ng g p vùng nhi t đ i, khí h u m t. Các d ng b nh lao da s thay
đổi theo vùng nh các n c nhi t đ i lupus lao hi m g p, th ng g p lao cóc và
scrofuloderma; trái l i, châu Âu và châu Mỹ hay g p lupus lao.
- D ng lao d ng kê hay g p tr em và ng i l n suy gi m mi n d ch, scrofluderma g p
thanh niên và ng i già trong khi đó lupus lao g p b t kì tuổi nào.

- Những năm g n đây, các ch ng vi khu n lao không đi n hình xu t hi n nhi u h n.
4. CH N ĐOÁN
4.1. Lâm sàng
M t s d ng th ng g p:
Lao cóc:
- M ng sùi màu đ tím, ti n tri n ly tâm, có khuynh h ng lành s o trung tâm, bóp đau
rìa, có tăng s ng và ch y m .
- Có th g p b t kỳ vùng nào nh ng th ng vùng da d ch n th ng nh tay, chân.
Scrofuloderma (gôm lao):
- C c ch c sâu dính li n v i da màu đ b m, ti n tri n theo d ng m ng m , rò r d ch đ c
và nh y. V trí vùng tuy n mang tai, x ng hàm d i, trên x ng đòn.
Lupus lao:
- Th ng tổn là lupome vùng m t.
- Ti n tri n ch m, di n ti n ly tâm rìa, có th lan r ng đ n l tự nhiên d n đ n sự h y
ho i và đ s o.
Ph c h p lao nguyên phát (tuberculosis primary complex):
- Do vi khu n lao trực ti p xâm nh p vào da ho c niêm m c ng i tr c đó ch a nhi m
ho c ch a có mi n d ch.
- Th ng tổn đi n hình là săng lao: m t c c ho c s n, ch c, màu đ ho c tím; vài ngày
sau ho i t và ph mài dính, c ng.
- Th ng tổ có th xu t hi n b t c v trí nào, tr em hay g p m t, chi.
Lao l tự nhiên:
- Hi m g p, do sự tiêm nhi m c a ổ lao bên trong.
- Sang th ng g p niêm m c mi ng, quanh h u môn, âm h , d ng v t…
- Tổn th ng là các n t s ng phù, màu đ , sau đó v ra thành v t loét, đau.
Lao da c p tính d ng h t kê:
- Hi m g p, th ng g p b nh c nh lao phổi ti n tri n, lao màng não ho c lao lan t a.
- B nh g p tr em suy gi m mi n d ch nh nhi m HIV, nhi m siêu vi, suy dinh d ng.
- Tổn th ng là các s n, m n n c, m n m , có xu t huy t và lan kh p c th .
Abscess lao di chuyển (tuberculous gumma):
- Do vi khu n lao di chuy n t ổ lao nguyên phát.

- Tổn th ng là n t d i da, s ch c, không đau, g p thân mình. Sau đó sang th ng s
loét, t o l dò.
4.2. C n lâm sàng
- Soi và c y vi khu n: khó thực hi n vì s l ng vi khu n lao t i sang th ng ít và ph i
ch 4-6 tu n m i có k t qu c y.
- Gi i ph u b nh: đi n hình s có hình nh l p th ng bì tăng s n, mô bì có thâm nhi m
viêm lan t a mô bì nông, có n i t o nang, có đ i bào Langehans.
- PCR (Polymerase chain reaction): PCR là kỹ thu t dùng đ khu ch đ i những đo n
DNA đích đ c hi u c a vi khu n lao. K t qu có nhanh trong vòng 48-72 gi giúp vi c
đi u tr đ c thích h p và nhanh chóng.
4.3. M t s đ c đi m có th giúp h ng đ n ch n đoán lao da nh
- Có sự hi n di n c a b nh lao đang ho t đ ng b t c v trí nào c a c th
- Có sự hi n di n c a vi khu n kháng acid t i sang th ng
- IDR d ng tính > 15mm
- IGRA test d ng tính
- Đáp ng v i đi u tr lao
5. ĐI U TR
Đi u tr lao da có nguyên t c đi u tr gi ng lao phổi
- Ph i ph i h p thu c ch ng lao: ph i h p ít nh t 3 lo i thu c ch ng lao trong giai đo n
t n công và ít nh t 2 lo i trong giai đo n duy trì.
- Ph i dùng thu c đúng li u.
- Ph i dùng thu c đ u đ n: thu c ch ng lao ph i u ng cùng m t l n vào th i gian nh t
đ nh trong ngày và xa bữa ăn đ đ t h p thu thu c t i đa.
- Ph i dùng thu c đ th i gian và theo hai giai đo n t n công (2-3 tháng) và duy trì (4-6
tháng).
5.2. Đi u tr c th
Các thu c ch ng lao thi t y u: ch ng trình ch ng lao Vi t Nam quy đ nh 5 thu c
ch ng lao thi t y u là:
+ Isoniazide (H): 5mg/kg
+ Rifampicine (R) : 10mg/kg
+ Pyrazinamide (Z) : 25mg/kg
+ Streptomycine (S) : 15mg/kg
+ Ethambutol (E): 15mg/kg
5.3. Ch n l a phác đ đi u tr
- Th ng ch n phát đ I: 2HRZ/6HE
- Giai đo n t n công kéo dài 2 tháng g m 3 lo i thu c dùng hàng ngày: H, R, Z
- Giai đo n duy trì kéo dài 4 tháng g m 2 lo i thu c dùng hàng ngày: R, H
- Theo dõi đánh giá đáp ng lâm sàng: sang th ng đổi màu, gi m tăng s ng.
- Theo dõi tác d ng ph c a thu c kháng lao: chú ý tác d ng ph trên da và trên gan.
- Di n ti n và tiên l ng còn ph thu c vào tình tr ng mi n d ch c a b nh nhân.
- Tuy nhiên vi c đi u tr th ng t t, sang th ng da s lành, th ng ch đ l i s o tăng
s c t ho c s o x u n u sang th ng l n.
7. PHÒNG NG A
- Khám s c kh e đ nh kỳ cho các đ i t ng lao đ ng chân tay, c n chú ý các sang th ng
ngoài da đ có th s m phát hi n lao da.
- Khuy n khích b nh nhân đi khám chuyên khoa s m khi có thay đổi b t th ng ngoài
da.

BAN LAO
(TUBERCULIDS)
G n đây, các kh o sát v m i liên quan trong sinh b nh h c c a ban lao và M.
tuberculosis đã cho k t qu h n ch . Tuy nhiên ch ng minh sự hi n di n DNA c a M.
tuberculosis b ng PCR t i sang th ng lichen scrofulosorum và papulonecrotic
tuberculid đã cho m t s b ng ch ng. Do đó, có 3 d ng ban lao thực sự:
+ Micropapular: lichen scrofulosorum
+ Papular: papulonecrotic tuberculid
+ Nodular: h ng ban c ng Bazin
1. LICHEN SCROFULOSORUM
B nh hi m g p, đ c Hebre mô tà năm 1868. B nh bi u hi n b ng phát ban d ng
lichen bao g m các s n nh , xu t hi n tr em, thi u niên đang m c b nh lao ho t đ ng.
Sang th ng là các s n nang lông nh , không tri u ch ng, có màu gi ng màu da ho c
vàng, đ nâu, các s n r t gi ng lichen nitidus. Các s n có v y dính ho c m n m nh .
Kho ng 73% b nh nhân lichen scrofulosorum có ph i h p v i m t ổ lao b t c v trí
nào, th ng là h ch cổ, r n phổi, trung th t (65%), những v trí khác có th là phổi,
x ng. Tuy nhiên cũng có kho ng 30% không phát hi n đ c b nh lao. B nh đ c báo
cáo là có liên quan v i nhi m M. avium và M.szulgari.
B nh c n ch n đoán phân bi t v i lichen nitidus, keratose pilaris, sarcoidosis, giang
mai II.
B nh đ c đi u tr b ng phác đ đi u tr lao ngoài phổi.
2. PAPULONECROTIC TUBERCULID (BAN LAO S N HO I T )
B nh g p tr em, thanh thi u niên.
B nh bi u hi n b ng các s n viêm, màu đ , sau đó s làm m ho c ho i t , đóng mày,
khi lành s đ s o gi ng th y đ u. Các tổn th ng xu t hi n đ i x ng, th ng g p tai,
m t du i c ng tay, chân; đôi khi có th g p b ng d i, thân mình, mông. D ng khu trú
hi m g p, n u có là sinh d c.
Tỷ l tìm th y ổ lao trong b nh này 38-75% tùy theo nghiên c u. Cũng có báo cáo là
ban lao s n ho i t xu t hi n sau ch ng ng a BCG và ph i h p v i nhi m M. avium.
B nh c n phân bi t v i pytiriasis lichenoids, viêm m ch t bào b ch huy t.
B nh đ c đi u tr b ng phác đ đi u tr lao ngoài phổi.

3. H NG BAN C NG BAZIN
H ng ban c ng Bazin là d ng ban lao th ng g p và bi u hi n là b nh lao ph i h p
v i viêm mô m (panniculitis). H u h t b nh nhân có ph n ng lao t d ng tính m nh
và đáp ng t t v i thu c kháng lao.
Kho ng 80-90% bênh xu t hi n ph nữ tr - trung niên.
B nh bi u hi n b ng các s n s m màu ho c màu đ , s đau ho c là các m ng n m sâu
m t sau c ng chân. Sang th ng có th loét, khi lành đ s o teo ho c tăng s c t .
B nh c n phân bi t v i h ng ban nút, viêm nút quanh đ ng m ch, lupus profundus,
sarcoidose, lymphoma t bào T.
Đi u tr b ng phác đ đi u tr lao ngoài phổi, m t s b nh nhân c n ngh ng i, kháng
viêm nonsteroid.

LAO DA DO MYCOBACTERIUM KHÁC
MYCOBACTERIUM TUBERCULOSIS (MOTT)
(INFECTIONS WITH ATYPICAL MYCOBACTERIA)
1. Đ NH NGHƾA
Các ch ng Mycobacterium này đ cg id i nhi u tên nh vi khu n lao không đi n
hình (atypical mycobacteria) ho c vi khu n không ph i lao (non-tuberculous
mycobacteria NTM) ho c Mycobacterium khác vi khu n lao (Mycobacterim other than
Mycobacterium tuberculosis MOTT).
Hi n t i các ch ng MOTT th ng gây nhi m trùng nhi u h n các ch ng MT. Có h n
140 ch ng MOTT đã đ c báo cáo trong y văn trong đó 25 ch ng gây b nh ng i, các
ch ng còn l i s ng trong môi tr ng và hi m khi gây b nh
T n su t m c b nh không rõ nh ng có t n t i các vùng n i d ch đ i v i m t s ch ng
MOTT.
2. SINH B NH H C
MOTT phân b r ng trong tự nhiên, chúng là những lo i c ng sinh h n là gây b nh.
MOTT c n môi tr ng s ng nh n c, đ t. B t c c quan ho c h c quan nào cũng có
th nh h ng nh ng nhi m MOTT ít lan r ng h n MT, nhi m trùng th ng lành tính và
quá trình b nh th ng gi i h n.
Ch có hai ch ng M.ulceran và M. marium có hình nh lâm sàng đ c tr ng, những
ch ng MOTT m i đ c mô t theo th i gian, kh năng gây b nh ch a đ c đánh giá.
3. CH N ĐOÁN
3.1. Lâm sàng: m t s d ng lao da do MOTT
Mycobacterium ulcerans:
- N i khu trú trong tự nhiên c a M. ulcerans không rõ, không bao gi tìm th y chúng
ngoài c th ng i nh ng nhi m trùng M. ulcerans xu t hi n vùng m t, đ m l y.
- B nh g p tr em và thanh niên. Sang th ng là n t d i da l n d n và gây loét, không
đau, còn g i là loét Buruli hay g p vùng nhi t đ i, ch y u châu Phi và châu Úc.
- V trí tổn th ng g p chi.
Mycobacterium marium (M. balne):
- M. marium g p trong ngu n n c (h b i, b nuôi cá).

- Y u t nguy c là có ti n s ch n th ng ho c ngh nghi p liên quan ti p xúc v i n c
ho c s thích ti p xúc v i n c. M. marium xâm nh p qua vùng da b tổn th ng (ch n
th ng…)
- Tổn th ng ban đ u là s n màu h i tím xu t hi n ch ch n th ng 2-3 tu n sau khi
nhi m b nh. Ngoài ra có th bi u hi n gi ng m ng sùi, m ng d ng v y n n ho c n t.
- V trí: Tay, chân, đ u g i, cùi ch . Sang th ng có th lành sau 1-2 năm và đ l i s o.
Mycobacterium kansasii:
- Đây là lo i Mycobacterium không đi n hình g n gi ng nh M. tuberculosis.
- Chúng gây n i d ch m t s vùng nh Texas, Louisiana, Chicago, California và Nh t.
- B nh g p ng i l n và có tình tr ng suy gi m mi n d ch nh b nh Hodgkin, ghép c
quan, AIDS.
- Lâm sàng có th nhi u d ng, d ng th ng g p nh t là những s n phân b theo ki u
Sporotrichose, n t th ng sâu. B nh ti n tri n ch m, có th g p d ng m ng loét ho c
lan t a.
Mycobacterium scrofulaceum:
- Ch ng này gây b nh c nh viêm h ch cổ m t bên, đôi khi g p h ch d i hàm, h ch l n
ch m sau đó loét t o l dò.
- B nh th ng g p tr em.
Mycobacterium avium-intracellulare:
- Hi m g p, sang th ng là m t ho c nhi u m ng màu h i vàng, có v y không đau ho c
là n t d i da sau đó loét ho c là h ng ban t m nhu n.
- V trí th ng g p là chi.
-Đây là tác nhân gây b nh quan tr ng b nh nhân AIDS.
Mycobacterium fortuitum, Mycobacterium chelonae, Mycobacterium
abscessus:
- Nhi m trùng th ng g p ch v t th ng ho c vùng đ c ph u thu t. Sang th ng là
những n t đ không đau, sau đó t o thành áp xe và thoát d ch.
- Nhi m trùng lan r ng th ng g p b nh nhân làm th m phân phúc m c ho c suy gi m
mi n d ch.
- Trong các ch ng MOTT k trên, gây tổn th ng da d ng sùi có th do các ch ng M.
marium, M. intracellulare, M. fortuitum, M. chelonei, M. smegmatis.

3.2. C n lâm sàng
- Tìm vi khu n t i sang th ng khó thực hi n.
- Ch n đoán ch dựa vào gi i ph u b nh lý và PCR, nh t là PCR giúp cho vi c ch n đoán
lao da do MOTT đ c nhanh chóng và thu n l i.
4. ĐI U TR
- MOTT ít nh y c m v i thu c kháng lao nh ng l i nh y c m v i các kháng sinh khác.
Th i gian đi u tr thay đổi tùy theo ch ng, trung bình trong 10-14 ngày s có hi u qu , có
th đi u tr đ n khi m t h ng ban, ho c khuy n cáo dùng 1-2 tháng sau khi bi n m t sang
th ng.
- Có th lựa ch n kháng sinh theo b ng sau:

SCROFULACEUM
INTRACELLULAI
HEAMOPHILUM
FORTUITUM
Đi u tr
CHELONAE
ULCERAN
KANSASII
MARIUM
AVIUM-
RE
Amikacin + + +
Azithromycin +
Cefoxitin +
Ciprofloxacin +
Clarithromycin + + +
Clofazimine + +
Cotrimoxazole +
Dapsone +
Erythromycin +
Ethambutol + + + +
Ethionamide + +
Imipenem +
Izoniazid + + +
Minocycline + + + + +
Rifampicin + + + + +
Streptomycin + + +
Tobramycin +
Phẫu thuật + + + +

H NG D N TI P C N LAO DA
Lâm sàng nghi ng lao da
Xét nghiệm
Giải phẫu bệnh PCR
(+) (-)
Chuyển BV Lâm sàng PCR

Phạm Ngọc hướ g đến lao
Thạch điều trị da do MT
lao da do MT
MT (+) MOTT (+) PCR (-)

Điều trị thử
theo ph c đồ
lao ngoài phổi
trong 2 tháng
Đ p ứng Không
đ p ứng
Tiếp tục phác Hội chẩn, xem Chuyển BV Chọn kháng Điều trị thử
đồ lao ngoài lại chẩ đo Phạm Ngọc sinh theo bằng Doxy,
phổi cho đủ 6 Thạch điều nhạy cảm Minocycline +
tháng trị lao da do của chủng phối hợp phẫu
MT MOTT thuật + chấm
AL

TÀI LI U THAM KH O
1. Raymond L, Cynthia M, Michael W (2010), “Bacterial infection”,
Dermatopathology, pp 431-434.
2. Stephen I K, Klaus W, Lowell A (2008), “Tuberculosis and infection with
atypical mycobacterium”, Fitzpatrick's Dermatology in general medicine, 8th
edition, Mc Graw Hill, pp 1769-1778.
3. Streit M, Bregenzer T, Heinzer I (2008),“Cutaneous infections due to atypical
mycobacteria”, Hautarzt, 59 (1), pp 59-70.
4. Victoria M. Yates, Stephen L. Walker (2016), “Mycobacterial infections”
Rook’s textbook of Dermatology, pp. 27.1-27.45

HERPES SIMPLEX
(HERPES SIMPLEX)
1. Đ I C NG
Herpes là tên c a m t h virus trong đó có herpes simplex 1 (HSV 1) và herpes
simplex 2 (HSV 2) là hai tác nhân phổ bi n gây b nh t i vùng môi - mi ng và sinh d c
ng i.
Herpes sinh d c là m t trong những b nh lây truy n qua đ ng tình d c phổ bi n
nh t trên th gi i.
Vi c nâng cao hi u bi t v bi u hi n lâm sàng, sinh b nh h c, d ch t h c, sự xu t
hi n c a những xét nghi m huy t thanh ch n đoán v i đ nh y, đ đ c hi u cao cùng
v i li u pháp kháng virus đã giúp các bác sĩ lâm sàng ki m soát hi u qu b nh và ngăn
ng a lây lan.
2. NGUYÊN NHÂN
HSV-1: th ng gây b nh t i vùng mi ng, m t trong khi HSV-2 th ng gây b nh t i
vùng sinh d c. Tuy nhiên c 2 lo i đ u có th gây b nh t i mi ng, m t hay sinh d c.
B nh lây qua đ ng ti p xúc trực ti p da-da, da-niêm m c, niêm m c-niêm m c.
3. Y U T NGUY C
Stress, s t, ánh sáng t ngo i, ch n th ng, nhi m trùng, suy gi m mi n d ch.
4. CH N ĐOÁN
4.1. D ch t h c
- Ho t đ ng c a virus HSV trong c th ng i tr i qua các giai đo n nh sau:
(1) tiên phát (primary infection): nhi m HSV những ng i tr c đó có huy t
thanh ch n đoán âm tính ho c s nhi m (non-primary initial infection): khi m t cá th
có kháng th v i m t trong hai lo i virút HSV -1 ho c HSV – 2 l i b nhi m virus l n
đ u v i lo i virus còn l i, c 2 tr ng h p có th có ho c không có tri u ch ng.
(2) ti m n t i h ch giao c m.
(3) tái ho t.
- Kháng th HSV-1 xu t hi n khá s m kho ng 30% tr <5 tuổi, kho ng 70-80% l a tuổi
thanh thi u niên và 50-90% l a tuổi 20-40.
- Tỷ l có kháng th HSV-2 l a tuổi 14-49 kho ng 16%, nữ > nam.

- Các y u t nh h ng đ n nhi m HSV-2 là: tuổi 15-30, nhi u b n tình, thu nh p th p,
trình đ văn hóa th p, nhi m HIV.
4.2. Lâm sàng
4.2.1. Tiên phát
Viêm l i – miệng:
- Th ng x y ra tr 1-5 tuổi. Th i gian b nh: 5 ngày.
- Ti n tri u: h ch cổ, m t m i, bi ng ăn, nu t khó, s t.
- Kh i đ u b nh nhân có tri u ch ng ng a, đau, rát b ng t i ch , sau đó xu t hi n
những v t loét gi ng áp-t v i l p gi m c màu vàng ho c chùm m n n c. B nh di n
ti n t 2-6 tu n.
- V trí: n u, kh u cái c ng, kh u cái m m, niêm m c mi ng.
Herpes sinh d c:
- Tri u ch ng t i ch : có th đau, ng a, ti u khó, ti t d ch ni u đ o và/ho c ti t d ch âm
đ o. Th ng tổn c b n là m n n c m c thành chùm, sau đó thành m n m và nhanh
chóng v ra thành v t loét.
- Tri u ch ng toàn thân: s t, m t m i, nh c đ u, đau c .
- V trí: + Nam: thân d ng v t, quy đ u, quanh h u môn, trực tràng (đ ng gi i)
+ Nữ: âm h , âm đ o, mông, vùng ch u.
- B nh lành tự nhiên trong 2-3 tu n.
Viêm kết - giác m c:
- N ng, có m , loét nông, đ c giác m c, mí m t s ng phù và có chùm m n n c da
xung quanh. H ch tr c tai s ng đau.
Herpes s sinh:
- Lây t m lúc sinh, th ng tổn có th gi i h n da, m t, mi ng ho c lan t a toàn thân,
viêm não - màng não.
- Th ng tổn là những v t loét niêm m c, m n n c, bóng n c da và da b l t.
4.2.2. Tái phát
Herpes da:
- Herpes tái phát khác tiên phát: m n n c m c thành chùm nh h n và th ng không
có tri u ch ng toàn thân.

- Kh i đ u b nh nhân th ng có c m giác nóng b ng, ng a, sau đó xu t hi n m n n c
m c thành chùm trên n n h ng ban. Sau vài ngày m n n c hóa đ c, v ra, đóng mài
và lành không đ l i s o trong 7-10 ngày.
- Th ng tái phát ngay vùng cũ.
- V trí: th ng m t, đ c bi t là xung quanh mi ng tuy nhiên th ng tổn có th b t
kì v trí nào trên c th .
Herpes sinh d c:
- Th ng tổn là những m n n c nh m c thành chùm sau đó v ra t o thành v t loét
n n không c ng.
- Th i gian b nh ng n h n Herpes sinh d c tiên phát.
- Có th kèm đau dữ d i.
M t s d ng khác hiếm gặp:
Chàm d ng herpes, herpers đ u ngón tay (herpetic whitlow), viêm nang lông
herpes, herpes v n đ ng viên.
4.3. C n lâm sàng
- Ch n đoán t bào h c Tzank
- Phân l p siêu vi b ng cách c y trên môi tr ng nuôi c y virus.
- PCR
- Mi n d ch huỳnh quang trực ti p.
- Huy t thanh ch n đoán
5. ĐI U TR
- Đi u tr t i ch
- Đi u tr nhi m trùng (n u có b i nhi m)
- Đi u tr kháng virus
- Đi u tr phòng ng a
- Dung d ch màu: eosin, milian…
- Nitrat b c 0.5%: gi m phù, gi m đau.

PHÁC Đ ĐI U TR HERPES VÙNG MI NG – M T

Giai đo n Thu c Th i gian
+ Acyclovir 200mg x 5/ngày ho c 400 x 3/ngày 7-10 ngày ho c cho đ n
ho c 800mg x 2/ngày. Tr em: 15 mg/kg x 5/ngày khi h t b nh
Tiên phát
+ Valacyclovir 1000mg x 2/ngày
+ Famciclovir 250 - 500 mg x 3/ngày
T i ch : 4-5 ngày ho c cho đ n
Acyclovir 5% 6 l n/ngày khi h t b nh
Penciclovir 1% m i 2 gi
Docosanol 10% 5 l n/ngày.
Toàn thân:
+ Acyclovir 400mg x 3 ho c 800 mg x 2/ngày.
+ Acyclovir 800 mg x 3/ngày x 2 ngày
Tái phát + Famciclovir 125 mg x 2-3/ngày ho c 250 mg x 3
l n/ngày
+ Valacyclovir 500mg x 2/ngày x 3 ngày
+ Valacyclovir 1g/ngày x 5 ngày
+ Valacyclovir 2g/ngày x 1 ngày
+ Famciclovir 1500 mg li u duy nh t ho c 750 mg
x 2/ngày x 1 ngày.
+ Foscarnet (tr ng h p kháng acyclovir) tiêm
m ch 40mg/kg m i 8h – 12h trong 14-21 ngày
+ Acyclovir 400mg x 2/ngày B t đ u tru c và su t
quá trình x y ra bi n
Phòng c : ví d nh ti p xúc
ng a tr c tia cực tím c ng đ
1 bi n c m nh, tr c những th
thu t xâm l n quanh
mi ng…
Ch đ nh khi tái phát > 6 l n/năm: 4-6 tháng
Phòng + Acyclovir 400mg x 2/ngày
ng a tái + Valacyclovir 500mg/ngày (< 9 đ t/năm) ho c
phát 1g/ngày (>10 đ t/năm)
+ Famciclovir: 250 mg x 2/ngày
+ Acyclovir 400mg x5/ngày ho c 5mg/kg (>12 Cho đ n khi h t b nh
tuổi) đ n 10mg/kg (<12 tuổi) IV m i 8 gi .
Suy gi m + Famciclovir: 500mg x 2/ngày
mi n d ch + Valacyclovir: 1g x 2/ngày
m ch 40mg/kg m i 8h – 12h

PHÁC Đ ĐI U TR HERPES SINH D C
Giai đo n Thu c Th i gian
+ Acyclovir 200mg x 5/ngày ho c 400 mg x 7-10 ngày ho c cho đ n khi
3/ngày. Tr em: 40-80 mg/kg chia 3-4 l n/ngày h t b nh
Tiên phát (t i đa 1g/ngày)
+ Valacyclovir 1000mg x 2/ngày
+ Famciclovir 250 mg x 3/ngày
+ Acyclovir 400mg x 3 ho c 800 mg x 2/ngày 5-10 ngày ho c cho đ n khi
+ Acyclovir 800 mg x 3/ngày x 2 ngày h t b nh
+ Valacyclovir 500mg x 2/ngày x 3 ngày
+ Valacyclovir 1000mg/ngày.
+ Famciclovir 125mg x 2/ngày
Tái phát
+ Famciclovir 1g x 2/ngày x 1 ngày
+ Famciclovir 500 mg u ng 1 l n, sau đó 250
mg x 2/ ngày x 2 ngày
m ch 40mg/kg m i 8h – 12h x 14 – 21 ngày
+ Acyclovir 400mg x 2/ngày ho c 800 Còn tranh cãi. Dùng 1 năm,
mg/ngày sau đó đánh giá l i. (NC an
Phòng ng a tái
+ Valacyclovir 500mg /ngày (< 9 đ t/năm) toàn dùng Acyclovir: 6 năm,
phát
ho c 1000 mg/ngày (>10 đ t năm) Valacyclovir và
+ Famciclovir 250 mg x 2/ngày Famciclovir: 1 năm)
Ng a tái phát/ + Acyclovir 400 mg x3/ngày Tu n 36 cho đ n khi sinh.
ph n có thai + Valacyclovir 500mg x 2/ngày
+ Acyclovir 400mg x 3/ngày ho c 5mg/kg (>12 Cho đ n khi h t b nh
tuổi) đ n 10mg/kg (<12 tuổi) IV m i 8 gi .
(x5)
Suy gi m mi n
+ Famciclovir: 500mg x 2/ngày
d ch
+ Valacyclovir: 1g x 2/ngày
m ch 40mg/kg m i 8h – 12h
Ng a tái phát/ + Acyclovir 400 mg – 800 mg x 2-3 l n/ ngày Còn tranh cãi, có th kéo dài
b nh nhân suy + Valacyclovir 500 mg x 2 l n/ngày 1 năm sau đó đánh giá l i
gi m mi n d ch + Famciclovir: 500 mg x 2 l n/ngày xem có ti p t c hay không

PHÁC Đ ĐI U TR M T S D NG HERPES Đ C BI T
B nh Ng il n Tr em Th i gian
Acyclovir 20mg/kg IV m i 8h 2-3 tu n
Herpes s
Nên h i ch n đ chuy n
sinh
chuyên khoa nhi
Herpes lan Acyclovir 10-15mg/kg IV 3 Acyclovir 10mg/kg IV 3 2-3 tu n
t a l n/ngày l n/ngày
+ Acyclovir 200mg x 5 + Acyclovir 40-80mg/kg chia 2-3 tu n
ho c 400mg x 3/ngày 3-4 l n/ngày (≤1,2g/ngày)
Eczema + Valacyclovir 1000mg x + Acyclovir 10mg/kg IV 3
herpeticum 2/ngày l n/ngày
+ Acyclovir 10-15mg/kg IV
3 l n/ngày
B nh di n ti n t vài ngày đ n vài tu n và r t d tái phát.
7. PHÒNG NG A
- Tránh các y u t nguy c : s t, stress, ch n th ng, nhi m trùng, tia cực tím.
- S d ng bao cao su đ phòng ng a lây lan.
- N u m b herpes sinh d c có bi u hi n lâm sàng trong lúc chuy n d , nên mổ l y thai
đ phòng ng a herpes s sinh.
- S d ng thu c nh phác đ nêu trên.
TÀI LI U THAM KH O
1. Adriana R.Marques, Jeffrey I.Cohen (2012), “Herpes simplex”, Fitzpatrick's
2. Jeffrey M.Melancon (2014), “Herpes simplex”, Manual of Dermatologic
therapeutics, 7th edition, Lippincott William and Wilkins, pp.150-60.
3. Jane C Sterling(2016), “Virus infection”, Rook’s Textbook of Dermatology, 9th
edition, Wiley – Blackwell, (25), 15 – 25.23.
4. Natalia Mendoza, Vandana Madkan et al (2012), “Human Herpes viruses”,
th
5. Thomas P Habif (2016), “Herpes simplex”, Clinical Dermatology, 6 edition,
Elsevier Saunders, pp. 429-443, 460-467.

TH Y Đ U
(VARICELLA)
1. Đ I C NG
Thuỷ đ u là b nh ngoài da do virus Varicella-zoster gây nên, r t lây, có kh năng gây
thành d ch. B nh lành tính đôi khi có th gây t vong do những bi n ch ng tr m tr ng.
Trên th gi i kho ng 3-4 tri u ng i m c b nh, 90% tr em, th ng x y ra t tháng
giêng đ n tháng 5.
Varicella-zoster có th gây 2 b nh c nh khác nhau là thuỷ đ u và Zona. Thuỷ đ u là
đáp ng mi n d ch tiên phát c a ký ch đ i v i virus, zona là đáp ng mi n d ch t ng
ph n c a ký ch b nhi m virus. Ng i mi n d ch đ i v i thuỷ đ u có kh năng ch ng l i
zona và ng c l i.
Virus lây qua đ ng hô h p qua những gi t n c b n ra t ng i b nh. M t s lây
qua ti p xúc trực ti p t ng i b nh 90%. Thuỷ đ u gây mi n d ch vĩnh vi n, nh ng có
th b l n 2 (g i là zona).
Y u t nguy c :
+ Trong gia đình có ng i b b nh.
+ Ti p xúc trực ti p v i b nh nhân thuỷ đ u.
+ Ng i b tổn th ng h th ng mi n d ch có th b l n th 2.
3. CH N ĐOÁN
3.1. D ch t h c
Trong gia đình ho c xung quanh có ng i m c b nh.
3.2. Lâm sàng
Thời kỳ bệnh:
10-21 ngày, không tri u ch ng.
Thời kỳ khởi phát:
- 24-48 gi . B nh nhân s t nh , chán ăn, m t m i, nh c đ u đôi khi có đau b ng nh , m t
s b nh phát ban t m th i là ti n thân c a n t đ u.
- B nh nhân suy gi m mi n d ch s t cao và th i kỳ này dài h n.
Thời kỳ toàn phát:
- Tri u ch ng c năng: ng a, s t nh ho c không, đôi khi h ch ngo i biên to.

- Th ng tổn c b n: nổi lên những m n n c tròn trên vi n da màu h ng, xu t hi n
thân mình sau lan đ n m t và t chi, m n n c trong, sau 24 gi hóa đ c, trên m t vùng
da b nh nhân có nhi u l a tuổi khác nhau. Đ c bi t là m n n c lõm giữa, có th có 1
ch m đen giữa.
- V trí: Thân mình, m t, t chi, có th m c niêm m c mi ng, đ ng tiêu hoá, hô h p,
ti t ni u th m chí c âm đ o.
- Các th b nh: M c đ b nh liên quan s l ng m n n c, m n n c càng nhi u b nh
càng n ng. Tr nh nh h n tr l n, ng i có h th ng mi n d ch b tổn th ng bi n
ch ng 30-40% th i gian lành b nh dài g p 3 l n so ng i bình th ng.
Thời kỳ h i ph c:
Sau m t tu n, h u h t m n n c đóng v y, chuy n sang giai đo n h i ph c, lành
không đ l i s o.
3.3. C n lâm sàng
- Công th c máu: bình th ng.
- Test Tzanck tổn th ng có giá tr ch n đoán nhanh trong thuỷ đ u.
- Huy t thanh ch n đoán: Test Elisa tìm th y kháng th màng là test nh y c m nh t.
- Phân l p virus tổn th ng: ch n đoán xác đ nh.
- Kỹ thu t PCR: Ph ng ti n ch n đoán.
-M nn c lõm giữa, ch m đen giữa.
- V trí: Thân, t chi, niêm m c.
- S t nh , ng a, h ch ngo i biên.
- C n lâm sàng: Test tzanck, test Elisa, phân l p virus, kỹ thu t PCR.
4. BI N CH NG
4.1. B i nhi m
Là bi n ch ng hay g p nh t, vi khu n th ng là liên c u, t c u, do b nh nhân gãi,
viêm h ch.
4.2. Viêm ph i thuỷ đ u
- Hi m g p tr em, ng i l n và ng i suy gi m MD 20-30%, x y ra th i kỳ xu t hi n
m nn c m i. S t cao, khó th , tím tái, đau ngực, ho ra máu. XQ hình nh viêm phổi
mô k .
- Thai ph b trong 6 tháng sau nguy hi m tính m ng.
4.3. H i ch ng Reye
- Xu t hi n giai đo n h i ph c, do tr u ng Aspirin trong giai đo n xu t hi n m n n c
m i.
- Tri u ch ng: b n ch n lo âu, n ng hôn mê, co gi t do phù não, tăng amoniac máu, xu t
huy t n i t ng, tăng đ ng máu.
4.4. D t t b m sinh
- M b thuỷ đ u 3 tháng cu i con có th b s o da, teo c , b t th ng m t, co gi t,
ch m phát tri n tâm th n.
- M b 5 ngày tr c sinh 30% tr s sinh t vong do tổn th ng phổi.
4.5. Viêm não th y đ u
5. ĐI U TR
- Dùng kháng virus trong giai đo n s m.
- Phòng ng a b i nhi m và các bi n ch ng khác.
- Ngh ng i, c t đ t ngu n lây lan.
5.2. Đi u tr c th
- Đ m b o v sinh da và niêm m c.
- Ngh ng i cho đ n khi bong h t v y ti t (15 ngày).
- Dự phòng b i nhi m da: C t móng tay, t m b ng các lo i xà phòng hay dung d ch sát
trùng. Không bôi các lo i thu c b t, n u c n thì nên bôi eosine, milian…
- Gi m đau, h s t: Không dùng Aspirin tr em vì có th gây ra h i ch ng Reye.
- Dùng kháng sinh toàn thân n u có b i nhi m.
- Ch ng ng a: kháng H1 gây ng có tác d ng t t.
5.2.2. Thu c kháng virus
Cho thu c trong vòng 24 gi đ u là t t nh t

Nhóm b nh nhân Phác đ đ ngh
 H mi n d ch bình th ng
1. S sinh Acyclovir 10 mg/kg ho c 500 mg/m2 m i 8 gi x10 ngày
2. Tr em (t 2 đ n <18 1. Ch đi u tr tri u ch ng ho c
tuổi và <40 kg) 2. Valacyclovir 20 mg/kg m i 8 gi x 5 ngày (<3g/ngày) ho c
3. Acyclovir 20 mg/kg u ng x 4 l n/ngày x 5 ngày (< 3.200
mg/ngày)
3. Tr > 40kg, ho c ng i 1. Valacyclovir 1 g u ng m i 8 gi x 7 ngày ho c
l n, 2. Famciclovir 500 mg u ng m i 8 gi x 7 ngày ho c
3. Acyclovir 800 mg u ng 5 l n/ngày (cách m i 4h) x 7 ngày
4. Viêm phổi Acyclovir 10 mg/kg IV m i 8 gi x 7–10 ngày
5. Thai kỳ H i ch n
 Suy gi m mi n d ch
1. Th y đ u nh 1. Valacyclovir 1g u ng m i 8 gi x 7–10 ngày ho c
2. Famciclovir 500 mg u ng m i 8 gi x 7–10 ngày ho c
3. Acyclovir 800 mg u ng 5 l n/ngày x 7–10 ngày
2. Th y đ u n ng Acyclovir 10 mg/kg IV m i 8 gi x 7–10 ngày
3. Đ kháng Acyclovir Foscarnet 40 mg/kg IV m i 8 gi cho đ n khi lành s o
- Tiêm vacine ng a th y đ u.
- Tránh ti p xúc v i ng i đang b th y đ u.
TÀI LI U THAM KH O
1. Danielle M. DeHoratius (2007), “Herpes zoster and varicella”, Manual of
Dermatologic Therapeutics, 7th edition, Wolter Kluwer, Lippincott Williams &
2. Kenneth E. Schmader, Michael N. Oxman (2012), “Varicella and Herpes Zoster”,
Fitzpatrick’s Dermatology in General Medicine, 8th edition, Mc Graw Hill,
pp.2383-2401.

ZONA
(HERPES ZOSTER)
1. Đ I C NG
Zona là b nh nhi m siêu vi, nh h ng đ n da và th n kinh. T l m c b nh 20%
ng i kh e m nh, và 50% ng i suy gi m mi n d ch. B nh d đi u tr . Tuy nhiên,
ng i l n tuổi b nh th ng đ l i di ch ng là d c m và đau sau zona.
2. TÁC NHÂN GÂY B NH
B nh do Varicella zoster virus (VZV), siêu vi này có kh năng n m yên hàng ch c
năm trong h ch c m giác c a ng i sau khi m c b nh th y đ u và sau đó đ c tái ho t
l i đ gây b nh, nguyên nhân tái ho t ch a rõ.
3. Y U T NGUY C
B nh th ng g p ng i suy gi m mi n d ch, s c đ kháng gi m nh ng ib
nhi m HIV, ghép t y x ng, hóa tr ung th , leukemia, lymphoma, dùng corticostroid,
ng i có ch n th ng (th ch t) và stress (tinh th n), chi u tia x …
4. CH N ĐOÁN
4.1. Lâm sàng
4.1.1. Tri u ch ng t ng quát
Tr c khi nổi sang th ng 2-3 ngày, ng i b nh có th m t m i, s t nh , đau đ u,
d c m vùng da s p nổi m n n c nh ng a nh , châm chích, nóng b ng, căng rát, da
tăng nh y c m v i c m giác đau ho c đau dữ d i, nh c nh i, đau t ng c n hay đau kéo
dài.
4.1.2. Th ng t n c b n
- Kh i đ u là dát, s n h ng ban, d c theo đ ng đi c a nhánh nông c a dây th n kinh
c m giác. Sau 1-2 gi trên m ng đ xu t hi n những m n n c, m c thành chùm ch a
d ch trong, căng, khó v , t n t i trong 12-24 gi . Sau kho ng 3 ngày, m n n c đ c, v
ra và x p l i, khô và đóng mài trong 7-10 ngày, mài t n t i trong 2-3 tu n.
- b nh nhân b lymphoma, ng i suy gi m mi n d ch, AIDS có th g p d ng zona lan
t a: tổn th ng da lan r ng, có th có n t sùi m n tính, đóng v y, hay đám xu t huy t
da, có th gây tổn th ng n i t ng đ c bi t là phổi, gan, não..., có th t vong.

- Có th kèm các tri u ch ng khác nh c m giác nóng b ng, r i lo n th n kinh giao c m,
viêm h ch, tr ng h p n ng có th có d u màng não nh nh c đ u, s t, tăng lympho
trong dich não t y.
-Ng i già và suy dinh d ng tổn th ng t i ch th ng ho i t , lành có th đ l i s o.
4.1.3. V trí
- Th ng b m t bên c th , d c theo đ ng đi c a dây th n kinh. Đôi khi có th v t
qua đ ng giữa. Sang th ng th ng b m t và thân.
- Zona liên s n
- Zona th t l ng
- Zona m t
- H i ch ng Ramsay Hunt: g m li t m t ngo i biên k t h p v i zona ngoài tai hay màng
nhĩ, có ho c không m t v giác, chóng m t, đi c...
- Zona cổ: vùng tổn th ng C3-5.
4.1.4. Di n ti n
- Sang th ng phát tri n nhanh trong 7-10 ngày đ u, sau đó đóng v y và hoàn toàn bi n
m t sau 2-4 tu n. Sang th ng lành có th đ l i s o gi m s c t . Những ng i có mi n
d ch gi m, sang th ng s ch m lành h n.
- Tri u ch ng đau, ng a bi n m t sau vài tu n hay vài tháng. ng i l n h n 50 tuổi
tri u ch ng d c m nh đau rát, ki n bò, nh t nh t, s kéo dài lâu h n t vài tháng đ n
vài năm; đôi khi đau gây m t ng , nh h ng đ n ch t l ng cu c s ng.
4.2. C n lâm sàng
Giúp ch n đoán trong tr ng h p không đi n hình.
- Tzanck smear
- Mi n d ch huỳnh quang trực ti p v i kháng th đ n dòng
- Nuôi c y
- Gi i ph u b nh
- Huy t thanh và PCR
- Nhi m HSV d ng zona
- Viêm da ti p xúc v i côn trùng, th o m c.
- Nhi m trùng da: viêm mô t bào, ch c bóng n c.

5. ĐI U TR
ZONA:- Áp g c l nh làm d u da
- Thoa dung d ch làm d u da
- Thoa kháng sinh ch ng nhi m
trùng
- Thoa thu c kháng siêu vi.
PHN:- Thu c tê : thoa mi ng dán

T I Lidocain 5%, Emla cream.
CH
- Capsaicin.
- Phong b th n kinh
ĐI U ZONA: -Thu c kháng siêu vi:

TR + Tr ng h p bình th ng: BN >/= / <50 tuổi +/- zona m t: (u):
Acyclovir, Famciclorvir
ZONA
+ Tr ng h p suy gi m mi n d ch:
-Nh : Famciclorvir, Valacyclovir, Acyclovir.
-N ng, AIDS: Acyclovir: 10mg/kg chích.
TOÀN
-Foscarnet: 40ng/kg m i 8-12g.
-Ch ng viêm: Glucocorticoid (Prednison)
-Gi m đau: có ch a ch t gây nghi n

THÂN
PHN:
U ng: - Gabapentin
- Pregabalin
- Ch ng tr m c m 3 vòng +/-
Phenothiazin
- Chlorprothixene (Taractan)
- Gi m đau gây nghi n:
oxycodone

5.1. T i ch
- Trong giai đo n c p, áp lên da g c l nh, dung d ch làm d u da, làm gi m tri u ch ng và
khô sang th ng bóng n c.
- Tránh băng kín b ng glucocorticoid d ng d u hay kem.
- N u có nhi m trùng thì dùng kháng sinh t i ch .
- Bôi t i ch Acyclovir (54% polyethylene glycol), bôi m i 4 gi trong vòng 10 ngày, có
tác d ng lành tổn th ng t i ch ng i suy gi m mi n d ch, nh ng không ngăn ng a
đau sau zona.
5.2. Thu c kháng siêu vi
Dùng s m trong 24 – 48 gi đ u có tác d ng gi i h n sự lan r ng sang th ng,
gi m th i gian b b nh, gi m đau, gi m phát ban giai đo n đ u.
5.2.1. Tr ng h p bình th ng
-Acyclovir 800mg x 5 viên/ngày x 7-10 ngày ho c
-Famciclovir (Famvir) 500 mg x 3 viên/ngày x 7 ngàyho c
-Valacyclovir (Valtrex) 1g x 3 l n/ngày x 7 ngày.
5.2.2. Tr ng h p suy gi m mi n d ch
Suy gi m mi n d ch nh , bao g m c nhi m HIV giai đo n đ u:
- Famciclovir 500mg x 3 l n/ngày x 7 ngày ho c
- Valacyclovir 1g x 3 l n/ngày x 7 ngày ho c
- Acyclovir 800mg x 5 l n/ngày x 7-10 ngày.
Tr ng h p suy gi m mi n d ch n ng, kháng tr v i Acyclorvir ho c AIDS tri n
tri n:
- Acyclovir 10mg/kg (500mg/ 1 m2 da) chích tĩnh m ch m i 8 gi , trong 7-10 ngày.
- Foscarnet (là ch t đ i kháng c a pyrophosphate, làm c ch chu i polymerase c a
DNA): 40mg/kg m i 8 gi -12 gi trong 7-10 ngày, th ng dùng 10 ngày ho c cho đ n
khi lành b nh.
5.3. Ch ng viêm
Glucocorticoid toàn thân đ c dùng trong tr ng h p có li t m t và viêm nhi u
dây th n kinh s não, nh m gi m chèn ép th n kinh, gi m bi n ch ng.
5.4. Gi m đau
Đ đi u tr c n đau c p tính nên s d ng các thu c gi m đau v i m c đích h n ch
m c đ nghiêm tr ng c a c n đau.
5.5. Đi u tr đau sau zona
5.5.1. Thu c thoa
- Thoa thu c gây tê:
+ Mi ng dán 5% Lidocain, dán 12 gi m i ngày, tuy nhiên có th gây phát ban, đ
da.
+ Thoa EMLA cream ngày 1 l n, sau đó băng ép kín
- Mi ng dán Capsaicin 8% trong 1 gi , có hi u qu gi m đau t tu n th 2, th i gian s
d ng 12 tu n.
- Phong b th n kinh vùng đ gi m đau.
5.5.2. Thu c u ng
- Gabapentin: 300mg- 900mg m i ngày (có th t i đa 1800mg), chú ý ti n căn d dày.
- Pregabalin ( Lyrica 75 mg): kh i đ u 75mg x 2 l n/ ngày, có th tăng lên 150mg x 2
l n/ ngày sau 3-7 ngày. Gi m li u d n m i tu n.
-Ch ng tr m c m ba vòng (Tricyclic antidepressants) ho c/và k t h p phenothiazin.
- Gi m đau có ch a ch t gây nghi n: analgesics (opioid):
+ Oxycodone, li u trung bình 45mg/ ngày, li u ban đ u là 10mg/12gi .
+ D ng k t h p c a Paracetamol 0.5 g v i Codeine phosphate 0.03g: ng i l n li u
1 viên/4 gi , t i đa 6 viên/ngày
+ D ng k t h p c a Tramadol HCL 37.5 mg v i Paracetamol 325mg: ng i l n và
tr em >12 tuổi t i đa 1-2 viên m i 4-6 gi , có th đ n 8 viên/ ngày, suy th n, suy
gan không dùng.
+ Tramadol: 50mg-100mg ngày 1 l n, IV ho c IM, l p l i m i 4-6 gi khi c n.
Không đ c quá 400mg m i ngày.
- Có th bổ sung thêm vitamin nhóm B, Magie…
6. DI CH NG VÀ BI N CH NG
- Th ng g p ng i l n tuổi và suy gi m mi n d ch.
- Da: b i nhi m vi trùng, s o sau zona, zona ho i th , zona da lan t a.
- Nôi t ng: viêm phổi, viêm gan, viêm d dày, thực qu n, viêm bàng quang, viêm màng
ngoài tim, viêm kh p.
- Th n kinh: đau sau zona, viêm não màng não, viêm t y c t ngang, li t th n kinh s não,
li t th n kinh ngo i biên, d c m: m t c m giác, nh t, rát, b ng, ki n bò...
- Mù m t, đi c.
7. PHÒNG NG A
- Tiêm vaccin s ng gi m đ c lực (Oka/Merck) cho ng i l n tuổi, ng i có suy gi m
mi n d ch và nguy c cao: giúp ngăn ng a sự kích ho t và lây lan ti m n c a VZV, gi m
bi n ch ng.
- Không chích ng a cho ng i b nh n ng, ng i b lao, leukemia, lymphoma, các b nh
ác tính tăng sinh nh h ng đ n x ng, h th ng b ch huy t, AIDS có bi u hi n lâm
sàng hay s l ng CD4 ≤ 200/mm hay tỷ l lymphocyte ≤ 15%.
-H ng d n chăm sóc da t i ch , phòng ng a nhi m trùng.
- Báo tr c di n ti n b nh và các di ch ng, đ b nh nhân yên tâm đi u tr , nh t là đ i v i
ng i có suy gi m mi n d ch hay ng i l n h n 50 tuổi.
- N u zona xu t hi n vùng m t, nên đi khám ki m tra m t.
- Đ i v i b nh nhân n ng hay có nguy c b zona lan t a nên nh p vi n và theo dõi ch t
ch và phòng riêng và cách xa b nh nhân có tăng s n h ch lympho hay đang đi u tr
v i thu c c ch mi n d ch.
TÀI LI U THAM KH O
1. Danielle M.Dehoratius (2007). “Herpes Zoster and Varicella”. In Manual of
Dermatologic therapeutics, 7th edition, Lippincott William and Wilkins,
chapter16.
2. J. C Sterling (2010). “Virus infection”. Rook’s Textbook of Dermatology, 8th
edition, Wiley – Blackwell, chapter 33.1.
3. Kenneth E.Schmader, Michael N.Oxman (2012). "Varicella and Herpes Zoster",
Fitzpatrick's Dermatology in general medicine,8th edition, Mc Graw Hill (pp.
2384-2400).
4. Natalia Mendoza, Vandana Madkan et al (2012), "Human Herpes viruses",

U M M LÂY
(MOLLUSCUM COTAGIOSUM)
1. NGUYÊN NHÂN
Nhi m trùng da nông do siêu vi Molluscum contagiosum (poxvirus).
2. CH N ĐOÁN
2.1. Th ng t n
D ng s n tr n, ch c, màu tr ng, h ng hay có màu da, kích th c 2 – 5mm, lõm
giữa, bên trong có ch a ch t tr ng đ c. Th ng tổn th ng không đau, nh ng có th phù,
viêm đ . B nh nhân HIV/AIDS hay đang dùng thu c đi u hoà mi n d ch ch ng th i ghép
có th xu t hi n th ng tổn khổng l (đ ng kính trên 15mm), s l ng nhi u và xu t
hi n nhi u n i trên c th .
2.2. Phân b
B t kỳ n i đâu, đ c bi t vùng nách, khuỷu, các n p. Tr em có th xu t hi n th ng
tổn m t, thân, t chi. Ng i l n b lây nhi m qua đ ng tình d c có th ng tổn t p
trung h v , vùng sinh d c, b n, đùi. Hi m khi lòng bàn tay, lòng bàn chân. Trên b nh
nhân HIV/AIDS hay suy gi m mi n d ch, th ng tổn th ng lan r ng và khó tr ...
3. ĐI U TR
- Tr nh , s l ng sang th ng ít:
+ Theo dõi m i tháng, n u s l ng nhi u lên c n x trí.
+ T m r a, v sinh c th s ch s : x i n c, dùng xà phòng, chà xát da, x n c, lau
khô.
- Ngăn y u t thu n l i: v sinh kém, s ng ch t ch i, nóng m.
- Khám và đi u tr cho b n tình (lây nhi m qua đ ng tình d c)
- Ng a lây nhi m cho ng i khác:
+ Dùng khăn t m, qu n áo, v t d ng riêng.
+ Tránh cào gãi, c n th n khi c o râu.
+ Tránh ti p xúc trực ti p.
+ Phá huỷ th ng tổn.

3.2. Đi u tr c th
- Tùy tr ng h p c th , có th lựa ch n các ph ng pháp sau:
+ KOH 10%: B nh nhi, không h p tác.
+ Gây tê b m t b ng lidocaine/prilocaine 30 phút tr c.
+ Lo i b th ng tổn: N o b th ng tổn, hay đ t b ng laser CO2.
- Ph ng pháp khác (có th đi u tr t i nhà):
+ Áp l nh b ng Ni t l ng.
+ Trichloracetic acid 50%
+ Dung d ch salicylic acid 10%
+ Podophylotoxin 0.5% cream
+ Imiquimod 5% (≥ 12 tuổi)
+ Tretinoin
+ Cantharidin
- Tăng c ng mi n d ch: HIV/AIDS, ung th , ghép c quan…
- Lành tính, tự gi i h n.
- Th ng tổn th ng tự bi n m t trong vòng 6 – 12 tháng, nh ng cũng có th lên đ n 4
năm.
- B nh nhân HIV/AIDS n u đáp ng t t v i li u pháp kháng virus ho t tính cao thì u
m m lây cũng tự kh i sau vài tháng. U m m lây n u tái phát là m t d u ch li u pháp
kháng virus HIV th t b i.
TÀI LI U THAM KH O
1. Ashish C Bhatia & Dirk M Elston (2017), “Molluscum Contagiosum”,
http://emedicine.medscape.com/article/910570-overview
2. Caroline Piggott, Sheila Fallon Friedlander, & Wynnis Tom (2012), “Poxviruses”,
Fitzpatrick’s Dermatology in General Medicine. 8th edition, pp.2402-11.
3. Centers for Disease Control and Prevention (2015), “Molluscum Contagiosum”,
http://www.cdc.gov/ncidod/dvrd/molluscum/overview.htm
4. Thomas P. Habif (2010), “Molluscum Contagiosum”,Clinical Dermatology. 5th
edition, pp.426-428

GH
(SCABIES)
1. Đ I C NG
Gh là m t b nh lây nhi m ngoài da do m t lo i ký sinh trùng có tên khoa h c là
Sarcoptes scabiei (cái gh ) xâm nh p vào th ng bì.
Cái gh ho t đ ng nhi u v đêm, khi ra kh i ký ch s ch t trong vòng 3-4 ngày,
nh ng chúng có th s ng đ n 7 ngày những b nh nhân gh Na Uy.
B nh lây truy n t ng i sang ng i theo hai con đ ng:
- Trực ti p: Ch y u là qua ti p xúc thông th ng, nh t là quan h tình d c. Nên gh
ng a đ c x p vào các b nh lây truy n qua đ ng tình d c.
- Gián ti p: Qua đ v t truy n b nh nh gi ng chi u, m n mùng, qu n áo...
3. Y U T NGUY C
B nh g p nhi u h n những n c nghèo, những ng i s ng trong môi tr ng ch t
h p, đông đúc nh khu nhà ổ chu t, tr i t n n, nhà tr , b nh vi n...
B nh gh có th g p b t kỳ tuổi nào nh ng chi m tỷ l cao h n tr em và những
ng i có ho t đ ng tình d c.
Gh Na Uy th ng th y những ng i có h mi n d ch b suy y u (ng i già, ng i
nhi m HIVvà ghép t ng), ng i b gi m ch c năng c m giác (b nh nhân phong , b nh
nhân b i li t, b nh nhân nhi m HTLV-1) ho c nhóm ng i có r i lo n th n kinh (sa sút
trí tu ).
4. CH N ĐOÁN
4.1. D ch t h c: có nhi u ng i xung quanh cùng b nh.
4.2. Lâm sàng
- Th i kỳ b nh:
+ T 2-6 tu n, n u nhi m l n đ u.
+ T 1-3 ngày, n u tái nhi m.
- Tri u ch ng c năng:
+ Ng a nhi u v đêm.
+ Xung quanh có nhi u ng i b ng a.
+ Ng a nhi u vùng da non.

+ M c đ ng a thay đổi tùy c đ a m i ng i.
- Tri u ch ng thực th :
+ Rãnh gh : Cái gh đào h m d i da thành đ ng ngo n ngoèo, dài 1-10mm,
màu xám ho c đen, h i nhô cao so v i m t da, th ng có m n n c cu i
đ ng.
+ M nn c: Màu tr ng đ c, n m rãi rác, càng có giá tr khi n m vùng da non.
+ S n c c (n t gh ): Xu t hi n trên 7-10% b nh nhân gh , màu nâu- đ bìu,
d ng v t, nách, th ng g p tr em. Đ ng kính kho ng 3-5mm, có ng a
ho c không; s n c c xu t hi n trong th i kỳ ho t đ ng c a b nh. Sau đi u tr
80% s n c c bi n m t trong vòng 3 tháng nh ng có th t n t i đ n 1 năm.
+ V tx c do cào gãi: Tr y x c trên da theo đ ng, có th d n đ n m n m do
thi u v sinh.
- V trí th ng tổn (quan tr ng, giúp ch n đoán):
+ Th ng đ i x ng.
+ kh p ng i tr m t (tr tr em, ng i già và ng i suy gi m mi n d ch)
+ Ch y u t p trung vùng da non nh k ngón tay, m t tr c cổ tay, trên đ ng
ch tay, nách, quanh r n, b ng d i, m t trong đùi...
+ nam gi i, th ng tổn d ng v t và bìu là phổ bi n, trong khi nữ gi i thì
qu ng vú, núm vú và vùng âm h th ng b nh h ng.
- Gh Na-Uy (gh đóng v y c ng hay gh tăng s ng):
+ B nh r t lây, l t mài lên có r t nhi u cái gh .
+ Ng a: Không ng a ho c ng a dữ d i.
+ Th ng tổn ph l p mài dày lan r ng toàn thân, có c m t và da đ u, tóc
r ng nhi u. Da tăng s ng, n t n nh t là những vùng tì đè, lòng bàn tay, lòng
bàn chân. Vùng xung quanh và d i móng dày lên làm móng b méo mó.
4.3. C n lâm sàng: Hi m khi s d ng.
- C o da tìm tr ng ho c cái gh
- Dùng kim tách cái gh
- Sinh thi t th ng bì
- Th nghi m mực rãnh gh
- C o rãnh gh b ng que
- Sinh thi t b ng "punch"
- Kỹ thu t dùng tăm bông v i ch t dính cellophor
5. ĐI U TR
- Phát hi n b nh và đi u tr s m đ tránh bi n ch ng và lây lan cho c ng đ ng.
- Đi u tr đ ng th i cho c ng i ti p xúc tình d c và chung nhà v i ng i b nh, dù có
ng a hay không.
- V sinh đ dùng cá nhân nh qu n áo, khăn t m, khăn tr i gi ng (gi t, s y khô nhi t
o
đ ≥ 60 C ho c lu c n c sôi, ph i n ng, i nóng 2 m t) ho c lo i b , không ti p xúc v i
ng i b nh (c t vào t ) ít nh t là 4 ngày, đ tránh lây lan cho c ng đ ng và tránh tái

nhi m.
- Bôi thu c đúng cách: bôi thu c 1 l n vào buổi t i, bôi sau khi t m s có hi u qu h n,
bôi toàn thân tr m t và đ u. Chú ý bôi kỹ những vùng n p g p, sinh d c, quanh móng,
sau tai; đ i v i tr em và b nh nhân gh Na-Uy, nên bôi luôn c vùng m t và đ u.
- Có nhi u ph ng pháp đi u tr , tuy nhiên những y u t quy t đ nh ch n lựa đi u tr là:
+ Tuổi b nh nhân
+ Hi u qu cũng nh đ c tính c a thu c
+ Đ n ng c a b nh
+ Những đi u tr th t b i tr c đó
+ Giá thành c a thu c
+ tr nh , ph nữ mang thai ho c cho con bú: Nên s d ng permethrin,
esdepallethrine, crotamiton ho c thu c m l u huỳnh. Không nên dùng lindane
và ivermectin.
+ Gh Na-Uy ho c gh n ng kháng tr : U ng ivermectin ph i h p thu c thoa
(Khi mài dày, c ng: bôi salicylic 5% -10% đ tiêu s ng tr c r i m i bôi
thu c đ c hi u).
5.2. Đi u tr c th
Đi u tr tri u ch ng, nguyên nhân, bi n ch ng.
- Ch y u là đi u tr ng a, thu c th ng dùng là kháng histamin gây ng nh
chlorpheniramine, hydroxyzine hydrochloride, diphenhydramine ho c doxepin... u ng
tr c khi đi ng .

- Ng a sau gh : thoa steroid, ho c kem làm m m da, u ng kháng histamin và n u c n có
th u ng steroid trong th i gian ng n đ gi m b t sự phát ban và ng a.
- N t gh kèm ng a sau khi đi u tr : Có th c t b ho c tiêm Triamcinolone, 5-10 mg /
ml vào m i th ng tổn, l p l i m i 2 tu n n u c n thi t.
5.2.2. Đi u tr nguyên nhân
Kem Permethrin 5%:
- Là ch n lựa đ u tiên, hi u qu , an toàn, nh ng đ t ti n.
- Bôi và t m s ch sau 8-12 gi ; l p l i sau 1 tu n.
- S d ng đ c cho tr em ≥ 2 tháng, ph nữ cho con bú và ph nữ mang thai (nguy c
B).
- Ng a và châm chích khi bôi.
Dung d ch Esdepallethrine d ng phun s ng:
- S d ng đ c cho tr nh và ph nữ có thai. Đ t ti n.
- Th n tr ng khi dùng vùng m t và ng i hen suy n.
Dung d ch hoặc kem Lindane 1 %:
-Đ c ch n lựa nhi u n c do giá thành r h n, nh ng sự kháng thu c đã xu t hi n
nhi u n i, b c m dùng California, V ng Qu c Anh và Úc.
- Bôi 1 l p m ng và t m s ch sau 6 gi , l p l i sau 1 tu n.
- Có th gây thi u máu b t s n, b chu t rút, chóng m t, đ c tính trên h th n kinh trung
ng nh co gi t tr em.
- Không nên s d ng sau t m và cũng không nên s d ng ng i có viêm da di n r ng
(ngăn ng a sự h p th quá m c), suy gi m mi n d ch, ph nữ có thai ho c cho con bú, tr
em < 2 tuổi và những ng i có ti n s b co gi t. Dùng th n tr ng tr em, ng i có cân
n ng < 50 kg và ng i cao tuổi do tăng nguy c đ c tính trên h th n kinh.
Nhũ d ch hoặc kem Benzyl benzoate 10%:
- Bôi 24 gi sau t m s ch (12 gi đ i v i Ph nữ mang thai và tr nh nhi), trong 3-5
ngày liên ti p.
- D gây kích ng da, nh t là b ph n sinh d c và m t. Dùng cho tr em < 2 tuổi có th
gây MetHb.
Dung d ch hoặc kem Crotamiton 10%:
- Bôi m ng toàn thân, 24 gi sau t m s ch, trong 3-5 ngày liên ti p.

- Không đ c hi u qu nh những thu c khác, nh ng có tác d ng gi m ng a, nên có th
dùng đi u tr tri u ch ng ng a sau gh ho c n t gh tr em.
M l u huỳnh 2-10%:
- Bôi 3 đêm liên t c, t m s ch sau 24 gi .
- An toàn cho tr em < 2 tuổi, ph nữ mang thai và cho con bú, nh ng v y b n khi bôi, có
mùi khó ch u và th ng gây khô da.
- Dữ li u v hi u qu còn h n ch .
Ivermectin:
- M c dù FDA ch a ch p thu n, nh ng nhi u nghiên c u g n đây cho th y Ivermectin có
hi u qu cao và an toàn trong đi u tr gh , nh t là gh Na-Uy và gh n ng, kháng tr .
- Ivermectin th ng đ c s d ng cho những b nh nhân th t b i v i đi u tr tai ch ,
ng i già, b nh nhân m c b nh chàm, ho c những ng i không tuân th đi u tr t i ch .
- U ng 20 µg/kg, li u duy nh t (hi u qu đi u tr đ t 59-80%).
- Có th l p l i li u th 2 vào ngày 14 cho những tr ng h p n ng ho c ng i suy gi m
mi n d ch (hi u qu đi u tr tăng lên đ n 93%).
- Có th s d ng cùng thu c bôi (tỷ l kh i b nh cao h n).
- Không s d ng tr em < 15 kg, ph nữ có thai ho c cho con bú.
5.2.3. Đi u tr bi n ch ng
Ghẻ b i nhiễm:
- Khu trú: bôi dung d ch màu (Milian, eosin 2%) vào th ng tổn nhi m trùng và đi u tr
gh nh gh thông th ng.
- Lan t a, có d u hi u toàn thân: dùng thêm kháng sinh đ ng u ng, khi th ng tổn khô
m i bôi thu c tr gh .
Ghẻ chàm hóa:
- Tăng li u kháng histamin 2-3 l n trong ngày
- Đi u tr chàm tr c r i m i bôi thu c tr gh sau
- Đi u tr nh gh b i nhi m và gh chàm hóa
- Đi u tr t t: 3-5 ngày không nổi tổn th ng m i, ng a có th t n t i kho ng 2 tu n, nên
bôi giữ m đ gi m ng a.
- Tiêu chu n đi u tr l i:
+ Nổi th ng tổn m i.
+ Ng a trên 2 tu n dù không có th ng tổn m i.
+ Đi u tr không đúng ph ng pháp.
- N u không đi u tr , b nh s dai d ng và lây cho ng i khác.
- Đi u tr kh i b nh, ng a có th còn kéo dài thêm 1-2 tu n là do hi n t ng quá m n
c m v i kháng nguyên gh .
- C n v sinh cá nhân hàng ngày b ng cách t m v i xà phòng.
- Khi có ng i xung quanh b ng a, nh t là ng a v đêm, ph i đi khám chuyên khoa.
- Tránh ti p xúc v i ng i b gh nh b t tay, dùng đ ho c gi t và ph i chung đ .
- N u b gh , c n tránh ti p xúc v i ng i xung quanh, không dùng chung đ đ c và ng
riêng, c n đi khám ngay đ đ c đi u tr s m, tránh bi n ch ng và tránh lây cho c ng
đ ng.
TÀI LI U THAM KH O
1. Bolognia JL, Jorizzo JL, Schaffer JV (2012). "Infestations", Dermatology, vol 1,
3rd edition, Elsevier Saunders, pp.1568-1571.
2. Goldsmith LA, Katz SI, Gilchrest BA, Paller AS, Effell DJ, Wolff K (2012),
"Scabies, other Mites, and Pediculosis", Fitzpatrick's dermatology in general
medicine, 8th edition, Mc Graw Hill, pp.2569-2572.
3. Habif TP. (2016), "Scabies" Clinical dermatology: A color guide to diagnosis and
therapyedit 6, Elsevier, pp.577-588.
4. JamesWD.,Timothy Berger, and Dirk Elston (2016), "Scabies" Andrews' Diseases
of the Skin, 12th Edition, edit 6, Elsevier, pp.445-447.
5. Wolff K, Johnson RA (2012). "Scabies", Fitzpatrick's color atlas and synopsis of
clinical dermatology, 6th edition, Mc Graw Hill, pp.907-915.

N M DA
(SUPERFICIAL FUNGAL INFECTION)
B nh n m da do các vi n m có kh năng xâm nh p và sinh s ng trên da gây nên, g m
có các loài:
+ Dermatophytes
+ Candida species
+ Malassezia species
Đây là các nhi m trùng vi n m da niêm m c hay g p. B nh phát tri n trong các đi u
ki n nóng, m và v sinh kém.
N M DA DERMATOPHYTE
1. Đ I C NG
c th ng i các loài vi n m này ch có th nhi m, s ng và gây b nh l p s ng c a
da, lông và móng (không s ng và gây b nh đ c mi ng và âm đ o là n i thi u l p
s ng).
- N m da Dermatophytes g m có các gi ng n m:
+ Microsporum (1 loài)
+ Trichophyton (23 loài)
+ Epidermophyton (18 loài)
- Ngu n g c:
+ Dermatophytes ng i (phát tri n trên da, lông, móng ng i, phát b nh âm th m).
+ Dermatophytes ngu n g c t súc v t, nh ng có th gây nhi m ng i (b c phát
b nh nhanh và m nh).
+ Dermatophyte t đ t, s ng trong đ t nh ng có th gây nhi m ng i (b c phát
b nh nhanh và m nh).
3. CH N ĐOÁN
3.1. D ch t h c
Sự lây nhi m b nh do ti p xúc v i các v y da có mang bào t n m t ng i b nh, đ t
bi t trong môi tr ng s ng t p th thi u v sinh và khí h u nóng m.
3.2. Lâm sàng
N m da Dermatophyte có th bi u hi n các d ng b nh ch y u sau:
3.2.1. N m da vùng thân (Tinea corporis)
Có hai d ng lâm sàng chung :
D ng m ng tròn cổ điển:
- Sang th ng ph ng v i m n n c tróc v y, b nổi g lan d n theo h ng ly tâm, d n
d n có th có các s n đ ho c m n n c.
- Vùng trung tâm chuy n màu nâu ho c gi m s c t và ít v y.
- Tổn th ng có th lan r ng, ng a ít ho c không tri u ch ng.
D ng tổn th ng viêm sâu:
- Lây t gia súc nh Trichophyton verrucosum có th gây ra viêm n ng.
- Tổn th ng hình tròn, b c phát dữ d i v i b m t g lên và có m n m , l y, đ . Có th
kèm m n m nang lông do sự xâm nh p c a n m vào sâu. Th ng có b i nhi m vi
khu n, th ng do t c u vàng.
- Khi lành có tăng s c t màu nâu ho c đ s o.
3.2.2. N m b n ( Tinea cruris)
- Nhi m trùng Dermatophyte vùng n p b n, th ng do Epidermophyton Inguinales.
- B nh ch y u nam gi i sau tuổi d y thì.
- Tổn th ng th ng đ i x ng, b t đ u n p b n, là m ng có hình bán nguy t v i rìa
t ng đ i ngo n ngoèo tróc v y gi i h n rõ, th nh tho ng có dãy m n n c rìa ti n
tri n ly tâm t n p b n h ng ra đùi.
- Da bên trong vùng tổn th ng chuy n màu đ nâu, ít v y, và có th nổi s n.
- Sang th ng th ng lan đ n vùng mông, hi m khi lan sang da bìu.
- Hình nh đ c tr ng c a tổn th ng n m có th không th y do đã dùng các kem bôi có
steroid.
3.2.3. N m da bàn tay (Tinea manuum)
- B nh âm th m và ti n tri n ch m trong nhi u tu n, tháng, năm. Ng a v a ph i, ng a
nh ho c không ng a.
- N m da mu bàn tay đi n hình có rìa nhô cao, đ và có v y, có th có s n và m n n c
rìa và trung tâm.
- N m da lòng bàn tay có cùng bi u hi n khô da, tăng s ng lan t a nh n m da lòng bàn
chân và th ng đi kèm v i n m lòng bàn chân. Th ng g p có tổn th ng 1 bàn tay
kèm 2 bàn chân ho c 2 bàn tay kèm 1 bàn chân.

- B nh d b b qua do nh m t ng tri u ch ng da khô, dày, tróc v y là do lao đ ng
n ng.
N m móng có th đi kèm cùng n m da bàn tay.
3.2.4. N m da bàn chân (Tinea pedis)
- Th ng g p tuổi thanh niên và trung niên, nam hay g p h n nữ, hi m th y tr c tuổi
d y thì.
- Vi c mang giày bít kín thu n l i cho n m phát tri n. Sàn phòng thay đ , phòng t m
công c ng là những n i t o sự ph i nhi m v i n m đáng chú ý.
- N m da bàn chân th hi n ba d ng cổ đi n:
N m kẽ ngón:
- Th ng g p k ngón chân 4-5.
- Da k ngón b khô, tróc v y, n t n ho c tr ng, m t và s ng m ng.
D ng n m da tróc v y m n tín ở bàn chân:
- Lòng bàn chân dày s ng và bao ph v y m n màu tr ng b c; da đ h ng, đau và có th
có kèm ng a.
- Có th nhi m n m c bàn tay đ ng th i.
- Th ng g p tổn th ng n m da 1 bàn tay kèm 2 bàn chân ho c 2 bàn tay kèm 1 bàn
chân.
- Trichophyton rubrum là tác nhân gây b nh hay g p.
N m da bàn chân c p tính có m n n ớc:
- Các m n n c ti n tri n nhanh lòng bàn chân và mu chân, có khi t p h p thành bóng
n c không v do n m d i l p da dày c a lòng bàn chân.
- Th ng có b i nhi m vi khu n.
- Có th có n m móng chân ph i h p.
- Tìm n m trực ti p v i dung d ch KOH t vùng da m t k ngón là khó. Vì v y c y
tìm n m r t hữu ích trong tr ng h p này.
3.2.5. N m vùng da đ u (Tinea capitis)
- B nh th ng g p nh t tr em, do ti p xúc m t thi t v i ng i b nh, th ng chung
nhà.
- Bào t n m phát tán vào không khí, l u l i lâu dài l c ch i tóc, bàn ch i, m n, và
đi n tho i bàn.
- Nhi m Microsporum canis t v t nuôi ( đ c bi t là mèo)
- Có 6 d ng lâm sàng:
N m da đầu d ng viêm da tiết bã:
- Là d ng th ng g p nh t, gi ng viêm da ti t bã.
- Có v y dính ch t da đ u lan t a ho c loang l , m n, tr ng.
- Th ng có viêm h ch.
- Soi trực ti p v i KOH th ng âm tính; c n c y đ xác đ nh ch n đoán.
N m da đầu d ng viêm (Kerion):
- M t ho c vài vùng da r ng tóc có m v i viêm l y, nh y đau, khi lành có th đ l i s o.
Có th có s t, h ch vùng ch m, tăng b ch c u.
- Tìm n m trực ti p v i dung d ch KOH và c y n m th ng âm tính, vì v y vi c b t đ u
đi u tr có th ch dựa trên lâm sàng.
N m da đầu d ng “ch m đen”:
- Có những vùng r ng tóc r ng v i da không viêm.
- Da đ u tróc v y ít ho c trung bình, có th có h ch ch m.
- Do các bào t nhân đôi làm y u và gãy tóc sát da đ u làm xu t hi n các ch m đen.
N m da đầu d ng có m :
- Có những vùng có m ho c v y b m t.
- Tìm n m trực ti p v i KOH và c y có th cho k t qu âm tính.
N m da đầu d ng m ng r ng tóc hình tròn với bề mặt có v y:
- Th ng g p nh t do nhi m Microsporum.
N m da đầu d ng “l m đ m nh vết m t cắn ở sách ” với bề mặt có ít v y.
3.3. C n lâm sàng
- C o da tìm n m trực ti p v i dung d ch KOH
- C y tìm n m n u vi c xét nghi m trực ti p không xác đ nh đ c.
4. ĐI U TR :
- Ch n đoán s m và đi u tr k p th i, tránh lây lan.
- Đi u tr đúng phác đ , đ li u trình, đ li u và liên t c.
- Áp d ng các bi n pháp kh m m b nh trong áo qu n và đ dùng vào cu i đ t đi u tr ;
đi u tr đ ng lo t n u trong t p th s ng chung có lan tràn b nh.

4.2. Đi u tr c th
- Khuy n cáo không dùng các d ng kem bôi có thành ph n ph i h p kháng
n m/corticosteroid do tác d ng tr li u r t kém và gây bi n ch ng teo da.
- Giữ khô da các vùng n p k có tác d ng h n ch tái phát.
4.2.1. Kháng n m dùng t i ch
- Nên bôi hai l n m i ngày trong t i thi u hai tu n v i di n tích r ng ra kh i b tổn
th ng nhìn th y 1-2 cm. Ti p t c dùng thêm 1 tu n sau khi sang th ng bi n m t:
+ Imidazoles (clotrimazole, miconazole, ketoconazole, econazole, oxiconazole,
sulconazole, sertaconazole).
+ Allylamines (naftifine, terbinafine).
+ Naphthionates (tolnaftate).
+ Substituted pyridine (ciclopirox olamine)
4.2.2. Kháng n m dùng đ ng toàn thân
N m bẹn đùi:
+ Griseofulvin 500mg, 5-7mg trong 2-4 tu n.
+ Itraconazole 200mg/ ngày x 1-2 tu n
+ Terbinafine 250mg/ngày x 2-3 tu n
+ Fluconazole 150mg tu n 1 viên x 2-4 tu n
N m da vùng thân và mặt:
+ Griseofulvin 500mg, 5-7mg/kg/ngày trong 2-6 tu n.
+ Itraconazole 200mg/ ngày x 1-2 tu n
+ Terbinafine 250mg/ ngày x 2-4 tu n
+ Fluconazole 150 mg 1 l n m i tu n trong 4-6 tu n là t t c lựa ch n ch p nh n
đ c.
- Đi u tr b ng kháng sinh đ ng u ng cho b i nhi m vi khu n.
- Khi có tổn th ng viêm n ng có th cho u ng Prednisone li u trình ng n ngày đ h n
ch s o.
N m da bàn tay-bàn chân:
- K t h p kháng n m d ng u ng và kháng n m d ng bôi 2 l n m i ngày đ i v i tr ng
h p b nh c p tính và lan r ng:
- Ng i l n: Griseofulvin 250mg 1-2 v x 2 l n/ngày x 3-6 tu n.
- Thu c thay th :

+ Itraconazole 100 mg 2 v x 1-2 l n/ngày x 1-2 tu n ho c:
+ Terbinafine 250mg/ngày x 2-4 tu n ho c:
+ Fluconazole 150mg tu n 1 l n trong 2-4 tu n.
- Đi u tr nhi m n m móng đi kèm đòi h i li u trình dài h n.
- B i nhi m vi khu n nên đi u tr b ng kháng sinh u ng, n u c n nên c y.
N m vùng da đầu:
- C n đi u tr đ ng th i b ng c đ ng u ng và bôi t i ch :
- Griseofulvin:
+ Là tiêu chu n vàng cho đi u tr v c hai m t giá c và hi u qu .
+ Li u 20-25 mg/kg/ngày (dung d ch tinh th nh ) ho c 15-20 mg/kg/ngày (nang
tinh th siêu nh ), chia làm 1-2 l n/ ngày x 6-8 tu n. Nên u ng kèm th c ăn có
ch t béo nh sữa toàn ph n đ tăng h p thu.
+ Griseofulvin v n luôn là lựa ch n hàng đ u, nh ng nhi u tr không dung n p v i
li u cao và m t s khác l i không đáp ng.
+ Đi u tr thêm 2 tu n sau khi tìm n m trực ti p ho c c y n m âm tính.
- Terbinafine trong 4-6 tu n có th là đi u tr hi u qu nh t:
+ <25 kg: 125 mg/ngày
+ 25-35 kg: 187,5 mg/ngày
+ > 35 kg: 250 mg/ngày
- Itraconazole25-100 mg/ngày (2,5-5 mg/kg/ngày) u ng cùng th c ăn trong 6-8 tu n.
- Fluconazole 6-8mg/kg/ngày x 6-8 tu n. Thu c có d ng d ch cho tr em. Li u đ n 150
mg m i tu n trong 4 tu n đ c áp d ng cho tr l n h n.
- Có th c ch ph n ng viêm c a kerion b ng steroids bôi, u ng ho c tiêm trong tổn
th ng.
- Prednisone 1-2 mg/kg/ngày có th đ y nhanh sự ph c h i và ngăn vi c t o s o.
- G i b ng các d u g i làm gi m nguy c phóng thích bào t và có tác d ng b o v
những ng i s ng chung nhà.
+ D u g i selenium sulfide 1% ho c ketoconazole 2% trong m i ngày 2 tu n đ u,
r i 2 l n m i tu n trong su t th i gian còn l i c a li u trình u ng kháng n m. D u
g i nên đ c l u trong 5-10 phút, sau đó x s ch.
+ Các thành viên khác c a gia đình cũng nên s d ng d u g i 2-3 l n m i tu n.

Chú ý: Các kháng n m dùng đ ờng toàn thân không đ c chỉ đ nh cho trẻ d ới 6 tuổi,
riêng Griseofulvin và Terbinafine vẫn đ c chỉ đ nh cho trẻ trên 4 tuổi.
Tiêu chu n kh i b nh căn c trên tình tr ng lâm sàng, xét nghi m tìm n m, và quan
tr ng nh t là theo dõi sự tái phát đ đánh giá.
5. PHÒNG NG A - GIÁO D C S C KH E
- Các bi n pháp phòng ng a nh m giúp th i gian lành b nh kéo dài, tránh tái phát và tái
nhi m.
- Áp d ng các bi n pháp kh m m b nh trong áo qu n và đ dùng cá nhân (áo qu n, giày
v , khăn lau m t và khăn t m, ch u gi t…) b ng bi n pháp nhi t, b ng b t hay dung d ch
kháng n m.
- Không dùng chung ch u gi t, áo qu n, khăn lau…
- Đi u tr ngu n lây t ng i b nh và c súc v t (th , mèo…)
- Ch ng m t, m c đ thoáng, không mang giày bít kín, giữ khô da các vùng n p k .

N M MÓNG
(ONYCHOMYCOSIS)
1. Đ I C NG
N m móng là nhi n n m ph n b n móng c a ngón tay, ngón chân đ c gây b i
nhi u loài vi n m khác nhau.
Khi đã nhi m n m, b nh có xu h ng di n bi n m n tính và âm th m.
Dermatophytes Trichophyton rubrum và Trichophyton mentagrophytes là nguyên
nhân c a n m móng tay vá n m móng chân.
Aspergillus, Cephalosporium, Fusarium và Scopulariopsis đ c coi là t p nhi m ho c
không gây b nh, nh ng cũng có kh năng gây nhi m n m b n móng.
Nhi u tác nhân vi n m có th cùng hi n di n trên cùng m t móng.
3. Y U T NGUY C
Ch n th ng, đ c bi t do mang giày ch t làm tăng vi c nhi m n m.
4. CH N ĐOÁN
4.1. D ch t h c
- T n su t gia tăng theo tuổi.
- B nh nh h ng 15-20% ng i l a tuổi t 40 đ n 60.
- B nh kéo dài mà không có th i gian tự thuyên gi m.
4.2. Lâm sàng
- N m móng có b n d ng lâm sàng chính, các d ng này không đ n đ c mà có th cùng
x y ra ho c b n móng k c n.
- N m móng có th đ ng th i v i n m da tay ho c chân ho c ch đ n đ c.
- B n móng dày thành kh i v i các mãnh v bên d i gây khó ch u lúc mang giày v .
4.2.1. N m móng d i móng xa (ngo i vi)
- Đây là th th ng g p nh t.
- N m xâm nh p ph n xa c a gi ng móng.
- B n móng xa tr nên vàng ho c tr ng do tích t các mãnh v tăng s ng làm cho móng
dày lên và tách kh i gi ng móng bên d i.
4.2.2. N m móng b ngoài tr ng

- Gây ra do sự xâm nh p b m t c a b n móng, th ng nh t do Trichophyton
mentagrophytes.
- B m t móng m m, khô, gi ng b t ph n và d v .
- B n móng không dày và v n dính ch t vào b n móng.
4.2.3. N m móng d i móng g n
- Vi n m đi vào ph n sau khu vực bi u bì c a n p móng và xâm nh p b n móng t bên
d i.
- B m t c a b n móng v n còn nguyên v n.
- Các m nh s ng v làm tách móng.
- Trichophyton rubrum là nguyên nhân th ng g p nh t.
- Đây là d ng n m móng th ng g p nh t b nh nhân nhi m HIV.
4.2.4. N m móng Candida
- Nhi m vi n m b n móng gây ra b i candida albicans g n nh ch th y trong n m
Candida da niêm mãn tính- m t b nh hi m.
- Nói chung tổn th ng liên quan đ n t t c m i móng tay.
- B n móng tr nên dày và chuy n màu vàng ho c nâu.
4.3. Ch n đoán
- Xét nghi m đ lo i tr t t c các b nh khác có bi u hi n gi ng v i n m móng.
- Đ ch n đoán n m móng nên ít nh t là dựa vào xét nghi m soi tìm n m trực ti p v i
dung d ch KOH. Xét nghi m này c n l p l i nhi u l n n u v n âm tính trong khi trên lâm
sàng có nghi ng cao.
- N u ch a ch c ch n, vi c ch n đoán nên đ c xác đ nh ho c b ng c y tìm n m ho c
g i m u c t b n móng đi nhu m mô v i Grocott‟s methenamine silver ho c v i ph n ng
periodic acid-Schiff.
- Vi c ch n đoán tr nên khó khăn khi b nh n m móng có b i nhi m vi khu n.
- Ch n đoán phân bi t v i n m móng hay g p nh t là các bi n đổi c a móng do b ch n
th ng và do v y n n móng.
4.4. C n lâm sàng
- Xét nghi m v i dung d ch KOH m nh c t c a ph n d i móng ho c b n móng đ phát
hi n n m.
- C y đ xác đ nh loài n m và kháng n m đ .

- Hi n không có phác đ theo dõi c n lâm sàng đ i v i b nh nhân đang đi u tr v i các
thu c kháng n m.
- Nên th công th c máu toàn ph n và ch c năng gan tr c đi u tr và trong 6 tu n đi u
tr .
5. ĐI U TR
- Các kháng n m bôi t i ch ch có tác d ng vùng rìa.
- S d ng kéo dài kháng n m bôi sau khi đã đáp ng v i kháng n m dùng đ ng u ng s
có tác d ng ngăn ng a sự tái nhi m n m.
5.2. Đi u tr c th
- S n móng tay di t n m: Ciclopirox (Penlac) th ng dùng cho những tr ng h p nhi m
n m nh . Thu c đ c bôi lên vùng móng b b nh và da xung quanh 1 l n/ngày. Sau 7
ngày dùng c n lau s ch l p thu c cũ đ bôi l p m i. C n dùng thu c đ n m t năm ho c
h n đ lo i tr b nh.
- Thu c u ng cho tỷ l thành công cao nh t:
Terbinafine:
- Li u 250 mg/ ngày x 6-8 tu n đ i v i n m móng tay, và x 12-16 tu n đ i v i n m móng
chân.
- Terbinafine có tác d ng chữa lành cao nh t và thuyên gi m kéo dài nh t.
- Tuy nhiên terbinafine không hi u qu đ i v i m t s loài Candida.
- L u ý terbinafine u ng có th gây b c phát v y n n đã đ c báo cáo.
Itraconazole:
- Li u 200 mg/ ngày x 6 tu n v i n m móng tay, x 12 tu n v i n m móng chân. Ho c
theo li u nh p: m i nh p g m Itraconazole 200 mg x 2 l n/ ngày x 7 ngày, ngh 3 tu n
(n m móng tay dùng trong 2 nh p, n m móng chân dùng trong 3-4 nh p)
Fluconazole:
- Li u 150-300mg m i tu n 1 l n trong 6-12 tháng cho đ n khi móng h i ph c bình
th ng.
Griseofulvin:
- Griseofulvin có th có hi u qu v i li u r t cao đ c dùng trong nhi u tháng nh ng các
thu c nêu trên l i hi u qu h n.
5.3. M t s l u ý
- Ki m tra ch c năng gan tr c khi b t đ u đi u tr v i các kháng n m và m i tháng m t
l n trong quá trình đi u tr .
- Theo dõi b nh nhân sau 6 tu n và cu i đ t u ng thu c.
- N u có th nên m ổ móng m i l n đ n thăm khám:
+ C t móng b ng kìm đ l y đi ph n l n các mãnh v dày và c ng.
+ Dùng d ng c lách d i móng đ tách ph n móng b b nh và gi ng móng
m c t i đa có th .
+ Vi c lo i b ph n b n móng b b nh giúp tỷ l lành cao h n và ch m tái phát
h n.
- Trong h u h t tr ng h p sự h i ph c s ch a th y rõ sau 12 tu n và c n d n b nh nhân
nên bôi giữ thu c t i b n móng trong nhi u tháng đ ti p t c tiêu di t vi n m.
Tiêu chu n kh i b nh căn c trên tình tr ng lâm sàng, xét nghi m tìm n m, và quan
tr ng nh t là theo dõi sự tái phát đ đánh giá.
6. DI N BI N VÀ TIÊN L NG
Đi u tr đ ng toàn thân cho tỷ l hi u qu t 50% đ n h n 80%, v i tỷ l tái phát
kho ng 15-20% trong 1 năm.

LANG BEN
(TINEA VERSICOLOR)
1. Đ I C NG
Là b nh n m da th ng g p, gây ra b i vi n m Pityrosporum orbiculare (Malassezia
furfur), là m t thành ph n c a qu n th vi sinh v t c a da bình th ng. B nh d lây, nh t
là v i ng i có da nh n. Nóng và m làm da d nhi m b nh.
2. Y U T NGUY C
B nh th ng g p đ tuổi tuy n bã nh n ho t đ ng m nh (thanh thi u niên), gi m
ho c bi n m t khi l n tuổi.
B nh đ c bi t hay g p vùng khí h u nhi t đ i và bán nhi t đ i.
Có th gây ng a nh t là khi ra nhi u m hôi, nh ng th ng không có tri u ch ng.
3. CH N ĐOÁN
3.1. Lâm sàng
- Nhi u s n v y tr ng, tròn, nh n a trên thân mình. Có th lan đ n ph n trên cánh tay,
cổ, và b ng.
- Tổn th ng m t th ng g p tr em và ng i da đen.
- V y b t có th không th y rõ lúc khám s d th y khi c o nh b ng l i dao mổ s 15.
- Tổn th ng gây gi m s c ng i da nâu, và màu h ng ho c nâu vàng màu da khác.
Màu sang th ng đ ng b trên m i b nh nhân, nh ng r t khác nhau giữa các tr ng h p
b nh.
- Tổn th ng có th kín đáo ng i da sáng màu trong mùa l nh.
- Soi đèn Wood cho th y vùng gi m s c t do nhi m n m và huỳnh quang màu xanh lá
cây nh t.
3.2. C n lâm sàng
Soi trực ti p v y da v i dung d ch KOH th y nhi u s i n m có xu h ng v thành các
m nh hình que ng n tr n l n v i c m bào t hình chùm nho, cho hình nh g i là
“spaghetti and meatballs”.
4. ĐI U TR
- Thu c bôi đ c ch đ nh đ gi i h n b nh.

- Selenium sulfide lotion 2,5% và d u g i Ketoconazole 2% là lựa ch n đ u tiên do l i
ích 2 hai m t chi phí –hi u qu . Thoa Selenium sulfide lotion 2,5% toàn b b m t da
t gáy xu ng đ n đùi, đ 20 phút r i t m s ch. M i ngày đ p m t l n trong 7 ngày li n.
- D u g i Ketoconazole 2% thoa lên da t, đ b t trong 5 phút r i r a s ch. Tỷ l đáp
ng đi u tr kho ng 70% khi s d ng li u ch m t l n ho c ngày m t l n trong ba ngày.
- Xà phòng Zinc pyrithione (ZNP bar) dùng đ t m, đ b t trong 5 phút r i r a s ch.
- Các lo i kem Miconazole, Clotrimazole, Econazole ho c Ketoconazole bôi toàn b
vùng da có tổn th ng lang ben tr c lúc đi ng trong 2-4 tu n đ u có hi u qu .
- Đi u tr b ng đ ng u ng đ c áp d ng cho các b nh nhân có vùng tổn th ng r ng,
không đáp ng v i thu c bôi ho c hay tái phát.
- Tỷ l chữa lành c a b nh là 90%.
- M hôi có th giúp chuy n Ketoconazole và Fluconazole đ n b m t da do đó b nh
nhân không nên t m trong t i thi u 12 gi sau u ng thu c nh m giữ thu c tích t l i da.
- Itraconazole 200mg/ngày x 7 ngày, ho c 100mg/ ngày x 14 ngày, u ng trong bữa ăn đ
tăng h p thu.
- Ketoconazole 200mg / ngày x 7-10 ngày, u ng giữa bữa ăn sáng cùng v i ít n c trái
cây.
- Fluconazole 150 mg (2 viên nang/ tu n x 2 tu n).
- Terbinafine không có tác d ng đ i v i Pityrosporum orbiculare.
- Terbinafine và Griseofulvin không có tác d ng đ i v i Pityrosporum orbiculare.
- Sự c i thi n lâm sàng ít th y rõ tr c 3-4 tu n, nên thông báo cho b nh nhân bi t r ng
sự ph c h i c a s c t da s x y ra t t sau nhi u tu n da đ c ti p xúc v i ánh n ng.
- Các lo i thu c bôi và u ng s lo i tr vi n m, nh ng sự gi m b nh th ng ch t m th i
và th ng có tái phát (40-60%)
- Gi m s c t s t n t i trong nhi u tu n sau lành n m cùng v i sự gi m v y.
- Ph i n ng giúp ph c h i s c t sau đi u tr .
6. PHÒNG NG A
-Nên m c áo qu n thoáng, t m r a và thay áo qu n m i ngày nh t là vào mùa nóng.
-Không dùng chung các đ dùng cá nhân nh khăn lau, qu n áo…

N M DA DO CANDIDA
1. Đ I C NG
N m da là các nhi m trùng da niêm m c hay g p. B nh phát tri n trong các đi u ki n
nóng, m và v sinh kém.
N m da do nhóm Candida species g m: C.albicans, C.tropicalis, C.Parapsilosis,
C.guilliermondii, C.Krusei, C.pseudotropicalis, C.lusitaniae, C. glabrata.
2. Y U T NGUY C
- Khi m khuy t hàng rào b o v
- Ti u đ ng
- Béo phì
- Tăng ti t m hôi
- Th i ti t nóng, m t
- N i ti t
- Glucocorticoids
- Suy nh c m n tính.
3. CH N ĐOÁN
3.1. D ch t h c
- Candida spp. th ng trú ng tiêu hóa và có th b lây truy n qua ng sinh.
- Kho ng 20% ng i l n kh e m nh có mang trùng. Tr li u kháng sinh làm tăng tỷ l
này.
- 10% ph nữ có candida th ng trú âm đ o; tr li u kháng sinh, có thai, s d ng ng a
thai đ ng u ng, và đ t d ng c t cung làm tăng tỷ l này.
- Candida albicans có th hi n di n thoáng qua da và nhi m trùng tự nhi m.
- Candida balanitis có th đ c truy n t b n tình.
- Tỷ l nhi m không khác nhau giữa ng i già và tr .
3.2. Lâm sàng
Các d ng bi u hi n lâm sàng ch y u:
Hĕm kẽ do Candida:
- Ng a, nh y c m, đau.
- M n m trên n n h ng ban gây các v t tr y s t có ranh gi i khá rõ, nhi u vòng, ban
đ , các sang th ng m nh bao quanh bên c nh.

N m Candida kẽ ngón:
- Th ng g p nh t ng i l n tuổi béo phì.
- Các m n m b xói mòn, loét n t b m t.
- B nh có th k t h p v i viêm khóe móng Candida.
- Phân b : th ng k ngón tay 3-4, k các ngón chân.
Viêm da tã lót:
- Đ , phù v i các s n, m n m ; tr t da, tróc v y t o hình nh nh cổ áo lông b sang
th ng.
- B nh làm tăng nh y c m, gây khó ch u khi dính n c ti u ho c phân, khi thay tã.
- Phân b : Da vùng sinh d c và quanh h u môn, m t trong c a đùi và mông.
N m da Candida:
vùng qu n áo m t, vùng l ng b nh nhân ph i n m dài ngày.
Viêm nang lông Candida:
Các m n m nh r i r c l nang lông. Th ng da vùng kín.
3.3. C n lâm sàng
- Tìm n m trực ti p: soi trực ti p v i dung d ch KOH, th y hình nh t bào h t men và
s i t n m gi .
- Nuôi c y: Nh n d ng các loài Candida; tuy nhiên vi c c y ra Candida không xác đ nh
ch n đoán nhi m Candida.
- Kháng sinh đ nên đ c làm trong các tr ng h p tái phát. C n phát hi n b i nhi m vi
khu n đ x lý.
4. ĐI U TR
- Các lo i kem bôi Nystatin, clotrimazole, miconazole, ketoconazole, econazole,
sertaconazole, oxiconazole bôi m i ngày 2 l n trong 10 ngày.
- Không nên dùng các d ng kem bôi có thành ph n ph i h p kháng n m/corticosteroid dù
chúng cho đáp ng ngay do tác d ng kháng viêm nh ng s t o ph n ng d i ng c làm
b nh tăng n ng.
- Kháng n m đ ng u ng: Nystatin (d ch treo, viên nén, viên nang) đ di t Candida
đ ng ru t. Thu c có th tác d ng tr ng h p n m tái phát vùng mang tã, vùng sinh
d c.
- Kháng n m đ ng toàn thân: Dùng trong các tr ng h p đ kháng v i thu c bôi (dùng
ng i l n):
+ Itraconazole d ng nang 100 mg 1 l n 2 v / ngày
+ Fluconazole d ng viên 150 mg/ ngày x 1-3 ngày
+ Ketoconazole d ng viên nén 200mg u ng m i ngày ho c hai l n /ngày trong 2
tu n.
+ Amphotericine B đ i v i tr ng h p b nh nghiêm tr ng.
B nh d tái phái n u ch a kh c ph c m t cách hi u qu các yêu t làm d ti u đ ng,
béo phì, tăng ti t m hôi, th i ti t nóng, m t, đa b nh n i ti t, s d ng glucocorticoids
kéo dài…
Giữ khô vùng kín, r a b ng benzoyl peroxide bar và dùng b t imidazole.
TÀI LI U THAM KH O
1. Habif (2016), “Superficial fungal infections”, Habif Clinical dermatology a color
guide to diagnosis and therapy, 13, pp.487-543
2. Roopal VK, Amit G (2012), “Yeast infections: Candidiasis, Tinea (Pityriasis)
Versicolor, and Malassezia (Pityrosporum) Folliculitis”, Fitzpatrick’s
Dermatology in General Medicine, 8th edition, Mc Graw Hill, pp. 2298- 2312.
3. Stefan MS, Amit G (2012), “Superficial fungal infections”, Fitzpatrick’s
4. William D. James, Timothy G. Berger, Dirk M. Elston (2016), “Diseases resulting
from fungi and yeasts”, Andrews’diseases of the skin: Clinical Dermatology, 12th
edition, 15, pp. 287-231.

CH NG 8: CÁC B NH DA
KHÁC

B NH ÁP-T
(APHTE)
1. Đ I C NG
B nh áp-t đ c đ c tr ng b i các v t loét niêm m c mi ng gi i h n rõ, đau nhi u
và d tái phát.
Ti n tri n c a b nh có th kh i tự nhiên và cho đ n nay ch a có bi n pháp đi u tr đ c
hi u nào đ i v i b nh. M c đích đi u tr : gi m đau, nhanh lành s o và gi m tình tr ng tái
phát.
D ch t h c: Tỷ l : 15-20% dân s . Kh i b nh tuổi 20. Nữ m c b nh nhi u h n
nam.
2. NGUYÊN NHÂN
Nguyên nhân c a b nh ch a đ c bi t rõ, có th do sự ph i h p c a gen, y u t môi
tr ng và y u t mi n d ch. Nhi u tác gi cho r ng đây là m t r i lo n qua trung gian t
bào T và có vai trò quan tr ng c a TNF-α trong c ch sinh b nh
3. Y U T NGUY C
Y ut Mô t
M t s ít ph nữ có bi u hi n loét theo chu kỳ liên quan
Thay đ i n i ti t đ n chu kì kinh nguy t và có những tr ng h p h i ph c
hoàn toàn khi mang thai.
Sữa bò, gluten, chocolate, các lo i h t, phô mai, ch t t o
D ng th c ĕn
màu, t o mùi và ch t b o qu n trong thực ph m.
Thi u các y u t vi S t, folate, vitamin B1, B2, B6, B12, k m.
l ng
Nguyên nhân có th do thu c tiêm gây tê, các th c ăn có
Ch n th ng t i ch c nh s c, nh n, bàn ch i đánh răng và các th thu t nha
khoa.
Hút thu c lá d ng nh là m t y u t b o v , áp – t
B thu c lá th ng ít g p h n ng i hút thu c lá và b thu c gây ra
những đ t bùng phát c a b nh.
Lo l ng, tr m c m, stress liên quan đ n công vi c và những
Stress
tr ng thái tâm th n khác có th gây nên áp – t tái phát.

4. CH N ĐOÁN
4.1. Lâm sàng: có 3 d ng
4.1.1. Th thông th ng: th ng g p nh t (80%)
- Th ng tổn c b n lúc đ u là dát đ sau đó loét hình tròn ho c hình e- líp, nông, đáy
màu vàng, b m t có l p gi m c màu tr ng ngà, b đ u, gi i h n rõ, xung quanh là
qu ng đ . Kích th c th ng <10mm. Tổn th ng r t đau. B nh th ng lành không đ
l i s o trong 10-14 ngày.
- V trí th ng g p: niêm m c môi, má, m t d il i, sàn mi ng, kh u cái m m.
4.1.2. Th kh ng l (10%)
Th ng tổn là những v t loét l n kích th c > 10mm, sâu, có th di n ti n đ n 6
tu n và khi lành có th đ l i s o. Kèm theo b nh nhân có th s t, m t m i. N u có m t
th ng tổn đ n đ c kéo dài, kháng tr , nên chú ý sinh thi t đ lo i tr những tr ng h p
ác tính.
4.1.3. Áp-t d ng herpes: hi m g p
Th ng tổn g m nhi u v t loét nh , đau t ng tự nh nhi m herpes, kích th ct
2-3 mm, đau nhi u, th ng lành sau 7-10 ngày. S l ng có th lên đ n 100.
4.2. Các b nh lý có th ng t n gi ng áp-t :
- Behcet, Crohn, thi u vitamin (B12, folate, s t), HIV, b nh gi m b ch c u đa nhân, b nh
ru t nh y c m gluten, h i ch ng Marshall, h i ch ng Magic, h i ch ng Sweet, b nh
gi m b ch c u trung tính, b nh viêm kh p ph n ng và do thu c (NSAIDs, nicorandil,
ch n beta, c ch men chuy n, alendronate).
- B nh nhân có sự hi n di n g n nh liên t c ≥ 3 th ng tổn niêm m c mi ng ho c
mi ng và b ph n sinh d c
4.3. C n lâm sàng
- Gi i ph u b nh: t m nh n b ch c u đa nhân trung tính quanh m ch máu d i l p s ng,
ph n ng viêm c p tính và m n tính c a l p màng fibrin.
- Công th c máu
- N ng đ ferritin, folate, vitamin B/huy t thanh
- HIV
- N i soi đ ng tiêu hóa
- N u nghi ng b nh ru t nh y c m gluten: xét nghi m kháng th antigliadin và
transglutaminase trong máu.
5. CH N ĐOÁN PHÂN BI T
- Herpes simplex
- B nh lý bóng n c tự mi n
-D ng thu c
- H i ch ng Stevens – Johnson
- Lichen planus tr t
- Các b nh lý ác tính
6. ĐI U TR
- Đi u tr phù h p v i t ng d ng lâm sàng
- Đi u tr các b nh lý toàn thân (n u có)
- Đi u tr tri u ch ng
- Gi m tái phát
6.2. Đi u tr c th
6.2.1. T i ch
Thu c Cách s d ng
Corticoid thoa: lo i m nh (dành cho Thoa 3-4 l n/ngày, không ăn u ng
niêm m c mi ng) gì 30 phút sau đó.
L a ch n + Triamcinolone 0,1%
đ u tiên + Fluocinolone 0,05%
+ Clobetasol 0,05%
+ Betamethasone 0,05%
Triamcinolone tiêm trong sang th ng 1-5 mg/cm2
Corticoid d ng x t (fluticasone ho c 1-2 nhát 2-3 l n/ngày
budesonide) Thoa ngày 3 l n
L a ch n
Thu c tê t i ch : lidocaine 3-4 l n/ngày
th hai
N c súc mi ng có chlorhexidine,
triclosan
Amlexanox 5%
L a ch n Tacrolimus solution 5mg/ml Ng m 5ml/ 3 phút. 3 - 4 l n/ngày,
th ba Cyclosporine 100mg/ml không ăn u ng trong 30 phút

Thu c
+ Colchicine: 1mg x l n/ngày x 4-6 tu n
+ Dapsone: kh i đ u là 25 mg, có th tăng lên 75-100 mg/ngày
L a ch n đ u tiên
+ Ph i h p Colchicine và Dapsone
+ Prednisone 0,5-1mg/kg x 7-10 ngày
+ Azathioprine 50-100mg/ngày
+ Pentoxifyline: 400mg ngày x 3 l n/ngày ho c 800 mg x 2
l n/ngày.
L a ch n th hai
+ Cyclosporin
+ Cyclophosphamide
+ Infliximab và Etanercept
Tùy t ng d ng lâm sàng, b nh có th di n ti n t vài ngày đ n vài tu n, vài tháng.
B nh th ng hay tái phát. 2/3 những b nh nhân có những th ng tổn tái phát s h t b nh
trong vòng 15 năm, 1/3 còn l i b nh có th di n ti n đ n 40 năm.
8. PHÒNG NG A
- Tránh ch n th ng vùng mi ng.
- V sinh răng mi ng s ch s .
- Đi u tr các ổ nhi m khu n vùng răng mi ng.
- Tránh ăn các th c ăn c ng, cay nóng, không u ng r u.
- Tránh các stress v tâm lý.
- Tránh s d ng các lo i kem đánh răng có ch a sodium laudryl sulfate.
- Đi u tr tích cực các b nh kèm theo.
TÀI LI U THAM KH O
1. Jean L. Bolognia, Joseph L. Jorrizo, Julie V. Schaffer (2012). Oral disease.
Dermatology,vol 1, 3rd edition, Elsevier Saunders, pp.1149-1170.
2. Michelle T. Chevalier and David C. Reid (2014). Aphthous stomatitis.Manual of
Dermatologic therapeutics, 8th edition, Lippincott William and Wilkins,4.
3. Sook Bin Woo (2012). Biology and Pathology of Oral Cavity. In Fitzpatrick's
Dermatology in general medicine,8th edition, Mc Graw Hill pp.827-851

S O L I - S O PHÌ Đ I
(KELOIDS - HYPERTROPHIC SCARS)
1. Đ I C NG
S o l i, s o phì đ i là sự b t th ng trong quá trình lành v t th ng.
S o l i, s o phì đ i th ng x y ra sau m t tổn th ng da nh : v t rách da, xăm, b ng,
chích ng a, sau ph u thu t… hay do những b t th ng c a da do quá trình viêm nh m n
tr ng cá, nhi m trùng da, côn trùng c n.
S o l i, s o phì đ i th ng x y ng i da đen nhi u h n ng i da tr ng và th ng có
y u t di truy n.
S o l i, s o phì đ i th ng x y ra những vùng da ch u áp lực cao nh : vai, vùng
x ng c, c m d i, cánh tay.
C hai đ u đ c đ c tr ng b i sự tăng sinh t i ch nguyên bào s i và s n xu t
collagen quá m c trong quá trình lành v t th ng.
Bi u hi n lâm sàng th ng là những n t hay m ng gi i h n rõ, b m t tr n láng,
th ng có màu h ng hay tím.
2. PHÂN BI T S O L I VÀ S O PHÌ Đ I
Đ c đi m S ol i S o phì đ i
Tu i Th ng đ tuổi 10-30 B t c tuổi nào
Kh i phát sau ch n Kh i phát tr Kh i phát ngay
th ng
Th ng phát tri n v t ra Th ng n m trong gi i h n c a
S phát tri n ngoài gi i h n c a th ng th ng tổn ban đ u
tổn ban đ u
Kh nĕng t kh i R t ít Đôi khi tự kh i
Tái phát Th ng hay tái phát R t hi m khi tái phát
Hình d ng b t th ng Hay có hình d ng b t th ng Hi m khi có hình d ng b t th ng
Tăng s n xu t collagen Tăng sinh nguyên bào s i và
Mô h c
nguyên bào s i s p x p vô tr t tự
Đáp ng đi u tr Đáp ng kém Đáp ng t t

3. ĐI U TR
3.1. S o phì đ i
- S o phì đ i có th không c n đi u tr vì có th tự kh i sau 6 đ n 12 tháng.
- N u c n đi u tr thì có th lựa ch n:
+ Tiêm corticosteroid trong th ng tổn.
+ S d ng laser xung màu v i b c sóng 585 đ n 595 nm.
+ Ph u thu t.
+ K t h p giữa tiêm corticosteroid trong th ng tổn và laser xung màu.
3.2. S o l i
- Đi u tr th ng khó khăn vì không có m t ph ng pháp đi u tr nào có k t qu u vi t
và có kh năng tái phát cao.
- Có th lựa ch n những cách đi u tr sau:
+ Tiêm corticosteroid trong th ng tổn. Tùy theo v trí có th s d ng n ng đ 10,
25, hay 40 mg/ml v i kho ng cách đi u tr 6 tu n/1 l n. T i đa 4-5 l n, n u không
có hi u qu nên chuy n ph ng pháp khác. Theo dõi tác d ng ph c a
corticosteroid nh teo da, giãn m ch…
+ Áp l nh b ng nit l ng: th ng có hi u qu đ i v i những th ng tổn nh v i
kho ng cách 1-4 tu n /1 l n (tùy vào đ lành th ng tổn c a b nh nhân). Những
tai bi n có th x y ra nh : s ng phù, gi m c m giác, gi m s c t , đau…
+ Dán hay bôi gel silicone kho ng 12 gi /ngày, th i gian đi u tr ít nh t t 4 đ n 6
tháng.
+ Ph u thu t k t h p v i tiêm corticosteroid trong th ng tổn cho k t qu t t giúp
gi m tỷ l tái phát và làm nh kích th c s o. N u ch thực hi n ph u thu t đ n
thu n thì tỷ l tái phát r t cao 50 đ n 100%. Ngoài ra còn có th bôi imiquimod
sau ph u thu t, bôi m i ngày trong 8 tu n giúp làm gi m tỷ l tái phát.
+ Bôi retinoid acid 0,05% 2 l n/ngày trong 3 tháng cũng cho k t qu t t trong m t
s tr ng h p.
- Ngoài ra 1 s thu c còn đ c s d ng trong đi u tr s o l i nh : 5-fuorouracil,
interferon-α, Verapamil, botulinum toxin, bleomycin.
- Hay có sự k t h p trong đi u tr nh :
+ Tiêm trong sang th ng triamcinolone và 5-fuorouracil
+ Tiêm trong sang th ng 5-fuorouracil và chi u laser v i b c sóng 585nm
+ Tiêm trong sang th ng triamcinolone và 5-fuorouracil và chi u laser v i b c
sóng 585nm.
TÀI LI U THAM KH O
1. Ko CJ (2012), “Dermal Hypertrophies and Benign Fibroblastic/Myofibroblastic
Tumors”, Fitzpatrick’s Dermatology in General Medicine, 8th edition, Mc Graw
Hill, pp. 707-717.
2. Romanelli M, Dini V, Miteva M, Romanelli P (2012), “Dermal Hypertrophies”,
Dermatology, 3rd edition, Elsevier Saunders, pp.1621-1629.
3. Wang SQ, Moinfar M (2007), “Keloids and Hypertrophic Scars”, Manual of
Dermatologic Therapeutics, 7th edition, Wolters Kluwer, Lippincott Williams &

H NG BAN NÖT
(ERYTHEMA NODOSUM)
1. Đ I C NG
H ng ban nút là m t trong những d ng th ng g p nh t c a viêm mô m , bi u hi n là
những n t màu đ , ch c, đau th ng chân nh ng th nh tho ng có th g p b t kỳ v trí
nào. B nh c p tính ho c m n tính, có th có liên quan đ n nhi u b nh lý h th ng.
H ng ban nút là m t d ng ph n ng quá m n liên quan đ n sự hình thành ph c h p
mi n d ch ho c ph n ng quá m n mu n lo i 4 đ i v i các kháng nguyên khác nhau.
D ch t :
+ X y ra m i l a tuổi, t tr em đ n >70 tuổi, nh ng x y ra nhi u nh t t 18-34
tuổi.
+ Tỷ l nam : nữ: 1:6.
2. NGUYÊN NHÂN
Tác nhân nhi m Tác nhân nhi m B nh lý Ác tính Thu c Khác
trùng (Vi trùng) trùng(Khác)
Streptococcus Epstein-Barr virus Sarcodosis B ch c u c p Thu c ng a Thai
pyogenes Viêm gan B, C B nh Crohn dòng t y thai có ch a
(Group A) HSV Viêm loét đ i B nh estrogen
Coccidioides HIV tràng Hodgkin Penicillins
immitis Spirochetes (VD., B nh Behçet Pancreatic Sulfonamides
Histoplasma syphilis) H i ch ng carcinoma Bromides
capsulatum Ký sinh trùng Sweet Carcinoid Iodides
Blastomyces tumor
dermatitidis
Paracoccidioides
brasiliensis
Campylobacter
Salmonella
Yersinia
Mycobacterium
tuberculosis
Mycoplasma

pneumoniae
Chlamydia
pneumoniae
Chlamydia
trachomatis
Brucella melitensis
Bartonella spp.
Rickettsiae
3. CH N ĐOÁN
3.1. Lâm sàng
Ti n tri u: m t m i, đau kh p ± s t trong 1-3 tu n
3.1.1. Th ng t n da
- Th ng tổn là m t hay nhi u n t màu đ t i, s ng đau, nóng, hình tròn hay oval, b
không rõ, kích th c 2-6 cm, th ng 1 ho c 2 bên m t du i chi d i ± đ i x ng. Tuy
nhiên cũng có th g p những v trí khác: đùi, m t, cánh tay, cổ, thân.
- Sau 1-2 tu n, những n t b t đ u đổi t màu đ t i sang xanh, sau đó chuy n sang màu
vàng, tróc v y và đ l i v t thâm đen.
- M i th ng tổn th ng lành trong 1-2 tu n, nh ng v n xu t hi n những th ng tổn m i
trong 3-6 tu n.
- Không bao gi loét hay đ l i s o.
3.1.2. H ch lympho ngo i biên
- Có th phát tri n do ph n ng quá m n c a h ng ban nút. H ch xu t hi n 1 bên th ng
có trong các tr ng h p do nhi m trùng hay b nh lý ác tính đi kèm. H ch 2 bên th ng
ph i h p v i b nh lý sarcoidosis.
3.1.3. Đau kh p
- X y ra trên 50% tr ng, th ng b t đ u trong quá trình nổi h ng ban nh ng cũng có th
xu t hi n tr c đó 1-2 tu n.
- Các kh p s ng đ , căng c ng, đau nh c nhi u, đôi khi có tràn d ch kh p. B nh nhân có
th có c ng kh p buổi sáng. V trí th ng g p: m t cá chân, kh p g i, kh p cổ tay. Tri u
ch ng viêm màng ho t d ch t n t i trong vài tu n nh ng c ng kh p có th kéo dài đ n 6
tháng nh ng không có sự h y ho i các kh p. RF âm tính

3.1.4. Các tri u ch ng khác
- Có th kèm theo: ho, đau đ u, tiêu ch y d dày ru t, viêm k t m c m t, gan lách to, và
viêm màng phổi.
3.2. C n lâm sàng
Tùy theo bi u hi n lâm sàng c a b nh nhân, các bác sĩ có th h ng đ n nguyên nhân
t đó ch n lựa các c n lâm sàng phù h p.
- Công th c máu, t c đ l ng máu, CRP.
- C y b nh ph m h ng, ASO, PCR: lo i tr nhi m vi khu n streptococcus beta-
hemolytic nhóm A.
- X quang phổi, IDR, Quantiferon gold: lo i tr lao và sarcodosis.
- Xét nghi m phân lo i tr nhi m Yersinia, Salmonella, Campylobacter
- Gi i ph u b nh: Giai đo n s m có hình nh viêm vách mô m . L p mô m d i da b
dày nhi u. Khi sang th ng phát tri n nhi u s có hi n t ng x hóa quanh vách l p mô
m , xu t hi n thêm t bào khổng l và mô h t
- H ng ban c ng Bazin
- Viêm m ch d ng n t
- Viêm t c tĩnh m ch nông
- B nh Weber-Christian
- H ng ban nút b nh phong
4. ĐI U TR
- Đi u tr những b nh lý toàn thân (n u có).
- Ng ng ngay những lo i thu c nghi ng là tác nhân gây b nh
- Đi u tr tri u ch ng.
- Ngh ng i, h n ch đi l i, n m kê cao chân, có th s d ng v băng ép (15-20 mmHg).
4.2. Đi u tr c th
- NSAIDs:
+ Aspirin 600mg m i 4 gi
+ Ibuprofen: 400 mg x 3 l n/ngày
+ Naproxen: 500 mg x 1-2 l n/ngày

+ Indomethacine: *D ng phóng thích nhanh: 50mg x 2-3 l n/ngày
*D ng phóng thích ch m: 75-150mg 1 l n/ngày ho c
chia 2 l n/ngày.
- Potassium iodide:
+ Li u 100 - 300 mg x 3 l n/ngày
+ Có th tăng lên m i tu n đ n li u 500 mg x 3 l n/ngày x 3-4 tu n.
+ Khi u ng có th pha loãng v i n c, sữa, n c trái cây, n c ng t đ gi m b t v
khó ch u.
+ C n th n tr ng v i những b nh nhân có b nh lý tuy n giáp ho c đang s d ng các
thu c nh : lithium, sulfonamides, amiodarone, and phenazone. N ng đ hormon
tuy n giáp nên đ c ki m tra tr c và trong su t quá trình đi u tr .
+ Chú ý tình tr ng ng đ c kali nh h ng đ n tính m ng trên những b nh nhân suy
th n hay các b nh nhân s d ng thu c c ch th th angiotensin II, thu c l i ti u
giữ Kali.
- Colchicine 0,6-1,2 mg x 2 l n/ngày
- Những tr ng h p b nh m n tính ho c tái phát mà không đáp ng v i những đi u tr
nêu trên: tiêm 1 l ng nh triamcinolone 5mg/ml giữa n t h ng ban ho c prednisone
u ng 40 mg/ngày ho c 1mg/kg/ngày x 1-2 tu n. Tuy nhiên c n chú ý lo i tr những b nh
lý nhi m trùng và ác tính tr c khi đi u tr .
- B nh th ng lành tính và tự gi i h n. H u h t các tr ng h p b nh di n ti n t 3-4 tu n
tr m t s tr ng h p n ng lên đ n 6 tu n.
- B nh ít tái phát tr tr ng h p h ng ban nút vô căn ho c h ng ban nút nguyên nhân do
nhi m trùng đ ng hô h p trên v i tác nhân gây b nh là streptococcus hay không ph i
streptococcus.
- Sự th t b i trong vi c xác đ nh các b nh ti m n gây h ng ban nút hay xác đ nh các lo i
thu c gây b nh có th làm b nh n ng thêm ho c t vong.
TÀI LI U THAM KH O
1. Luis Requena, Celia Requela (2002), “Erythema nodosum”Dermatology Online
Journal; 8(1): 4

2. Michelle T. Chevalier and David C. Reid (2014), “Erythema nodosum”, Manual
of Dermatologic therapeutics, 8th edition, Lippincott William and Wilkins, pp
118-23.
3. Robert A.Schwartz, Stephen J.Nervi (2007), “American Family Physician”, 75(5):
695-700.

UNG TH DA TH NG G P
Ung th da là lo i ung th th ng g p nh t, xu t phát t các t bào bi u mô da.
Trong vòng 3 th p kỷ qua, s ng i m c b nh ung th da nhi u h n s ng i m c các
lo i ung th khác c ng l i.
Ung th da đ c chia thành:
+ Ung th da không h c t , lo i này chi m kho ng 20% c a kh i u ác tính.
+ Ung th h c t (Melanoma) ung th phát tri n t melanocytes. Melanoma là lo i
nghiêm tr ng nh t c a ung th da. Nó nh h ng kh năng m c b nh m il a
tuổi. N u chẩn đoán ung thư da giai đo n s m, tr c khi nó lan r ng, vi c đi u
tr có th t ng đ i kh quan. Melanoma là d ng phổ bi n nh t c a ung th da, và
đây cũng là lo i nguy hi m nh t.

UNG TH T BÀO ĐÁY
(BASAL CELL CARCINOMA)
1. Đ I C NG
Ung th t bào đáy th ng g p ng i l n tuổi, v trí th ng g p vùng m t, là n i
ti p xúc trực ti p v i ánh sáng m t tr i. Các v trí khác thân mình hi m h n nh v trí
thân mình, bìu, chi trên chi d i…. nh ng không bao gi g p vùng niêm m c
2. CÁC TH LÂM SÀNG
2.1. Th u/ u loét
- R t th ng g p 56,7%, có th ti n tri n lành t o s o gây co kéo đôi khi làm bi n d ng
các h c tự nhiên nh mi ng, mũi, m t...
- Tổn th ng c b n: b t đ u là m t tổn th ng d ng s n, sau đó ti n tri n thành u có
màu đ ho c màu h ng, s ch c, gi n m ch trên vùng u, th ng có những n t h t ng c
trai đen xung quanh, tổn th ng lan r ng d n trung tâm ho i t và loét (ulcus rodens).
- Là th hay g p nh t trong các th c a BCC, ch y u g p vùng đ u m t cổ và n a trên
l ng.
2.2. Th nông
- 9 - 17,5% tổn th ng thân mình, b ng, có d ng m t m ng đ n đ c ho c có khi nhi u
m ng b ng ph ng ho c h i g so v i m t da, b tổn th ng gi i h n rõ, màu đ hay
h ng, trung tâm có th teo đóng v y ho c loét, có gi n m ch ho c xu t hi n các đ m s c
t . Trên lâm sàng có th nh m v i chàm đ ng ti n, v y n n, b nh Bowen.
2.3. Th tĕng s c t
- Th tăng s c t cũng r t th ng g p, đôi khi r t khó ch n đoán v i ung th t bào h c
t .
2.4. Th x c ng
Th ít g p, chi m kho ng 2-3%, tuy nhiên nó l i có th xâm l n m nh nh t nên d tái
phát sau đi u tr th ng g p vùng mũi, trán ho c thái d ng, th ng tổn là m t m ng
c ng d ng x c ng bì. d ng m ng ho c s n x d ng s o, có màu tr ng nh da th ng
màu h ng ho c màu tr ng, b tổn th ng th ng không rõ.
3. CH N ĐOÁN
- Dựa vào lâm sàng: nh đã mô t trên

- Dựa vào mô b nh h c: v i các tổn th ng đi n hình tùy thu c vào t ng th ung th t
bào đáy.
- Ung th t bào gai
- Lao da
- Leishmania
4. NGUYÊN T C ĐI U TR
4.1. Đi u tr ph u thu t ung th t bào đáy
Ph u thu t ung th t bào đáy g m 2 giai đo n: c t b u và t o hình khuy t tổ ch c.
4.1.1. Ph u thu t đi u tr c t b u
Phẫu thuật điều tr cắt b u theo quy ớc:
- Ph u thu t c t r ng u và mô lành xung quanh sau đó khâu trực ti p, t o hình b ng
ghép da ho c s d ng các v t tổ ch c.
- Đây là ph ng pháp đi u tr có hi u qu cao, t l đi u tr kh i b nh c a ph ng
pháp này là 90%.
- Trên lâm sàng, rìa di n c t th ng dao đ ng t 2 - 10 mm. Ung th t bào đáy kích
th c l n, đa ổ, tái phát, hay d ng mô h c ác tính cao thì rìa di n c t là 1-2 cm.
Ph ng pháp điều tr cắt b u theo yêu cầu - Phẫu thuật Mohs:
- Ph u thu t Mohs là m t kỹ thu t lo i b hoàn toàn t bào ung th b ng cách l y b
tổ ch c ung th theo di n c t hình lòng ch o, sau đó ki m tra di n c t b ng sinh thi t
t c thì (c t l nh) đ n khi di n c t không còn t bào ung th .
4.1.2. Ph u thu t t o hình khuy t t ch c sau c t b u
- Ung th t bào đáy vùng m t do đ c đi m th m mỹ nên đòi h i t o hình khuy t da
sau c t b u, bao g m: đóng da trực ti p, ghép da, s d ng các v t da.
Đóng da trực tiếp:
- Đóng da trực ti p là ph ng pháp kinh đi n, bóc tách hai mép khuy t da, t o hai v t
xê d ch ng c chi u nhau đ đóng kín khuy t hổng.
Ghép da:
- Có nhi u hình th c s d ng đ dày c a m nh da ghép, tuy nhiên ngày nay các tác
gi th ng nh t có 2 hình th c c b n đó là: Ghép da dày toàn b và ghép da x đôi.

Ph ng pháp t o hình b ng các v t da
Các v t da th ờng s d ng trên mặt

1- V t da tr t 2- V t da xoay
3 – V t da chuyển v
4 – V t da t nh tiến
V t da xoay (rotation flap)

V t da xoay kinh đi n g i tên theo ph ng pháp di chuy n c a vùng mô
xoay vào ch khuy t da có d ng hình tam giác xoay quanh m t tr c.
Hình 1.5 (A): khuyết da hình tam giác và v t da xoay

(B): t o vùng khuyết da th phát sau khi r ch da
(C): Cách đóng da lý t ởng c a vùng khuyết da nguyên phát và th phát
Hình 1.14: Mô hình v t da hai thùy, chú ý sự gi ng nhau với v t da xoay trong
việc ho t đ ng cũng nh nền r ng, tuy nhiên r t ít mô xoay nh trong v t da xoay
Ghi chú: • chỉ v trí may khóa; →← chỉ lực cĕng th phát

V t da chuy n v (transposition flap)
Hình 1.12: (A) v t da chuyển v kinh điển

(B) V t da chuyển v hình thoi
Ghi chú : • chỉ v trí may khóa; →←
chỉ lực cĕng th phát
V t da có cu ng vùng trán
V tđ c s d ng đ che ph các tổn khuy t
l n vùng mũi. Tuy nhiên v t có m t s nh c
đi m: ph i ph u thu t nhi u l n (2 l n), đ l i s o
dài vùng trán n i cho v t, h n ch đ dài c a v t
b nh nhân có đ ng vi n chân tóc th p.
V t da tình hu ng (random pattern flaps)

Tùy theo tình hu ng c a vùng da khuy t mà v t da đ c c t theo các n p l n da
t o hình đ có m t s o nh ng n nh t và t o hình dựa vào các n p l n tự nhiên. V t da
này đ c s d ng nhi u d n đ n d b l m d ng và n u không tôn tr ng c u trúc gi i
ph u các ti u đ n v th m mỹ vùng m t, thì ng d ng v t da tình hu ng d d n đ n
k t qu s o mổ x u.
4.1.3. Đi u tr sau ph u thu t
- Kháng sinh.
- Gi m viêm: alphachymotrypsin, aescin.
4.2. Các ph ng pháp đi u tr không ph u thu t
4.2.1. N o và đ t đi n
Ph ng pháp đi u tr này th ng đ c ch đ nh cho các tổn th ng nh , gi i h n
rõ ràng, ho c không có ch đ nh ph u thu t (cao tuổi, cao huy t áp) hay tổn th ng r t
nhi u vùng m t. Tỷ l tái phát cao sau đi u tr ho c n o b tổ ch c ung th nguyên phát

t 5-26% tùy nghiên c u. Nên d n s ch mô đ t đi n b ng c t b ch đ t và c m máu
b ng dao đi n
4.2.2. Ph u thu t l nh
- S d ng nit l ng có nhi t đ -1960C làm đông l nh tổ ch c ung th nhi t đ t -
500C đ n -600C gây phá h y t bào. Th ng áp d ng cho ung th t bào đáy th nông. Tỷ
l tái phát t 5% - 13% t y nghiên c u.
4.2.3. Đ t Laser CO2
- Có ch đ nh cho những tr ng h p b nh nhân không có ch đ nh ph u thu t hay ung th
t bào đáy th nông, các ung th t bào đáy trong giai đo n đ u còn nh tê t i ch , đ t
laser r ng so v i th ng tổn t 3mm- 5mm, c m máu b ng laser, th ng v t loét lâu
lành, đ da phù n sau th thu t s o x u, s o l i hay s o tăng sinh.
- Ngoài ra còn ph i k đ n các cách đi u tr sau đây nh quang hóa tr li u, x tr , 5FU,
imiquimod, interferon.

UNG TH T BÀO GAI
(SQUAMOUS CELL CARCINOMA)
1. Đ I C NG
Ung th t bào gai là lo i ung th da luôn luôn xu t hi n trên những th ng tổn đã có
t tr c, nh t là trên nhóm b nh da ti n ung th (Bowen, Paget), hi m h n là trên những
vùng da có s o, viêm m n ho c dày s ng ng i già (kératose sénile), chi m kho n 20%
các ung th da và đ ng sau ung th t bào đáy.
M c dù ít g p h n nh ng ung th t bào gai nguy hi m h n vì nguy c tái phát và di
căn h ch, n i t ng.
2. LÂM SÀNG - C N LÂM SÀNG
B nh th ng xu t hi n r t đa d ng v i 2 d ng chính là ung th t bào gai t i ch
carcinoma in-situ, ch gi i h n th ng bì, đi u tr kh i, ít di căn h ch và n i t ng và
ung th t bào gai xâm l n (invasive xâm l n qua th ng bì). Ung th t bào gai liên
quan đ n m c đ bi t hóa c a t bào
2.1. Ung th t bào gai t i ch (in situ)
2.1.1. Dày s ng ánh sáng (actinic keratosis)
Tr c đây đ c xem là tổn th ng ti n ung th , nh ng gi đây đ c xem là m t
ung th bi u mô v y t i ch v i tổn th ng là dát đ , ranh gi i không rõ, dày s ng vùng
da ph i bày ánh sáng, môi th ng xu t hi n môi d i, kích th c th ng nh h n
1cm đ ng kính.
2.1.2. B nh Bowen
- B nh Bowen là m t ung th t bào gai t i ch , tổn th ng c b n là dát đ trên b m t
có v y, ranh gi i rõ vùng da ph i bày ánh sáng, cũng có th xu t hi n vùng niêm m c
mi ng và h u môn. B nh th ng không có tri u ch ng c năng nên th ng b qua và
ch n đoán mu n.
- C n ch n đoán phân bi t v i các tổn th ng dày s ng ánh sáng, n m da, v y n n, Paget
vú….
2.1.3. Ung th t bào gai t i vùng niêm m c mi ng (b ch s n)
- Tổn th ng là m ng tr ng mi ng, nhô cao có th s n sùi hay g p những ng i hút
thu c lá, nhi m HPV.

- Lâm sàng th ng chia ra hai d ng, bao g m: d ng m ng tr ng đ ng nh t, hi m khi tr
thành ung th t bào gai xâm l n, d ng th hai là tổn th ng sùi có nguy c thành ung
th t bào gai xâm l n. C n ch n đoán phân bi t lichen ph ng, n m Candida, giang
mai….
2.1.4. H ng s n Queyrat
- H ng s n Queyrat đ c coi là B nh Bowen d ng v t, tổn th ng là dát h i nhô cao
kích th c t 10-15mm, b m t tr n láng, m t ho c nhi u th ng tổn ti n tri n sang loét
sùi, d ch y máu
2.2. Ung th t bào gai xâm l n
2.2.1. Ung th t bào gai xâm l n thông th ng
- Tổn th ng th ng xu t hi n trên các vùng da tr c đó nh loét mãn tính, v y n n, hay
s o co kéo, tỷ l 60%. Loét Marjolin là m t m ng c ng loét mãn tính trên n n s o c ng
nhô cao, th ng chi d i hay vùng da đ u c ng nhô cao.
- Ung th t bào gai cũng có th phát tri n trên vùng da lành, những ng i ghép t ng da
tr ng những ng i suy gi m mi n d ch hay ghép t ng. Các v trí khác nh vùng đ u m t
cổ, đ u là vùng da ti p xúc v i ánh sáng m t tr i
M t s v trí đặc hiệu
- Ung th t bào gai vùng môi hay g p những ng i có v sinh răng mi ng kém, có
thói quen hút thu c lá nhi u, b ch s n ng i hút thu c lá, thu c lào ăn tr u x a thu c,
th ng xu t hi n môi d i.
- Ung th t bào gai vùng sinh d c h u môn:
+ nữ: hay g p tổn th ng âm h , b ch s n, lichen x teo, tổn th ng lo n s n
ti n tri n sang loét sùi, x c ng sùi d ng bông c i, d ch y máu (ung th âm h ),
g p ng i >60 tuổi có liên quan đ HPV.
+ nam: th ng th y những ng i có h p bao da quy đ u, c t h p da quy đ u
mu n, u sùi papilloma sau c t h p bao quy đ u sau đó ti n tri n sang ung th t
bào gai
2.2.2. Ung th t bào gai phát tri n trên n n t n th ng Bowen
- Do đi u tr mu n nên Bowen ti n tri n lan r ng ăn sâu và có di căn kho ng 13%.
2.2.3. Keratoacanthoma (KA)
- KA là m t lo i ung th xu t phát t nang lông tuy n bã, u phát tri n nhanh v i nút s ng
trung tâm. Tổn th ng c b n là n t nhô cao màu h ng đ , ti n tri n nhanh trong 1-2

tháng, th ng g p m t tay. Th ng thì các tổn th ng thuyên gi m tự nhiên sau 3-6
tháng đ l i s o lõm. Trên lâm sàng do phát tri n nhanh nên b nh nhân th ng đ n s m
đ ph u thu t
2.3. Di cĕn
- Tỷ l di căn h ch kho ng 0,5% - 6%. Vi trí nh h ng đ n di căn nh là ung th t bào
gai trên n n l đáo di căn h ch b n, s o b ng vùng da đ u, s o co kéo vùng chi d i và
chi trên gay co kéo gây loét mãn tính kéo dài th ng tỷ l di căn cao h n.
- Những th ng tổn > 2cm đ ng kính cho tỷ l tái phát g p 2 l n, do v y t i BVDL TP
H Chí Minh các tổn th ng l n vùng m t, môi th ng không nh n đi u tr vì ph i c t
r ng, t o hình da và do có di căn xa da chi m kho ng > 30%, di căn h ch đ n 78% và
di căn n i t ng là 35%. Hai c quan di căn nhi u là phổi (21%) và x ng (18%)
2.4. Mô b nh h c
- Xét nghi m mô b nh h c giúp kh ng đ nh ch n đoán v i sự xu t hi n c a các t bào
s ng ác tính, nhi u nhân chia nhân quái, m t phân cực, có th xâm nh p sâu xu ng trung
bì, có dày s ng và á s ng, m c đ bi t hóa khác nhau, có th xâm nh p th n kinh.
Ngoài vi c giúp xác đ nh ch n đoán, những bi u hi n mô b nh h c còn có giá tr tiên
l ng m c đ di căn, lựa ch n ph ng án đi u tr . Do v y, ng i ta luôn ph i đánh giá 3
y ut :
+ M c đ bi t hóa t bào (theo Broder):
o Đ 1: > 75% t bào bi t hóa, s ng hóa
o Đ 2: 50-75% t bào bi t hóa
o Đ 3: 25-50% t bào bi t hóa
o Đ 4: < 25% t bào bi t hóa, m t c u n i liên t bào
+ Đ sâu c a xâm nh p t bào ung th .
+ Sự thâm nhi m xung quanh th n kinh.
- Hóa mô mi n d ch v i các marker cytokeratin và kháng nguyên màng bi u mô
(epithelial membrane antigen – EMA) s giúp phân bi t ung th bi u mô v y v i các
kh i u ác tính khác.
2.5. Các xét nghi m khác
- Siêu âm : tìm h ch di căn
- X Quang: tìm di căn phổi, h ch

- PET, Scan kỹ thu t ch p c t l p dùng phân t phóng x fluorodeoxyglucoso (FDG) có
th phát hi n các kh i u ác tính v i kích th c nh m t vài milimet. Tuy nhiên, đây là kỹ
thu t đ t ti n
3. CH N ĐOÁN
Dựa vào lâm sàng, xét nghi m mô b nh h c.
3.2. Ch n đoán giai đo n b nh
Ch n đoán giai đo n b nh dựa vào phân lo i TNM theo h th ng c a AJCC (American
Joint Committee on Cancer) l n th 7 (the 7th Edition AJCC Staging Guidelines).
Primary tumor (T): kh i u tiên phát
+ Tx: không th đánh giá đ c kh i u tiên phát
+ T0: không có d n ch ng v kh i u tiên phát
+ Tis: ung th t i ch
+ T1: kh i u < 2cm và ít h n 2 y u t nguy c
+ T2: kh i u > 2cm ho c kh i u v i b t kỳ kích th c nào kèm ≥ 2 y u t nguy c
+ T3: kh i u xâm l n x ng hàm trên, x ng hàm d i (maxilla, mandible), x ng
ổ m t (orbit) ho c x ng thái d ng (temporal bone).
+ T4: kh i u xâm l n vào khung x ng (x ng ch , x ng s ng – appendicular or
axial) ho c xâm l n xung quanh th n kinh n n s sâu.
Y u t nguy c cao c a kh i u g m:
+ Đ sâu xâm l n: > 2mm, Clark ≥ IV, xâm l n th n kinh.
+ V trí gi i ph u: tai, môi .
+ M c đ bi t hóa: bi t hóa kém và không bi t hóa.
Regional lymph node (N): h ch vùng:
+ Nx: h ch vùng không đánh giá đ c
+ N0: không có di căn h ch vùng.
+ N1: di căn h ch vùng cùng bên đ n đ c ≤ 3cm đ ng kính l n nh t.
+ N : di căn h ch vùng cùng bên đ n đ c 3cm < h ch < 6cm ho c nhi u h ch cùng
bên, không có h ch nào > 6cm ho c h ch hai bên ho c đ i bên không có h ch nào
> 6cm.

4. ĐI U TR
4.1. Ph u thu t
Ph u thu t là ph ng pháp th ng đ c lựa ch n. Tuy nhiên ph u thu t thông th ng
s có th t o những ổ khuy t l n làm khó khăn cho công tác t o hình.
+ Ph u thu t Mohs: thực hi n những vùng c n ti t ki m tổ ch c và ch nên s
d ng trong những tr ng h p không s th y h ch trên lâm sàng ho c không th y
h ch trên siêu âm. Ph u thu t có th ki m soát t t 95% th ng tổn t i ch .
+ Ph u thu t Mohs đ c u tiên ch đ nh trong các tr ng h p có nguy c cao nh :
o Khó xác đ nh b th ng tổn trên lâm sàng.
o Th ng tổn v trí nguy c tái phát cao (trung tâm m t, môi, tr mũi, tr c
tai, bình nhĩ, rãnh sau tai, chi d i, trán, gi ng móng, đ u, niêm m c), v
trí c n b o t n tổ ch c (đ u mũi, cánh mũi, mí m t, quanh m t, góc m t,
sinh d c).
o Ung th t gai thâm nhi m, có xâm nh p th n kinh, x ng c .
o ng th t bào gai tái phát.
o Ung th t bào gai trên n n s o m n tính, s o b ng, trên viêm t y x ng
m n tính, lupus đ hình đĩa, b nh Bowen, lichen x teo, loét m n tính).
4.2. Các ph ng pháp đi u tr khác
- Các ph ng pháp lo i b tổ ch c ung th bao g m đ t đi n, n o b ng curette, ph u
thu t l nh (cryotherapy), laser CO2 quang hóa li u pháp (photodynamic therapy – PDT)
- M i bi n pháp có những u đi m và nh c đi m riêng. K t qu đi u tr tùy thu c vào
t ng ph ng pháp.
4.2.1. Ph u thu t l nh (cryotherapy)
Ch đ nh: ph u thu t l nh th ng dùng cho các tổn th ng nh , ranh gi i tổn th ng
xác đ nh rõ, nguy c di căn th p:
+ Dày s ng ánh sáng v i s l ng ít, đ n l , n u có quá s n c n theo dõi b nh nhân.
+ B nh Bowen mà kích th c tổn th ng nh v i đi u ki n: tổn th ng không
vùng c ng chân, đ c ch n đoán b ng sinh thi t, có th theo dõi đ c.
+ Ch ng ch đ nh: trong các tr ng h p b nh nhân không dung n p v i l nh nh
cryoglobulinemia, cryofibrinogenemia, b nh Raynaud, mày đay do l nh…
+ C n th n trong đi u tr : kh i u l n trên 3cm và có loét, kh i u trên x ng và s n,
b bên ngón tay, rãnh ròng r c ho c kh i u tái phát sau c t b .

+ Nh c đi m: không ki m soát đ c tình tr ng kh i u đã đ c lo i b hay ch a
4.2.2. Đ t đi n laser CO2
- Đây là đi u tr đ n gi n, nh nhàng nên có th áp d ng trong các tr ng h p tổn th ng
nh và nhi u; tuy nhiên v i các tổn th ng l n, tái phát, xâm l n thì tỷ l kh i r t th p,
thêm vào đó ph ng pháp không ki m soát đ c sự lo i b c a tổn th ng, tính th m mĩ
kém. Do v y, ph ng pháp này ít đ c lựa ch n vì nguy c tái phát cao, ch s d ng
trong các tr ng h p ung th t i ch .
- Ph ng pháp này không đ c s d ng đ đi u tr các tổn th ng tái phát.
4.2.3. Đi u tr b ng hóa ch t
- Đi u tr b ng hóa ch t bao g m đi u tr t i ch và đi u tr toàn thân. Đi u tr t i ch
dùng ch y u đi u tr cho ung th t bào v y t i ch nh b nh Bowen v i ba nhóm chính
là ch t ch ng chuy n hóa nh 5FU (5-fluorouracil), quang hóa li u pháp, đi u hòa mi n
d ch nh imiquimod. Đi u tr hóa ch t toàn thân ch y u dùng trong các tr ng h p có di
căn ho c dự phòng ung th .
Điều tr t i ch
- Ch đ nh:
+ Những tổn th ng t i ch nhi u tổn th ng trên di n r ng.
+ Tổn th ng t i ch , khó thực hi n ph u thu t.
+ Đi u tr h tr v i các ph ng pháp ph u thu t.
- 5-fluouracine (5FU):
+ C ch tác d ng: 5FU là thu c ch ng chuy n hóa, có hi u qu t t, giá thành r .
Tác đ ng dựa trên c ch tổng h p nhân đôi t bào kh i u, c th là tác đ ng vào
c u trúc và ch c năng c a DNA và RNA, gây ra phát tri n b t ổn và gây ch t t
bào thông qua tác d ng c a men thymidylate synthetase.
+ Hi u qu đi u tr : tỷ l kh i tổn th ng có th đ n 90% v i dày s ng ánh n ng và
viêm môi ánh sáng, nh ng l i kém h n trong b nh Bowen và h ng s n Queyrat.
Tác d ng ph hay g p g m có viêm, đau, ban đ , phù n , loét và viêm nhi m, tăng
nh y c m ánh sáng m t tr i, gi m s c t và s o.
- Imiquimod:
+ C ch tác d ng: imiquimod kích thích các t bào đ n nhân và đ i thực bào s n
xu t IL-1, IFN-ɑ, TNF-ɑ, IL-1, IL-6, IL-8 và IL-12 quan tr ng là tác đ ng đáp ng
mi n d ch thông qua toll-like receptor 7 (TLR-7), kích thích t bào lympho T gây

đ c t bào gi t ch t t bào b nhi m virus và các t bào ung th , gây ra ch t theo
ch ng trình c a các t bào ung th .
+ Ch đ nh : ung th t bào gai (b nh Bowen, dày s ng ánh sáng).
+ Hi u qu đi u tr : hi u qu kh i b nh g n 90%, tỷ l tái phát 10%
+ Tác d ng ph : ch y u tác d ng kích ng t i ch nh ban đ , b ng n c, loét, dày
da, đau rát t i tổn th ng.
- Diclofenac: diclofenac là m t d n xu t c a phenyl acetic acid, thu c ch ng viêm không
steroid, dung n p t t, Diclofenac c ch COX-2 (cyclooxygenase 2) làm gi m tổng h p
prostaglandin, t đó làm gi m tác h i c a ánh sáng m t tr i t i da. Diclofenac còn c ch
y u t tăng sinh m ch gi m hình thành m ch tân t o, c ch metalloproteinase, tiêu
collagen, tiêu s ng. Ngoài ra, diclofenac còn có tác d ng ch ng ung th theo c ch t
khác, bao g m: c ch các cytokin (IL-8, TNFɑ), gi m bcl-2 (protein ch ng l i ch t theo
ch ng trình c a t bào), tăng các protein proapoptotic nh Bax và Caspase-3, tăng đi u
hòa PPAR-ϒ m t protein đóng vai trò quan tr ng trong bi t hóa t bào và ch t theo
ch ng trình. Bi n pháp này ch đ nh t t đ i v i những tr ng h p dày s ng ánh sáng.
Hóa tr liệu toàn thân
- Ít đ c dùng và có giá tr h n ch , th ng dùng trong tr ng h p h tr làm gi m t l
th t b i sau ph u thu t và tia x , ho c tr ng h p di căn xa. Đi u tr tr c ph u thu t
trong tr ng h p kh i u l n, nh t là các chi.
- Ciplastin: thu c ch ng ung th có ch a platinum, bao g m cisplatin, carboplatin và
oxaliplatin. Thu c gây tổn th ng DNA d n đ n t bào ch t theo ch ng trình. Trong
m t nghiên c u v i các ung th t bào v y vùng môi cho th y vi c đi u tr hóa ch t tr c
khi x tr ho c ph u thu t cho k t qu t t v m t th m mỹ và ch c năng; th ng s d ng
ciplastin k t h p v i các thu c nh 5FU, bleomycin ho c doxorubixin.
- Thu c đi u tr đích:
+ Thu c c ch EGFR:
o Cetuximab: bình th ng các y u t tăng tr ng th ng bì s g n v i các c m
th trên b m t t bào (EGFR) đ a ra các tín hi u làm t bào phân chia. Trong
t bào ung th các th th này đ t bi n và phát ra tín hi u mà không c n các
y u t tăng tr ng làm cho các t bào phân chia không ki m soát đ c.
Cetuximab s g n v i các th th này và c t đ t tín hi u. Tuy nhiên, trong m t
s tr ng h p EGFR s g i tín hi u qua đ ng protein khác là KRAS. Trong

tr ng h p mà KRAS đ t bi n nó s g i tính hi u phân chia không ki m soát
đ c m c dù EGFR đã b khóa b i cetuximab. Do đó, n u có đ t bi n KRAS
thì s không đi u tr đ c b ng cetuximab. Do đó, n u có đ t bi n KRAS thì s
không đi u tr đ c b ng cetuximab. Trong ung th t bào v y vùng đ u và cổ
cho th y th i gian không xu t hi n tổn th ng tăng t 3,3 lên 5,6 tháng, th i
gian s ng thêm tăng t 7,4 đ n 10,1 tháng khi dùng thêm cetuximab. y ban
châu âu cũng phê duy t cetuximab là thu c lựa ch n đ u tiên trong ung th t
bào gai đ u và cổ tái phát/di căn.
+ Các thu c c ch EGFR khác: thu c ch y u đ c dùng trong các tr ng h p ung
th t bào v y vùng đ u và có di căn ho c tái phát nh :
o Zalutumumab là m t kháng th IgGI đ n dòng kháng EGFR làm tăng th i gian
không tái phát nh ng không tăng t l s ng thêm.
o Panitumumab là kháng th đ n dòng IgG2 ch ng l i EGFR có th dùng k t
h p v i cisplatin và 5FU ho c dùng đ n thu n cũng có tác d ng tăng th i gian
s ng không tái phát b nh nhân có p16 d ng tính.
o Nimotuzumab (h-R3mAb) là kháng th đ n dòng g n v i EGFR c nh tranh 2
v trí v i cetuximab và EGF, có c i thi n v i th i gian s ng thêm và gi m nguy
c ch t khi dùng x tr so v i x tr đ n thu n.
- Các ch t c ch EGFR tyrosin kinase (EGFR TKIs): nh gefitnib và erlotinib đang
đ c nghiên c u cũng cho k t qu kh quan những b nh nhân ung th t bào v y tái
phát ho c di căn.
- Ch t kháng insulin growth factor-1 receptor (IGF-IR): IGF-IR có vai trò quan tr ng
trong sự phát tri n c a t bào, tăng sinh và bi t hóa t bào, kháng l i quá trình ch t theo
ch ng trình và tăng t o tân m ch. Th th này tăng cao trong ung th bi u mô t bào gai
đ u-m t-cổ trong giai đo n ti n tri n do đó nó có th là đích thích h p trong đi u tr .
Đi n hình trong nhóm này là figitumumab, đây là m t kháng th đ n dòng IgG2 kháng
IGF-IR dùng k t h p v i cisplatin.
Trong các hóa ch t đi u tr đích hi n nay thì cetuximab là hóa tr li u đích duy nh t đ c
dùng phổ bi n; còn các hóa ch t khác ch a ch ng minh đ c u vi t đ ng th i chi phí
đ t, ít đ c dùng h n.

Quang hóa liệu pháp (photodynamic therapy – PDT)
- Quang hóa li u pháp là ph ng pháp dùng m t ch t nh y c m v i ánh sáng (5-
aminolevulinic acid(5-ALA) ho c methyl aminolevunate – MAL) k t h p v i chi u ánh
sáng th ng ho c v i các lo i ánh sáng khác nhau nh ánh sáng đ (580-760mm, ánh
sáng xanh(450-490 mm), v i li u chi u t 10-400 j/cm2, công su t 10-200 mW/cm2. Các
ch t hóa h c d i tác đ ng c a ánh sáng s t ng tác v i oxy hình thành các phân t oxy
ho t hóa cao gây phá h y các t bào đích do gây đ c t bào trực ti p. Ph ng pháp này ít
tác d ng ph nh ng giá thành đ t.
- u đi m:
+ Ph ng pháp không xâm nh p, ít tác d ng ph ,th i gian lành s o ng n.
+ Có th đi u tr nhi u li u trình v i nhi u tổn th ng.
+ Ki m soát ung th b nh nhân suy gi m mi n d ch.
+ Dung n p t t và có k t qu th m mĩ cao.
- K t qu đi u tr : hi u qu t t cho các th t i ch v i t l kh i có th 80-90%, hi u qu
th m mĩ t t, nh ng t l tái phát có th t i 50%, nh t là khi đi u tr ung th t bào v y
xâm l n có th tái phát t i h n 80%.
Hóa tr liệu dự phòng
- Ch đ nh cho những ng i có nguy c ung th t b o v y nh có ti n s ung th da
không s c t , có tổn th ng da m n tính tr c đó, có các b nh da do gen nh khô da s c
t ,…Thu c có th dùng u ng ho c bôi t i ch làm gi m nguy c ung th bi u mô v y.
Thu c này dùng là retinoid, thu c khác g m thu c ch ng viêm gi m đau không steroid.
Ngoài ra, đ phòng ung th da c n đi u tr s m các tổn th ng ti n ung th , tránh n ng
t t, nên dự phòng ngay t tr em.
- Retinoids: đ c coi là hóa tr li u dự phòng hi u qu nh t trong ung th , có th k t h p
v i các hóa ch t khác nh IFNɑ ho c cispaltin. C ch tác đ ng c a retinoid thông qua
th th retinoid, c ch tổng h p metalloproteinase. Retinoid còn làm ng t thông tin liên
k t giữa các t bào làm c ch phát tri n kh i u.
- Vitamin A acid (retinoid) li u 3-4 mg/kg làm gi m kích th c kh i u. Li u th p 0,75 –1
mg/kg v i acitretine và 2 mg v i isotretinoin có tác d ng dự phòng, nh t là những b nh
nhân có nguy c cao nh b nh da do gen, suy gi m mi n d ch, b nh nhân v y n n đi u tr
b ng PUVA, b nh nhân ghép t ng (ghép th n); nh ng khi ng ng thì nguy c m c ung
th t bào gai l i quay tr l i.

X tr :
- X tr đ c s d ng trong đi u tr h tr k t h p v i ph u thu t và hóa ch t. Ph ng
pháp đi u tr này ít xâm l n so v i ph u thu t, do v y đ c ch đ nh đ i v i những tr ng
h p b nh nhân mong mu n không nh h ng đ n th m mĩ ho c ch c năng c a các c
quan nh ung th vùng m t. Tuy nhiên những ng i tr , c n xem c n nh c kỹ ch
đ nh này.
- Ch đ nh: Ung th t bào gai ti n tri n, di căn hay tái phát, những tổn th ng khó ph u
thu t h t tổn th ng, tổn th ng xâm l n xung quanh th n kinh, tránh tái phát và di căn.
+ Brachytherapy: đây là m t ph ng pháp x t i ch b ng cách đ a m t viên nang
phóng x ho c c y s i phóng x iridium 192 vào vùng tổn th ng. Ph ng pháp
này tăng tác d ng x tr nh t là khi k t h p v i x chi u ngoài. u đi m là gi m
tác h i v i các mô lành xung quanh.
+ Hi n nay các ph ng pháp x m i đ c áp d ng ngày càng r ng rãi trong đi u tr
ung th nh chi u 3D, x gia t c (intensity modulated radiation therapy – IMRT).
+ Hóa x tr cũng là bi n pháp hi u qu làm tăng th i gian s ng thêm và th i gian tái
phát. Có th k t h p v i cetuximab ho c ciplastin. Ng i ta đã th y x tr k t h p
v i cispatin làm tăng th i gian s ng thêm những b nh nhân ung th t bào gai
đ u m t cổ giai đo n III, IV so v i x tr đ n thu n.
- H n ch : không ki m soát đ c gi i h n tổn th ng, đ t ti n, c n nhi u buổi chi u, tăng
nguy c ung th t bào gai.
- Tác d ng ph :
+ Tia x chi u ngoài: phát tri n ung th m i, teo da, gi m s c t , dãn m ch t i vùng
đi u tr , ho i t tổ ch c (nh ho i t x ng…)
+ Brachytherapy: có th c p tính (b ng, phù n , ch y máu, ti t d ch ho c c m giác
khó ch u th ng h t sau m t vài ngày k t thúc đi u tr , tổn th ng da có th bong
v y và h t sau vài tu n, còn tổn th ng môi có th loét nh ng cũng lành sau 4-6
tu n), bán c p ho c m n tính ph thu c v trí u, d ng phóng x có th gây s o.
Không nên mang b u và b tr em m c dù sự phát tán x ch kho ng vài milimet.
- Không khuy n cáo tia x trong các tr ng h p sau:
+ Ph u thu t c t b hoàn toàn kh i u đ n gi n v n thực hi n đ c.
+ Ung th t bào gai sùi (verrucous carcinoma)

+ Tổn th ng trên các vùng: bàn tay, bàn chân, c ng chân, vùng sinh d c, vùng
môi và tai… th ng nên c t b , không nên x t i vùng này.
+ Ch ng ch đ nh trong các b nh da do gen u th gây ung th nh khô da s c t ,
h i ch ng b t t bào đáy (basal cell nevus syndrome), suy gi m mi n d ch.
- K t qu đi u tr tùy thu c vào giai đo n b nh. Đ i v i những tr ng h p b nh giai
đo n s m (T1), ho c kh u d i 2cm thì tỷ l kh i có th lên t i 90%, tuy nhiên đ i v i
những tr ng h p tổn th ng có nguy c cao ho c đ i v i kh i u tái phát thì t l th t b i
khá cao.
4.3. Ph u thu t h ch
- Ung th da bi u mổ t bào v y có th di căn h ch ho c n i t ng, do đó ph u thu t h ch
cũng góp ph n l y đi t i đa các tổ ch c ung th trong đi u tr ung th t bào v y. Có hai
ph ng pháp là vét h ch toàn b và vét h ch gác (ganglion sentinel) sau khi ch p phát
hi n có h ch gác.
- Ch đ nh: các kh i u trên 2cm ho c có s th y h ch trên lâm sàng.
- N o vét h ch toàn b : th ng gây bi n ch ng phù b ch m ch. Trong tr ng h p th y
h ch trên lâm sàng ho c ch n đoán hình nh thì ph u thu t n o vét h ch đ c ch đ nh,
n u có phá v v bao thì ph i k t h p v i tia x sau ph u thu t.
- Ph u thu t h ch vùng (sentinel ganglion): đây là m t ph u thu t c i ti n trong đi u tr di
căn h ch. Ph u thu t viên s s d ng m t dung d ch có ch a ch t phóng x tiêm vào
vùng ung th , sau đó s dùng m t máy dò tia x đ phát hi n h ch nào nghi ng di căn đ
c t b mà không ph i c t b các h ch khác. Ph ng pháp này giúp gi m bi n ch ng phù
b ch m ch sau ph u thu t n o vét toàn b h ch, tuy nhiên v n ch a ch ng minh đ c sự
v t tr i trong n o vét h ch c a trên lâm sàng.
4.4. Theo dõi sau đi u tr
- V i tổn th ng ung th t bào gai đ n đ c, nguy c di căn th p thì theo dõi 6 tháng/l n
trong ít nh t 5 năm sau ph u thu t. Theo dõi lâm sàng, h ch vùng, có th siêu âm h ch
vùng.
- B nh nhân đã có di căn, tái phát t i ch , c t b không hoàn toàn, nguy c tái phát và di
căn cao (suy gi m mi n d ch, b nh da do gen, nhi u tổn th ng ung th t bào v y); theo
dõi 3 tháng/l n trong 2 năm đ u, sau đó 6-12 tháng/l n trong su t đ i. Theo dõi lâm sàng
h ch vùng, n u c n thi t thì siêu âm h ch vùng. Ch đ nh xét nghi m sâu h n c n ph
thu c vào k t qu tìm ki m.

- B nh nhân có kh i u trên 2cm ho c thâm nhi m sâu trên 6mm c n theo dõi 3 tháng/l n
trong 5 năm sau đó 6 -12 tháng/l n trong 5 năm liên ti p.
4.5. Các y u t nh h ng đ n k t qu đi u tr
4.5.1. M c đ xâm l n c a kh i u
- Kh i u xâm l n sâu vào th n kinh, c và x ng thì có nguy c di căn và tái phát cao
h n; đ dày c a th ng tổn trên 4mm cũng tăng nguy c c a b nh, kh i u trên 4mm và
clark IV- V thì có nguy c di căn nhi u h n v i 50%.
4.5.2. V trí kh i u
- V trí tai và môi v i t l tái phát g n 20% và di căn g n 15%. Kho ng ¼ các tổn
th ng xâm l n th n kinh là tai.
4.5.3. Th ng t n có tr c
- Kh i u trên n n s o có nguy c di căn cao đ n 40%, đ c bi t là những s o do nhi t nh
s o b ng, s o do tia x . Những th ng tổn trên da nh khô da s c t (xeroderma
pigmentosum- XP), loét m n tính cũng làm tăng nguy c xu t hi n kh i u.
4.5.4. Kích th c kh i u
- Kh i u d i 2cm nguy c th p v i t l di căn d i 1%; t l di căn đ n 9,2% đ n 14,3%
v i kh i u 2-5 cm và trên 5cm. Kh i u trên 2cm đ ng kính có t l tái phát g p đôi, t l
di căn g p ba so v i những kh i u có kích th c nh h n.
4.5.5. Mô b nh h c
- M c đ bi t hóa kém (đ 3,4) có t l tái phát g p đôi và t l di căn g p 3 th bi t hóa
t t. M t đáp ng viêm m ch s làm gi m t l di căn và tái phát. Ung th th t bào hình
thoi (spindle cell SCCs) có t l di căn g p 6 l n và t l tái phát g p 10 l n so v i ung th
t bào gai thông th ng.
4.5.6. Tình tr ng mi n d ch
- Tình tr ng mi n d ch cũng nh h ng đ n b nh khi m t nghiên c u cho th y 23% b nh
nhân ung th t bào gai di căn có suy gi m mi n d ch. Những b nh nhân ghép t ng,
nhi m HIV đ u có nguy c cao v di căn và tái phát.

5. K T LU N
- Ung th t bào gai là m t trong hai lo i ung th da hay g p nh t. Bi u hi n đa d ng v i
nhi u bi n th khác nhau trên lâm sàng và mô b nh h c. Do v y, ch n đoán c n dựa vào
lâm sàng và mô b nh h c.
- Đi u tr ung th da t bào gai quan tr ng nh t v n là đi u tr ph u thu t lo i b tri t đ
tổ ch c ung th . Đi u tr hóa ch t toàn thân và tia x góp ph n h tr trong đi u tr .
Ung th t bào đáy

T i BVDLTPHCM
Ph u thu t Ph u thu t t o Ph u thu t thông Không ph u

MOHS hình > 5cm th ng < 2cm thu t <3mm
T o hình chuy n T o hình chuy n May khép da N o đ t đi n

v t da v t da
Áp nit l ng
Laser CO2

Ung th t bào gai
t i BVDLTPHCM
Ph u thu t Ph u thu t 2-5cm Không ph u

MOHS Giai đo n 0, 1 thu t 1-2cm
N o đ t đi n
Laser CO2
T o hình chuy n T o hình chuy n
v t da v t da
Áp nit l ng
-----------------------------------------------------------------------------------------------------
Ch a áp d ng theo lý thuy t 5 FU
Imiquimod
Hóa tr li u
Ghi chú: Ung th t bào gai đ c đi u tr t i BVDLTPHCM trong giai đo n không có di

căn h ch và không di căn xa (Giai đo n 0: Tis, N0, M0, Giai đo n I: T1, N0, M0)

TÀI LI U THAM KH O
1. Douglas Grossman, David J Lefell (2012), “Squamous cell carcinoma”,
1283-1294
2. Karynne OD et al(2012), “Epithelial precancerous lesions”, Fitzpatrick’s
Dermatology in General Medicine, 8th edition, Mc Graw Hill, pp. 1261-1282
3. John AC, David JL (2012), “Basal cell carcinoma”, Fitzpatrick’s Dermatology in
General Medicine, 8th edition, Mc Graw Hill, pp. 1294-1303
4. Nguy n Hữu Sáu. PGS. Ts, Tr n H u Khang . GsTs (2017), Sách Ung th da, Nhà
xu t b n y h c trang 40-103.
5. Richard Weller (2015), “Skin tumors”, Clinical Dermatolgy, 20, pp 278-310

CH NG 9: CÁC B NH
LÂY TRUY N QUA Đ NG
TÌNH D C

GIANG MAI
(SYPHILIS)
1. Đ I C NG
B nh giang mai là b nh nhi m trùng kinh đi n h th ng, lây truy n qua đ ng tình
d c, do xo n khu n Treponema pallidum gây nên. B nh có th gây th ng tổn da-niêm
m c và nhi u c quan khác ch y u c ,x ng kh p, tim m ch và th n kinh. B nh lây
truy n ch y u qua quan h tình d c, đ ng máu, t m sang con. B nh có th gây h u
qu tr m tr ng nh giang mai th n kinh, giang mai tim m ch, giang mai b m sinh.
2. CH N ĐOÁN: Dựa vào lâm sàng và xét nghi m
2.1. Lâm sàng
- Khai thác ti n s , b nh s
- Khám lâm sàng: Tri u ch ng lâm sàng tùy theo giai đo n b nh.
2.2. C n lâm sàng
Tìm xoắn khuẩn:
các th ng tổn nh săng, m ng niêm m c, s n ho c h ch. Soi tìm xo n khu n trên kính
hi n vi n n đen.
Ph n ng huyết thanh giang mai:
- Ph n ng không đ c hi u:
+ RPR (Rapid Plasma Reagin).
+ VDRL (Venereal Disease Research Laboratory).
- Các ph n ng đ c hi u:
+ T.P.I (Treponema Pallidum Immobilisation's Test): Ph n ng b t đ ng xo n
khu n.
+ F.T.A (Fluorescent Treponema Antibody's Test): Ph n ng kháng th xo n khu n
huỳnh quang.
+ F.T.Aabs (Fluorescen Treponema Antibody Absortion's Test).
+ T.P.H.A (Treponema Pallidum Hemagglutination's Assay): Ph n ng ng ng k t
h ng c u có g n xo n khu n giang mai
+ CIAs: Chemiluminescence immunoassays.
+ EIAs: Enzyme immunoassays
+ TP test nhanh

3. ĐI U TR
- Đi u tr s m và đ li u đ kh i b nh, ngăn lây lan, phòng tái phát và di ch ng.
- Đi u tr đ ng th i c b n tình.
- Penicillin là thu c đ c lựa ch n, cho đ n nay ch a có tr ng h p nào xo n khu n
giang mai kháng penicillin.
3.2. Phác đ đi u tr c th
Giai đo n Thu c l a ch n Li u Thay th
Benzathine PNC G 2,4T IM LDN  Doxycycline
100mg 2 l n/
GM I, II, ti m ngày×14 ngày
ns m  Tetracycline
500mg 4 l n/
ngày× 14 ngày
Benzathine PNC G 2,4T IM / tu n× 3tu n  Doxycycline
GM ti m n (t ng li u 7,2T) 100mg 2 l n/
mu n, không ngày×28 ngày
xác đ nh, mu n  Tetracycline
500mg 4 l n/
ngày× 28ngày
Benzathine PNC G 50.000 units/kg IM LDN
GM tr em
-Aqueous crystalline -100.000-150.000units/kg

PNC /ngày IV moi 12g x 10
-Procaine PNC G ngày
GM b m sinh -50.000 units/kg/ IM x 10
-Benzathin PNC G ngày
-50.000 units/kg/ngày IM
, li u duy nh t
GM HIV(+) Đi u tr g ng HIV(-)
(Theo CDC2015)

3.3. M t s l u ý
- Giang mai / HIV (+) đi u tr nh HIV (-)
- Ph nữ mang thai m c GM thì đi u tr tùy giai đo n b nh, PNC là lựa ch n hàng đ u,
n ud ng ph i gi i m n c m. Đ i v i GM I, II, ti m n s m có th s d ng 2 mũi PNC
cách 1 tu n.
- Kho ng cách 2 l n đi u tr ≤ 14 ngày, ph nữ mang thai quên đi u tr b t c li u nào
cũng ph i l p l i đi u tr đ y đ .
- Ph nữ/ thai GM I, II (VDRL > 1/8): kh năng lây cho thai cao h n so v i GM mu n,
hi u giá huy t thanh th p.
- Ph nữ mang thai, n u đã đi u tr tr c đó, hi u giá kháng th th p, không tri u ch ng
lâm sàng, không có y u t nguy c , vi c đi u tr thêm không c n thi t.
- Th VDRL / thai ph : thực hi n ít nh t 3 th i đi m: tam cá nguy t đ u, tu n 28 đ n 32,
lúc sanh
4. THEO DÕI
- Đ i v i GM I, II, ti m n s m: th VDRL sau 6, 12 tháng sau đi u tr , th ng gi m >4
l n hi u giá so tr c đi u tr .
- N u tri u ch ng lâm sàng không gi m, hi u giá VDRL tăng> 4 l n so tr c đi u tr :
+ Kh năng tái nhi m.
+ Th t b i.
- Đi u tr l i tổng li u 7,2T (3 mũi), đánh giá tình tr ng nhi m HIV, ki m tra d ch não
t y. Xem xét đi u tr l i:
+ Có ti p xúc tình d c b n tình b nh GM không b o v đ y đ .
+ D u hi u lâm sàng xu t hi n tr l i.
+ Hi u giá VDRL tăng lên so tr c đi u tr (> 4 l n).
+ VDRL> 1/16 sau ĐT 12 tháng.
5. DI N TI N, TIÊN L NG
- Đa s di n ti n và tiên l ng t t
- Th n tr ng trong GM trên b nh nhân: có thai, nhi m HIV, GM k t h p d u hi u b t
th ng th n kinh s não: y u li t, th lực, thính lực...

TÀI LI U THAM KH O
1. B Y T (2015), “H ng d n ch n đoán và đi u tr các b nh lây truy n qua đ ng
tình d c”.
2. CDC (2015), “Syphilis”, 2015 Sexually Transmitted Diseases Treatment
Guidelines , pp. 34- 42
3. WHO (2016), Guidelines for the treatment of Treponema pallidum.

L U
(GONOCOCCAL INFECTION)
1. Đ I C NG
B nh l u là m t b nh nhi m khu n, do song c u gram (-) Neisseria gonorhoeae gây
nên. B nh th ng lây trực ti p qua quan h tình d c không b o v đ ng âm đ o, h u
môn và sinh d c- mi ng. M m c b nh l u không đ c đi u tr có th lây nhi m cho tr
s sinh.
Bi u hi n b nh nam th ng là viêm ni u đ o c p tính, nữ là viêm cổ t cung, có
th không bi u hi n tri u ch ng. Các b ph n khác có th b nhi m nh h u môn - trực
tràng, h ng, m t...Nhi m khu n huy t do l u c u cũng có th x y ra và th ng ph i h p
v i viêm kh p, tổn th ng da. Đi u tr không đúng b nh có th gây các bi n ch ng
nghiêm tr ng nh vô sinh, thai ngoài t cung...
B nh có th ph i h p v i m t s tác nhân khác: Chlamydia trachomatis, trùng roi,
ureaplasma, mycoplasma
2. CH N ĐOÁN
- Ti n s quan h tình d c v i ng i b b nh.
- Lâm sàng: Ti u bu t, g t, ti t d ch, mi ng sáo s ng đ
- Xét nghi m
+ Nhu m gram th y song c u gram (-) trong b ch c u đa nhân trung tính (đ c hi u
>99%, nh y> 95%)
+ Nuôi c y.
+ PCR, NAAT
- Nhi m chlamydia trachomatis: Tác nhân th ng g p nh t trong các b nh lây truy n qua
đ ng tình d c đ ng nhi m v i l u kho ng 30%.
- Trùng roi âm đ o (Trichomonas vaginalis).
- N m Candida âm h - âm đ o: Th ng do Candida albicans .
- Viêm ni u đ o do ureaplasma, mycoplasma. Hai lo i vi khu n này th ng gây nhi m
trùng sinh d c có bi u hi n g n gi ng nhi m C. trachomatis. Ch n đoán b ng xét nghi m
PCR.

3. ĐI U TR
- Đi u tr đ ng th i nhi m chlamydia trachomatis.
- Đi u tr s m, đúng phác đ , c b n tình.
- Tuân th ch đ đi u tr : không quan h tình d c, không u ng r u bia, ch t kích thích,
không làm th thu t ti t ni u trong th i gian đi u tr .
- Xét nghi m huy t thanh giang mai và HIV đ sàng l c hai b nh này.
3.2. Phác đ đi u tr
Thu c Li u Thay th
-L u: Ceftriaxone 500mg IM li u duy nh t • Cefixime 400mg+ Azi 1g/
NL, TE> 45kg + 1g u ng li u duy nh t (u) LDN
(ni u đ o, c t Azithromycine(Azi) • Di ngCephalosporin:
cung, tr c - Gemifloxacin 320mg
tràng) (u)LDN+ Azi 2g(u) LDN
- Gentamicin 240mg IM
LDN+ Azi 2g (u) LDN
-L u h ng Ceftriaxone + 500mg IM li u duy nh t
Azithromycine 1g u ng li u duy nh t
-L u m t Ceftriaxone + 1g IM li u duy nh t
Azithromycine 1g u ng li u duy nh t
-L u TE< 45kg Ceftriazon 25-50mg/kg IV ho c IM
(≤125mg) LDN
LDN = li u duy nh t, Azi = Azithromycine, IV = Tiêm m ch, IM = Tiêm b p
3.3. M ts l uý
- Ceftriaxone: là hi u qu nh t (98-99%) t t c các v trí.
- Spectinomycine 2g IM có th s d ng l u/ ph nữ có thai di ng cephalosporin
- Tr ng h p nghi ng l u kháng thu cŌ l p l i đi u tr ceftriaxon 250mg IM hay IV,
c y l u làm kháng sinh đ , l p báo cáo.
- L u m t s sinh: t t c tr sinh ra t m nhi m l u không đ c tr trong lúc mang thai.
+ Ceftriaxone 25-50mg/kg li u duy nh t ( không quá 125mg) ho c
+ Đi u tr phòng ng a sau sanh: Erythromycine 0,5% ointment tra m t 1 l n (ho c
nitrate b c, tetracycline).
- L u/ b nh nhân nhi m HIVŌ đi u tr gi ng nh không nhi m HIV.

4. THEO DÕI
- Không c n xét nghi m sau khi hoàn thành đi u tr (n u mu n sau 3-4 tu n).
- N u tri u ch ng v n còn sau đi u tr : nên c y l u làm kháng sinh đ , xem xét viêm ni u
đ o dai d ng, viêm ni u đ o ph i h p tác nhân khác.
- Tái nhi m l u th ng g p h n l u kháng thu c do b n tình không đ c đi u tr , những
b nh nhân đ c đi u tr nên test l i sau 3 tháng tr khi b n tình đ c đi u tr .
5. DI N TI N, TIÊN L NG
B nh di n ti n và tiên l ng t t n u đ c ch n đoán đúng và đi u tr k p th i.
TÀI LI U THAM KH O
1. ASHA (2016), “Gonorrhoea”, Australian STI Management guidelines
2. Bignell C, Unemo M (2013), “2012 European guideline on the diagnosis and
treatment of gonorrhoea in adults”, Int J STD AIDS, 24(2), pp.85-92
3. B Y T (2015), “H ng d n ch n đoán và đi u tr các b nh lây truy n qua đ ng
tình d c”.
4. CDC (2015), “Gonococcal infections”, 2015 Sexually Transmitted Diseases
Treatment Guidelines , MMWR Recomm Rep;64(No. RR-3), pp. 60-68
5. NZSHS (2017), “Gonorrhoea”,NZSHS STI Management Guidelines for use in
primary care 2017
6. WHO (2016), Guidelines for the treatment of Neisseria gonorrhoeae.

VIÊM ÂM Đ O
(VAGINALITIS)
1. Đ I C NG
Viêm âm đ o là b nh th ng g p ph nữ. Bi u hi n c a b nh là sự tăng ti t d ch âm
đ o có mùi hôi và ng a.
Nguyên nhân gây b nh phổ bi n do vi khu n (VK) Gardnerella vaginalis, n m
Candida albicans, trùng roi Trichomonas vaginalis (TV).
2. NGUYÊN NHÂN – CÁCH LÂY TRUY N
Không lây truy n qua đ ng Lây truy n qua đ ng

tình d c tình d c
Viêm âm đ o do vi khu n Viêm âm đ o do n m Viêm âm đ o do trùng roi

Gardnerella vaginalis Canida albicans Trichomonas vaginalis
Không c n đi u tr ch ng,b n tình Ph i đi u tr ch ng,b n tình

Đi u tr ch ng,b n tình trong tr ng h p
b nh kéo dài hay tái phát
3. Y U T THU N L I
Viêm AĐ do vi khu n Viêm AĐ do n m Viêm AĐ do trùng roi
Th t r a âm đ o Dùng KS kéo dài STD
Dùng băng v sinh đ t trong Thu c corticoides Ngâm mình b t m, b b i
âm đ o Thu c UCMD kéo dài Quan h không an toàn
S d ng màng ngăn âm đ o Đái tháo đ ng
Thu c di t tinh trùng Thu c tránh thai
Thi u Estrogen Thai nghén
STD Thực hi n các th thu t
Thai nghén Th t r a nhi u
HIV/AIDS

4. TRI U CH NG LÂM SÀNG
4.1. Tri u ch ngc nĕng
- Bi u hi n th ng g p là ng a âm h , đau khi giao h p, ti u khó, đau b ng d i.
VK N m TV
Ng a âm h + +++ +
Đau khi giao h p + + +
Ti u khó + + +
Đau b ng d i + + +
- Huy t tr ng thay đổi v s l ng, màu s c, tính ch t.
VK N m TV
S l ng ít -> trung bình ít -> trung bình nhi u
Màu s c vàng xám tr ng vàng ho c xanh
Tính ch t b t, đ ng nh t m ng vón c c nh váng sữa m ,lo ng có b t
mùi hôi, đ c bi t sau giao h p không mùi mùi hôi
4.2. Khám
VK N m TV
Âm h , âm đ o bình th ng đ , s ng phù,v t gãi đ , s ng phù
Cổ t cung bình th ng bình th ng,không loét, đ , phù n ,
ph l p màng gi , v t tr t xu t huy t đi m,
hình qu dâu tây
5. C N LÂM SÀNG
VK N m TV
pH d ch AĐ: > 4,5 <4,5 >4,5
Soi t i TB h t men , s i t n m gi Chuy n đ ng đi n hình
xoay tròn ho c gi t lùi.
Nhu m gram: Clue cell (+) TB h t men , s i t n m gi
Whiff test: Mùi tanh cá
Nuôi c y Môi tr ng Sabouraud vài gi Diamon nhi t đ 35oC
và m 2 ngày, nhi t đ 37oC 4 ngày, TV di đ ng
Khu n l c n m, có màu tr ng
ngà, s n s t
Khai thác ti n s , b nh s , khám lâm sàng đ phát hi n các b nh ph i h p: l u, HIV…
6. ĐI U TR
6.1. Viêm âm đ o do vi khu n
6.1.1. Phác đ khuy n cáo
- Metronidazole 500mg x 2 l n/ ngày x 7 ngày
Ho c
- Metronidazole gel 0,75% 5g đ t trong âm đ o 1 l n/ ngày x 5 ngày
- Clindamycin cream 2% 5g đ t trong âm đ o lúc đi ng x 7 ngày.
6.1.2. Phác đ thay th
- Tinidazole 2g u ng 1 l n/ ngày x 2 ngày
Ho c
- Tinidazole 1g u ng 1 l n/ ngày x 5 ngày
- Clindamycin 300mg u ng 2 l n/ ngày x 7 ngày
- Clindamycin viên đ t âm đ o 100mg 1 l n khi đi ng x 3 ngày
- Tr ng h p tái phát nhi u l n: Metronidazole 500mg x 2l n/ngày x 7ngày ho c
Tinidazole 500mg x 2 l n/ngày x 7ngày, + Metronidazole gel 0,75% 2 l n/tu n x 4-6
tháng.
- Không c n đi u tr b n tình.
- Ph nữ có thai có tri u ch ng đi u tr phác đ nh ph nữ không có thai. Metronidazole
(B), Tinidazole (C). Không dùng Metronidazole cho ph nữ có thai 3 tháng đ u, t tháng
th 4 có th dùng metronidazol đ ng toàn thân.
- Kiêng r u, bia trong th i gian s d ng cho đ n 24 gi (Metronidazole) và 72 gi
(Tinidazole) sau khi ng ng thu c.
6.2. Viêm âm đ o do n m Candida albicans
6.2.1. Thu c u ng
- Itraconazole 100mg x 2 viên/ ngày x 3 ngày
- Fluconazole 150 mg 1 viên, li u duy nh t
Không s d ng kháng n m u ng cho ph nữ có thai, cho con bú.
6.2.2. Kem bôi, viên đ t âm đ o
Clotrimazole:
- Clotrimazole 1% cream 5g đ t trong âm đ o 1 l n/ ngày x 7-14 ngày
- Clotrimazole 2% cream 5g đ t trong âm đ o 1 l n/ ngày x 3 ngày
- Clotrimazole 100mg viên đ t âm đ o 1viên/ngày x 7ngày ho c 2viên/ngày x 5 ngày
- Clotrimazole 500mg viên đ t âm đ o 1viên/ngày
Miconazole:
- Miconazole 2% cream 5g đ t trong âm đ o 1 l n/ ngày x 7 ngày
- Miconazole 4% cream 5g đ t trong âm đ o 1 l n/ ngày x 3 ngày
- Miconazole 100mg viên đ t âm đ o 1 viên/ ngày x 7 ngày
- Miconazole 200mg viên đ t âm đ o 1 viên/ ngày x 3 ngày
- Miconazole1200mg viên đ t âm đ o 1 viên/ ngày, li u duy nh t
Butoconazole:
- Butoconazole 2% cream 5g đ t trong âm đ o 1 l n, li u duy nh t
Terconazole:
- Terconazole 0,4% cream 5g đ t trong âm đ o 1 l n/ ngày x 7 ngày
- Terconazole 0,8% cream 5g đ t trong âm đ o 1 l n/ ngày x 3 ngày
- Terconazole 80mg viên đ t âm đ o 1 viên/ ngày x 3 ngày
-H ng d n tái khám đ i v i những ph nữ có tri u ch ng dai d ng ho c tái phát.
- Viêm âm h - âm đ o tái phát do n m Candida albicans khi có bi u hi n b nh trên 4
l n/ 1 năm. Đi u tr v i Fluconazole 100mg, 150mg, 200mg (ngày 1, 4, 7) hàng tu n, duy
trì trong 6 tháng
- Viêm âm đ o do n m Candida albicans không liên quan đ n vi c lây truy n qua đ ng
tình d c không đi u tr b n tình, ch ng. M t s tr ng h p b n tình, ch ng b viêm quy
đ u, đ u d ng v t đ , ng a và kích ng, s d ng kháng n m bôi t i ch .
- Thu c bôi t i ch có th gây kích ng hay b ng rát.
- Azole u ng có th gây bu n ói, đau đ u, đau b ng, tăng men gan
- Viêm âm đ o do n m Candida albicans ph nữ có thai s d ng kháng n m nhóm
azole t i ch trong 7 ngày.
6.3. Viêm âm đ o do trùng roi
6.3.1. Phác đ khuy n cáo
- Metronidazole 2g u ng li u duy nh t
Ho c
- Tinidazole 2g u ng li u duy nh t

6.3.2. Phác đ thay th
- Metronidazole 500mg x 2 l n/ ngày x 7 ngày
- C n đi u tr b n tình, ch ng.
- Viêm âm đ o do trùng roi ph nữ có thai dùng Metronidazole 2g u ng li u duy nh t
ho c Metronidazole 500mg x 2 l n/ ngày x 7 ngày. Không dùng Metronidazole cho ph
nữ có thai 3 tháng đ u, t tháng th 4 có th dùng metronidazol đ ng toàn thân.
Tái khám sau 3 tháng( t l tái nhi m 17% ph nữ trong đ tuổi ho t đ ng tình d c).
Tr ng h p tái phát Metronidazole ho c Tinidazole 2g/ngày x 7 ngày.
Kiêng r u, bia trong th i gian s d ng cho đ n 24 gi (Metronidazole) và 72 gi
(Tinidazole) sau khi ng ng thu c.
7. PHÒNG B NH
- Không th t r a âm đ o nhi u.
- Không m c qu n bó ch t.
- Tránh t m ho c ngâm mình ngu n n c không s ch.
- S d ng bao cao su khi quan h tình d c không lành m nh (nhi u b n tình, có b nh lây
truy n qua đ ng tình d c).
- V sinh s ch d ng c tránh thai: Màng ngăn âm đ o, mũ cổ t cung.
TÀI LI U THAM KH O
1. B y t (2013), “H ng d n ch n đoán và đi u tr b nh lây truy n qua đ ng tình
d c”, QĐ 4568/QĐ-BYT
2. CDC (2015),Diseases characterized by vaginal discharge”, 2015 Sexually
Transmitted Diseases Treatment Guidelines, pp. 69-78.

VIÊM NI U Đ O KHÔNG DO L U
(NONGONOCOCCAL URETHRITIS)
1. Đ I C NG
Viêm ni u đ o c p không do l u (NGU) là m t trong những b nh lý nhi m khu n lây
truy n qua đ ng tình d c phổ bi n nh t nh h ng đ n nam gi i.
B nh h c đ n gi v n ch a đ c làm rõ, và chi m tỷ l có ý nghĩa (20-50%).
NGU đ c ch n đoán khi d u hi u lâm sàng và soi kính hi n vi cho th y viêm và
không có song c u Gram âm n i bào.
Nguyên nhân:
+ Vi khu n: Chlamydia trachomatis chi m 30-50% tr ng h p m c NGU, ngoài ra
còn có những tác nhân khác nh : Mycoplasma genitalium chi m 10-30%,
+ Ureaplasma urealyticum, Trichomonas vaginalis, ch ng Heamophilus , ch ng
Streptococcus, và Gardnerella vaginalis là những nguyên nhân trong NGU
+ Virus: Herpes simplex (HSV) và Adenovirus
2. LÂM SÀNG
- Th ng không có tri u ch ng
- Ti t d ch ni u đ o nh y m hay m
- Ti u khó, ng a đ ng ti u
3. CH N ĐOÁN
3.1. Viêm ni u đ o
- Viêm ni u đ o có th đ c ch ng minh dựa trên c s nhi u d u hi u ho c c n lâm
sàng:
+ Ti t d ch nh y m hay m qua thăm khám
+ Nhu m gram cho th y ≥ 5 b ch c u / quang tr ng.
+ Leukocyte esterase test c n l ng n c ti u giữa dòng d ng tính, ho c soi kính
hi n vi c n l ng n c ti u giữa dòng ≥ 10 B ch c u / quang tr ng.
3.2. Viêm ni u đ o không do l u
- Ch n đoán NGU là 1 ch n đoán không đ c hi u
-Đ c xác đ nh b nh nhân có tri u ch ng khi ph t soi d ch ni u đ o cho th y có hi n
t ng viêm mà không có song c u gram âm.

4. ĐI U TR
- Đi u tr ngay khi xác đ nh NGU
- Azithromycin và doxycycline hi u qu cao v i viêm ni u đ o do chlamydia
- NGU k t h p v i M. genitalium hi n t i đang đáp ng t t v i azithromycin h n
doxycycline.
Đi u tr khuy n cáo (CDC 2015)
 Azithromycin 1g u ng, li u duy nh t

Ho c
 Doxycycline 100mg u ng 2 l n/ngày x 7 ngày
Đi u tr thay th
 Erythromycin base 500mg u ng 4 l n /ngày x 7 ngày

Ho c
 Erythromycin ethylsuccinate 800mg u ng 4 l n.ngày 2 7 ngày
Ho c
 Levofloxacin 500mg u ng 1 l n/ngày x 7 ngày
Ho c
 Ofloxacin 300mg u ng 2 l n/ngày x 7 ngày
- Đ h n ch t i đa sự lây nhi m và tái nhi m, b nh nhân đang đ c đi u tr nên đ ct

v n kiêng tình d c cho đ n khi h và b n tình h hoàn thành đi u tr (7 ngày sau li u đi u
tr duy nh t ho c trong li u trình đi u tr 7 ngày, và tri u ch ng h t).
- B nh nhân đ c ch n đoán là NGU nên xét nghi m thêm HIV và giang mai
5. THEO DÕI
- B nh nhân nên quay l i sau đi u tr 3 – 6 tháng đ ki m tra l i
- N u tri u ch ng còn dai d ng và tái phát sau khi hoàn thành đi u tr  đánh giá l i; n u
không có đ b ng ch ng lâm sàng + c n lâm sàng c a viêm ni u đ o thì không c n đi u
tr l i.
- Nhân viên y t nên c nh giác v i những kh năng nh :
+ Viêm ti n li t tuy n m n tính, h i ch ng đau vùng ch u m n tính những b nh
nhân có đau hay khó ch u vùng ch u, d ng v t, h i âm.
+ Đau khi xu t tinh

+ Xu t tinh s m kéo dài h n 3 tháng
- B nh nhân b đau kéo dài nên đ c khám chuyên khoa ni u h c.
6. QU N LÝ B N TÌNH
- T t c b n tình c a b nh nhân b NGU trong 60 ngày tr c đó nên đ c đánh giá, xét
nghi m, và đi u tr mù v i chlamydia.
- B n tình cũng nên không tình d c cho đ n khi b nh nhân và b n tình hoàn thành đi u
tr .
7. B NH DAI D NG VÀ TÁI PHÁT
- Ch n đoán NGU dai d ng và tái phát nên thực hi n tr c khi đi u tr kháng sinh.
- b nh nhân có tri u ch ng dai d ng sau khi đi u tr , mà sau đó không th y d u hi u
c a viêm ni u đ o thì vi c dùng ti p t c kháng sinh v n ch a đ c ch ng minh
- Những b nh nhân này có th đ c đi u tr l i v i đi u tr ban đ u n u h đã không tuân
th đi u tr ho c đã tái nhi m v i b n tình ch a đ c đi u tr
- M.genitalium th ng gây ra NGU dai d ng và tái phát sau tr li u v i Doxycycline
Azithromycin 1g u ng li u duy nh t
- M t s nghiên c u cho th y r ng: Moxifloxacin 400mg u ng/ngày x 7 ngày cho hi u
qu cao đ i v i M.genitalium
- N u c n thi t nên đi u tr T.vaginalis:
+ Metronidazole 2g u ng li u duy nh t, ho c
+ Tinidazole 2g u ng li u duy nh t
- B nh nhân v n b dai d ng và tái phát sau khi đi u tr M.genitalium ho c T.vaginalis,
nên đ c khám chuyên khoa ni u h c.
NGU dai d ng Ng i đã đi u tr v i Doxycycline l n đ u: 1g (u), li u duy nh t
và tái phát Azithromycin
Th t b i đi u tr v i Azithromycin: 400mg (u) x 1 l n/ngày

Moxifloxacin x 7 ngày
Ng i có tình d c khác gi i sinh s ng 2g (u), li u duy nh t

vùng có t l l u hành T. Vaginalis: 2g (u), li u duy nh t
Metronidazole ho c
Tinidazole

TÀI LI U THAM KH O
1. Catriona S.Bradshaw; Sepehr N. Tabrizi, et al, (2006), “Etiologies of
Nongonococcal Urethritis: Bacteria, Viruses, and the Association with Orogenital
Exposure”, Journal of Infectious Disease 2006 (193), pp. 336-345
2. Kimberly A.Workowski, MD, Gail A. Bolan, MD (2015), “Nongonococcal
urethritis” Sexaully Transmitted Disease Treatment Guidelines, Centers for
Disease Control and Prevention, p.52 - p.53.
3. Thomas P.Habif (2015), “Nongonococcal urethritis”, Clinical Dermatology, A
Color Guide to Diagnosis and Therapy, 6nd edition, p.417 – p. 419.

SÙI MÀO GÀ
(CONDYLOMA ACUMINATUM)
1. Đ I C NG
Sùi mào gà là b nh lây truy n qua đ ng tình d c r t th ng g p, do HPV gây ra.
Ph n l n các tr ng h p m i nhi m HPV không có bi u hi n lâm sàng ho c “d i lâm
sàng”. Th ng tổn “d i lâm sàng” th y đ c qua bôi acetic acid và phóng đ i bi u mô
qua soi cổ t cung ho c t bào h c và mô h c.
2. TÁC NHÂN GÂY B NH
- Tác nhân gây b nh HPV thu c h Papovavirus có c u t o gen là DNA không c y và
không phân l p đ c. HPV có nang nh ng không có v bao nên virus r t ổn đ nh và
kháng v i đi u tr .
- Hi n nay có kho ng 100 type huy t thanh, trong đó kho ng 40 type gây b nh đ ng
sinh d c trong đó 4 type c n chú ý là HPV 6, 11, 16, 18; HPV 6 và 11 chi m trên 90%
m n cóc sinh d c; HPV 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59 và 66 sinh ung th .
- HPV th ng lây nhi m qua bi u mô không toàn v n. Y u t thu n l i cho nhi m HPV
nh v sinh kém, b ph n sinh d c m t, suy gi m mi n d ch, ph i h p b nh lây truy n
qua đ ng tình d c khác, nhi u b n tình, không s d ng bao cao su, quan h tình d c
s m, có thai …
3. TRI U CH NG LÂM SÀNG
3.1. Tri u ch ng c nĕng
- Th i gian b nh t 3 tu n đ n 8 tháng có th nhi u năm.
- Th ng không có tri u ch ng c năng, các tri u ch ng ng a, b ng, đau, xu t huy t
hi m g p.
- Có th có ti t d ch âm đ o do viêm nhi m.
3.2. Các lo i th ng t n
- Th ng tổn c b n là s n sùi b ph n sinh d c, h u môn, niêm m c mi ng.
- V trí:
+ Nam: Th ng d ng v t,bìu,rãnh qui đ u,m t trong bao qui đ u.
+ Nữ: Th ng t ng sinh môn, âm h , âm đ o, cổ t cung, túi cùng.
+ Vùng mu, đùi, n p b n, l ti u, h u môn 2 gi i.
- Có 4 lo i th ng tổn sùi mào gà:

+ Sùi mào gà (condylomata acuminata): có hình d ng gi ng bông c i
+ S n mào gà (papular warts) s n hình vòm, màu da, h ng nh t, t 1- 4m đ ng
kính.
+ Mào gà tăng s ng (keratotic warts): l p mài dày, gi ng nh m n cóc da hay
dày s ng ti t bã
+ D ng s n đ nh ph ng (flat- topped papules): gi ng nh dát h i g nh trên da.
- Sùi mào gà (condylomata) vùng bi u mô h i s ng hóa m t và “d ng tăng s ng”
(keratotic) vùng s ng hóa hoàn toàn.
- U nhú d ng Bowenoid do HPV 16 có d ng s n hình vòm hay đ nh ph ng to, màu nâu
nh t ho c đ , mô h c HSIL và tăng s c t .
- b nh nhân suy gi m mi n d ch nh HIV, dùng thu c c ch mi n d ch, mang thai thì
tổn th ng m ng gà r t to. Vài tr ng h p m ng gà phá h y nh ng không di căn g i là
m ng gà khổng l hay Buschke-Lowenstein tumors.
4. CH N ĐOÁN
Ch n đoán xác đ nh dựa trên khám lâm sàng.
4.2. C n lâm sàng
- Sinh thi t khi:
+ Ch n đoán không ch c ch n.
+ Th ng tổn không đáp ng ho c n ng h n khi đi u tr .
+ Th ng tổn không đi n hình tăng s c t , c ng, n m d i mô, ch y máu, loét.
- Soi cổ t cung, h u môn: khi th ng tổn ch i sùi cổ t cung và sùi mào gà h u môn
tái phát nhi u l n.
- HPV test: dùng đ phát hi n HPV nguy c cao trong t m soát ung th cổ t cung và
theo dõi b t th ng t bào và mô h c cổ t cung. Test này không dùng cho b n tình nam
c a nữ nhi m HPV ho c nữ nh h n 25 tuổi, không dùng đ ch n đoán m n cóc sinh d c
ho c test STD th ng qui.
- Thoa acid acetic 3-5%: đ phát hi n vùng niêm m c b nhi m HPV, không khuy n cáo
s d ng th ng qui vì k t qu không nh h ng đ n ti n trình đi u tr , th ng dùng đ
xác đ nh th ng tổn trong ph u thu t và sinh thi t.

- C n phân bi t v i: U da có cu ng, s n h t ng c, u nhú ti n đình, tuy n bã Tyson, Nevi
s c t , u m m lây, b nh Crohn, tăng s ng ti t bã, lichen ph ng, s n t giang mai.
- D ng s n ho c s n đ nh ph ng ch n đoán phân bi t v i v y n n, viêm da ti t bã, b nh
Bowen, viêm quy đ u trong h i ch ng Reiter, h ng s n Queyrat, ung th . Sinh thi t khi
ch n đoán khó.
- Condyloma lata (s n t giang mai II): Sang th ng m t h n, b m t tr i r ng h n,
b ng ph ng h n m ng gà. H ch đ c tr ng c a giang mai, ph n ng huy t thanh (+).
- Ung th t bào gai: Tăng s ng, d ch y máu h n,đau, thâm nhi m c ng, h ch di căn.
- Nevus sùi d ng cóc
- Gai sinh d c: 2 bên, đ i x ng,đ ng vào không ch y máu, tr n láng không sùi
5. ĐI U TR
- Đi u tr nh m lo i b sang th ng mào gà và th ng tổn b nh h c ti n ung th do
HPV.
- Ch n lựa ph ng pháp đi u tr dựa trên kích th c, s l ng, v trí và hoàn c nh b nh
nhân, chi phí, thu n l i, kinh nghi m. Không có ph ng pháp nào là u đi m nh t cho t t
c b nh nhân.
- Có th đi u tr k t h p.Có th k t h p đi u tr l nh v i b nh nhân thoa thu c.
5.2. Đi u tr c th
- B nh nhân tự bôi thu c t i nhà ho c đi u tr t i c s y t .
- Bênh nhân tự bôi thu c nh Podofilox, immiquimod, sinecatechin. Ph i h ng d n
b nh nhân cách bôi, b nh nhân ph i v i đ n đ c và xác đ nh đ c m n cóc sinh d c.
5.2.1. Immiquimod
- Tăng mi n d ch t i ch nh kích thích s n sinh interferon và các cytokines.
- Kem Imiquimod 5% thoa 1 l n buổi t i tr c khi đi ng , 3 l n 1 tu n trong 16 tu n r a
v in c và xà phòng sau 6-10 ti ng.
- Kem Imiquimod 3,75% thoa 1 l n vào buổi t i m i đêm. R a b ng xà phòng 6-10 gi
sau thoa. Ph n ng viêm t i ch nh đ da, kích ng, chai, loét, tr t, m n n c và gi m
s ct .

5.2.2. Podophilox (podophylotoxin)
- Thu c ch ng phân bào và gây ho i t m n cóc.
- Dung d ch podophilox (s d ng cotton swab) ho c podophilox gel bôi vào vùng h u
môn sinh d c 2 l n /ngày trong 3 ngày liên ti p, ngh 4 ngày không thoa l p l i 4 chu kỳ.
Mào gà ph i nh h n 10 cm2 và li u podophilox d i 0,5ml/ngày.Có th đau nh và kích
ng t i ch . Ch ng ch đ nh ph nữ mang thai
5.2.3. Sinecatechin
- Là d n xu t trà xanh catechin. Sinecatechin 15% m thoa 3l n/ngày (0.5 cm m cho
m i m n cóc), dùng ngón tay thoa l p m m ng cho đ n khi s ch sang th ng. Không
nên thoa quá 16 tu n. Không nên r a sau thoa thu c. Tác d ng ph h ng ban, ng a,
b ng, đau, loét, phù, m n n c. Không khuy n cáo s d ng cho b nh nhân HIV, suy
gi m mi n d ch, herpes vì hi u qu và đ an toàn ch a đ c đánh giá. Đ an toàn khi s
d ng cho nữ mang thai ch a rõ.
5.2.4. Áp l nh
- Phá h y m n cóc thông qua phân h y t bào b ng nhi t.
- Th ng gây đau, ho i t , m n n c. Có th bôi ho c gây tê n u m n cóc to.
5.2.5. Ph u thu t
- u đi m: lo i b ngay m n cóc 1 l n, dù có th tái phát.
- Các ph ng pháp: ph u thu t c t b , laser CO2, curettage, đ t đi n
- Ph u thu t khi m n cóc to, lan r ng ho c không đáp ng v i các ph ng pháp đi u tr
khác.
5.2.6. Trichloroacetic acid (TCA) và bichloroacetic acid(BCA)
- H y mào gà b ng đông t protein. TCA có đ nh t th p h n n c nên d lan r ng gây
tổn th ng mô xung quanh. N u l ng acid nhi u có th trung hòa b ng sodium
bicarbonate (baking soda), r a b ng xà phòng, ho c b t talc.
- Đi u tr hàng tu n
5.3. Ph ng pháp đi u tr thay th
- Podophyllin resin, tiêm interferon trong sang th ng, bôi cidofovir, quang đ ng h c.
- Podophyllin resin không còn đ c khuy n cáo đi u tr b i vì những ph ng pháp đi u
tr an toàn h n và ng đ c toàn thân do bôi di n r ng và mô tổn th ng không r a sau 4
gi . Nên bôi thu c và đ khô tr c khi b n qu n áo. Bôi l ng nhi u ho c không đ khô
s lan ra vùng lân c n gây ng đ c. Đi u tr hàng tu n. Đ tránh ng đ c thoa ≤0,5 ml và
vùng ≤10 cm2 m i l n thoa. Không thoa vùng h , v t th ng, ho c mô m n. Nên r a
1-4 gi sau thoa. Đ an toàn trên thai ch a rõ
5.4. Đi u tr h tr
- Thu c h tr đi u hòa mi n d ch nh thymodulin, k m
- Ch ng viêm nhi m b ng kháng sinh ho c viên đ t âm đ o.
5.5. Theo dõi hi u qu đi u tr
- Th ng mào gà s kh i sau 3 tháng.
- Các y u t nh h ng đ n đáp ng đi u tr nh suy gi m mi n d ch và tuân th đi u tr .
- Mào gà vùng m t ho c vùng k đáp ng t t v i đi u tr t i ch .
- Ch n lựa ph ng pháp đi u tr m i khi không đáp ng v i đi u tr (sau 6 tu n đi u tr )
ho c tác d ng ph n ng.
- Luôn đánh giá hi u qu đi u tr và tác d ng ph trong su t quá trình đi u tr .
- Bi n ch ng ít khi x y ra n u đi u tr đúng. Tăng ho c gi m s c t do đ t l nh ho c đ t
đi n ho c thoa kem imiquimod. Có th tr m c m ho c s o phì đ i nh ng hi m, th ng
b nh nhân kho ng cách giữa 2 đ t đi u tr ch a đ th i gian đ lành. Hi m g p đau mãn
tính (đau âm h ho c d c m âm h ), ho c đau khi đ i ti n ho c l dò mào gà h u môn.
6. PHÁC Đ ĐI U TR
6.1. Phác đ đi u tr m n cóc sinh d c hâu môn
Đi u tr b ng thu c bôi t i nhà ho c đi u tr t i c s y t
Bệnh nhân bôi t i nhà:
+ Kem Imiquimod 3,75% hay 5%.
Ho c
+ Podophilox 0,5% dung d ch ho c gel.
Ho c
+ Sinecatechin 15% m *
Điều tr t i c sở y tế:
+ Áp l nh v i nit l ng.
Ho c
+ Ph u thu t, n o, c t b ho c laser, đ t đi n.
Ho c
+ Trichloroacetic acid (TCA) ho c Bichloroacetic acid (BCA) 80-90% dung d ch
B nh nhân m ng gà h u môn có th có m ng gà trực tràng nên c n ph i n i soi

*Có th làm suy gi m bao cao su ho c màng ch n âm đ o
6.2. Các ph ng pháp đi u tr đ c li t kê theo th t u tiên
6.2.1. Đi u tr mào gà l ti u
+ Đ t l nh b ng nit l ng.
Ho c
+ Ph u thu t
6.2.2. Đi u tr mào gà âm đ o
+ TCA ho c BCA 80-90 % dung d ch
Ho c
+ Ph u thu t
Ho c
+ Đ t l nh b ng nit l ng. s d ng x t nit l ng không đ c khuy n cáo do nguy c
gây th ng âm đ o và t o l dò âm đ o
6.2.3. Đi u tr mào gà c t cung
+ TCA ho c BCA 80-90% dung d ch
Ho c
+ Đ t l nh b ng nit l ng
Ho c
+ Ph u thu t
- B nh nhân mào gà cổ t cung ch i sùi nên sinh thi t đ đáng giá lo i tr HSIL tr c
khi b t đ u đi u tr
6.2.4. Đi u tr mào gà h u môn
+ Đ t l nh v i nit l ng
Ho c
+ Ph u thu t
Ho c
+ TCA ho c BCA 80-90% dung d ch
6.3. M t s l u ý
- Th ng tổn mào gà có kích th c nh , s l ng ít, s đ c đi u tr b ng laser ho c đ t
đi n t i khoa lâm sàng 3 b nh vi n Da Li u TP. HCM.
- Chuy n phòng mổ ph u thu t khi:
+ Th ng tổn mào gà có kích th c ≥ 2cm
+ Th ng tổn s l ng nhi u
+ Th ng tổn những v trí nh mào gà âm đ o, mào gà cổ t cung, mào gà l
ti u lan r ng, mào gà h u môn lan r ng
7. THEO DÕI SAU ĐI U TR
- Theo dõi 3 tháng sau khi s ch sang th ng nh m phát hi n tái phát, tham v n và giáo
d c s c kh e
- B nh nhân suy gi m mi n d ch theo dõi lâu h n do tái phát cao.
- Test sàng l c t bào h c t t c nữ b mào gà m i năm.
8. PHÒNG NG A
- “ABC”: Abstain, Befaithful, use Condoms
- S d ng bao cao su phòng ng a HPV giúp gi m lây nhi m nh ng không tuy t đ i
- Vaccine
TÀI LI U THAM KH O
1. CDC (2015), “Chancroid”, 2015 Sexually Transmitted Diseases Treatment
Guidelines , MMWR Recomm Rep;64(No. RR-3), pp. 84-90
2. King K Holmes, P Frederick Sparling, Walter Stamm (2013), “Genital Human
Papilloma Virus”, Seually Transmitted Diseases, 4th Edition;28(12) 498--508
3. Libby Edwards, Peter J. Lynch (2011), “Intraepithelial Neoplasia”, Genital
Dermatology Atlas; 6, pp. 81-84

H CAM M M
(CHANCROID)
1. Đ I C NG
B nh do Haemophilus ducreyi gây ra, do ông August Ducreyi ng i Ý tìm ra vào
năm 1889. Haemophilus ducreyi là vi khu n gram (-), y m khí, a máu.
B nh hay g p những n c đang phát tri n, có t l nam/nữ 3:1.
M t s nghiên c u Châu Phi cho th y b nh h cam m m làm tăng t l nhi m HIV.
2. LÂM SÀNG
2.1. Th i gian b nh
- Th i gian b nh ng n 4-7 ngày, hi m khi> 10 ngày.
2.2. Sĕng
- Kh i đ u là s n m m bao quanh h ng ban, sau đó v ra t o v t loét đ ng kính 1-2 cm
v i đ c đi m: b rõ, b đôi v i 2 vi n, b m t có m vàng, đáy không b ng ph ng, bóp
đau.
- V trí săng:
 Nam: m t trong, ngoài bao da qui đ u
 Nữ: âm h , môi l n, môi nh , có khi âm đ o, cổ t cung.
 Ngoài c quan sinh d c: h u môn, quanh h u môn, vú, ngón tay, mi ng ho c các
v trí ch n th ng, tr y x c.
2.3. H ch
- Xu t hi n1 tu n sau có săng, nh là bi n ch ng c a b nh.
- H ch b n b viêm, đau, nung m và dính vào da bên trên, v ra t o l dò có m màu sô
cô la, trên l dò t o thành những săng m i Ō sự hóa săng.
- Khổng l : săng đ n đ c, lan t a làm ổ loét lan r ng.
- Thoáng qua: săng nh , nông, lành tự nhiên.
- S n loét sâu qu ng: b i nhi m vi khu n và phá h y mô nhanh và sâu.
- D ng herpes: sang th ng nhi u, t thành đám.
3. C N LÂM SÀNG
- Tìm H.ducreyi: l y m b ST nhu m gram, giemsa hay Wright. Gram(-) x p hình
đ ng ray ho c “hình lùn và xo n”

- C y: môi tr ng th ch máu 350C có thêm CO2. Đ c k t qu sau 4 -5 ngày. Đ nh y <
80%.
- PCR: phát hi n nh những m nh ADN sót l i
4. CH N ĐOÁN
- Th i gian b nh.
- Lâm sàng: săng (có th có h ch)
- Săng giang mai
- Săng gh
- Herpes sinh d c
- U h ch b n
- H t xoài
5. BI N CH NG
- H p bao quy đ u
- Ngh n bao qui đ u
- H ch
- Loét sâu qu ng
6. ĐI U TR
6.1. Nguyên t c
- Đi u tr cho b nh nhân và ng i ti p xúc sinh lý.
- Ph i cho b nh nhân ngh ng i, tránh làm vi c n ng đ h n ch bi n ch ng
- Ph i th xét nghi m VDRL, HIV l p l i sau 3 tháng n u 2 ph n ng này âm tính.
- Đi u tr song song toàn thân và t i ch .
- Eosin2%
- Milian
- Thu c tím pha loãng 1/10.000

6.3. Phác đ đi u tr
- Ceftriaxone 250mg tiêm b p li u duy nh t.
- Azithromycin 1gr u ng li u duy nh t.
- Ciprofloxacin 500mg 2 l n/ ngày trong 3 ngày
- Erythromycin 500mg 2 l n/ ngày trong 7 ngày

6.4. Theo dõi sau đi u tr
- N u đáp ng t t, sau 3 ngày v t loét gi m và b t đ u lành sau 7-10 ngày. N u không
gi m v lâm sàng, xem l i ch n đoán ho c các b nh lây truy n qua đ ng sinh d c khác,
nhi m HIV. N u v t loét r ng, th i gian lành có th trên 2 tu n.
- H ch lành ch m h n và đôi khi c n ph i hút m ngay c khi đi u tr thành công.
- Ng i nhi m HIV lành ch m h n, càng kéo dài th i gian đi u tr n u th t b i v i phác
đ trên.
TÀI LI U THAM KH O
1. CDC (2015), “Chancroid”, 2015 Sexually Transmitted Diseases Treatment
Guidelines , MMWR Recomm Rep;64(No. RR-3), pp. 26-27
2. Ronald AR, Albritton W (2012), “Chancroid and Haemophilus Ducreyi”, Sexually
Transmitted Diseases, Mc Graw-Hill, pp. 383-395
3. Stephan Lautenschlager(2012), “Chancroid”, Fitzpatrick’s Dermatology in
General Medicine, 8th edition, Mc Graw Hill, pp. 2501-5

CH NG 10: THU C

RETINOIDS H TH NG
1. D C LÍ
3 th h retinoids tổng h p:
+ Th h 1:
o Tretinoin (All trans retinoids acid – ATRA)
o Isotretinoin (13-cis retinoic acid)
o Alitretinoin (9-cis retinoic acid)
+ Th h 2: Etretinate, Acitretine
+ Th h 3: Bexarotene
Sinh kh d ng c a retinoids tăng lên khi có th c ăn. Acitretin và bexarotene tăng hi u

qu khi bữa ăn có ch t béo. Trong huy t thanh, retinoids đ c v n chuy n b i protein
(albumin, lipoprotein, protein khác trong huy t thanh). T ng tự vitamin A, retinoids
tổng h p đ c tích lũy trong gan, nh ng có ái lực th p h n vitamin A, dự trữ trong t bào
gan. Khi sự h p thu retinoid quá m c dự trữ c a gan thì tri u ch ng tăng vitamin A s
xu t hi n.
Retinoids đ c chuy n hóa b ng sự oxy hóa và sự c t ng n chu i c u trúc phân t
thành d ng b t ho t tan trong n c t i gan.

Isotretinoin, acitretin và bexarotene đ c đào th i hoàn toàn kh i c th sau 1 tháng
k t khi ng ng thu c. Etretinate đ c đào th i lâu h n, có th lên đ n 3 năm.
Tuy nhiên, Acitretin có th chuy n thành Etretinate khi u ng r u. Do đó, đ an toàn
FDA đã đ a ra l i khuyên là c n tránh thai ít nh t 3 năm sau khi ng ng Acitretin và
Etretinate. C m u ng r u trong khi dùng Acitretin và trong vòng 2 tháng sau khi ng ng
s d ng Acitretin.
Acitretin đào th i nhanh h n Etretinate vì Acitretin hòa tan nhi u trong n c nên ít
l ng đ ng mô m . Trong khi đó, Etretinate có tính ái m g p 50 l n nên tích lũy nhi u
trong mô m và đ c gi i phóng ch m, có th đ n nhi u năm.
Tên thu c Th H p thu và sinh kh d ng Th i tr
h Đ nh Sinh kh G n protein T1/2 Chuy n Th i tr
(gi ) d ng hóa
(%)
Tretinoin 1 1-2 - Albumin 40-60 phút Gan M t, n c ti u
99%
Isotretinoin 1 3 25 Albumin 10-20h Gan M t, n c ti u
99%
Etretinate 2 4 44 Lipoprotein 80-160 Gan M t, n c ti u
99% ngày
Acitretin 2 4 60 Albumin 50h Gan M t, n c ti u
95%
Bexarotene 3 2 Không có Protein 7-9h Gan Gan m t
dữ ki n huy t thanh
99%
2. C CH TÁC D NG
- Retinoid đ c v n chuy n trong máu nh các protein huy t thanh. Ch t v n chuy n
retinoid trong t bào là CRABP (cytosolic retinoic acid-binding protein). CRABP v n
chuy n retinoid đ n nhân t bào.
- Retinoid tác đ ng b ng cách k t h p v i các th th trong nhân t bào.
- Có 2 nhóm th th retinoid có trong nhân t bào là RAR (retinoic acid receptor) và
RXR (retinoid X receptor). RAR luôn b t c p v i RXR, trong khi đó RXR có th t n t i

d ng tự b t c p v i chính nó ho c b t c p v i RAR và nhi u lo i th th khác nh th th
vitamin D3, hormon tuy n giáp, peroxisome proliferatior – activated. Các c p th th
RXR-RAR và RXR-RXR g n v i chu i đi u hòa DNA chuyên bi t có tên là RAREs
(retinoic acid response elements).
- Khi retinoid g n v i các c p th th t o thành ph c h p retinoid-th th , chúng s kích
ho t sự phiên mã, t o ra m t l ng l n protein liên quan đ n sự đi u hòa và tăng tr ng.
- Ngoài ra retinoid còn tác đ ng gián ti p đ n sự phiên mã c a các gen khác b ng cách là
ph c h p retinoid - th th c nh tranh v i các y u t phiên mã nh AP1 (activator
protein) và NF-IL6 (nuclear factor-interleukin-6). T đó làm gi m bi u hi n c a gen đáp
ng AP1 và NF-IL6.
- Retinoid cũng c ch sự c m ng IL-6 c a t bào Th17 ti n viêm và thúc đ y sự bi t
hóa c a t bào T đi u hòa ch ng viêm.
- Ch c năng sinh h c c a Retinoid:
+ Đi u hòa sự tăng tr ng và bi t hóa
+ Ch ng sự keratin hóa
+ Thay đổi sự k t dính t bào
+ Ch ng m n và ch ng ti t bã nh n
+ Kháng viêm và mi n d ch
+ Phòng ng a và đi u tr ung th
+ Tăng sự ch t t bào theo chu trình
+ nh h ng lên các ch t n n ngo i bào
3. CH Đ NH
3.1. FDA công nh n
- V y n n (Acitretin): V y n n m ng - M n tr ng cá (Isotretionin): D ng
n ng/kháng tr ; V y n n m khu n t nang; Kháng tr , đ c bi t n u có
trú/toàn thân; V y n n đ da toàn thân khuynh h ng đ s o
- K t h p v i: UVB/ PUVA; - Mycosis fungoides (Bexarotene):
Cyclosporine; Thu c sinh h c Kháng tr v i ít nh t 1 thu c toàn
thân

3.2. Ch đ nh khác
- R i lo n nang lông - Hóa tr b nh ác tính
+ Viêm nang lông Gram âm + B nh nhân ghép t ng
+ Viêm nang lông b ch c u ái toan + Các h i ch ng tăng nguy c ung th
ng i HIV da ác tính:
+ M n có phù c ng m t o H i ch ng Bazex
- Tr ng cá đ o H i ch ng Nevoid BCC
+ Th s n m n m kháng tr o H i ch ng Muir-Torre
(pyoderma faciale) o Xeroderma pigmentosa
+ Th u h t - BCC ho c SCC thông th ng
- Viêm tuy n m hôi nung m - Kaposi‟s sarcoma
- Dissecting cellulitis of scalp - Keratoacanthoma
- R i lo n sự keratin hóa - B ch s n
+ B nh Darier‟s - B nh mô bào t bào Langerhans
+ V y ph n đ nang lông - Khác:
+ Da v y cá + B nh da m n m d i l p s ng
+ Keratoderma + B nh mucin nang lông
+ H i ch ng Papillon-Lefèvre + H i ch ng Gougerot-Carteaud
- B nh da viêm khác + B nh m nh ghép ch ng l i ký ch
+ Lupus đ da + Nhi m HPV
+ Lichen ph ng + U h t vòng
+ Lichen x teo + Sarcoidosis
+ Chàm bàn tay m n tính + Atrophoderma vermiculatum
3.2.1. V y n n
- Acitretin đ c ch n lựa
- Hi u qu c a Acitretin = Etretinate
- Hi u qu nh t là trên th m n m lòng bàn tay, th m n m toàn thân
- Tái phát th ng không x y ra khi ng ng thu c, n u dùng l i v n có hi u qu .
- V y n n m ng cho đáp ng khác nhau: 30% h t sang th ng, 50% có c i thi n, gi m
PASI 60-70% tuỳ theo li u. Có 20% th t b i. Thu c ch y u là gi m dày, gi m v y, gi m
ng a nh ng các m ng h ng ban v n còn t n t i. Lúc này có th k t h p Acitretin v i các

ph ng pháp đi u tr khác nh corticoid bôi t i ch , calcipotriol, anthralin, quang tr li u
(UVB d i h p, PUVA).
- Khi k t h p Acitretin và quang tr li u thì hi u qu s cao h n n u ch dùng 1 trong 2
ph ng pháp. Retinoid đ c dùng 14 ngày tr c khi quang tr li u. Đi u này giúp làm
gi m sự tích lũy li u chi u UVA (gi m nguy c ung th ) và làm tăng hi u qu khi chi u
UVA ho c UVB.
- Acitretin có th k t h p v i methotrexate ho c cyclosporin trong những tr ng h p đ c
bi t. Tuy nhiên, th i gian đi u tr nên gi i h n vì nguy c tác d ng ph trên gan (acitretin
+ methotrexate) và tăng triglyceride máu (acitretin + cyclosporine).
- Acitretin có th k t h p v i thu c sinh h c. Đã có báo cáo v hi u qu khi k t h p
acitretin v i etanercept. Các thu c sinh h c khác c n có thêm nghiên c u.
- Isotretinoin ít hi u qu trên v y n n m c dù tr ng h p đáp ng khi k t h p v i PUVA
3.2.2. M n tr ng cá
- Isotretinoin có th dùng l p l i v i t l đi u tr thành công g n nh t ng tự l n đ u
dùng, kho ng 70%.
3.2.3. Lymphoma t bào T da
- Những nghiên c u cũ cho th y Etretinate c thi n lâm sàng trong CTCL (mycosis
fungoides, H i ch ng Sérazy) không có tổn th ng n i t ng, hi u qu cao h n khi
Etretinate ph i h p chung v i PUVA ho c interferon-α.
- Acitretin / Isotretinoin có th ph i h p v i Vitamin D3 u ng đ đi u tr CTCL.
- Năm 1999, FDA chính th c công nh n Bexarotene là ph ng pháp đi u tr CTCL khi
đã kháng v i ít nh t 1 thu c đi u tr toàn thân. Trong giai đo n s m cũng nh mu n,
Bexarotene đ n tr li u có hi u qu c i thi n 50-60% trong đó h u h t b nh nhân đáp ng
v i li u m i ngày là 300mg/m2 ho c h n trong 2 tháng đ u đi u tr .
3.2.4. Các ch đ nh khác
- B nh v y cá
+ Trong các d ng b nh v y cá, hi u qu t t nh t đ c th y khi đi u tr v y cá b m
sinh không có bóng n c (lamellar ichthyosis).
+ Đi u tr đ da toàn thân d ng v y cá có bóng n c có th gây tăng t o bóng n c.
+ K t qu t t cũng đ c ghi nh n khi đi u tr v y cá th ng và v y các liên quan
nhi m s c th X, tuy nhiên vì b nh cũng gi i h n nên ít c n ph i đi u tr thu c.
- B nh Darier
+ D ng n ng c a b nh Darier là m t ch đ nh t t cho retinoid
+ Th n tr ng kh i đ u v i li u 10mg/ngày đ tránh bùng phát b nh, th ng tăng lên
đ n 20mg/ngày là có th c i thi n đ c b nh.
+ Dùng lâu dài đ tránh tái phát
+ Li u th p Isotretinoine đ c dùng trên ph nữ b b nh Darier.
+ K t h p v i kháng sinh làm tăng hi u qu lâm sàng vì thực t các tổn th ng
th ng b nhi m trùng.
- V y ph n đ nang lông (Etretinate > Isotretinoine)
+ Đi u tr s m làm tăng hi v ng chữa s ch sang th ng.
+ những ca n ng, c n ph i h p thêm Methotrexate đ đ t hi u qu nh ng nguy c
tăng đ c.
+ Etretinate hi u qu h n h n Isotretinoine trong đi u tr v y ph n đ nang lông
kh i phát tuổi tr ng thành.
- Tr ng cá đ
+ Đi u tr những b nh n ng ho c kháng tr , Isotretinoin tác d ng trên các th ng tổn
viêm nhi u h n là th ng tổn m ch máu.
+ Li u 10mg/ngày là đ có hi u qu .
+ Ch đ nh: tr ng cá đ kèm theo tăng ti t bã nh n.
- Viêm tuy n m hôi nung m
+ Isotretinoine ít hi u qu , tuy nhiên nhi u tác gi v n khuyên dùng trong vòng vài
tu n, vài tháng tr c ph u thu t.
+ Acitretin, Etretinate cũng thành công trong m t s ca mà sang th ng viêm nhi u
không thích h p cho ph u thu t.
- Tổn th ng da ung th và ti n ung
+ Acitretin, Etretinate hi u qu trong đi u tr các tổn th ng ti n ung nh dày s ng
ánh sáng, u nhú da do HPV.
+ Trong h i ch ng nevus t bào đáy và xeroderma pigmentosum, thu c gi m ngo n
m c t n su t gây ung th .
+ M t nghiên c u mù đôi cho th y li u Acitretin 30mg/ngày trong 6 tháng làm gi m
t n su t ung th và ti n ung trên da những ng i ghép th n.

- Lichen sclerosus et atrophicus
+ Acitretin, Etretinate hi u qu trên đi u tr lichen x và teo âm h . Thu c đ c
khuyên dùng cách quãng cho những b nh nhân không dung n p ho c kháng v i
đi u tr t i ch .
- Lupus đ
+ Isotretinoine, Acitretin đ u có hi u qu trên nhi u lo i th ng tổn c a lupus đ .
Tuy nhiên, th ng tổn l i tái phát nhanh nh sự c i thi n ban đ u khi dùng thu c.
+ Acitretin có hi u qu ngang b ng hydroxychloroquine trong đi u tr lupus đ da
m n, lupus đ da bán c p.
4. CH NG CH Đ NH
Tuy t đ i T ng đ i
Có thai ho c nữ dự tính có thai Gi m b ch c u
Không tránh thai an toàn Suy giáp ( b nh nhân dùng Bexarotene)
Đang cho con bú Tăng cholesterol ho c triglyceride trung
Nh y c m v i parabens (có trong viên bình đ n n ng
thu c isotretinoin) R i lo n ch c năng gan n ng
R i lo n ch c năng th n n ng
5. T NG TÁC THU C
- L u ý không dùng chung v i
+ Tetracycline (tăng áp lực n i s , đ c ánh sáng)
+ R u (tăng chuy n acitretine -> etretinate đ c gan)
+ Thu c ch a vitamin A (tăng nhi m đ c viamin A)
+ Gemfibrozil (làm tăng n ng đ bexarotene).

NHÓM GÂY T NG TÁC
THU C GÂY TĔNG N NG Đ BEXAROTENE (NGUY C GÂY Đ C)
Kháng sinh – Macrolides Erythromycin
Kháng n m – Azoles/triazoles Itraconazole, ketoconazole
Fibrates Gemfibrozil
S n ph m dinh d ng Nho, n c ép nho
THU C GÂY GI M N NG Đ RETINOIDS DO GI M CYP3A4 (M T TÁC D NG C A
RETINOIDS)
Kháng sinh – Rifamycin Rifampin, Rifabutin
Ch ng co gi t Phenytoin, phenobarbital, carbamazepine
RETINOIDS TĔNG N NG Đ C A CÁC THU C SAU (NGUY C GÂY Đ C)
Ch ng co gi t Phenytoin (do gi m g n k t phenytoin v i protein
huy t t ng, tăng l ng thu c tự do)
c ch mi n d ch Cyclosporin (tranh ch p v i isotretinoine qua con
đ ng chuy n hóa CYP3A4)
RETINOIDS GI M N NG Đ C A CÁC THU C SAU (GI M TÁC D NG)
Ch ng co gi t Carbamazepine (không rõ c ch - Isotretinoin)
Hormones ng a thai Gây gi m hi u qu ng a thai
T NG TÁC D C Đ NG H C
Kháng sinh – Tetracyclines Doxycyclin, minocycline, tetracycline n u dùng
chung v i isotretinoine gây tri u ch ng gi u não
Ch t kháng chuy n hóa folate Methotrexate dùng chung acitretin gây tăng đ c gan
Dinh d ng Vitamin A n u dùng chung retinoids gây tri u ch ng
nhi m đ c tăng vitamin A
NH NG T NG TÁC QUAN TR NG KHÁC
Corticosteroids Dùng chung v i isotretinoin gây tăng m t x ng
Thói quen U ng r u nhi u làm acitretin chuy n ng c thành
etratinate
Thu c thoa tr m n t i ch Benzoyl peroxide, tretinoin dùng chung v i
isotretinoin s gây tăng kích ng

6. TÁC D NG PH
B ng tác d ng ph có th g p
Da Mũi
- Khô da - Khô niêm m c mũi
- Bong v y lòng bàn tay bàn chân và - Gi m ti t nhày niêm m c
ngón tay mũi
- Viêm da do retinoid - Ch y máu cam
- Nh y c m ánh sáng (Epistaxis)
- U h t sinh m -
- C m giác châm chích lòng bàn tay, C x ng

lòng bàn chân - Đau c
- Nhi m trùng do S.aureus - Đau kh p
- M t, y u c
- Viêm gân
Tóc Th n kinh
- Telogen effluvium - Nh c đ u
- Khô tóc - Tr m c m nh
Móng Tiêu hóa

- D gãy móng do móng m m - Nôn
- Li móng - Tiêu ch y
- Viêm quanh móng
Mi ng M t
- Viêm môi, nh t là môi d i - Khô m t
- Khô mi ng - Viêm k t m c mi
- Đau mi ng và l i - Chói m t

B ng tác d ng ph n ng
Quái thai Tiêu hóa
- B nh lí bào thai do retinoid
- S y thai tự phát
M t Máu
- Khô m t - Gi m b ch c u
- Gi m kh năng nhìn th ng (reduce right - B t s n BC h t
vision)
- Nhi m trùng S.aureus
X ng N i ti t
- Tăng t o x ng lan t a (diffuse skeletal - Nh c giáp
hyperosteosis) - Ti u đ ng (có h i
- T o ch i x ng (osteophyte formation) ph c)
- Đóng đ u x ng s m
Lipid Th n kinh
- Tăng cholesterol máu - Gi u não
- Tăng triglycerid máu - Tr m c m (ý nghĩ tự
sát)
Gan C
- Tăng men gan - B nh lí c
- Đ c gan (hi m)
6.1. Thai
- Kh năng sinh quái thai là tác d ng ph nguy hi m nh t.
- Những tác d ng ph c a retinoids là do h i ch ng tăng vitamin A, bao g m: c p (tổn
th ng da niêm, b t th ng xét nghi m), m n (b t th ng x ng, hi m x y ra)
- Tác d ng sinh quái thai: Acitretin gây quái thai. Trong môi tr ng có r u, acitretin b
ester hoá tháng etretinate, etretinate t n t i r t lâu trong mô. Do v y, acitretin không dùng
cho ph nữ có kh năng sinh s n và mu n có con trong vòng 3 năm t i.
- Tổn th ng:
+ H thính giác (auditory)

+ Tim m ch
+ Hàm m t
+ M t
+ X ng chi và x ng tr c
+ Th n kinh trung ng (não úng thuỷ, não nh )
+ B t th ng tuy n c
- C ch : đ c trên các t bào th n kinh “ngh ng i”, đ c bi t n u ti p xúc trong su t tu n
th 4 c a thai kì. nam, thu c không gây b t th ng quá trình t o tinh trùng, hình d ng
hay gây ch t tinh trùng, tuy nhiên cũng c n ph i tránh.
B ng H ng d n th thai và ng a thai an toàn
- 2 test âm tính th n c ti u ho c máu v i đ nh y ít nh t là 25mUI/mL tr c khi
kê toa đi u tr .
- Test th thai l n 2 đ c làm trong 5 ngày đ u c a chu kì kinh tr c khi b t đ u
u ng thu c.
- V i b nh nhân vòng chu kì không đ u thì test l n 2 thực hi n ít nh t 11 ngày sau
khi quan h tình d c không b o v (không dùng ít nh t 2 bi n pháp ng a thai).
- M i tháng b nh nhân ph i th test thai (n c ti u ho c máu).
- C n s d ng ph i h p ít nh t 2 bi n pháp ng a thai (ít nh t 1 bi n pháp nguyên

phát), th i gian là ít nh t 1 tháng tr c đi u tr và ít nh t 1 tháng sau đi u tr .
- Ph ng pháp ng a thai chia làm 2 lo i:
+ Nguyên phát: th t ng d n tr ng, ng i cùng quan h đã c t ng d n tinh,
d ng c t cung, thu c ng a thai u ng, hormone ng a thai tiêm/c y.
+ Th phát: chu kì kinh, bao cao su, mũ t cung (t t c ph i kèm theo ch t di t
tinh trùng)
Không c n ph i h p 2 bi n pháp ng a thai n u b nh nhân kiêng không quan h ho c

đã c t t cung
6.2. Da niêm
- Th ng g p do u ng isotretinoin và acitretin. H u h t là viêm môi (tác d ng này có liên
quan li u, nguyên nhân do gi m ti t nh n, gi m đ này l p s ng).
- Khô da g p <50% b nh nhân dùng isotretinoin, th ng g p ng i có ti n s b nh c
đ a. Dùng kem d ng m đ làm gi m tác d ng ph này.

- Tăng nh y c m ánh sáng do gi m đ dày l p s ng.
- Khô niêm m c m t, mũi.
- Có báo cáo v sự hình thành mô h t bên trong sang th ng m n tr c đó, quanh n p
móng và v trí ch n th ng. Đi u tr b ng cách gi m li u ho c ng ng thu c, n o b , b c
nitrat ho c dùng PDL.
- M n ác tính có th g p khi dùng isotretinoin. Bi u hi n: bùng phát các sang th ng
m n b loét, kèm đau kh p, đau c , s t, tăng b ch c u, tăng ESR. Đi u tr b ng cách
ng ng ho c gi m li u thu c kèm v i dùng corticoid toàn thân.
6.3. M t
- Viêm k t m c mi: x y ra 1/3 b nh nhân v i những m c đ khác nhau, c n tránh đeo
kính sát tròng.
- C n khám chuyên khoa m t n u dùng n c m t nhân t o và kháng sinh nh m t th t
b i.
6.4. Tóc-móng
- R ng tóc lan t a hay t ng vùng (tellogen effluvium) khi dùng li u cao và sau nhi u
tháng s d ng: Acitretin > Isotretinoine
- Móng m ng và b t th ng gi ng viêm mé móng (paronychia) v i mô h t quanh móng.
6.5. C x ng
- X y ra khi dùng li u cao và đi u tr dài ngày các r i lo n v sự keratin hoá. G m:
+ Đau x ng
+ Bi n đổi tăng t o x ng, calci hoá gân và dây ch ng (li u cao dài ngày)
+ Loãng x ng
+ Đau c (có th tăng CPK), b nh lí c : hi m
6.6. Th n kinh: Hi m g p
- Tăng áp lự n i s (nh c đ u, ói, b t th ng th giác…)
- Dùng chung Isotretinoine và tetracycline gây tăng nguy c tăng áp lực n i s .
6.7. Viêm t y
- 1 tr ng h p t vong đã đ c báo cáo.
- Viêm tuỵ trên 3 b nh nhân đi u tr bexarotene li u >= 300mg/m2/ngày kèm v i tăng
triglyceride máu.
6.8. Nh c giáp

- 40% b nh nhân CTCL đi u tr v i bexarotene có nh c giáp lâm sàng và xét nghi m
(h i ph c hoàn toàn sau ng ng thu c)
6.9. Th n
- Đ c th n không ph i là tác d ng đ c c a retinoids, v n có th dùng tuy nhiên c n theo
dõi sát.
6.10. B nh ru t viêm: r t hi m
6.11. Tĕng lipid máu: Th ng g p
- Isotretinoin, bexarotene >acitretin
- Tuỳ theo lo i và li u dùng mà triglyceride tăng t 50-80%, cholesterol tăng 30-50% ->
có th gây ban vàng và viêm tuỵ.
- Tăng nh triglyceride (300-500mg/dL) có th ki m soát b ng gi m cân, tăng v n đ ng
th lực, h n ch ng t, béo và r u. N u tăng trên 500mg/dL c n gi m li u retinoids và
dùng thêm thu c gi m lipid máu (statin, niacin) và theo dõi lipid máu th ng xuyên h n.
Ng ng đi u tr n u triglyceride > 800mg/dL vì có nguy c gây viêm tuỵ.
- Tăng lipid máu có th tr v bình th ng sau khi ng ng thu c.
- Gemfibrozil là m t ch t c ch m nh con đ ng cytochrome P-450, cùng m t con
đ ng chuy n hoá c a bexarotene. Do đó, khi dùng chung v i bexarotene, gemfibrozil
gây tăng n ng đ bexarotne và triglycerides máu. Ch ng ch đ nh dùng chung
gemfibrozil và bexarotene.
- C ch : tăng bi u hi n apolipo C3 ngăn h p thu lipid t VDRL vào t bào.
6.12. Gan
- Tăng men gan (acitretin, etretinate > bexarotene, isotretinoine)
- X y ra 2-8 tu n sau đi u tr
- Ng ng đi u tr n u men gan tăng > 3 l n tr s bình th ng trên.
- Đ c gan n ng < 1% tr ng h p.
6.13. Máu
- Gi m b ch c u h t (28% b nh nhân dùng bexarotene đi u tr CTCL): x y ra 2-4 tu n
sau kh i đ u đi u tr , ít g p h n những retinoids khác.
- Ch y máu do isotretinoine do li gi i fibrin đã đ c báo cáo.

7. LI U S D NG
Thu c Li u chu n D ng thu c
Tretinoin 45 mg/m2/ngày Viên 10mg
Isotretinoin 0,5-2 mg/kg/ngày Viên 10, 20, 30, 40mg
Acitretin 25-50 mg/ngày Viên 10, 17.5, 22.5, 25mg
Alitretinoin 10-30 mg/ngày Viên 10, 30mg
Bexarotene 300 mg/m2/ngày Viên 75mg
7.1. Isotretinoin
- Đi u tr m n tr ng cá li u 0,5-1mg/kg/ngày. Li u cao gây nhi u tác d ng ph khó ch u,
hi u qu cũng có th đ t đ c li u 0,5mg/kg/ngày có th duy trì đ c quãng th i gian
dùng thu c lâu h n.
- Tái phát sau đi u tr có th đ c gi m thi u n u tổng li u đi u tr  120mg/kg (có th
lên đ n 150mg/kg). Li u trên đ c dùng trong kho ng 6-8 tháng.
- Trong 4-6 tu n đ u dùng isotretionin, m n s nhi u h n nh ng sau đó s gi m d n và s
g n nh s ch m n sau 4-5 tháng đi u tr .
- Đã có ghi nh n v sự bi n đổi c a các nang m n thành các sang th ng nh u h t sinh
m .
- Sự lành m n v n ti p t c x y ra sau đ t đi u tr .
- 1/3 b nh nhân c n ph i đi u tr l i vì b nh v n còn ho c tái phát.
- D u hi u không đáp ng thu c là còn comedon đóng và m n nang nh
7.2. Acitretin và Etretinate
- Acitretin kh i đ u v i li u th p 10-25 mg/ngày (etretinate li u cao h n 20%) và tăng
d n.
- Trong v y n n, hi u qu ngăn ch n ti n tri n lan r ng thêm sang th ng s th y sau vài
ngày dùng thu c v i li u 0.5-1mg/kg/ngày (30-70mg/ngày).
7.3. Bexarotene
- Li u l ng 150-300 mg/m2/ngày (PO) 1 l n v i th c ăn, tuỳ theo đ n ng c a b nh.
N u CTCL không đáp ng sau 8 tu n có th tăng lên 400 mg/m2/ngày nh ng ph i r t
th n tr ng.

8. ĐÁNH GIÁ TR C ĐI U TR VÀ THEO DÕI KHI ĐI U TR
- Isotretinoin: Ph nữ trong đ tuổi sinh s n ph i ng a thai trong và sau đi u tr 1 tháng
( m ts n c là 2 tháng)
- Acitretin và Etretinate:
+ Th ng không đ c khuy n cáo trên những ph nữ trong đ tuổi sinh s n do ph i
yêu c u tránh thai lâu dài.
+ Tr c khi đi u tr ph i đo lipid máu, men gan, lo i tr các b t th ng v x ng .
+ Theo dõi lipid máu và men gan m i tháng trong 2 tháng đ u, sau đó tăng lên m i
2-3 tháng đ i v i tr ng h p bình th ng và không có y u t nguy c khác (béo
phì, u ng r u nhi u, ti u đ ng).
Đánh giá tr c đi u tr Theo dõi đi u tr
H i b nh và khám c n th n H i b nh và khám m i tháng
Th thai Ch c năng gan, cholesterol ,
Công th c máu triglyceride sau 2 tu n m i tháng
Ch c năng gan, ch c năng th n trong 4-6 tháng m i 3 tháng
Bilan lipid máu Công th c máu, ti u c u, ch c năng

th n, tổng phân tích n c ti u m i
Tổng phân tích n c ti u
tháng  m i 3 tháng
Th thai hàng tháng ho c khi nghi
ng
(Adapted from Lebwohl M, Ali S: J Am Acad Dermatol 2001; 45(5):649)
TÀI LI U THAM KH O
1. Anders Vahlquist, Jean-Hilaire Saurat (2012), "Retinoids", Fitzpatrick’s
Dermatology in general medicine, chapter 228, pp.2759-2766.
2. Timothy J. Patton, Laura K. Ferris (2013), “Systemic retinoids”, Comprehensive
dermatologic drug therapy, chapter 20, pp. 252-267.
3. Anne-Marie Thielen, Jen-Hilaire Saurat (2012), “Retinoids”, Dermatology,
chapter 126, pp. -2102
4. Peter C.M. van de Kerkhof (2015), “Acitretin”, Handbook of systemic drug
treatment in dermatology, pp. 1-7.

AZATHIOPRINE
1. C CH TÁC D NG
Là ch t tổng h p t ng tự base purine tự nhiên trong sinh tổng h p DNA và RNA.
Là m t ti n ch t đ c chuy n hóa trong c th thành 6-MP.
 6-MP đ c đ ng hóa thông qua men HGPRT và cu i cùng thành ch t t ng tự
purine là 6-TG, đây là ch t c ch tổng h p DNA và RNA và s a chữa, t o ra sự
c ch mi n d ch.
 Sự ho t hóa HGPRT là đi m chính y u. BN b h i ch ng Lesdh-Nyhan do thi u
HGPRT thì không phát huy đ c các tác d ng trên c a Azathioprine.
2. D C LÍ
- Azathioprine và ch t chuy n hóa c a nó là 6-MP (6-mercaptopurine) thì tác d ng ngang
nhau. Nh ng azathioprine sinh kh d ng cao, đ t 88% khi dùng đ ng u ng
Sau khi h p thu, azathioprine chuy n thành 6-MP, n m h u h t trong h ng c u. Đ ng đi
c a 6-MP là 1 trong 3 h ng sau:
 Đ ng hóa thành d ng ho t đ ng m nh là 6-TG (6-thioguanine) thông qua men
HGPRT
 D hóa thành d ng không ho t đ ng thông qua men XO (xanthine oxidase)
 D hóa thành d ng không ho t đ ng thông qua men TPMT (thiopurine
methyltransferase)
- Đi u này gi i thích cho vi c xét nghi m men TPMT khi dùng azathioprine.
- Bi u hi n c a TPMT là đa hình gen
- B nh nhân đ c chia làm 3 nhóm nh :
 N ng đ TPMT cao (90% b nh nhân)
 N ng đ TPMT trung bình (10%)
 N ng đ TPMT th p (<1% = 1/300 b nh nhân)
- Giúp phân li u azathioprine sau đó, nh m tăng hi u qu khi dùng thu c và gi m tác
d ng ph c a azathioprine.
- XO là enzym trong d hóa 6-MP.
- Allopurinol là ch t c ch XO. Ng đ c x y ra n u dùng đ ng th i 2 thu c này.
- XO có ít gen bi u hi n. Không c n đánh giá tr c dùng azathioprine.
- Hàm l ng: 25, 50, 75,100 mg.Có d ng u ng và d ng tiêm

3. CH Đ NH VÀ CH NG CH Đ NH
- Th ng đ c dùng ph i h p v i Steroid trong các b nh lý bóng n c tự mi n
- Ch a đ c FDA công nh n trong đi u tr b nh da.
Ch đ nh đi u tr Ch ng ch đ nh
+ Viêm bì c  Tuy t đ i:
+ Lupus đ da c p + Nh y c m v i azathioprinethioprine
+ X c ng bì + Đang có tình tr ng nhi m trùng
+ Viêm đa s n tái phát  T ng đ i:
+ Pemphigus thông th ng + Có thai, cho con bú (nhóm D, do th ng gây
+ Bóng n c d ng pemphigus c chê t y c a thai nhi, tr nh nên tránh dùng
+ Pemphigoid s o azathioprine)
+ Viêm nút quanh đ ng m ch + Đang s d ng allopurinol (ph i gi m li u
+ Viêm m ch h y b ch c u tái azathioprine đ n 75%)
phát ho c n ng. + Ti n s có các b nh lý v h ch b ch huy t
+ B nh Becet ho c s d ng những thu c alkyl hóa
+ Viêm da m ho i th
+ Sarcoidosis
+ V y n n n ng
+ Lichen ph ng n ng
+ Chàm th t ng n ng
+ Viêm da ánh sáng m n tính
+ Chàm ti p xúc n ng
+ Phát ban ánh sáng đa d ng n ng
+ H ng ban đa d ng
4. LI U DÙNG
- Đi u tr truy n th ng: 1-2 mg/kg/ngày k t h p v i li u cao prednisone.
- Li u dùng theo kinh nghi m: t i đa 2-2,5 mg/kg/ngày
- Hi n nay li u dùng azathioprine ph thu c vào n ng đ c a men TPMT.
- Những b nh nhân suy th n c n đ c đi u ch nh li u.

T ng quan gi a n ng đ TPMT và li u azathioprine t i đa
N ng đ TPMT Li u azathioprine t i đa đ c dùng
>19 U (cao) 2,5mg/kg/ngày
13,7-19 U (trung bình) 1,5mg/kg/ngày
5-13,7 U (th p) 0,5mg/kg/ngày
<5 U (r t th p) Không dung
5. T NG TÁC THU C
- Allopurinol: khi b t bu c ph i dùng chung v i allopurinol, c n ph i gi m 75% li u
azathioprine.
- Aminosalicylates, sulfasalazine: c ch ho t đ ng men TPMT nên tránh s d ng chung
v i azathioprine
- Thu c c ch men chuy n: gây gi m b ch c u
- Azathioprine làm gi m tác d ng c a warfarin
- Azathioprine là thu c c ch t y nên tránh dùng chung v i các thu c c ch t y khác
nh co-trimoxazole hay penicillamine.
6. TÁC D NG PH
6.1. Máu
- c ch t y c n chú ý:
 Gi m 3 dòng th ng g p nh t, gi m 1 dòng đã đ c ghi nh n
 Gi m ti u c u là bi u hi n đ u tiên c a ng đ c t y
 c ch t y x y ra khi dùng li u cao, TPMT n ng đ th p.
Ng ng thu c đ ph h i t y
6.2. Nhi m trùng c h i
- Đa s b nh nhân đ u dùng azathioprine k t h p corticoid li u cao khó bi t rõ thu c
nào gây tình tr ng nhi m trùng
- Herpes, HPV, gh đ c ghi nh n
6.3. D dày-ru t
- Li u cao gây bu n nôn, nôn, tiêu ch y.
- Th ng không đi u tr tri u ch ng mà thay đổi ch đ ăn.
6.4. Gan
- B nh t c tĩnh m ch gan, viêm t y c p, tăng men transaminase, nhi m đ c gan n ng.
- Ng ng thu c khi có b ng ch ng ng đ c gan
6.5. S c ph n v
- S c ph n v và tăng nh y c m đ c báo cáo.
- Tăng nh y c m x y ra trong vòng vài gi đ u.
6.6. Sinh ung
- Ung th t bào gai b nh nhân chàm th t ng, viêm da ánh sáng mãn tính.
- B nh lý r i lo n tăng sinh lympho b nh nhân sau ghép th n, viêm kh p d ng th p,
viêm ru t.
6.7. Quái thai
6.8. H i ch ng quá m n
- Mày đay, ban xu t huy t, h ng ban đa d ng, phù m ch, h ng ban nút.
7. ĐÁNH GIÁ TR C ĐI U TR VÀ THEO DÕI ĐI U TR
Đánh giá ban đ u Theo dõi đi u tr
-H i b nh s và khám lâm sàng c n th n - Công th c máu m i 2 tu n/ l n trong 2
(không đi u tr những b nh nhân đang b thángm i tháng trong 2 tháng k m i 2
nhi m trùng, lao, có các b nh k t h p nghiêm tháng sau đó
tr ng). - Ch c năng gan m i tháng/l n trong 3
- Cân nh c giữa tác d ng ph và l i ích khi thángm i 2 tháng sau đó
dùng thu c - TPMT l p l i n u c n
-Phát hi n các y u t nguy c
- Kh o sát b nh nhân có đang s d ng các Theo dõi sau đi u tr : làm m i năm 2 l n
lo i thu c t ng tác (aminosalicylates, + B nh lymphoreticular
allopurinol, các thu c alkyl hóa) (adenopathy)
- Xét nghi m: + Ung th da không ph i melanoma
+ Th thai cho ph nữ trong tuổi sinh đ nh ung th t bào gai
+Công th c máu, ti u c u, hóa sinh máu
+Ho t đ ng c a men TPMT h ng c u
+TPTNT
+Ch c năng gan
+Ch c năng th n
+Xét nghi m lao

TÀI LI U THAM KH O
1. Jeffrey P. Callen (2012), "Immunosuppressive and immunomodulatory drugs",
Fitzpatrick’s Dermatology in general medicine, chapter 233, pp.1521-1523.
2. Stephanie E.Badalamenti, Francisco A. Kerdel (2013), “Azathioprine”,
Comprehensive dermatologic drug therapy, chapter 14, pp.182-188.
3. Sarah H. Wakelin (2015), “Azathioprine”, Handbook of systemic drug treatment
in dermatology, pp. 104-108.

CYCLOPHOSPHAMIDE
1. C CH TÁC D NG
1.1. Tác d ng đi u hòa mi n d ch:
- Tác đ ng lên lympho B m nh h n lympho T
- TCD8 b nh h ng nhi u h n TCD4
- Tác đ ng lên h at đ ng c a t bào T thay đổi (t t h n khi s d ng thu c tr c khi
kháng nguyên xu t hi n)
1.2. Tác d ng đ c t bào
- D ng ho t đ ng c a thu c t o liên k t c ng hóa tr c a ADN. Sự ankyl hóa này t o liên
k t ngang, hình thành c p baz b t th ng, vòng Imidazole c a baz b phân c t ch t
t bào ho c đ t bi n gen và sinh ung th
1.3. S đ kháng Cyclophosphamide
- Sự đ kháng cyclophosphamide có th x y ra do: gi m thâm nh p t bào, tăng c nh
tranh t các ch t do b ch c u đa nhân trung tính ti t ra, tăng ho t đ ng c a h th ng tái
t o ADN và tăng chuy n hóa thu c thành d ng không ho t đ ng
2. D C LÍ
- Cyclophosphamide là ch t ankyl hóa, d n xu t c a h p ch t nit , đ c tổng h p l n đ u
tiên vào năm 1958 đ đi u tr ung th . Trong da li u, cyclophosphamide là thu c c ch
mi n d ch có hi u qu trong b nh bóng n c tự mi n và viêm m ch h th ng.
- Sinh kh d ng đ ng u ng đ t 74%.
- N ng đ đ nh đ t trong vòng 1h
- Th i gian bán h y: 2-10h
- Chuy n hóa qua gan qua h th ng cytochrome P450
- Th n bài ti t 10-20% d ng ch a chuy n hóa c a thu c nh ng bài ti t đ n 50% d ng
ho t đ ng
- D ng viên 25mg và 50mg

3. CH Đ NH VÀ CH NG CH Đ NH
Ch đ nh Ch ng ch đ nh
FDA công nh n Tuy t đ i:
Mycosis fungoides - Nh y c m v i Cyclophosphamide
Nh ng ch đ nh khác T ng đ i:
1) Viêm m ch: - Có thai (quái thai)
U h t Wegener - Cho con bú (thu c qua sữa m )
Viêm n t quanh đ ng m ch - Gi m ch c năng t y x ng
U h t d ng lympho - Nhi m trùng (tùy thu c đ n ng)
Leukocytoclastic vasculitis (bao g m Henoch - Suy gi m ch c năng gan
Schonlein) - Suy gi m ch c năng th n
Microscopic polyangitis - Ti n s carcinoma t bào chuy n
Viêm m ch ho i t khác ti p bàng quang.
2) B nh bóng n c:
Pemphigus thông th ng
Bóng n c d ng Pemphigus
Pemphigoid s o
SJS, TEN, h ng ban đa d ng n ng
3) B nh mô liên k t:
Viêm bì c
Lupus đ da c p
X c ng bì
Viêm đa s n tái phát
4) B nh da b ch c u trung tính:
Viêm da m ho i th
H/c Behcet
Erythema elevatum diutinum
5) Chàm kháng tr
6)Scleromyxedema/lichen myxedematosus
7) Multicentric reticulohistiocytosis
8) Cytophagic panniculitis
9) Langerhan‟ cell histiocytosis
10) Ichthyosis linearis circumflexa
11) Xanthoma disseminatum

4. T NG TÁC THU C
Gi m n ng đ - Thu c đi u tr HIV (Nevirapine)
Cyclophosphamide/máu gi m tác - Phenobarbital
d ng
Tăng n ng đ - Kháng sinh: Chloramphenicol
Cyclophosphamide/máu tăng c ch - L i ti u Thiazide
t yx ng - Anti H2: Cimetidine
Cyclophosphamide làm tăng n ng - Ch ng đông (wafarin)
đ /máu c a các thu c - c ch TK c (succinylcholine)
Ph i h p thu c: làm tăng tác d ng c - Azathioprine
ch mi n d ch và sinh ung th - Cyclosporin
Ph i h p thu c làm tăng nguy c c ch - Thu c đ c t bào: chlorambucil
t yx ng - Thu c đi u tr HIV (Zidovudine)
Các t ng tác khác - Gi m h p thu Digoxin
- Gi m tác d ng c a Fluoroquinolone
5. TÁC D NG PH
- Sinh ung th : khi s d ng li u cao kéo dài: lymphoma non Hodgkin; ung th máu; ung
th bàng quang.
- D dày-ru t: th ng g p nh t là bu n nôn, nôn (70%). Ngoài ra còn g p chán ăn, viêm
d dày, đ c gan, viêm ru t xu t huy t.
- Máu:
 Gi m b ch c u (th ng g p nh t, k c li u th p)
 Gi m ti u c u (li u cao)
 Thi u máu (ít g p h n)
- Bàng quang: Viêm bàng quang xu t huy t, x hóa bàng quang
- Da niêm: Tăng s c t da, h ng ban đ u chi, h i ch ng Steven-Jonhson, r ng tóc...
- Sinh d c: Vô kinh, m t kinh, vô tinh trùng, suy tuy n sinh d c
- Các tác d ng ph khác: B nh tim, viêm phổi, s c ph n v , nhi m trùng c h i...

6. LI U DÙNG
- U ng: 1-3 mg/kg/ngày. Th ng s d ng 50-200 mg/ngày (li u >200 mg/ngày gây c
ch t y x ng). Đ i v i b nh không ph i ác tính thì hi m khi nào li u v t quá 2-2.5
mg/kg/ngày. Có th chia li u ho c li u duy nh t buổi sáng
- Tiêm m ch: 0.5-1 g/m2 hàng tháng có th làm gi m tác d ng ph nh ng ít hi u qu h n
li u u ng h ng ngày
- Nên u ng nhi u n c 24 gi tr c khi u ng thu c và trong su t quá trình đi u tr đ
gi m nguy c viêm bàng quang xu t huy t
- B nh nhân suy gi m ch c năng gan, th n nên gi m li u
- Mesna (sodium 2-mercaptoethanesulfonate) gi m đ c tính trên bàng quang khi dùng
li u cao
- Trong b nh da lành tính, cyclophosphamide th ng đ c s d ng ph i h p v i
corticoid đ đ t đ c sự lui b nh. Sau đó cyclophosphamide đ c s d ng ti p t c đ
duy trì đáp ng c a b nh sau khi ng ng corticoid.
Đánh giá tr c đi u tr Theo dõi trong khi đi u tr
- H i b nh s và khám c n th n - Công th c máu và TPTNT hàng tu n 2 tu n/l n
- Phát hi n các y u t nguy c ho c 1 tháng/l n trong 2-3 tháng. Làm l i khi tăng
- B nh nhân có đang s d ng li u
các lo i thu c có t ng tác - Gi m li u ho c ng ng khi b ch c u< 4000 ho c ti u
(cimetidine, allopurinol) c u <100.000
- Xét nghi m: - Ng ng và h i ch n bác sĩ ni u khoa n u có h ng
+ Công th c máu, ti u c u c u trong n c ti u
(ch ng ch đ nh n u b ch c u - Ch c năng gan: h ng tháng m i 3-6 tháng khi
<5000/mm3, b ch c u h t ổn đ nh
<2000/mm3) - T bào h c n c ti u (test phát hi n ung th và
+ TPTNT b nh lý nhi m trùng đ ng ti u) khi li u tích lũy >
+ Ch c năng gan 50g ho c b viêm bàng quang xu t huy t
+ Ch c năng th n - Xquang ngực: ít nh t m i 6 tháng
- T m soát ung th theo t ng đ tuổi (ví d nh
tìm máu trong phân hay PAP‟s test ph nữ)

TÀI LI U THAM KH O
2. Olga Golberg, Karen Harman (2015), “Cyclophosphamide”, Handbook of
systemic drug treatment in dermatology, pp. 138-145.
3. Whitney A.High (2013), “Cytotoxic agents”, Comprehensive dermatologic drug
therapy, chapter 17, pp.219-224.

CYCLOSPORINE
1. C CH TÁC D NG
c ch đ c hi u và có h i ph c các t bào lympho có kh năng mi n d ch pha G0 và
G1 c a chu kỳ t bào lympho. Các t bào lympho T u tiên b c ch . T bào T - h tr là
m c tiêu chính, tuy t bào T - c ch cũng có th b nh h ng. Cyclosporine cũng c
ch s n xu t và gi i phóng các cytokine bao g m ch y u IL – 2.
Không th y tác d ng trên ch c năng thực bào (thay đổi v xu t ti t enzym, di chuy n
hóa ng đ ng b ch c u h t, di chuy n đ i thực bào, thanh th i carbon in vivo) mô hình
súc v t. Cyclosporine không gây c ch t y x ng mô hình súc v t và ng i.
2. D C LÍ
- Là 1 peptide g m 11 amino acid k n c am đ c chi t xu t t n m
- Có 2 d ng thu c: d ng g c (Sandimmune) và d ng vi nhũ t ng (Neoral).
- Sinh kh d ng c a d ng vi nhũ t ng cao h n 10-54% so v i d ng thu c g c
- Thu c đ c ti t vào sữa nên ch ng ch đ nh cho ph nữ cho con bú
- Thu c chuy n hóa h u h t qua h th ng emzym cytochrome P-4503A4 (CYP3A4)
gan và bài ti t qua phân. Ch 6% li u thu c bài ti t qua n c ti u. Do đó b t th ng ch c
năng gan s làm kéo dài th i gian bán th i c a thu c và đòi h i ph i gi m li u dùng.
- Có các d ng:
 U ng: Viên nang 25 mg; 50 mg; 100 mg; Dung d ch 100 mg/ml.
 Tiêm: Dung d ch 50 mg/ml
3. CH Đ NH
- V y n n (FDA ch p thu n):
 Trung bình đ n n ng
 Kháng tr
 Làm m t kh năng ho t đ ng (g m d ng khu trú nh v y n n bàn tay và bàn chân)
- B nh bóng n c:
 Pemphigus
 Bóng n c d ng pemphigus
 Ly th ng bì bóng n c m c ph i
 IgA đ ng
 Ly th ng bì ho i t nhi m đ c (TEN)
- B nh mô liên k t:
 Viêm bì c
 Lupus đ
 X c ng bì
- B nh da liên quan neutrophil:
 B nh Behcet‟s
 Viêm da m ho i th
- Alopecia areata
- Lichen planopilaris
- B nh da d ng u h t:
 U h t vòng
 Sarcoidosis
- Mày đay:
 M n tính
 Do l nh
 Do ánh sáng
-Khác:
 Viêm da c đ a
 Viêm da ánh sáng m n tính
 Lichen ph ng
 V y ph n đ nang lông
 Eosinophilic cellulitis
 B nh Kimura‟s
 Morphea
 S n ng a
 H ng ban d ng s n c a Ofuji
 Ban xu t huy t s c t m n tính (purpura pigmentosa chronica)
 H i ch ng Reiter‟s
 B nh da tiêu gai d ng s n dai d ng (persistent papular acantholytic dermatosis)
 Scleromyxedema
 M n m lòng bàn tay- lòng bàn chân

4. CH NG CH Đ NH
4.1. Tuy t đ i
- Quá m n v i cyclosporin ho c b t c thành ph n nào c a d ng thu c
- Tăng huy t áp không đ c ki m soát
- B nh ác tính (ngo i tr ung th da không ph i melanoma)
- Suy th n n ng
- U lymphom t bào T da
4.2. T ng đ i
- Tuổi <18 hay >64
- Tăng huy t áp có ki m soát
- Dự đ nh chích vacxin s ng gi m đ c lực
- Đang s d ng những thu c khác có t ng tác v i CsA ho c làm suy th n.
- Nhi m trùng hay suy gi m mi n d ch
- Đang s d ng methotrexate, thu c c ch mi n d ch khác ho c li u pháp ánh sáng
- Có thai hay cho con bú
- B nh nhân không đáng tin c y
5. T NG TÁC THU C
5.1. Các thu c làm tĕng n ng đ cyclosporine trong huy t thanh
- Amiodarone
- Erythromycine >> clarithromycin, telithromycine > azithromycine
- Ciprofloxacin, norfloxacin
- Cephalosporine, doxycycline
- Ketoconazole >> itraconazole > fluconazole
- Ritonavir, indinavir >> saquinavir, nelfinavir
- Diltiazem, nicardipine, verapamil
- Nho
- Cimetidine
- Fluoxetine, sertraline
- Dexamethasone, methylprednisolone
- Thiazides, furosemide
- Allopurinol

5.2. Các thu c làm gi m n ng đ cyclosporine
- Nafcillin
- Rifabutin, rifampin, rifapentine
- Carbamazepine, phenobarbital, phenyltoin, valproic acid
- Griseofulvin
- Efavirenz
- Bexarotene
5.3. Cyclosporine làm tĕng n ng đ nh ng thu c sau khi s d ng chung
- c ch kênh canxi
- Sildenafil, tadalafil, vardenafil
- Statins: atorvastatin, lovastatin, simvastatin
- Các thu c dùng chung Cyclosporine gây tăng đ c th n:
- Aminoglycoside
- Trimethoprim/ sulfamethoxazole, vancomycine
- Amphotericine B
- Tacrolimus
- Diclofenac, indomethacin, naproxen
5.4. Khác
Methotrexate: tăng nguy c huy t h c, tăng c ch mi n d ch
6. TÁC D NG PH
- Quan tr ng nh t là đ c th n và tăng huy t áp. Nguy c b 2 tác d ng này tăng theo li u
và th i gian dùng thu c.
- R i lo n th n kinh là tác d ng ph th ng g p nh t, đ c bi t th ng x y ra trong 2
tháng đ u dùng cyclosporine.
- Đ c th n: do gây co th t m ch th n và gi m oxy máu làm hình thành các g c tự do.
Ngoài ra còn làm x hóa th n. Creatinine th ng v bình th ng sau 4-8 tu n t khi
ng ng thu c.
- Tăng huy t áp: đi u tr thu c h áp. Nifedipine là thu c h áp có th dùng chung v i
Cyclosporine. Tuy nhiên 2 thu c này có th gây phì đ i n u răng nên c n theo dõi trong
khi dùng.
- Chuy n hóa: gi m Mg máu, tăng Kali máu, tăng acid uric máu, tăng canxi n c ti u.
- Ung th : ung th da non- melanoma, lymphoma
- R i lo n lipid máu: tăng cholesterol, LDL, triglyceride.
- Th n kinh: nh c đ u, run, d c m (th ng tự gi i h n sau vài tu n đi u tr ). Co gi t, hôn
mê, mù v não.
- Tăng kali máu, tăng axit uric máu, gi m Mg máu
- Phì đ i n u răng: có th c i thi n n u v sinh răng mi ng t t. N u n ng c n h i ch n
bác sĩ nha khoa.
- Hypertrichosis: th ng g p
- Đ c gan: ít g p khi dùng li u th p, th nh tho ng g p b nh nhân ghép t ng. men gan
tăng >100% tr s ban đ u có th gi m 25% li u CsA m i tu n, đ n khi nào men gan tr
v bình th ng.
- Khác: bu n nôn, nôn, chán ăn, tiêu ch y, r m lông, phì đ i tuy n bã nh n…
7. LI U DÙNG
Tùy thu c vào tình tr ng lâm sàng c a b nh nhân
7.1. V y n n
- FDA ch ch p thu n d ng thu c vi nhũ t ng (Neoral) trong đi u tr v y n n
- V y n n trung bình-n ng thì b t đ u li u 2,5-3 mg/kg/ngày chia 2 l n. Sau 1 tháng n u
không đáp ng thì tăng li u v i đ tăng 0.5-1 mg/kg/ngày m i 2 tu n nh ng không v t
quá li u t i đa là 5 mg/kg/ngày (theo FDA là 4 mg/kg/ngày thu c d ng vi nhũ t ng).
N u sau 3 tháng dùng cyclosporin li u t i đa nh ng v n không đáp ng thì gi m li u t
t và đ ng th i đổi sang đi u tr khác. Tuy nhiên, n u b nh n ng đòi h i ph i đi u tr lâu
dài thì có th đi u tr duy trì cyclosporin lên đ n 2 năm (theo FDA là 1 năm) và luôn theo
dõi tác d ng ph .
- N u v y n n bùng phát n ng ho c kháng tr thì b t đ u v i li u t i đa là 5 mg/kg/ngày
chia 2 l n. Khi b nh ổn thì gi m li u v i đ gi m 1 mg/kg/ngày m i cách tu n cho đ n
khi li u t i thi u mà còn hi u qu thì duy trì li u đó.
- Ng i béo phì thì li u kh i đ u đ c tính theo cân n ng lý t ng. N u không đáp ng
thì tăng li u t t .
- K t h p thu c
 Acitretin: khi v y n n n ng. Kh i đ u b ng cyclorporin li u t i đa  Gi m li u
Cyclosporin t t + acitretin  Duy trì b ng acitretin
 Adalimumab

7.2. Viêm da c đ a
- Đáp ng t t tr nh và ng i l n.
- Kh i đ u 5 mg/kg/ngày trong 2-4 tu n gi m li u t t . Ho c kh i đ u t li u 2,5
mg/kg/ngày.
- Th i gian dùng thu c có th lên đ n 1 năm đ i v i ng i l n b viêm da c đ a n ng.
- H i b nh s và khám c n th n Khám đánh giá l i m i 2 tu n trong 1-2
- Phát hi n các y u t nguy c tháng m i 4-6 tu n
- Các thu c dùng đ ng th i Đo huy t áp m i l n thăm khám. Huy t
- Đo huy t áp 2 l n cách nhau ít nh t 1 áp nên duy trì < 140/90 mmHg.
ngày Xét nghi m l i m i 2 tu n trong 1-2
- Xét nghi m: tháng đ u m i tháng
+ Ch c năng th n (creatinine đo 2 Ch c năng th n- creatinine và BUN
l n cách nhau ít nh t 1 ngày) máu, TPTNT
+TPTNT - N u Creatinin máu tăng >30% tr s
+CTM tr c đó làm l i test sau 2 tu n: n u
+Ch c năng gan (đ c bi t là v n tăng >30% tr s tr c đó: gi m
SGOT, SGPT) li u v i l ng gi m t i thi u là
+ Acid uric, ion đ 1mg/kg/ngày trong ít nh t 1 tháng. Sau
+ Lipid máu đó, n u creatinin gi m <30% tr s
tr c đó thì ti p t c đi u tr v i li u đ
gi m. Ng c l i, n u creatinin v n
>30% tr s tr c đó: ng ng thu c và
đ i đ n khi creatinin tăng <10% tr s
ban đ u thì đi u tr v i li u th p h n
tr c đó.
CTM và ch c năng gan (đ c bi t là
SGOT, SGPT)
Lipid máu- triglycerid, cholesterol
Sinh hóa: Kali, Magnesium, acid uric

TÀI LI U THAM KH O
2. Muztaza Khan, John Berth-Jones (2015), “Cyclosporine”, Handbook of systemic
drug treatment in dermatology, pp. 113-119.
3. Tina Bhutani, Chai Sue Lee, John Y.M.Koo (2013), “Cyclosporine”,
Comprehensive dermatologic drug therapy, chapter 16, pp.199-210.

METHOTREXATE
1. C CH TÁC D NG
1.1. Đ c t bào
DHFR: dihydrofolate reductase TS: thymidylate synthetase

AICAR: aminoamidazole carboxamide ribonucleotide transformylase
FH2: Dihydrofolate FH4: Tetrahydrofolate
- Methotrexate (MTX) c nh tranh và g n v i men dihydrofolate reductase trong vòng 1 h
v i lực g n m nh h n so v i acid folic => ngăn ch n chuy n dihydrofolate thành
tetrahydrofolate, đây là 1 ch t r t c n thi t tổng h p tổng h p thymidylate và purine c n
thi t cho sự tổng h p DNA và RNA.
- MTX còn c nh tranh v i Thymidylate synthetase trong vòng 24 gi sau u ng.
- Tác d ng c a MTX làm c ch quá trình phân chia t bào, ch y u là pha S (tổng h p
DNA) c a chu trình t bào.
1.2. Tác d ng ch ng viêm

- Tác d ng kháng viêm c a MTX thông qua ch t trung gian là adenosine.
- Gây apoptosis t bào T CD4 ho t đ ng g p 6 l n t bào T đang ngh . MTX là ch t c
ch mi n d ch, không ch c ch tăng sinh t bào T mà còn c ch sự di chuy n c a t
bào T đ n các mô.
- c ch ho t đ ng c a IL-1.
- c ch tăng sinh m ch máu
2. D C LÍ
2.1. C u trúc
- MTX (4-amino-N10metyl pteroylglutamic) là 1 ch t c ch c nh tranh m nh đ i v i
enzyme dihydrofolate reductase.
- Ch t này có c u trúc g n gi ng v i acid folic, m t substrate tự nhiên cho enzyme này,
ch khác acid folic 2 v trí. Nhóm amino v trí C s 4 thay th nhóm hydroxyl, nhóm
metyl v trí N10 thay th cho nguyên t H.
2.2. H p thu và phân ph i
- MTX có th dùng đ ng u ng, tiêm m ch, tiêm b p, ho c tiêm d i da.
- M c dù h p thu qua đ ng u ng không hoàn toàn và thay đổi trong tr ng h p dùng
li u cao nh ng đ ng u ng cho 1 n ng đ thu c tin c y đ c h n những đ ng dùng
khác.
- H p thu nhanh qua đ ng tiêu hóa. tr em, sự h p thu thu c b gi m b i sữa, th c ăn
(ng i l n thì không b ).
- N ng đ đ nh trong huy t t ng đ t sau 1-3 gi h p thu.
- Sinh kh d ng đ t 67% li u u ng vào
- Li u MTX cao h n 25mg/tu n s h p thu không t t theo đ ng tiêu hóa, nên m t s
chuyên gia khuyên nên dùng đ ng tiêm b p n u dùng li u cao.
- Những kháng sinh không đ c h p thu nh neomycin có th gây gi m h p thu MTX
m t cách đáng k .
- Thu c phân ph i t t vào m i n i trong c th (ngo i tr não). Thu c qua hàng rào máu
não r t kém.
2.3. Chuy n hóa và th i tr
- M t khi đ c h p thu, MTX trong c th gi m d n theo 3 pha:
 Pha th 1: di n ra nhanh (gi m ¾ trong vòng 1 gi ), phân ph i toàn c th .

 Pha th 2: th n bài ti t MTX trong vòng 2-4 gi sau đó. MTX là acid y u đ c
th i b i th n, có t ng tác v i các acid y u khác nh salicylates, probenecid,
sulfonamides. MTX đào th i qua th n (60-95%)gi m ch c năng th n có th gây
ng đ c MTX.
 Pha th 3: bài ti t MTX ch m t các mô, thay đổi trong kho ng 10-27 gi
- Th i gian bán th i 4-5 gi .
- 50% MTX g n v i protein huy t t ng.
- D ng tự do là d ng có ho t tính -> thu c nào gây tăng MTX tự do có th s gây đ c cho
mô (sulfonamides, salicylates, tetracycline, chloramphenicol, sulfonylurea, retinioids,
barbiturates, probenecid, phenytoin).
- Aspirin, NSAID có th làm thay đổi n ng đ MTX trong máu và sự bài ti t qua th n
- MTX vào t bào thông qua v n chuy n ch đ ng h n là khu ch tán.
MTX đ c chuy n hóa t i mô (bao g m c gan) thành d ng polyglutamate đóng vai trò
quan tr ng trong tác d ng gây đ c c a MTX và d ng nh nó t n t i trong mô kéo dài.
3. CH Đ NH
- FDA công nh n:
 V y n n n ng (+/- v y n n kh p)
 U sùi d ng n m (mycosis fungoides) (giai đo n ti n tri n)
- Những ch đ nh khác
 Viêm bì c
 Lupus đ da
 X c ng bì
 Pemphigus th ng
 Bóng n c d ng pemphigus
 Viêm nút quanh đ ng m ch
 B nh Behcet
 Viêm da m ho i th
 V y ph n d ng lichen và varioliformis acuta
 V y ph n đ nang lông
 Sarcoidosis
 Chàm th t ng n ng

 Chàm bàn tay m n
-V yn n
 V y n n m ng
 V y n n đ da toàn thân
 V y n n m (c p tính và khu trú)
 V y n n kh p
 V y n n lan t a mà không đáp ng v i các thu c đi u tr khác
 V y n n gây nh h ng kinh t và tinh th n c a b nh nhân
 V y n n ít đáp ng v i li u pháp quang h c, PUVA ho c retinoid
4. CH NG CH Đ NH
Tuy t đ i T ng đ i
- Ph nữ có thai - RL ch c năng th n (có th gi m li u)
- Cho con bú - B nh gan, r i lo n ch c năng gan
- B nh máu (có th gi m li u)
- Không tin t ng b nh nhân
- U ng nhi u r u
- Đái tháo đ ng và/ho c béo phì
- Nhi m trùng c p và/ho c nhi m trùng tái ho t
(lao)
- Nhi m HIV
- Đang có ý đ nh có con (c nam và nữ)
5. GI M LI U THEO CH C NĔNG TH N
N u là nữ x 0.85
Creatinine Clearance Đi u ch nh li u
60-80ml/phút Gi m 25% li u
50-60ml/phút Gi m 33% li u
10-50ml/phút Gi m 50-70% li u
< 10ml/phút Tránh dùng

6. T NG TÁC THU C
M c dù có r t nhi u thu c có th gây tăng đ c tính c a MTX, tuy nhiên có m t s
thu c c n ph i tránh, g n nh là ch ng ch đ nh dùng chung v i MTX, đó là aspirin,
NSAIDs, probenecid, TMP-SMZ.
Nhóm thu c gây t ng tác Ví d
Thuốc gây  nồng độ MTX trong máu (nguy cơ gây độc) – gắn cạnh tranh với
protein huyết tương
Kháng sinh Chloramphenicol
Doxycycline, minocycline, tetracycline
Ch ng co gi t Phenytoin
Ch ng tâm th n Phenothiazine
Thuốc gây  nồng độ MTX trong máu (nguy cơ gây độc) – gắn cạnh tranh với
protein huyết tương và giảm thải qua thận
Kháng sinh sulfonamides Sulfamethoxazole (g m c TMP-SMZ)
Thu c kháng viêm Salicylate
NSAID (g m c COX 2) NSAID gây gi m th i MTX qua th n
Thuốc gây  nồng độ MTX trong máu (hoặc trong tế bào) – những cơ chế khác
Kháng sinh Ciprofloxacin, penicillins
Kháng ti u c u Dipyridamole (tăng tích t MTX n i bào)
Khác Amiodarone (c ch không rõ), Probenecid (tăng
tích t MTX n i bào và c nh tranh v i MTX khi
th i qua th n)
MTX gây  nồng độ của những thuốc sau (nguy cơ gây độc)
Giãn ph qu n (nhóm xanthines) Theophilline
MTX gây  nồng độ của những thuốc sau ( tác dụng)
Thu c tim m ch (tăng co bóp) Digoxin
Tương tác dược động học – các thuốc ức chế các men khiến  nguy cơ độc máu
Dihydropteroate synthetase Dapsone, sulfunamides (c TMP-SMZ)
Dihydrofolate reductase Trimethoprim, trimetrexate ( c ch cùng men
v i MTX)
Tương tác dược động học – các thuốc gây  thêm nguy cơ độc máu

Kháng siêu vi Cidofovir, interferon, zidovudine
c ch mi n d ch Azathioprine
Những thu c cùng tác d ng Hoá li u pháp, clozapine, lamotrigine…
Tương tác dược động học – các thuốc gây  thêm nguy cơ độc gan
Li u pháp y khoa “thay th ” Black cohosh, kava
(“alternative”medical therapies)
Thói quen R u (quá nhi u)
Retinoids toàn thân Acitretin, bexarotene
Những tương tác quan trọng khác
Kháng sinh Aminoglycosides (tăng hi u qu kháng u c a
c ch mi n d ch MTX)
Alefacept, azathioprine, corticosteroids,
cyclosporine, efalizumab, leflunomide,
Bổ sung dinh d ng mycophenolate mofetil, sirolimus, tacrolimus
(tăng nguy c nhi m trùng c h i)
Folinic acid (leucovorin) dùng cùng lúc có th
gi m hi u qu c a MTX (acid folic không có tác
d ng này)
7. LI U DÙNG VÀ CÁCH S D NG
7.1. Li u dùng
- Li u đ c t bào: 100-250 mg/m2/tu n .
- Li u đi u hòa mi n d ch: 7.5-25 mg/tu n.
- Trong b nh da: th ng < 17.5-25 mg/tu n
- Li u tích luỹ c n đ c xem xét vì nó nh h ng đ n theo dõi đi u tr .
- D ng bào ch : viên 2,5mg; dung d ch 25mg/ml (r h n d ng viên)
- Li u duy nh t m i tu n ho c li u chia nh trong tu n (3 li u nh cách nhau 12 gi ).
Hi u qu ngang nhau nh ng li u chia nh giúp tăng kh năng dung n p và gi m khó ch u
đ ng tiêu hoá cho b nh nhân.
- Li u b t đ u kinh đi n 7.5-10 mg/tu n, tùy m c đ n ng, tổng tr ng, BMI
 Sau đó tăng lên 2.5-5mg/ 4-8 tu n cho đ n khi kh ng ch đ c b nh và không gây
đ c c th .

 Khi b nh ổn đ nh, gi m li u d n d n m i 2.5mg đ n khi giai đo n ho t đ ng b nh
ch tăng lên nh
- Chú ý: Test thu c tr c khi đi u tr : li u 2.5-5mg  1 tu n sau ki m tra công th c máu
và ch c năng gan n u ổn thì b t đ u đi u tr chính th c.
7.2. B sung Folate và acid Folinic
7.2.1. Folate
- Li u 1-5mg/ngày làm gi m tác d ng ph nh bu n nôn, nôn, viêm d dày, loét mi ng,
tăng men gan, c ch t y nh mà không nh h ng hi u qu tác d ng c a MTX.
- Viêm phổi, c ch t y trung bình-n ng: không c i thi n n u dùng thêm folate
- Tăng homocystein máu th ng g p khi dùng MTX và là y u t nguy c đ c l p c a
b nh m ch vành, gi m khi dùng thêm folate.
- Folate không c nh tranh v i MTX nên đ c a dùng.
- Folate có th che l p tri u ch ng c a thi u vitamin B12.
7.2.2. Acid folinic
- Cũng đ c dùng bổ sung nh ng không nên dùng cùng lúc v i MTX vì s làm gi m tác
d ng c a MTX.
- U ng 5mg m i 12 gi , 3 li u liên t c, b t đ u 12 gi sau li u c a tu n cu i cùng dùng
MTX
7.3. MTX trong đi u tr v y n n
- Đ n tr li u/ Ph i h p (t i ch , cyclosporin, quang tr li u, acitretin, tác nhân sinh h c)/
luân phiên (nh m tránh đ c tính tích lũy).
- Đi u tr t i ch có th làm gi m li u đi u tr c a MTX
- N u không đáp ng li u 20-25mg/tu n xem xét thay đổi thu c khác.
- M c tiêu đi u tr v y n n là đ n khi b nh m c đ nh .
- Hi u qu : 30-80% PASI 75-100.
- Th i gian b t đ u có đáp ng: 1-8 tu n.
- Tăng li u: 2.5mg/m i 2-4 tu n  đ t hi u qu (th ng kho ng 10-15mg/tu n).
- Khi b nh đ c ki m soát t t: đi u tr thêm 1-2 tháng.
- Gi m li u 2.5mg/m i 1-2 tu n  li u th p nh t có hi u qu .

8. TÁC D NG PH
Th ng g p Ít g p
Bu n nôn, nôn, viêm d Gi m ti u c u, gi m b ch c u, thi u máu, thi u máu b t
dày s n
M t m i, s t, bu n ng Đ c gan, đ c th n
Tiêu ch y Suy gi m mi n d ch, nhi m trùng
Nổi ban, mày đay B nh lí não b ch c u (leukoencephalopathy), đ ng kinh,
R ng tóc, nh y c m ánh đ c th n kinh, b nh lí tuỷ do tiêm tuỷ s ng
sáng X phổi, viêm phổi
HC Steaven-Johnson, viêm da tróc v y, h ng ban đa
d ng, ho i t th ng bì đ c tính (TEN), radiation recall
reaction.
8.1. D dày-ru t
- Bu n nôn, nôn th ng g p n u s d ng đ ng u ng và có liên quan li u.
- Bổ sung 1-5mg/ngày folate giúp gi m tri u ch ng mà không gây gi m tác d ng c a
MTX.
8.2. Gan
- X gan là m i lo chính. T n su t MTX sinh x gan thay đổi t 0-25%
- MTX gây đ c gan, gây tăng men gan m t s tr ng h p.
- MTX gây x gan mà không tăng men gan cũng đã đ c ghi nh n.
- Gi m li u ho c dùng cách quãng n u men gan tăng 2-3 l n bình th ng (đ c xét
nghi m ít nh t 5-6 ngày sau li u dùng cu i cùng)
- Sinh thi t gan là tiêu chu n vàng xác đ nh x gan. Vi c sinh thi t h u nh không có
nguy c , xu t huy t nh (1/1000 ca), t vong (1/10000 ca)
- Xét nghi m không xâm l n cho x gan c n làm:
 Siêu âm: n u ch làm đ n đ c d cho k t qu sai l ch
 Các ph ng pháp khác (radionuclide scan, aminopyrine breath test, th nghi n
huy t thanh amino terminus c a collagen peptide type III…)
8.3. Máu
- Gây c ch t y c p tính: gi m b ch c u h t, gi m ti u c u, thi u máu
- Y u t nguy c : tuổi cao, ch c năng th n kém, đang dùng kèm theo các thu c gây tăng
đ c tính khác
- Li u dùng hàng tu n đã tr thành li u pháp chu n. Các t bào nh y c m v i MTX
n ng đ cao m i ngày, nh t là các t bào phân chia m nh nh t bào t o máu. Do đó, n u
dùng hàng ngày, nguy c gi m 3 dòng là r t cao.
- Ng ng đi u tr khi b ch c u < 3500 t bào/mm3 ho c ti u c u < 100 000 t bào/mm3.
Có th đi u tr ti p sau 2-3 tu n.
Nh ng y u t nguy c th ng g p gây gi m 3 dòng máu khi dùng MTX
T ng tác thu c Có th x y ra b t kì lúc nào, đ c bi t dùng chung
NSAIDs và TMP-SMZ
B nh th n Ngay c khi tăng nh creatinine kho ng 1.5-2 cũng
là nguy c cao
Ng i già Những ng i già > 65-70 tuổi th ng b do ch c
năng th n suy gi m
Không bổ sung folate Trong nghiên c u, gi m 3 dòng máu không bao gi
xu t hi n n u có bổ sung folate
Nh ng y u t nguy c ít g p gây gi m 3 dòng máu khi dùng MTX
Li u dùng MTX hàng ngày Dùng hàng ngày có nguy c cao gi m 3 dòng máu
4-6 tu n đ u đi u tr N u không do t ng tác thu c và b nh n ng đi kèm,
h u h t đ u x y ra s m sau đi u tr
Albumin < 3 g/dL Gi m albumin gây gi m g n k t MTX khi n MTX
tự do tăng cao -> tăng nguy c gây đ c
B nh n ng Nhi m trùng, ph u thu t l n, xu t huy t
8.4. Da và niêm m c
- L u ý: loét mi ng, viêm d dày.
- Loét da th ng c ng chân, có th là d u hi u báo tr c c a tình tr ng c ch t y.
- C n làm xét nghi m và gi m li u ho c ng ng thu c khi có tổn th ng loét da niêm ho c
loét da ti n tri n.
- MTX cũng có th gây ra hi n t ng “recall reaction” vùng tr c đó chi u x hay
b ng n ng.
- R ng tóc nh cũng đ c ghi nh n.
- Các bi u hi n khác: h ng ban long bàn tay-lòng bàn chân, ho i t th ng bì, viêm
m ch.

8.5. Sinh ung
- Li u th p MTX không có nguy c gây ung th .
- M t nghiên c u cho th y có sự gia tăng nh b nh lymphoma những b nh nhân b v y
n nt iV ng qu c Anh nh ng vi c liên quan đ n s d ng MTX ch a đ c ch ng minh
rõ ràng
8.6. Đ t bi n và sinh quái thai
- MTX là ch ng ch đ nh tuy t đ i ph nữ có thai và cho con bú.
- Mu n có con: nam ph i đ i 3 tháng sau ng ng thu c và nữ sau 1 chu kì kinh nguy t.
- C n dùng các ph ng pháp ng a thai an toàn khi đang dùng MTX
8.7. Ph i
- Viêm phổi c p và x phổi đã đ c báo cáo những tr ng h p v y n n, m c dù những
tác d ng ph này th ng th y các b nh nhân viêm kh p d ng th p h n.
- X-quang ngực và đo ch c năng phổi không giúp ích cho vi c phát hi n cũng nh ngăn
ng a đ c x phổi.
- X-quang ngực c n đ c làm những b nh nhân có tri u ch ng viêm phổi.
- C n ng ng thu c khi phát hi n có bi n ch ng.
8.8. Nhi m trùng c h i
- Những nhi m trùng c h i (viêm phổi do pneumocystis, nhi m cryptococcus, nhi m
histoplasmos) đã đ c ghi nh n c những ng i bình th ng dùng li u th p MTX.
Những b nh nhân này đang dùng kèm thêm 1 lo i thu c c ch mi n d ch khác, th ng
là prednisone.
8.9. S c ph n v
- S c ph n v v i li u th p MTX đ c báo cáo
9. QUÁ LI U
- Quá li u MTX th ng gây tổn th ng th n, r t ít x y ra, ngo i tr b nh nhân có ch c
năng th n b t th ng, s d ng không đúng, ho c đang dùng kèm theo 1 ch t đ i kháng
folate th phát ví d nh TMP-SMZ.
- Bi u hi n: tổn th ng da niêm, gi m 3 dòng,  men gan.
- Quá li u có th chữa hoàn toàn khi s d ng acid folinic (leucovorin). Acid folinic đ c
chuy n hoá in vivo thành tetrahydrofolate khi thi u men dihydrofolate reductase, d n đ n
sự bổ sung các ti n ch t c a DNA và RNA.
- Acid folinic nên đ c cho s m trong vòng 24-36 gi đ u sau quá li u.
- Li u kh i đ u 10mg/m2 đ c dùng ngay, không đ i k t qu xét nghi m, sau đó ti p t c
li u nh trên m i 6 gi cho đ n khi n ng đ MTX trong máu d i 10-8M ho c dùng li u
15-25mg/6 gi x 6-10 li u
Đánh giá ban đ u Theo dõi
- H i b nh s và khám LS c n th n - Công th c máu:
- Phát hi n những b nh nhân c đ a  M i 2-4 tu n trong vài tháng đ u
đ c bi t, y u t nguy c  Tăng lên m i 1-3 tháng n u b nh nhân ổn
- Tìm các t ng tác thu c (aspirin,  Ki m tra m i 5-6 ngày n u có b t th ng
NSAIDs, TMP-SMZ…)  L p l i 1 tu n sau tăng li u
- Xét nghi m: - Ch c năng gan:
 Công th c máu  M i tháng trong 6 tháng đ u (có th ng n
 Ch c năng gan (AST, ALT, h n n u b nh nhân có nguy c ) m i 1-3
alkaline phosphatase, albumin tháng.
máu)  Thực hi n trong vòng 5-6 ngày sau thay đổi
 HT ch n đoán viêm gan A,B,C li u nh m tránh l m l n.
 Ch c năng th n (ure,creatinine)  L p l i sau m i l n tăng li u
 T m soát HIV (n u nghi ng ) - Ch c năng th n: m i 2-3 tháng ho c khi có thay
 Ch p X quang phổi (n u c n) đổi ch c năng th n
 Th thai (n u c n) - Sinh thi t gan:
B nh nhân nguy c th p
 Không c n sinh thi t gan ban đ u.
 Theo dõi ch c năng gan:
 Men gan <2x bình th ng  làm l i sau
2–4 tu n.
 Men gan  2–3x bình th ng  theo dõi sát,
làm l i sau 2–4 tu n, gi m li u n u c n.
 Men gan  kéo dài > 12 tháng ho c or 
albumin máu v i dinh d ng t t  sinh
thi t gan.
 Sinh thi t gan sau li u tích lũy đ t 3.5–
4.0gđổi thu c khác HO C ti p t c theo
dõi mà không sinh thi t gan.

B nh nhân nguy c cao
• Đổi thu c khác.
• Sinh thi t gan sau 2-6 tháng s d ng n u
c n ti p t c đi u tr .
• Sinh thi t gan l i sau m i li u tích lũy: 1.0–
1.5 g.
Y u t nguy c gây đ c gan
 Nghi n r u
 B t th ng ch c năng gan kéo dài
 Ti n s b nh gan (bao g m VGSV B,C)
 Ti n s gia đình b nh gan di truy n
 Đái tháo đ ng
 Béo phì
 Tăng lipid máu
 Ti n s ph i nhi m các tác nhân gây đ c
gan
 Thi u folate
D u hi u sinh thi t gan khi s d ng MTX
Đ D u hi u mô h c Khuy n cáo
I Bình th ng; thâm nhi m m (nh ), viêm vùng c a Ti p t c MTX

(nh )
II Thâm nhi m m (TB-n ng), viêm vùng c a (TB- Ti p t c MTX

n ng)
IIIA X hóa (nh ) Ti p t c MTX; sinh thi t

l i sau 6 tháng
IIIB X hóa (TB-n ng) Ng ng MTX
IV X gan th t sự Ng ng MTX

TÀI LI U THAM KH O
2. Jeffrey P. Callen, Carol L Kulp-Shorten (2013), “Methotrexate”, Comprehensive
dermatologic drug therapy, chapter 13, pp.169-180.
3. Richard Woolf, Catherine Smith (2015), “Methotrexate”, Handbook of systemic
drug treatment in dermatology, pp. 200-208.

MYCOPHENOLATE MOFETIL
1. C CH TÁC D NG
c ch ch n l c men Inosine monophosphate dehydrogenase (IMPDH)  c ch
tổng h p nhân nucleotide c a Guanosine  c ch tổng h p lympho B và T.
c ch sự di chuy n c a b ch c u vào vùng viêm do làm gi m sự k t dính c a các t
bào lympho và b ch c u đ n nhân v i t bào n i mô
2. D C LÍ
Mycophenolate mofetil (MMF) là d ng tái c u trúc c a MPA (mycophenolic acid)-
s n ph m c a Penicillum, nh ng sinh kh d ng cao
3. CH Đ NH
- Ch a đ c FDA công nh n trong đi u tr b nh da do thi u các nghiên c u lâm sàng
ng u nhiên l n
- Th ng dùng trong
 B nh s n v y: v y n n, lichen ph ng, lichen planopilaris
 B nh lý bóng n c tự mi n: Bóng n c d ng pemphigus, pemphigoid s o, ly
th ng bì bóng n c m c ph i, pemphigus c n tân sinh, pemphigus bã, pemphigus
thông th ng
 Viêm da: Viêm da ánh sáng, viêm da c đ a, chàm d ng tổ đĩa, viêm da m ho i
th
 B nh lý th i ghép c p ho c m n
 B nh lý mô liên k t: Viêm bì c , lupus đ , x c ng bì, viêm m ch (H i ch ng
Churge Strauss, viêm m ch mày đay d ng gi m bổ th , microscopic polyangiitis, u
h t Wegner)
 Khác: B nh Crohn, h ng ban đa d ng, h ng ban nút, phong, sarcoidosis, viêm mô
m d ng n t tự phát tái phát (relapsing idiopathic nodular panniculitis)

4. CH NG CH Đ NH
4.1. Tuy t đ i
- Khi b nh nhân nh y c m v i b t kì thành ph n nào c a thu c
- Đ i v i ph nữ mang thai
 Phân lo i c a FDA: nhóm D
 Đ i v i ph nữ mang thai:
o Tăng nguy c s y thai trong tam cá nguy t đ u
o Tăng nguy c b d t t b m sinh m t (s t môi, h hàm ch), d t t ng tai
ngoài, d d ng chi, thực qu n, tim, th n.
- Ph nữ trong đ tuổi sinh đ c n đ c t v n và làm xét nghi m th thai (-) 1 tu n tr c
khi dùng thu c và l p l i m i 1-2 tu n khi đang đi u tr
- S d ng 2 bi n pháp tránh thai tr c, trong và 6 tu n sau khi ng ng đi u tr (MMF làm
gi m tác d ng c a thu c ng a thai).
4.2. T ng đ i
- Cho con bú
- Đang cho con bú: bài ti t vào sữa c a chu t, ch a có b ng ch ng cho th y MMF đ c
bài ti t vào sữa m
- Cân nh c giữa l i ích c a m và tác h i có th x y ra trên tr bú sữa m đang đi u tr
MMF
- Loét d dày
- Các b nh lý gan th n, tim phổi
- Đang s d ng azthioprine, cholestyramine
- V y n n kh p
- V y n n không ổn đ nh, v y n n bùng phát.
5. T NG TÁC THU C
- Acyclovir và gancyclovir có tính c nh tranh v i các ch t chuy n hóa c a MMF ng
th n  s d ng chung làm tăng n ng đ c a c 2 nhóm thu c
- C MMF và azathioprine đ u có kh năng gây c ch t y  không s d ng đ ng th i

Thu c làm gi m n ng đ Thu c làm tĕng n ng đ Nh ng thu c tĕng n ng
MMF trong huy t thanh MMF trong huy t đ trong huy t thanh
thanh khi dùng chung v i
MMF
Rifampin Salicylates Nevirapine
Fluoroquinolones Furosemide Levonorgestrel
Metronidazole Probenacide Ancyclovir
Glucocorticoids Ancyclovir Gancyclovir
Cyclosporin Gancyclovir
Cholestryramine
Antacids
Sevelamer
Calcium polycarbophil
S t
6. QUÁ LI U
- Các báo cáo v tình tr ng quá li u ng i còn r t h n ch
- Li u cao nh t đ c s d ng cho b nh nhân ghép th n là 4g/ngày, ghép gan và tim là 4-
5g/ngày
- li u 4-5g/ngày, có t l cao h n không dung n p đ ng tiêu hóa và huy t h c b t
th ng (ch y u gi m b ch c u đa nhân) so v i li u ≤ 3g/ngày và ch a có tr ng h p t
vong nào đ c báo cáo.
- MPA và MPAG th ng không đ c lo i b b ng ch y th n nhân t o  Quá li u: tăng
bài ti t thu c b ng cholestyramin
7. TÁC D NG PH
- Tiêu hóa: t l tăng li u > 2g/ngày
 Th ng g p: Bu n nôn, nôn ói, tiêu ch y
 Hi m g p: Viêm đ i tràng, xu t huy t tá tràng, xu t huy t trực tràng, viêm t y
xu t huy t
 Gi m tác d ng ph này b ng cách chia nh li u 3-4 l n/ngày, dùng chung v i th c
ăn

- Huy t h c: th ng x y ra s m và có liên quan đ n li u. Gi m b ch c u, ti u c u, thi u
máu, huy t kh i tĩnh m ch sâu
- Mi n d ch:
 Nhi m trùng huy t (th ng do cytomegalovirus)
 Herpes simplex virus, herpes zoster
 Candida
 Tích cực: h n ch tái phát viêm gan C trên b nh nhân ghép gan
- Ung th :
 Lymphoma và b nh lympho
 Non- melanoma skin carcinome
- Th n - Ti t ni u:
 Nhi m trùng ti u
 Ti u máu
 Ho i t ng th n
- Chuy n hóa:
 Phù
 Tăng đ ng huy t
 Tăng Phosphate máu
 Tăng ho c gi m kali máu
- Hô h p:
 Nhi m trùng đ ng hô h p
 Ho
 Khó th
- Da: M n tr ng cá; phát ban do thu c; tổ đ a; v y n n do thu c
-C -X ng – Kh p: b nh c do thu c
- Gan: nhi m đ c gan
8. LI U DÙNG
- B nh qua trung gian TB T gây đ c: 25-35mg/kg
- B nh qua trung gian kháng th : 35-55mg/kg
- Khuy n cáo: 1- 2g/ ngày chia 2 l n
- Sau 1 tháng không đáp ng: tăng lên 3g/ ngày

- B nh nhân suy th n có GFR ≤ 25 ml/phút: li u ≤ 1g/ ngày
9. ĐÁNH GIÁ TR C ĐI U TR VÀ THEO DÕI TRONG ĐI U TR
-H i b nh s và khám lâm sàng -Công th c máu, ti u c u, TPTNT
c n th n. m i tu n trong 1 tháng đ u m i 2
-Xét nghi m: tu n trong 2 tháng sau  m i tháng
+Công th c máu, ti u c u trong năm đ u tiên.
+Hóa sinh máu Gi m ho c ng ng thu c khi
+Ch c năng gan BC<3500 – 4000/mm3
-Ch c năng gan: m i tháng m i
3 tháng
TÀI LI U THAM KH O
1. Courtney R.Schadt, Jeffrey P.Zwerner (2013), “Mycophenolate mofetil and
mycophenolic acid”, Comprehensive dermatologic drug therapy, chapter 15,
pp.190-197
3. Joey L.Chang, Jane Setterfield (2015), “Mycophenolate mofetil”, Handbook of
systemic drug treatment in dermatology, pp. 209-214.

ADALIMUMAB
1. C CH TÁC Đ NG
Adalimumab là kháng th đ n dòng immunoglobulin G1 (IgG) c a ng i tái tổ h p
v i TNF-α. Adalimumab g n k t đ c hi u v i TNF và làm m t tác d ng sinh h c c a
TNF b ng cách phong b t ng tác c a TNF v i các receptor TNF p55 và p75.
Adalimumab có th ly gi i các t bào có TNF trên b m t.
Adalimumab đi u ch nh các đáp ng sinh h c đ c t o ra hay đ c đi u hoà b i
TNF, bao g m các thay đổi v n ng đ c a các phân t g n k t ch u trách nhi m cho sự
di chuy n c a b ch c u (ELAM-1, VCAM-1 và ICAM-1 v i IC50 là 0,1-0,2 nM)
2. TÍNH CH T D C LÝ
- Th i gian đ đ t đ n n ng đ đ nh: 131 gi
- Sinh kh d ng 64%.
- Th i gian bán h y kho ng 14 ngày
- N ng đ adalimumab trong huy t thanh không b nh h ng b i gi i tính ho c tr ng
l ng c th .
- Chuy n hóa do sự ly gi i protein
3. CH Đ NH
FDA ch p thu n:
+ V y n n kh p
Các ch đ nh khác trong da li u:
+ V y n n m ng v a và n ng
+ Viêm mi ng do áp-t
+ Ho i th sinh m
+ M nm d i l p s ng
+ Viêm m ch (ANCA liên quan đ n viêm m ch h th ng)
+ U h t vòng lan t a
+ Sarcoidosis
+ B nh mô liên k t tự mi n ( polychondritis tái phát)
+ H i ch ng SAPHO
+ V y ph n đ nang lông

Các ch đ nh khác:
+ Viêm kh p d ng th p
+ Viêm đa kh p tự phát tuổi v thành niên
+ Viêm c t s ng dính kh p
+ B nh Crohn
T i b nh vi n Da Li u, ch đ nh dùng thu c khi b nh nhân th a các tiêu chí sau:
+ T 18 tuổi tr lên.
+ V y n n m ng t trung bình đ n n ng (PASI > 10 ho c BSA >10 ho c DQLI >10)
không đáp ng ho c ch ng ch đ nh, ho c b t dung n p v i tr li u toàn thân khác
bao g m cyclosporin, methotrexate hay PUVA.
+ Viêm kh p v y n n th ho t đ ng, ti n tri n không đáp ng v i m t ho c nhi u
thu c ch ng th p kh p làm gi m tri u ch ng (DMARDS) (Disease modifying anti
rheumatic drugs: methotrexate, hydroxychloroquine, sulfasalazine, vàng,
minocycline, azathioprine, cyclosporine, leflunomide…).
+ Ho c v y n n nh h ng nhi u đ n ch t l ng cu c s ng c a b nh nhân.
4. CH NG CH Đ NH
4.1. Tuy t đ i
- B nh nhân m n c m v i adalimumab hay b t kỳ thành ph n nào c a thu c.
- Đang s d ng anakinra (đ i v n th th IL-1)
- Có tình tr ng nhi m trùng đang ho t đ ng (b nh lao th ho t đ ng, nhi m trùng huy t,
nhi m trùng c h i)
- Nhi m trùng mãn tính ho c khu trú.
- Suy tim m c đ v a đ n n ng (phân lo i NYHA đ III-IV)
- Ph nữ có thai ho c cho con bú.
4.2. T ng đ i
Ti n căn gia đình b b nh thoái hóa bao myelin (bao g m b nh đa x c ng)
5. PH N MANG THAI VÀ CHO CON BÚ
- Nhóm B thai kỳ. Tuy nhiên, do ít dữ ki n nghiên c u trên đ i t ng này, nên h n ch
trên nhóm đ i t ng này.
- Ti t qua sữa v i n ng đ r t th p

6. T NG TÁC THU C
- Methotrexate có th gi m đ thanh th i c a adalimumab 44% khi dùng ph i h p nh ng
không gi m tác d ng c a thu c.
- Không đ c ch đ nh ph i h p adalimumab và anakinra ho c etanercept (tăng nguy c
nhi m trùng).
- Không dùng vaccine s ng khi đang s d ng adalimumab
- Không s d ng vacxin s ng cho tr nh trong th i gian 5 tháng k t l n cu i tiêm
adalimumab cho bà m trong th i kỳ mang thai.
7. TÁC D NG PH
7.1. Nhi m trùng
- Tăng nguy c nhi m trùng, nhi m trùng n ng (viêm phổi, viêm th n-b th n, viêm kh p
nhi m khu n huy t, nhi m trùng máu) nhi m trùng c h i (lao, b nh n m nh
histoplasmosis, coccidioidomycosis, blastomycosis, nhi m listeria, pneumocystis)
- Nhi m lao (lao tái phát và lao nguyên phát) bao g m lao phổi và lao ngoài phổi.
7.2. Tái nhi m viêm gan B
- Viêm gan B tái phát có th x y ra b nh nhân mang virus viêm gan B mãn tính
- B nh nhân mang HBV n u c n ph i đi u tr adalimumab nên đ c theo dõi ch t ch các
d u hi u và tri u ch ng nhi m HBV th ho t đ ng trong khi đi u tr và m t vài tháng sau
đ t đi u tr .
7.3. Tác đ ng th n kinh
M t s ít tr ng h p, các ch t đ i kháng TNF bao g m c adalimumab có liên quan đ n
sự kh i phát ho c làm tr m tr ng h n các tri u ch ng lâm sàng và / ho c các bi u hi n
trên X-quang c a b nh tiêu h y myelin, bao g m b nh x c ng r i rác, viêm th n kinh th
giác và tiêu h y myelin th n kinh ngo i biên, k c h i ch ng Guillain-Barre.
7.4. Ph n ng d ng
- Hi m g p các ph n ng d ng.
7.5. R i lo n tĕng sinh mô b ch huy t và r i lo n ác tính
- Nghiên c u có ki m ch ng c a các th nghi m lâm sàng v các ch t c ch TNF, các
tr ng h p ác tính, k c u t bào lympho nhóm b nh xu t hi n nhi u h n so v i nhóm
ch ng m c dù hi m x y ra.

7.6. Ph n ng huy t h c
- R t ít tr ng h p nh h ng h th ng huy t h c, bao g m ch ng gi m t bào máu (nh
gi m ti u c u, gi m b ch c u gi m, h ng c u) và thi u máu không tái t o khi s d ng các
ch t c ch TNF.
7.7. Suy tim sung huy t
M t s báo cáo cho th y b nh lý suy tim sung huy t n ng h n và t vong do suy tim
sung huy t gia tăng khi s d ng adalimumab.
7.8. B nh lý t mi n
Đi u tr b ng adalimumab có th t o kháng th tự mi n tuy nhiên ch a xác đ nh đ c
tác đ ng lâu dài c a thu c lên sự phát tri n các b nh tự mi n.
B ng M t s tác d ng b t l i th ng g p
H th ng c quan Tác d ng b t l i
Nhi m trùng và nhi m ký Nhi m trùng hô h p
sinh trùng Nhi m trùng toàn thân
Nhi m trùng đ ng ru t, nhi m trùng da và mô m m, tai,
mi ng, sinh d c, đ ng ti u, kh p.
U lành tính, b nh ác tính Ung th da (BCC, SCC), u lành tính
Huy t h c Gi m b ch c u, thi u máu, gi m ti u c u
R i lo n h th ng mi n d ch Tăng nh y c m, d ng (k c d ng theo mùa)
R i lo n dinh d ng và Tăng lipid
chuy n hóa Gi m kali huy t, tăng acid uric, natri huy t b t th ng gi m
canxi huy t, tăng đ ng huy t, gi m photphat huy t, m t
n c
R i lo n tâm th n Thay đổi tâm lý (k c tr m c m), lo âu, m t ng
R i lo n h th ng th n kinh Đau đ u
D c m, đau n a đ u (migraine), chèn ép r th n kinh
R i lo n th giác Suy gi m th lực, viêm k t m c, viêm mi m t, s ng m t
R i lo n thính giác Chóng m t
R i lo n tim m ch Nh p tim nhanh
R i lo n m ch máu Cao huy t áp, ch ng đ b ng m t, t t huy t áp
Hô h p Hen, khó th , ho

Tiêu hóa Đau b ng, bu n nôn, nôn
Xu t huy t tiêu hóa, r i lo n tiêu hóa, trào ng c d dày thực
qu n, h i ch ng Sicca
Tăng men gan
Da và mô d i da Bùng phát hay kh i phát m i b nh v y n n (bao g m v y n n
m n m ), ng a, mày đay, thâm tím (k c xu t huy t), viêm
da (k c eczema), gãy móng, tăng ti t m hôi, r ng tóc
C x ng, mô liên k t Đau c x ng, co c
Th n và đ ng ti t ni u Suy th n, ti u máu
Các r i lo n chung và tình Ph n ng t i ch tiêm (ban đ t i v trí tiêm)
tr ng t i v trí tiêm Đau ngực, phù n , s t
8. LI U S D NG
8.1. B nh v y n n
- Li u đ u tiên 80 mg adalimumab tiêm d i da, li u ti p theo là 40 mg cách li u đ u tiên
1 tu n, hai tu n m t l n b t đ u sau li u đ u tiên m t tu n.
- Ti p t c đi u tr quá 16 tu n nên đ c cân nh c kỹ b nh nhân không đáp ng trong
kho ng th i gian này.
8.2. Viêm kh p v y n n và viêm c t s ng dính kh p
- 40 mg adalimumab li u duy nh t tiêm d i da hai tu n m t l n.
L uý
- Không c n đi u ch nh li u cho ng i cao tuổi.
- Suy gi m ch c năng gan và / ho c suy gi m ch c năng th n: ch a đ c nghiên c u.
9.1. Tr c đi u tr
- Khai thác ti n s b nh (ph i nhi m lao, nhi m đ c gan, ung th , b nh máu, b nh th n
kinh, đái tháo đ ng, ti n s s d ng thu c, đ c bi t là các thu c sinh h c khác, tiêm
vaccine g n đây, suy tim sung huy t, nhi m trùng n ng, có thai, cho con bú, d ng cao
su, latex…)
- Ch đ nh làm các xét nghi m sàng l c:
+ Các xét nghi m quy t đ nh đi u tr :

o Công th c máu. Công th c máu b t th ng: tăng ho c gi m có ý nghĩa các
dòng t bào máu
o Ch c năng gan. N u vàng da và/ho c men gan ALT, AST cao g p 5 l n
gi i h n trên c a bình th ng, có tri u ch ng ho c d u hi u c a r i lo n
ch c năng gan.
o T m soát viêm gan siêu vi B, C: B nh nhân c n đ c xác đ nh có nhi m
HBV hay không tr c khi b t đ u dùng adalimumab. V i những b nh
nhân có k t qu xét nghi m d ng tính nhi m HBV, HCV c n đ ct
v n đi u tr viêm gan B, C b i các bác sĩ chuyên khoa.
o T m soát lao: đánh giá v nhi m lao, th ho t đ ng và th không ho t đ ng
(ti m n). Đánh giá ti n s và các xét nghi m sàng l c: X quang phổi, Test
Quantiferon TB Gold ho c IGRA
+ Các xét nghi m phát hi n b nh n n có s n, cân nh c đi u tr :
o Đ ng huy t, Bilan Lipid
o Ch c năng th n.
o ECG
o Th thai/n c ti u ho c th thai/huy t thanh (b nh nhân nữ)
o Tổng phân tích n c ti u
9.2. Trong và sau đi u tr
- Đánh giá hi u qu dựa trên tri u ch ng lâm sàng, s d ng thang đi m PASI, tự đánh giá
c a b nh nhân.
- Th i gian đ đánh giá hi u qu đi u tr có th là 3-6 tháng
- Luôn theo dõi d u hi u nhi m trùng/ nhi m lao: s t, n l nh, ho, đau c , khó th , gi m
cân, r i lo n đi ti u… Trong tr ng h p nhi m khu n n ng hay tr c khi ph u thu t có
th t m ng ng s d ng thu c.
- T m soát lao l i sau 12 tháng
- Công th c máu, ch c năng gan, th n: m i 6 tháng ho c khi nghi ng có b t th ng.
M i 6-12 tháng sau đi u tr .
TÀI LI U THAM KH O
1. Chew AL, Bennett A, Smith CH, et al (2004), “Successful treatment of severe
psoriasis and psoriatic arthritis with adalimumab”, Br J Dermatol, (151), pp.492–4

2. Den Broeder A, van de Putte L, Rau R, et al, “A singledose, placebo controlled
study of the fully human antitumor necrosis factor-alpha antibody adalimumab
(D2E7)in patients with rheumatoid arthritis”. J Rheumatol, 2002;29:2288–98
3. Mease PJ (2002), “Tumor necrosis factor (TNF) in psoriatic arthritis:
pathophysiology and treatment with TNF inhibitors”, Ann Rheum Dis; (61)
pp.298–304
4. Mease PJ, Gladman DD, Ritchlin CT, et al (2005), “Adalimumab for the treatment
of patients with moderately to severely active psoriatic arthritis: results of a
double-blind, randomized, placebo-controlled”, Arthritis Rheum, (52), pp.3279–
89.
5. Jerome Z. Litt (2013), “Adalimumab”, Litt’s drug eruptions and reactions
manual, 19th,
6. Sladden MJ, Mortimer NJ, Hutchinson PE (2005), “Extensive plaque psoriasis
successfully treated with adalimumab (Humira)”, Br J Dermatol , (152), pp.1091–
2
7. Stephanie Mehlis, Kenneth B Gordon (2013), “Tumor necrosis factor (TNF)
inhibitors”. Comprehensive Dermatologic Drug Therapy, 3ed, pp 307 – 318

INFLIXIMAB
1. C CH TÁC Đ NG
TNF-α kích ho t sự tăng tr ng t bào keratinocyte, phóng thích ra các cytokine ti n
viêm, trong đó có cytokine quan tr ng là CCL20. TNF-α cũng trực ti p phóng thích các
neutrophil, đi u hòa IL-22R trên t bào th ng bì, thông qua STAT 1/3, phóng thích các
cytokine viêm quan tr ng. TNF- α phóng thích CD11 DC, t o ra IL-20 và IL-23, kích
ho t TH17, TH17 thông qua IL-17 kích ho t tr l i TNF-α. Chính vì v y, TNF-α đóng
vai trò h t s c quan tr ng trong c ch b nh sinh v y n n.
Infliximab là kháng th đ n dòng immunoglobulin G1 (IgG) c a chimeric (25% chu t
và 75% ng i) đ c hi u cho TNF-α. Infliximab trung hòa v i TNF-α và block TNF α g n
k t màng t bào.
- Infliximab có tr ng l ng phân t 150kD.
- N ng đ trong huy t thanh có liên quan trực ti p đ n vi c s d ng thu c, không t ng
quan v i tuổi tác.
- Th i gian bán h y kho ng7 ngày nhóm s d ng 5mg / kg,9 ngày trong nhóm
10mg/kg
3. CH Đ NH
FDA ch p thu n:
+ V y n n kh p
+ V y n n m ng
Các ch đ nh khác trong da li u:
+ B nh Behcet
+ Ho i th sinh m
+ Viêm m ch h th ng
+ U h t vòng lan t a
+ Sarcoidosis
+ Pemphigoid s o
+ B nh mô liên k t tự mi n (Viêm bì c , viêm đa c , polychondritis tái phát, x
c ng bì, lupus đ h th ng)
+ B nh th i ghép

+ TEN
+ Viêm tuy n m hôi sinh m
+ Multicentric reticulohistiocytosis
+ V y ph n đ nang lông
+ B nh Reiter
+ H i ch ng SAPHO
Các ch đ nh khác:
+ Viêm kh p d ng th p
+ Viêm c t s ng dính kh p
+ Viêm loét đ i tràng
+ B nh Cronh
+ V y n n m ng t trung bình đ n n ng (PASI > 10 ho c BSA >10 ho c DQLI >10)
không đáp ng ho c ch ng ch đ nh, ho c b t dung n p v i tr li u toàn thân khác
bao g m cyclosporin, methotrexate hay PUVA.
+ Viêm kh p v y n n th ho t đ ng, ti n tri n không đáp ng v i m t ho c nhi u
thu c ch ng th p kh p làm gi m tri u ch ng (DMARDS) (Disease modifying anti
rheumatic drugs: methotrexate, hydroxychloroquine, sulfasalazine, vàng,
minocycline, azathioprine, cyclosporine, leflunomide…).
4. CH NG CH Đ NH
4.1. Tuy t đ i
- Infliximab không đ c dùng cho b nh nhân có ti n s quá m n c m v i b t c thành
ph n protein c a chu t hay các thành ph n khác c a thu c
- Đang s d ng anakinra (đ i v n th th IL-1)
- Có tình tr ng nhi m trùng đang ho t đ ng (b nh lao th ho t đ ng, nhi m trùng huy t,
nhi m trùng c h i)
- Nhi m trùng mãn tính ho c khu trú.
4.2. T ng đ i
- Suy tim sung huy t (li u ≤ 5mg/kg dùng đ c)
- Ti n căn gia đình b b nh thoái hóa bao myelin (bao g m b nh đa x c ng)
- Infliximab cũng gi ng các kháng th IgG khác, qua đ c nhau thai. Do đó, những đ a
tr do những ng im đ c đi u tr b ng infliximab trong quá trình mang thai có th
tăng nguy c nhi m trùng, c n th n tr ng khi s d ng v c-xin s ng những tr này.
- Không ti t qua sữa m .
6. T NG TÁC THU C
- Infliximab không t ng tác v i các thu c corticosteroids, kháng sinh (metronidazole,
ciprofloxacin), aminosalicylates, kháng siêu vi, 6-mercaptopurine và azathioprine.
- Không đ c ch đ nh ph i h p infliximab và anakinra ho c abatacept (tăng nguy c
nhi m trùng).
- Không dùng vaccine s ng khi đang s d ng infliximab
7. TÁC D NG PH
7.1. Nhi m trùng
- Tăng nguy c nhi m vi khu n (nhi m trùng huy t và viêm phổi), mycobacteria (b nh
lao bi u hi n lâm sàng lan t a ho c ngoài phổi), n m xâm l n, virus, và các nhi m trùng
c h i.
7.2. Ph n ng tiêm truy n
- Các tri u ch ng th ng g p đau đ u, đ m t, bu n nôn, khó th .
- Có m t s ph n ng quá m n khác bao g m nổi mày đay, co th t ph qu n. Hi m khi có
phù thanh qu n, phù n h ng, h huy t áp
7.3. Đ c gan
Có th có tình tr ng suy gan c p, vàng da t c m t, b nh gan tự mi n, tăng men gan.
7.4. Suy tim sung huy t
Nên s d ng th n tr ng b nh nhân suy tim. Không dùng li u >5mg/kg b nh nhân
suy tim sung huy t trung bình đ n n ng (NYHA đ III và IV)
7.5. B nh lý t mi n
Đi u tr b ng infliximab có th d n đ n sự hình thành tự kháng th và hi m khi phát
tri n m t h i ch ng gi ng b nh lupus.
7.6. Ung th
U lympho: hi m x y ra
B ng Tóm t t m t s tác d ng ph trong các th nghi m lâm sàng
Da và ph n ph Phát ban, ng a, nổi mày đay, tăng ti t m hôi, khô da, viêm
da do n m/n m móng, chàm/tăng ti t bã nh n, r ng tóc
H th n kinh trung Nh c đ u, chóng m t/choáng váng

ng và ngo i biên
Tiêu hóa Bu n nôn, tiêu ch y, đau b ng, khó tiêu, t c ru t, nôn, táo bón
Hô h p Nhi m trùng đ ng hô h p trên, d i (viêm phổi), khó th ,

viêm xoang, viêm màng phổi, phù phổi
Toàn c th M t m i, đau ngực, phù, nóng b ng m t, đau, n l nh/rét run
H th ng đ kháng Nhi m virus, s t, áp xe, viêm mô t bào, nhi m n m candida,

ph n ng gi sarcoid
H c -x ng kh p Đau c , đau kh p
M ch máu C n b c h a, huy t kh i tĩnh m ch, xu t huy t d i da...
Tim m ch Cao huy t áp, t t huy t áp

Đánh tr ng ngực, nh p tim ch m
Huy t h c Thi u máu, gi m b ch c u, b nh lý h ch lympho, gi m b ch

c u trung tính, gi m ti u c u
Tâm th n M t ng , bu n ng
H gan m t Tăng men gan, b t th ng ch c năng gan
H ti t ni u Nhi m khu n đ ng ti t ni u
M t Viêm k t m c
V trí tiêm truy n Ph n ng t i ch tiêm truy n
H collagen S n xu t tự kháng th
Kh i u lành tính và ác U lympho

tính

8. LI U S D NG
8.1. B nh v y n n
- Li u kh i đ u 5 mg/kg infliximab truy n tĩnh m ch, sau đó 5mg/kg truy n tĩnh m ch
vào tu n th 2 và th 6 sau li u đi u tr đ u tiên.
- Sau đó l p l i đi u tr m i 8 tu n
8.2. Viêm kh p v y n n
- Li u kh i đ u 5 mg/kg infliximab truy n tĩnh m ch, sau đó 5mg/kg truy n tĩnh m ch
vào tu n th 2 và th 6 sau li u đi u tr đ u tiên.
- Sau đó l p l i đi u tr m i 8 tu n
9.1. Tr c đi u tr
- Khi b nh nhân ch p thu n dùng thu c, bác sĩ khám và khai thác ti n s b nh [ph i
nhi m lao, nhi m đ c gan, ung th , b nh máu, b nh th n kinh (b nh x c ng r i rác,
viêm dây th n kinh th giác, các r i lo n m t myelin ngo i biên bao g m h i ch ng
Guillain-Barre'), ti n s dùng thu c, tiêm vaccine g n đây, suy tim sung huy t, nhi m
trùng n ng, nhi m trùng mãn tính, ti n s nhi m trùng tái phát, có thai, cho con bú, …],
ti n s d ng (ch ng ch đ nh cho những b nh nhân có ti n s quá m n c m v i b t c
thành ph n protein c a chu t)
dòng t bào máu
ch c năng gan.

o ELISA HIV
+ Các xét nghi m phát hi n b nh n n có s n, cân nh c đi u tr :
o Đ ng huy t, Bilan Lipid
o Ch c năng th n.
o ECG
o Th thai/n c ti u ho c th thai/huy t thanh (b nh nhân nữ)
o Tổng phân tích n c ti u
c a b nh nhân.
- Công th c máu tr c m i l n truy n thu c.
- Ch c năng gan, th n: m i 6 tháng ho c khi nghi ng có b t th ng.
TÀI LI U THAM KH O
1. Antoni CE, Kruegere GG, de Vlam K, et al (2005), “Infliximab improves signs
and symptoms of psoriatic arthritis: results of the IMPACT 2 trial”, Ann Rheum
Dis, (64), pp.1150–7
2. Cheifetz A, Mayer L (2005), “Monoclonal antibodies, immunogenicity, and
associated infusion reactions”, Mt Sinai J Med;72, pp.250–6
3. Everitt DE (2004), “Remicade (infl iximab): important drug warning”, [Online].
Available at:
URL:http://www.fda.gov/medwatch/SAFETY/2004/remicade_DHCP_dec04.pdf
4. Jerome Z. Litt (2013), “Infliximab”, Litt’s drug eruptions and reactions manual,
19th
5. Krueger G, Callis K (2004), “Potential of tumor necrosis factor inhibitors in
psoriasis and psoriatic arthritis”, Arch Dermatol, (140), pp.218–25

6. Lee JH, Slifman NR, Gershon SK, et al (2002) Life-threatening histoplasmosis
complicating immunotherapy with tumor necrosis factor alpha antagonists infl
iximab and etanercept, Arthritis Rheum;(46), pp.2565–70
7. Phelan C, Wooltorton E (2004). “Infl iximab and serious hematologic events”.
CMAJ, pp.171:1045
8. Stephanie Mehlis, Kenneth B Gordon (2013), “Tumor necrosis factor (TNF)

USTEKINUMAB
1. C CH TÁC Đ NG
Ustekinumab là m t kháng th đ n dòng IgG1κ c a ng i có ái lực g n k t đ c hi u
đ i v i ti u đ n v p40 protein c a cytokin interleukin IL-12 và IL-23 ng i.
Ustekinumab c ch ho t tính sinh h c c a IL-12 và IL-23 b ng cách ngăn c n p40
g n v i th th IL-12R 1 trên b m t c a các t bào mi n d ch. Ustekinumab không th
g n v i IL-12 ho c IL-23 đã liên k t tr c v i IL-12R 1 b m t t bào. Do đó,
ustekinumab không tham gia vào ph n ng gây đ c t bào qua trung gian bổ th ho c
kháng th v i các th th IL-12 và/ho c IL-23. IL-12 và IL-23 đ c ti t b i t bào trình
di n kháng nguyên b ho t hóa, nh đ i thực bào và t bào đuôi gai.
IL-12 kích thích các t bào gi t tự nhiên (NK) và bi t hóa các t bào T có CD4+ thành
ki u hình t bào Th1, trong khi đó IL-23 làm đ y m nh quá trình bi t hóa t o t bào
Th17. Tuy nhiên, sự đi u ti t b t th ng c a IL-12 và IL-23 th ng g n li n v i các b nh
m c ph i qua trung gian mi n d ch, nh b nh v y n n và viêm kh p v y n n.
B ng cách g n k t v i ti u đ n v p40 chung c a IL-12 và IL-23, ustekinumab làm
gián đo n các quá trình bi t hóa Th1 và Th17, t đó làm gi m dòng thác cytokine trong
sinh b nh h c v y n n.
- Th i gian trung v đ đ t n ng đ đ nh (tmax) là 8,5 ngày sau khi tiêm d i da li u đ n
90mg.
- Sinh kh d ng tuy t đ i khi tiêm d i da là 57.2%
- Chuy n hóa: ch a rõ con đ ng chuy n hóa
- Th i gian bán th i (T1/2) x p x 3 tu n
- Không ghi nh n t ng tác v i các thu c chuy n hóa qua CYP450
3. CH Đ NH
- Ch đ nh FDA ch p thu n (dùng cho ng i t 18 tuổi tr lên):
 V y n n m ng trung bình đ n n ng không đáp ng ho c không dung n p v i
quang tr li u ho c thu c đi u tr toàn thân v y n n
 V y n n kh p ho t đ ng, dùng đ n đ c ho c k t h p v i methotrexate
 B nh Crohn ho t đ ng trung bình đ n n ng

 Th t b i đi u tr ho c không dung n p v i thu c đi u hòa mi n d ch ho c
corticosteroid, nh ng ch a t ng th t b i đi u tr v i thu c kháng TNF.
 Th t b i đi u tr ho c không dung n p v i m t ho c nhi u thu c kháng TNF
- T i b nh vi n Da Li u, ch đ nh dùng thu c khi b nh nhân th a các tiêu chí sau:
+ V y n n m ng t trung bình đ n n ng (PASI > 10 ho c BSA >10) không đáp ng
ho c ch ng ch đ nh, ho c b t dung n p v i tr li u toàn thân khác bao g m
cyclosporin, methotrexate hay PUVA.
+ Dùng đ n đ c ho c ph i h p MTX đi u tr viêm kh p v y n n th ho t đ ng
ng i l n có đáp ng không đ y đ v i DMARD không ph i thu c sinh h c đã
dùng tr c đây.
4. CH NG CH Đ NH
4.1. Ch ng ch đ nh tuy t đ i
- M n c m v i ustekinumab
- Nhi m khu n đang ho t đ ng nh lao, vi trùng, vi n m
4.2. Th n tr ng
- B nh ác tính: tăng nguy c m c ph i các b nh ác tính da và các c quan khác. Hi n t i
v n ch a có nghiên c u nào đi u tr ustekinuma các b nh nhân b b nh ác tính ho c
ti p t c đi u tr khi phát hi n b nh nhân kh i phát b nh lý ác tính.
- Suy ch c năng gan – th n: ch a có nghiên c u c th trên nhóm b nh nhân này.
-Ph nữ có thai và cho con bú.
- Nhóm B thai kỳ. Tuy nhiên, dữ li u còn h n ch nên tránh s d ng ustekinumab trong
thai kỳ
- Ph nữ trong đ tuổi sinh s n: nên s d ng các ph ng pháp tránh thai hi u qu trong
su t th i gian đi u tr và ít nh t 15 tu n sau khi ng ng thu c.
- Cho con bú: ustekinumab ít đ c bài ti t vào sữa m .
6. T NG TÁC THU C
- Không ghi nh n t ng tác thu c v i: paracetamol, ibuprofen, acetylsalicylic acid,
metformin, atorvastatin, levothyroxine

- Ch a có nghiên c u đánh giá sự t ng tác c a ustekinumab v i các thu c c ch mi n
d ch khác.
- S d ng cùng v i các thu c c ch mi n d ch khác: S d ng đ ng th i MTX không nh
h ng đ n đ an toàn và hi u qu c a ustekinumab. Th n tr ng khi dùng chung v i các
thu c c ch mi n d ch khác.
- Tiêm ch ng: không nên dùng vaccin có ch a virus ho c vi khu n còn s ng. Tr c khi
tiêm ch ng vaccin virus s ng ho c vi khu n s ng, nên t m ng ng vi c đi u tr v i
ustekinumab ít nh t 15 tu n sau khi dùng li u thu c cu i cùng và có th b t đ u dùng l i
ít nh t 2 tu n sau khi tiêm ch ng.
7. TÁC D NG PH
B ng m t s tác d ng b t l i th ng g p
Nhi m trùng và Th ng g p: Nhi m khu n răng mi ng, nhi m khu n hô h p trên
nhi m ký sinh trùng (5%).
Ít g p : viêm mô t bào, zona
R i lo n h th ng Ít g p : ph n ng quá m n (phát ban, mày đay)
mi n d ch Hi m g p : ph n ng quá m n nghiêm tr ng (s c ph n v , phù m ch)
R i lo n v tâm th n Ít g p: tr m c m
R i lo n h th ng Th ng g p: chóng m t, đau đ u (5%)
th n kinh Ít g p: li t m t
R i lo n hô h p Th ng g p: đau mi ng – h u
Ít g p: sung huy t mũi
R i lo n h tiêu hóa Th ng g p: tiêu ch y, bu n nôn
R i lo n v da và Th ng g p: ng a
các mô d i da Ít g p: v y n n m
Hi m g p: viêm da tróc v y
R i lo n h c Th ng g p: đau l ng, đau c (3%), đau kh p
x ng
R i lo n chung và Th ng g p: m t m i (3%), nổi ban đ ch tiêm, đau t i ch tiêm
t i ch tiêm Ít g p: ph n ng t i ch tiêm (ch y máu, t máu, chai c ng, s ng và
ng a)

7.1. Nhi m trùng
- Không làm tăng nguy c nhi m trùng ho c nhi m trùng n ng (viêm mô t bào, viêm
x ng t y x ng, viêm phổi, viêm d dày ru t, viêm túi th a, nhi m trùng ti u)
- Nghiên c u lâm sàng trên b nh nhân lao ti m n đi u tr đ ng th i v i isoniazid và
ustekinumab cho th y không làm tăng nguy c phát tri n lao.
7.2. B nh lý ác tính
- Tỷ l m i m c những kh i u ác tính đ c báo cáo nhóm b nh nhân s d ng
ustekinumab có th t ng đ ng v i nhóm dân s chung, th ng g p nh t là ung th
tuy n ti n li t, ung th đ i trực tràng và ung th vú.
- Báo cáo xu t hi n nhanh c a ung th t bào gai b nh nhân trên 60 tuổi, có ti n căn s
d ng PUVA, c ch mi n d ch kéo dài.
7.3. Ph n ng quá m n
- Phát ban và mày đay quan sát th y trong <2% b nh nhân đi u tr ustekinumab
7.4. Tính sinh mi n d ch
- Kho ng 5% b nh nhân đi u tr v i ustekinumab xu t hi n tự kháng th v i ustekinumab
v i hi u giá th p.
8. LI U S D NG
8.1. V y n n m ng
- Li u kh i đ u 45 mg tiêm d i da, ti p theo là m t li u 45 mg vào 4 tu n sau, và sau đó
m i 12 tu n. C n xem xét ng ng đi u tr những b nh nhân không đáp ng sau 28 tu n
đi u tr .
- Bệnh nhân với thể tr ng >100kg: Đ i v i những b nh nhân có th tr ng >100kg, li u
kh i đ u là 90 mg tiêm d i da, ti p theo là m t li u 90 mg 4 tu n sau, và sau đó m i 12
tu n.
8.2. V y n n kh p (PsA)
- Li u kh i đ u 45 mg tiêm d i da, ti p theo là m t li u 45 mg vào 4 tu n sau, và sau đó
m i 12 tu n. Ngoài ra, có th dùng li u 90 mg cho b nh nhân có th tr ng >100kg.
- C n xem xét ng ng đi u tr những b nh nhân không đáp ng sau 28 tu n đi u tr
8.3. M t s l u ý
- Bệnh nhân cao tuổi (≥ 65 tuổi): Không c n ch nh li u b nh nhân cao tuổi
- Suy thận và suy gan: Usteniknumab ch a đ c nghiên c u các đ i t ng b nh nhân
này

-Đ it ng trẻ em: Ch a thi t l p đ c tính an toàn và hi u qu c a ustekinumab tr
em d i 18 tuổi.
9.1. Tr c đi u tr
- Khi b nh nhân ch p thu n dùng thu c, bác sĩ khám và khai thác ti n s ti n s b nh
(ph i nhi m lao, nhi m đ c gan, ung th , b nh máu, b nh th n kinh, đái tháo đ ng, ti n
s s d ng thu c, đ c bi t là các thu c sinh h c khác, tiêm vaccine s ng g n đây, suy tim
sung huy t, nhi m trùng n ng, có thai, cho con bú, d ng cao su, latex…)
dòng t bào máu
ch c năng gan.
c a b nh nhân.

TÀI LI U THAM KH O
8. Griffiths CE, et al. (2010), “Comparison of usterkinumab and etanercept for
moderate to severe psoriasis”, N Engl J Med, 362, pp. 118-128
9. Jason J Emer, Amir Larian and Mark G. Lebwohl (2013), “Interleukin 12/23
10. Leonardi CL, Papp KA, et al (2008), “Efficacy and safety of ustekinumab, a
human interleukin 12/23 monoclonal antibodyin patients with psoriasis: 76- week
results from a randomised, double-blind, placebo-controlled trial (PHOENIX 1)”,
Lancet, 371, pp. 1665-1674
11. Papp KA, et al (2008), “Efficacy and safety of ustekinumab, a human interleukin
12/23 monoclonal antibodyin patients with psoriasis: 52- week results from a
randomised, double-blind, placebo-controlled trial (PHOENIX 2)”, Lancet, 371,
pp. 1675-1684

SECUKINUMAB
1. C CH TÁC Đ NG
Secukinumab là kháng th đ n dòng c a ng i IgG1/κ g n k t ch n l c và trung hòa
v i cytokine ti n viêm interleukin 17A (IL-17A).
IL-17A là m t cytokine tự nhiên có liên quan t i đáp ng viêm và mi n d ch trong c
ch b nh sinh quan tr ng c a v y n n m ng, v y n n kh p. IL-17A tăng sang th ng
da v y n n trong b nh v y n n th m ng và trong d ch kh p c a b nh nhân v y n n kh p.
Secukinumab c ch sự phóng thích các cytokine và chemokine ti n viêm, thu c ho t
đ ng nh m vào IL-17A và c ch tác đ ng c a IL-17A v i receptor IL-17 (receptor b c
l m t s lo i t bào khác nhau trong đó có t bào s ng). T đó, secukinumab c ch sự
gi i phóng các cytokine ti n viêm, chemokine và các ch t trung gian c a các mô b tổn
th ng, làm gi m sự tham gia qua trung gian IL-17A trong các b nh tự mi n và viêm.
M tl ng secukinumab đ n da và làm gi m các marker viêm t i ch . Secukinumab làm
gi m các dát đ , gi m thâm nhi m và bong v y các tổn th ng v y n n m ng là k t qu
trực ti p c a đi u tr .
- Th i gian đ đ t đ n n ng đ đ nh: 6 ngày v i li u duy nh t; 31-34 ngày (v i li u hàng
tu n trong tháng đ u tiên)
- N ng đ đ nh trong huy t thanh: 13.7 mcg/mL (li u duy nh t, 6 ngày) và 27.3 mcg/mL
(300mg)
- N ng đ secukinimab trong d ch gian bào da là 27-40% so v i n ng đ huy t thanh 1-
2 tu n sau li u secukinumab d i da 300mg
- Th i gian bán h y kho ng 22-31 ngày
-Đ thanh th i và phân b c asecukinumab ph thu c vào tr ng l ng c th .
- Thanh th i h th ng ch m: 0.14-0.22 L/ngày
3. CH Đ NH
FDA ch p thu n:
+ V y n n m ng: trung bình và n ng (ng i l n)
+ V y n n kh p (ng i l n)
+ Viêm c t s ng dính kh p (ng i l n)

- T i b nh vi n Da Li u, ch đ nh dùng thu c khi b nh nhân th a các tiêu chí sau:
+ V y n n m ng t trung bình đ n n ng (PASI > 10 ho c BSA >10) không đáp ng
ho c ch ng ch đ nh, ho c b t dung n p v i tr li u toàn thân khác bao g m
cyclosporin, methotrexate hay PUVA
4. CH NG CH Đ NH
4.1. Tuy t đ i
- Có ph n ng tăng c m v i secukinumab ho c các thành ph n khác c a thu c.
4.2. T ng đ i
- Th n tr ng cân nh c khi s d ng secukinumab những b nh nhân có nhi m trùng m n
tính ho c ti n s nhi m trùng tái phát.
- Không nên dùng secukinumab khi có tình tr ng nhi m trùng đang ho t đ ng.
- Không nên ch đ nh secukinumab cho những b nh nhân nhi m lao trong giai đo n ho t
đ ng. những b nh nhân nhi m lao ti m n, các thu c đi u tr lao c n đ c cân nh c s
d ng tr c khi b t đ u secukinumab.
- C n th n tr ng khi dùng secukinumab b nh nhân m c b nh Crohn‟s.
- Ti t qua sữa m : ch a có dữ ki n nghiên c u. Vì những ph n ng b t l i có th có t
secukinumab trong vi c cho con bú sữa m , nên d ng vi c cho con bú trong và 20 tu n
sau quá trình đi u tr ho c d ng đi u tr b ng secukinumab. Bác sĩ lâm sàng c n cân nh c
giữa l i ích c a vi c cho con bú và vi c đi u tr secukinumab cho bà m .
- Ph nữ trong đ tuổi mang thai: nên s d ng bi n pháp tránh thai hi u qu trong su t
quá trình đi u tr và ít nh t 20 tu n sau đi u tr .
- Kh năng sinh s n: tác d ng c a secukinumab lên sự sinh s n c a ng i ch a đ c
đánh giá.
6. T NG TÁC THU C
- Không dùng vaccine s ng khi đang s secukinumab.
- Ch a phát hi n có t ng tác thu c giữa secukinumab v i methotrexate và/ho c
corticosteroids trong các nghiên c u lâm sàng
7. TÁC D NG PH
Tác d ng ph th ng g p nh t c a secukinumab trong các th nghi m lâm sàng là viêm
mũi h ng, tiêu ch y và nhi m trùng hô h p trên.
7.1. Nhi m trùng
- Tăng nguy c nhi m trùng: nhi m trùng hô h p trên, viêm mũi h ng, nhi m n m niêm
m c.
- Có th bùng phát lao ti m n.
7.2. B nh viêm ru t
- Khi s d ng secukinumad trên b nh nhân có b nh viêm ru t, có th gây bùng phát b nh
ho c kh i phát b nh viêm ru t.
7.3. Ph n ng d ng
- M n c m và mày đay có th x y ra.
-Hi m g p ph n ng ph n v .
7.4. Mi n d ch
-D i 1% b nh nhân đ c đi u tr b ng secukinumab xu t hi n các kháng th kháng l i
secukinumab trong 52 tu n đi u tr .
B ng các ph n ng b t l i trong các nghiên c u lâm sàng
H c quan T n su t Ph n ng b t l i
Nhi m khu n và nhi m ký sinh trùng R t th ng Nhi m khu n đ ng hô h p trên
Th ng g p Herpes mi ng
Ít g p Nhi m n m Candida mi ng
N mb n
Viêm tai ngoài
Các r i lo n h huy t h c và b ch huy t Ít g p Gi m b ch c u đa nhân trung
tính
Các r i lo n h mi n d ch Hi m g p Ph n ng ph n v
Các r i lo n v m t Ít g p Viêm k t m c m t
Các r i lo n v hô h p, l ng ngực và Th ng g p Sổ mũi
trung th t
R i lo n d dày ru t Th ng g p Tiêu ch y
R i lo n v da và mô d i da Ít g p Mày đay

8. LI U S D NG
8.1. V y n n m ng
- Li u 300 mg secukinumab tiêm d i da kh i đ u các tu n 0, 1, 2, 3, sau đó duy trì
li u h ng tháng t tu n th 4. M i li u 300 mg đ c chia làm 2 l n 150mg tiêm d i da.
- M t s tr ng h p b nh nhân có th dùng li u 150mg.
8.2. V y n n kh p
- Tr ng h p b nh nhân v y n n kh p có v y n n m ng trung bình đ n n ng đ ng th i
ho c b nh nhân có đáp ng không hoàn toàn v i ch t kháng TNFα, áp d ng li u c a v y
n n m ng.
- Tr ng h p v y n n kh p khác, li u khuy n cáo:
+ Có li u t i: 150mg tiêm d i da tu n 0, 1, 2, 3, sau đó li u duy trì hàng tháng
tính t tu n th 4.
+ Không có li u t i: 150mg m i 4 tu n
+ N u v y n n kh p v n còn ho t đ ng, xem xét li u 300mg
8.3. Viêm c t s ng dính kh p
- Có li u t i: 150mg tu n 0, 1, 2, 3, sau đó li u duy trì hàng tháng tính t tu n th 4.
- Không có li u t i: 150mg m i 4 tu n
8.4. Nhóm b nh nhân đ c bi t
Bệnh nhân cao tuổi (từ 65 tuổi trở lên)
Không c n đi u ch nh li u.
Suy ch c nĕng thận/gan:
Ch a có khuy n cáo v li u đi u tr .
Bệnh nhân trẻ em:
Đ an toàn và hi u qu c a secukinumab tr em d i 18 tuổi v n ch a đ c xác
đ nh.
8.5. Cách dùng
- Secukinumab đ c ch đ nh tiêm d i da.
- Các v trí tiêm c n tránh các vùng da b v y n n.
9.1. Tr c đi u tr
- Khi b nh nhân ch p thu n dùng thu c, bác sĩ khám và khai thác ti n s khai thác ti n s
b nh (ph i nhi m lao, nhi m đ c gan, ung th , b nh máu, b nh th n kinh, đái tháo

đ ng, ti n s s d ng thu c, đ c bi t là các thu c sinh h c khác, tiêm vaccine s ng g n
đây, suy tim sung huy t, nhi m trùng n ng, có thai, cho con bú, d ng cao su, latex…)
dòng t bào máu
ch c năng gan.
Quantiferon TB Gold ho c IGRA.
o T m soát HIV.
c a b nh nhân.
TÀI LI U THAM KH O
1. D Baeten et al (2015), “Secukinumab, an interleukin-17A inhibitor, in ankylosing
spondylitis”. N Engl J Med, 373:2534
2. Drugs for psoriasis (2015), Med Lett Drugs Ther; pp.57:81.

3. IB McInnes et al (2015), “Secukinumab, a human anti-interleukin-17A
monoclonal antibody, in patients with psoriatic arthritis (FUTURE-2): a
randomised, double-blind, placebo-controlled, phase 3 trial”, Lancet; pp.386:1137.
4. In brief: new indications for secukinumab (Cosentyx) (2016), Med Lett Drugs
Ther, 6;58(1496):76
5. PJ Mease et al (2015), “Secukinumab inhibition of interleukin-17A in patients
with psoriatic arthritis”, N Engl J Med, 373:1329.
6. Secukinumab (Cosentyx) for psoriasis (2015), Med Lett Drugs Ther, pp.57:45

OMALIZUMAB
1. C CH TÁC Đ NG
Omalizumab là m t kháng th đ n dòng kháng IgE c a ng iđ c bào ch b ng
công ngh DNA tái tổ h p có liên k t ch n l c v i immunoglobulin E (IgE) c a ng i.
Kháng th là m t IgG1 kappa có ch a các vùng khung c a ng i cùng v i các vùng xác
đ nh bổ sung c a m t kháng th có ngu n g c t chu t liên k t đ c v i IgE.
C ch d ng b t đ u khi IgE g n vào th th FcRI có ái lực cao trên b m t c a
d ng bào và b ch c u a ki m b liên k t chéo b i d nguyên. Đi u này d n đ n sự m t
h t c a các t bào tác đ ng này và gi i phóng histamin, leucotrien, cytokine và các ch t
trung gian khác.
Omalizumab g n k t v i IgE và ngăn c n sự g n c a IgE vào th th FcRI ái lực cao,
do đó làm gi m l ng IgE tự do có s n đ kích ho t ti n trình d ng.
B nh mày đay m n tính tự phát (CSU) có m t s gi thuy t v b nh sinh nh nguyên
nhân tự mi n. Các kháng th tự mi n đ i v i IgE và th th c a nó, FCRI, đã đ c phân
l p t huy t thanh c a m t s b nh nhân b CSU. Các kháng th tự thân này có th ho t
hóa các b ch c u ái ki m (basophil) hay các d ng bào (mass cells) làm gi i phóng
histamin.
Gi thi t c ch tác d ng c a omalizumab trong CSU:
 Omalizumab làm gi m m c IgE tự do trong máu và dagi m m t đ th th IgE
b m tgi m các báo hi u xuôi dòng thông qua con đ ng FCRI, gây ho t hóa
các t bào b c ch và đáp ng viêm
 Omalizumab làm gi m m c IgE tự do d n đ n làm gi m nhanh và không đ c hi u
tính nh y c m c a các d ng bào trong da. Gi m m t đ FCRI có th giúp duy trì
đáp ng đi u tr .
- Tr ng l ng phân t : 149 kDalton
- Sinh kh d ng tuy t đ i trung bình là 62%.
- N ng đ đ nh trong huy t thanh: 7-8 ngày.
-Th i gian bán h y: 26 ngày
- Đ thanh th i trung bình: 2,4 ± 1,1 ml/kg/ngày. Khi th tr ng tăng g p đôi thì đ thanh
th i cũng tăng g n g p đôi.
3. CH Đ NH
FDA ch p thu n:
+ Hen do d ng
+ Mày đay m n tính tự phát
+ Viêm c t s ng dính kh p (ng i l n)
+ Mày đay tự phát m n tính không đáp ng đ y đ v i thu c kháng histamin H1.
4. CH NG CH Đ NH
- B nh nhân m n c m v i ho t ch t ho c b t c thành ph n nào có trong thu c.
- B nh nhân b nhi m giun sán không đáp ng v i đi u tr .
- Th n tr ng: b nh nhân b b nh tự mi n, các b nh qua trung gian ph c h p mi n d ch
ho c các b nh nhân b suy gan ho c suy th n, ph nữ có thai ho c cho con bú.
- Ch a có nghiên c u đ y đ và đ c ki m soát t t v vi c s d ng omalizumab ph
nữ mang thai. Các phân t IgG đ c bi t là qua đ c hàng rào nhau thai, ch nên dùng
omalizumab khi th t sự c n thi t.
- Ch a có nghiên c u v sự hi n di n c a omalizumab trong sữa m nh ng IgG đ c bài
ti t vào sữa m , do đó omalizumab đ c dự ki n s có trong sữa m . Kh năng h p thu
omalizumab ho c gây h i cho tr bú m ch a đ c bi t nên c n ph i th n tr ng khi dùng
ph nữ cho con bú.
6. T NG TÁC THU C
- Ch a có nghiên c u chính th c v t ng tác c a thu c ho c vaccin v i omalizumab.
- Trong các nghiên c u lâm sàng, omalizumab th ng đ c dùng k t h p v i
corticosteroid d ng hít, corticosteroid d ng u ng, các ch t đ ng v n beta2 tác d ng kéo
dài và tác d ng ng n d ng hít, các thu c bi n đổi leukotriene, theophylline và các thu c
kháng histamin d ng u ng.
7. TÁC D NG PH
7.1. Ph n ng d ng
- Các ph n ng d ng t i ch ho c toàn thân k c ph n v có th x y ra khi dùng
omalizumab. B nh nhân nên đ c theo dõi sau khi tiêm Ph n ng ph n v hi m g p
trong các th nghi m lâm sàng
- B nh huy t thanh và ph n ng gi ng b nh huy t thanh là những ph n ng d ng ch m
type III hi m g p đã đ c ghi nh n b nh nhân đ c đi u tr b ng kháng th đ n dòng
c a ng i k c omalizumab.
7.2. Nhi m ký sinh trùng
IgE có th liên quan đ n đáp ng mi n d ch đ i v i m t s b nh nhi m. Th n tr ng
những b nh nhân có nguy c cao nhi m giun sán, đ c bi t là khi h đi đ n những vùng có
d ch nhi m giun sán. N u b nh nhân không đáp ng v i đi u tr ch ng giun sán đã đ c
khuy n cáo, c n ng ng dùng omalizumab.
Các tác d ng ngo i ý t nh ng nghiên c u lâm sàng
Nhi m khu n và nhi m ký sinh trùng
Ít g p Viêm h ng
Hi m g p Nhi m ký sinh trùng
R i lo n h mi n d ch
Hi m g p Ph n ng ph n v và các tình tr ng d ng khác, phát
tri n kháng th kháng tr
R i lo n h th n kinh
Th ng g p Nh c đ u
Ít g p Chóng m t, bu n ng , d c m, ng t
R i lo n m ch
Ít g p H huy t áp th đ ng, đ b ng m t
R i lo n hô h p, ng c và trung th t
Ít g p Ho, co th t ph qu n d ng
Hi m g p Phù thanh qu n
R i lo n tiêu hóa
Ít g p Bu n nôn, tiêu ch y, d u hi u và tri u ch ng khó tiêu
R i lo n da và mô d i da
Ít g p Nổi m đay, ban, ng a, nh y c m ánh sáng
Hi m g p Phù m ch
R i lo n toàn thân và tình tr ng t i ch tiêm
Th ng g p Ph n ng t i ch tiêm nh đau, ban đ , ng a, s ng
Ít g p Tăng cân, m t m i, s ng cánh tay, b nh gi ng cúm

8. LI U S D NG: Trên b nh nhân mày đay tự phát m n tính:
- Li u khuy n cáo là 300 mg tiêm d i da b n tu n m t l n. Có th ki m soát tri u ch ng
b nh trên m t s b nh nhân v i li u 150 mg, 4 tu n m t l n.
- Nhóm b nh nhân đ c bi t:
 Suy th n ho c suygan: Không cónghiên c uv tác đ ng c a suy th n ho c suy
gi m ch c năng gan trên d c đ ng h c c a omalizumab, nên đ c dùng th n
tr ng những b nh nhân này.
 Ng i cao tuổi: Dữ li u hi n có v vi c dùng omalizumab cho b nh nhân trên 65
tuổi còn h n ch , tuy nhiên, ch a có b ng ch ng là b nh nhân cao tuổi c n ph i
dùng li u khác v i b nh nhân tr ng thành tr tuổi h n.
 Tr em: Tính an toàn và hi u qu cho b nh nhi d i 12 tuổi ch a đ c xác đ nh,
không khuy n cáo dùng l a tuổi này.
9.1. Tr c đi u tr
- Khai thác ti n s b nh (nhi m giun sán, b nh tự mi n, các b nh qua trung gian ph c
h p mi n d ch, suy gan, suy th n, có thai, cho con bú…)
Ch đ nh làm các xét nghi m sàng l c:
Công th c máu
Xét nghi m kí sinh trùng
- Khi có các k t qu xét nghi m t m soát trong gi i h n bình th ng, b nh nhân s đ c
kê đ n đ tiêm thu c. Tr ng h p các xét nghi m b t th ng, cân nh c giữa m c đ
n ng c a b nh và tác d ng ph do thu c mang l i.
- C n tìm hi u v ti n s ph n ng d ng và ph n v .
- Xét nghi m đ nh l ng kháng th IgE không c n thi t đ i v i mày đay m n tính tự
phát.
- Đánh giá hi u qu dựa trên đi m s v m c đ ng a (ISS), đi m s ho t đ ng c a mày
đay UAS7, tri u ch ng lâm sàng phát ban, phù m ch, tự đánh giá ch t l ng cu c s ng
c a b nh nhân.
- Th i gian đ đánh giá hi u qu đi u tr sau 3 tháng.
- T m soát nhi m kí sinh trùng khi nghi ng ho c m i 12 tháng.
TÀI LI U THAM KH O
1. Belliveau PP (2005), “Omalizumab: A Monoclonal Anti-IgE Antibody”.
Medscape General Medicine, 7(1), pp.27.
2. D‟Amato G (2006) Role of anti-IgE monoclonal antibody (omalizumab) in the
treatment of allergic respiratory diseases. Eur J Pharmacol, 533 (1–3), pp.302-307
3. EAACI/GA2LEN/EDF/WAO (2016), “Urticaria guidelines: 2016 revision and
update”.
4. Godse K, Mehta A, Patil S, Gautam M, Nadkarni N (2015), “Omalizumab: A
Review”.Indian Journal of Dermatology, 60(4), pp.381-384.
5. Urgert, M.C., van den Elzen, M.T., Knulst, A.C., Fedorowicz, Z. and van Zuuren,
E.J. (2015), “Omalizumab in patients with chronic spontaneous urticaria: a
systematic review and GRADE assessment”, Br J Dermatol, 173: 404–415

HUONG DAN CHAN DOAN VA DIEU TRI 2017 Publish

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

HUONG DAN CHAN DOAN VA DIEU TRI 2017 Publish

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

HƯỚNG DẪN CHẨN

ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ

HƯỚNG DẪN CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ 1

HƯỚNG DẪN CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ 2

HƯỚNG DẪN CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ 4

HƯỚNG DẪN CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ 5

HƯỚNG DẪN CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ 6

HƯỚNG DẪN CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ 10

HƯỚNG DẪN CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ 11

HƯỚNG DẪN CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ 12

HƯỚNG DẪN CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ 13

HƯỚNG DẪN CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ 15

HƯỚNG DẪN CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ 16

HƯỚNG DẪN CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ 17

 S d ng các thu c toàn thân

HƯỚNG DẪN CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ 18

N u có s n UVB N u không có UVB

 UVB (d i r ng hay d i h p)  Acitretine

 Acitretine + thu c sinh h c

HƯỚNG DẪN CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ 19

N u có s n UVB thángN u không có

 UVB (d i r ng hay d i h p)  Adalimumab

 Isotretinoin + thu c sinh h c

HƯỚNG DẪN CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ 20

N u có s n UVB N u không có UVB

 D n xu t vitamin D3 bôi **  Adalimumab *

N u có s n UVB N u không có UVB

HƯỚNG DẪN CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ 21

(có ho c không có bĕng kín)

HƯỚNG DẪN CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ 22

Dành cho t t c b nh nhân

HƯỚNG DẪN CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ 23

HƯỚNG DẪN CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ 26

HƯỚNG DẪN CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ 27

HƯỚNG DẪN CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ 29

HƯỚNG DẪN CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ 31

Gi i thích cho b nh nhân

Ng a (+) Tri u ch ng nh cúm Tr ng h p đ kháng:

HƯỚNG DẪN CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ 33

HƯỚNG DẪN CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ 34

HƯỚNG DẪN CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ 37

HƯỚNG DẪN CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ 38

HƯỚNG DẪN CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ 43

HƯỚNG DẪN CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ 44

T i ch Ánh sáng Toàn thân

Steroids m nh 1-2l n/ngày Psoralen+UVA Steroids(prednisone) 30-80mg/ngày x 4-6 tu n

HƯỚNG DẪN CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ 45

HƯỚNG DẪN CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ 46

HƯỚNG DẪN CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ 48

HƯỚNG DẪN CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ 49

HƯỚNG DẪN CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ 50

Neomycin sulfate Th ng có trong thu c kem, thu c m

HƯỚNG DẪN CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ 51

HƯỚNG DẪN CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ 52

Viêm da ti p xúc kích ng Viêm da ti p xúc d ng

C p Châm chích, đau  ng a Ng a  đau

Th ng ch t  đóng mày  v y v t ch t  đóng mày  v y

M n S n, m ng, rãnh n t, v y, mày S n, m ng, v y, mày

C p B rõ, th ng tổn ti p giáp hoàn

Nhanh (vài gi sau khi ti p xúc) Không quá nhanh (12 – 72 gi

Ph thu c vào n ng đ c a tác T ng đ i không ph thu c vào

HƯỚNG DẪN CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ 53

HƯỚNG DẪN CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ 54