KALIKASAN AT ISTRAKTURA NG WIKANG FILIPINO 

a. Hindi puti # 
A. PONOLOHIYA  b. Hindi # put i# 
* Ang ponema ay tumutukoy sa mga makahulugang tunog ng isang wika. Ang makaagham na pag-aaral nito ay  c. Si Mark Anthonoy # at ako # 
tinatawag namang polohiya.  
d. Si Mark # Anthony # at ako # 
* Bawat wika sa daigdig ay binubuo ng set ng mga tunog na may kani-kaniyang dami o bilang. Nagiging  makabuluhan
ang isang partikular na tunog kung nagagawa nitong ibahin ang kahulugan ng isang salita sakaling  itoy tanggalin o e. Hindi # ako ang may kasalanan # 
palitan.   f. Hindi ako # ang may kasalanan # 
* May dalawampu't isang (21) ponema ang wikang Filipino labing anim (16) ang katinig at lima (5) naman pagtinig.  g. Doc # Jun Roman # ang aking pangalan # 
Ang mga katinig sa Filipino ay ang mga sumusunod: /p, b, m, t, d, n, s, l, r, y, k, g, ng, w, ‘/. Ang mga katinig  naman
ay ang /i, e, a, o, u/.   h. Doc Jun ROaman # ang aking pangalan #
* Ang ponemang /ng/ ay kumakatawan sa titik na ng. Samantala, ang /’/ naman ay kumakatawan sa impit na tunog  o
sa saglit na pagpigil sa hangin. Sa ating wika, makahulugan ang tunog na ito. Pansinin ang mga kasunod na 
halimbawa:   B. MGA PAGBABAGONG MORPOPONEMIKO 

/tu:boh/ vs. /tu:bo’/  /u:poh/ vs. /u:po’/  /kitah/ vs. /kita’/   * Ang morpema ang pinakamaliit na bahagi ng wika na nagtataglay ng sariling kahulugan. Ang morpema
ang  pinakamaliit na unit ng salita, maaaring bahagi ng salita o maaaring buong salita. Ito ay maaaring
* Ang mga ponemang patinig ay mailalarawan batay sa kung saang bahagi ng dila nagaganap ang bawat isa at  batay sa nagbabago  ang anyo dahil sa impluwensiya ng kaligiran na tinatawag na pagbabagong morpoponemiko.
posisyon ng dila sa pagbigkas ng bawat isa. Ang mga sumusunod ay mga halimbawa ng pagbabagong morpoponemiko.  
* Ang mga ponemang patinig at katinig ay tinatawag ding mga ponemang segmental dahil may katawaning   simbolo 1. ASIMILASYON 
ang mga ito.  
Sakop ng uring ito ang mga pagbabagong nagaganap sa [?] sa posisyong pinal dahil sa impluwensiya  ng
May isa pang kategorya ng mga ponema. Ito ay ang mga ponemang supsnesuprasegmental. Walang   ponemikong ponemang kasunod nito. 
simbolong katawanin ang mga ito. Ito ay ang tono/intonasyon, haba/diin at hinto/antala. Pansinin  ang pagbabago sa
kahulugan ng mga sumusunod gamit ang mga ponemang suprasegmental.   May dalawang uri ng asimilasyon: a) asimilasyong parsyal at b) asimilasyong ganap.

Bigkasin ang mga sumusunod nang may magkaibang tono:   a. Ang asimilasyong parsyal o di-ganap ay yaong karaniwang pagbabagong nagaganap sa  ponemang [?] at
nagiging /n / o/ m/ o nanatiling [?] dahil sa kasunod na tunog. Bukod dito ay wala nang ibang  pagbabagong
a. Dumating na ang Pangulo.   nagaganap. 
b. Dumating na ang Pangulo?   Kung ang isang panlapi o salita ay nagtatapos sa [?] ay ikinakabit sa isang salitang-ugat na nagsisimula
sa /p/ o /b/, ang [?] ay nagiging /m/.  
c. Ako. 
Mga halimbawa:  
d. Ako? 
[pang-] + paaralan ? pampaaralan 
Bigkasin ang mga sumusunod. Lagyan ngliin ang naldisulat sa malaking titik:  
[pang-] + bayan ? pambayan 
a. TUbo vs tuBO  
Ang huling ponemang [?] naman ng isang morpema ay nagiging /n/ kung ang kasunod ay alinman sa  mga
b. Plro vs piTO   sumusunod na ponema: / d, l, r, s, t /  
c. SAya vs saYA   Mga halimbawa:  
d. MagsaSAka vs magsasaKA  [pang-] + dikdik ? pandikdik 
Bigkasin ang mga sumusunod. Huminto naman kapag Nakita ang #:  [pang-] + taksi ? pantaksi 
b. Sa asimilasyong ganap, bukod sa pagbabagong nagaganap sa ponemang [?] ayon sa punto ng  artikulasyon ng Lapad + -an = lapadan ? laparan 
kasunod na tunog, nawawala pa rin ang unang ponema ng nilalapiang salita dahil sa ito ay  inaasimila o napapaloob na
sa sinusundang ponema.   Tawid + -an = tawidin ? tawirin 

Mga halimbawa:  May mga mangilan-ngilang pagkakataon na ang nabubuong mga salita ay magkaiba ng kahulugan,
tulad ng madamdamin (full of feeling) at maramdamin (sensitive). Sa mga ganitong halimbawa, hindi
[pang-] + palo ? pampalo ? pamalo  masasabing  maaaring magkapalitan ang /d/ at /r/ . 
[pang-] + tali ? pantali ? panali  b. /h/ ? /n/  
May mga salitang maaring gamitan ng alin man sa dalawang uri ng asimilasyon, ngunit may mga  salitang Sa ilang halimbawa, ang /h/ bagamat hindi binabaybay o tinutumbasan ng titik sa pagsusulat ng
nakamihasnan nang gamitan lamang ng asimilasyong parsyal. Sa ibang salita, hindi na nagaganap ang  pagkawala ng panlapin /-han/ ay nagiging /n/ 
unang ponema ng ikalawang morpemang isnasama sa pagbubuo ng salita. 
Halimbawa: /tawa/ + -han ? /tawahan/ ? tawanan 
Mga halimbawa: 
c. /o/ ? /u/  
Yaong maaaring gamitan ng dalawang uri ng asimilasyon. 
Ang ponemang /o/ sa huling pantig ng salitang-ugat na hinuhulapian o salitang inuulit ay nagiging /u/.
[pang-] + kuha ? pangkuha / panguha  Sa mga salitang inuulit, ang /o/ ay nagiging /u/ sa unang hati lamang ng salita.  
[pang-] + tabas ? pantabas / panabas  Mga halimbawa:  
Yaong hindi ginagamitan ng asimilasyong ganap:  dugo + an ? duguan 
[pang-] + bansa ? pambansa  mabango ? mabangung-mabango 
[pang-] + luto ? panluto  3. METATESIS 
2. PAGPAPALIT NG PONEMA * Kapag ang salitang-ugat na nagsisimula sa /l/ o /y/ ay nilalagyan ng gitlaping -in-, ang /i/ at /n/ ay
nagkakapalitan ng pusisyon. 
May mga ponemang nagbabago o napapalitan sa pagbubuo ng mga salita. Kung minsan, ang ganitong
pagbabago ay nasasabayan ng pagpapalit ng diin.  Mga halimbawa: 
a. /d/ ? /r/  -in- + lipad ? nilipad 
Ang ponemang /d/ sa posisyong inisyal ng salitang nilalapian ay karaniwang napapalitan ng ponemang /r/ -in- + yaya ? niyaya 
kapag patinig ang huling ponema ng unlapi.  
Kung sabagay, may gumagamit din ng linipad at yinaya ngunit higit na gamitin ang nilipad at
niyaya.  May mga salitang nagkakaroon pa ng pagkakaltas ng ponema bukod sa pagkakapalit ng posisyon
ng  dalawang ponema. 
Mga halimbawa:  
Mga halimbawa:  
ma- + dapat ? marapat 
atip + -an ? atipan ? aptan 
ma- + dunong ? marunong  
tanim + -an ? taniman ? tamnan 
Mapapansin sa unang halimbawa, ang pagpapalit ay sapilitan at hindi opsyonal. Hindi sinasabi ang  madapat. 
4. PAGKAKALTAS NG PONEMA 
May mga halimbawa naming ang /d/ ay nasa posisyong pinal ng salitang nilalapian. Kung ito ay  hinuhulapian
ng [-an] o [-in], ang /d/ ay karaniwang nagiging /r/.  Nagaganap ang pagbabagong ito kung ang huling ponemang patinig ng salitang-ugat ay nawawala sa
paghuhulapi nito. 
Mga halimbawa: 
Mga halimbawa: 
takip + -an ? takipan ? takpan  Ang morpema ay ang pinakamaliit nay unit ng isang salita na may kahulugan. Halimbawa, ang salitang 
mapera ay binubuo ng dalawang morpema: [ma-] + [pera] (panlaping ma na may taglay na kahulugang
kitil + -in ? kitilin ? kitlin  “marami”  na isinasaad ng salitang ugat) sa halimbawang salitang mapera, maaaring ang ibig sabihin nito’y
5. PAGLILIPAT-DIIN “maraming  pera”.  

May mga salitang nagbabago ng diin kapag nilalapian. Maaaring malipat ng isa o dalawang pantig ang  diin D. PONEMA 
patungong huling pantig o maaaring malipat ng pantig patungong unahan ng salita.   Ang PONEMA ay isa sa yunit ng mga tunog na nagpapakita ng kaibahan ng isang salita mula sa isa
Mga halimbawa:   pang salita ng partikular na wika. Ang pagkakaiba ng kahulugan ng mga salitang Filipino na "baha" at
"bahay"  ay bunga ng pagkakaroon ng dagdag na ponemang /y/ sa salitang "bahay".  
bása + -hin ? basáhin 
2 URI NG PONEMA
ka- + sáma + -han ? kasamahán 
PONEMANG SEGMENTAL AT PONEMANG SUPRASEGMENTAL
laró + -an ? laruán  
Segmental ang mga tunay na tunog at ang bawat tunog ay kinakatawan ng isang titik sa ating
6. REDUPLIKASYON   alpabeto. Suprasegmental ay pag-aaral ng diin (stress), pagtaas-pagbaba ng tinig (tune o pitch), paghaba
(lenghtening)  at hinto (juncture). 
Pag-uulit ito ng pantig ng salita. Ang pag-uulit na ito ay maaaring magpahiwatig ng kilos na ginagawa  o
gagawin pa lamang, tagagawa ng kilos o pagpaparami.  PONEMANG SEGMENTAL 

Mga halimbawa:  - Ang Filipino ay may 21 ponemang segmental – 16 sa mga ito ay katinig at lima naman ang
patinig.  - Mga Katinig - /b, k, d, g, h, l, m, n, ng, p, r, s, t, w, y,/  
aalis masasaya naglalakad 
- Sa ating palabaybayan ang /?/ ay hindi binigyan ng katumbas na titik.  
pupunta matataas magtataho 
- Sa halip, isinama ito sa palatuldikan at tinumbasan ng tuldik na paiwa / ’ / sa dahilang ito’y hindi
Tandaang maaaring dalawa o higit pang pagbabagong morpoponemiko ang magaganap sa isang salita. normal  na tulad ng ibang ponema. 
Pansinin ang mga kasunod na halimbawa: 
- Mahalaga ang /?/ o tuldik na paiwa /’/ sapagkat nakapagpapaiba ito ng kahulugan ng salita kapag 
a. mang- dagit  inilagay sa huling pantig ng salitang nagtatapos sa patinig. Ang tawag sa /?/ ay glotal o impit na tunog. -
Ang impit na tunog o glotal ay itinuturing na isang ponemang katinig sa Filipino bagama’t hindi ito 
mandagit – Asimilasyong Parsyal 
ipinakikita sa ortograpiya ng ating wika. Mahalaga ito sa isang salita sapagkat nakapagbabago ito ng  
mandadagit - Reduplikasyon  kahulugan ng dalawang salita na pareho ang baybay. 

mandaragit – Pagpapalit ng Ponema /d/ ? /r/  Hal: bata/h/=robe, bata/’/=child 

b. sang- + -in- + sukob + -an  - Mga Patinig - /i, e, a, o, u/ 

sansinukoban – Asimilasyong Parsyal  - Itinuturing ang mga patinig na siyang pinakatampok o pinakaprominenteng bahagi ng pantig.
Walang  pantig sa Filipino na walang patinig. 
sansinukuban – Pagpapalit ng Ponema /o/ ? /u/  
Halimbawa: ba – hay, ba – ba – e, u – lo, di – la 
C. MORPOLOHIYA 
- May kani-kaniyang tiyak na dami o bilang ng makabuluhang tunog ang bawat wika.
Tawag sa pag-aaral ng straktyur ng mga salita at ng relasyon nito sa mga iba pang salita sa wika. Sa  linggwistika, Makabuluhan ang  isang tunog kapag nagiba ang kahulugan nito sa sandaling alisin o palitan ito.
kilala din sa katagang palabuuan. Ang morpolohiya ay pag-aaral kung paano pinagsasama-sama  ang bawat bahagi ng Halimbawa’y mag-iiba  ang kahulugan ng salitang baso kapag inalis ang /s/ at ito’y nagiging bao. Kapag
salita upang makabuo ng salita.  pinalitan naman ang  /s/ ng /l/, ito’y nagiging balo. Samakatwid, ang /s/ ay makabuluhang tunog sa Filipino
at tinatawag itong  ponemang segmental o ponema. 
PONEMANG SUPRASEGMENTAL 
Ang DIIN bilang ponemang suprasegmental.  Halimbawa: 
- ay lakas, bigat o bahagyang pagtaas ng tinig sa pagbigkas ng isang pantig sa salitang binibigkas.  Halimbawa: sa 1. Padre, Martin, ang tatay ko. (Ipinakikilala mo ang iyong ama sa isang pari at sa kaibigan mo.) 2. Hindi, si
salitang /kamay/, ang diin ay nasa huling pantig na /may/.  Cora ang may sala/ Hindi si Cora ang may sala. 
- ay isang ponema sapagkat sa mga salitang may iisang tunog, ang pagbabago ng diin ay  nakapagbabago sa kahulugan 3. Magalis (puno ng galis) mag-alis (maghubad, magtanggal at iba pa) 
nito. 
Haba 
Halimbawa: 
- paghaba o pag-ikli ng bigkas ng nagsasalita sa patinig ng isang pantig sa salita. Ginagamit ang ganitong 
1. Hiram lamang ang /BUhay/ ng tao.   notasyon /./ at /:/ na siyang nagsasaad ng kahulugan ng salita. 
2. Sila /LAmang/ ang /buHAY/ sa naganap na sakuna, kaya masasabing /laMANG/siya. 1. Likas na haba 
Tono o intonasyon  Halimbawa: 
- pagtaas at pagbaba ng tinig na iniuukol sa pagbigkas ng pantig ng isang salita, parirala o pangungusap   upang higit na /asoh/ - usok   /a:soh/ - isang uri ng hayop  
maging mabisa ang ating pakikipag-usap sa kapwa. 
/pitoh/ - bilang na 7   /pi:toh/ - silbato 
- Parang musika ang pagsasalita nang may tono  
2. Panumbas na haba 
- May bahaging mababa, katamtaman at mataas. 
/’aywan/ - /e.wan/   /tayo nah/- /te.nah/  
- Maaaring makapagpahayag ng iba’t ibang damdamin, makapagbigay ng kahulugan o makapagpahina  ng usapan ang
pagbabago ng tono/tinig.  /taingah/ - /te.nga/   /kaunti/ - /kon.ti/ 

Halimbawa:   3. Pinagsama na haba 

1. Pahayag: Ka(2)ha(3)pon(2) = KAHAPON   a. Magsasaka = /magsasa : ka/ = magbubukid  

2. Patanong: Ka(2)ha(3)pon(4)= KAHAPON?   b. Magsasaka = /magsa . sa : ka/ = magtatanim  

Antas:  c. Mananahi = /manana : hi/ = modista  

1= Mababa  d. mananahi = /mana . na : hi/ = magtatabas at bubuo ng kasuotan. 

2= Katamtaman  E. SINTAKSIS 

3= Mataas  - Ang pag-aaral ng oag-uugnay ng mga lipon ng salita upang makabuo ng isang pangungusap. 

4= Pinakamataas  Ano ang pangungusap? 

Hinto o Antala  - Ang pangungusap ay isang konteksto na may buong diwa at kadalasang binubuo ng dalawang bahagi; 
Simuno at Panaguri. 
- Saglit na pagtigil ng ating pagsasalita upang higit na maging malinaw ang mensaheng ibig nating  ipahayag sa ating
kausap. Ang hinto ay paghahati ng salita na gumagamit ng sumusunod na mga  pananda.  2 URI NG PANGUNGUSAP 

Maikling hinto: /,/ (kuwit) /+/ isang krus na pananda   1. Ganap - Mayroong simuno at panaguri. 

Mahabang hinto: /;/ tuldok-kuwit, /:/ tutuldok, /__ /sang mahabang guhit, //dalawang guhit pahilis, />/palaso, /- /gitling, 2. Di-Ganap – Walang simuno at panaguri. 
/…/tulduktuldok.  Magkaiba man sila ng katangian ay pareho naman silang nagpapakita ng buong diwa. 
Ano ang Simuno at Panaguri? 
Simuno- Ito ang paksang pinag-uusapan.  Halimbawa: Si Rodel ay ang nagdala ng pusa sa bahay.
         Ang mga dalubhasa sa wika ay may mga gustong ipatupad na pagbabago.
Panaguri- Nagbibigay kahulugan at katuturan sa simuno.  0. Panaguri
Halimabawa ng GANAP NA PANGUNGUSAP:  ● Ito ang bahagi ng pangungusap na nagsasabi tungkol sa paksa.
● Ito ang nagsasabi ng ginagawa ng ating paksa
1. Mahilig magbasa ng libro si Andrei.  Halimbawa: Si Emman ay bumili ng kailangan nyang mga gamit,
        Habang si Richard naman ay kumakain sa talipapa. 
2. Si Carl ang pangulo ng klase.  MGA URI NG PANGUNGUSAP BATAY SA ANYO
1. PAYAK
3. Hawak ni Diana ang kumpol ng mga rosas.  
● Nagpapahayag ng isang diwa o kaisipan. Ito'y katumbas ng sugnay na makapag-iisa.
May 13 klase ang di-Ganap na pangungusap.  Mga halimbawa:
● Ako ay nagliligpit ng kalat.
Halimabawa ng DI-GANAP NA PANGUNGUSAP:  ● Ang tunay na kaibigan ay nakikilala sa oras ng kagipitan. 
2. TAMBALAN
1. Pangkalikasan: “Umuulan na” “Umaaraw na” 
● Binubuo ng dalawa o mahigpit pang sugnay na makapag-iisa. 
2. Eksistensyal: “Mayroon ba?” “Mayroon”  Mga halimbawa:
● Nasa Diyos ang awa ngunit nasa tao ang gawa.
3. Pampook: “Nasa ilalim ng puting ilaw” “Nasa silid-aralan”  ● Ginto ang panahon samakatuwid ito'y 'di dapat sayangin. 
Pangkoordinasyon pangatnig 
4. Pamuling Pagtatanong: “Ha?” “Ano?”  ● Ginagamit upang ipakita ang relasyon ng dalawa o higit pang sugnay na makapag-iisa. 
5. Sagot sa tanong: “oo” “hindi” “pwede” “wala”  Mga halimbawa: At, saka, pati, o, ni, maging, ngunit, subalit, datapwat, bagamat, pero
3. HUGNAYAN
6. Pagbati: “Magandang umaga” “Mapagpalang araw”  ● Binubuo ng isang malayang sugnay na makapag-iisa at isang 'di malayang sugnay na di makapag-
iisa
7. Pamamaalam: “Paalam na” “Hanggang sa muli”  Mga halimbawa:
8. Pamanahon: “Maligayang Pasko” “Undas nanaman”  ● Aanhin pa ang damo, kung patay na ang kabayo.
● Kung hindi man ngayon, baka bukas magbabayad na siya.
9. Patawag: “Uy” “Ate” “Tara”  Pangsubordinasyong pangatnig
● Ginagamit upang ipakita ang relasyon ng makapag iisa ng sugnay at di makapag-iisa ng sugnay.
10. Pasukdol: “Yehey” “Wow”  Mga halimbawa: Kung, kapag, pag, kaya, nang, dahil sa, sapagkat, palibhas, kung gayon, bago,
pagkatapos, habang, samantala.  
11. Pautos: “Bilis” “:Kunin mo” 
4. LANGKAPAN
12. Pasasalamat: “Maraming salamat”  ● Binubuo ng dalawang sugnay na makapag-iisa at isang sugnay na di makapag-iisa. 
Mga halimbawa:
13. Pakiusap: “Maaari ba” “pwede ba”  ● Maglinis ka sa umaga at magluto ng masarap sa hapon upang maihanda mo ito para sa mga
bisita. 
*Ilan sa mga nabanggit ay walang simuno at panaguri ngunit naiintindihan pa rin natin ag mensahe ng  mga ito. 
● Mabuti ang mag-asawa at sila ay may busilak na puso dahil sinusunod nila ang utos ng
PANGUNGUSAP Panginoon. 
PAGPAPALAWAK NG PANGUNGUSAP
Ang Pangungusap ay ang kalipunan ng mga salitang nagsasaad ng isang buong diwa . Ito ay may patapos na himig sa
dulo na nagsasaad ng diwa o kaisipang nais niyang ipaabot. PARAAN MAPALAWAK ANG ISANG PANGUNGUSAP

Mayroong dalawang bahagi ang isang pangungusap.  Ang panaguri at ang simuno ay panlahat na bahagi ng pangungusap. Ang bawat isa sa dalawang
1. Simuno panlahat na mga bahaging ito ay maaring buuin pa ng maliit na bahagi. Napapalawak ang pangungusap sa
● Ito ang bahagi ng pangungusap na pinag uusapan. Ito rin ay tinatawag na paksa. mga maliit na bahaging ito.
IBA’T-IBANG PARAAN UPANG MAPALAWAK ANG SIMPLENG PANGUNGUSAP
Pagdaragdag ng mga Paningit o Ingklitik
Ingklitik – tinatawag ding paningit o mga pantulong na kataga na nagbibigay turing sa pandiwa, pang-uri, o pang-
abay upang magkaroon ng dagdag at tanging kahulugan.
Paggamit ng mga Panuring (Pang-uri o Pang-abay)
Pang-uri na panuring sa pangalan at panghalip
Pang-abay na panuring sa pandiwa, pang-uri, o kapwa pang-abay
Halimbawa:
Batayang Pangungusap: Biglang may nagpakati na isang diwata.
Pagpapalawak Gamit ang Pang-uri: Biglang may nagpakati na isang magandang diwata.
Batayang Pangungusap: Siya'y binate ng miyembro ng media sa kanyang pagbalik.
Pagpapalawak Gamit ang Pang-abay: Siya'y malugod na binate ng miyembro ng media sa kanyang
pagbalik.
Pagsasama ng mga Pamuno sa pangalan
Pangalan o pariralang pangngalan na tumutukoy sa ibang katawagan para sa isa pang pangngalan.
Halimbawa.
Batayang Pangungusap: Si Dr. Jose Rizal ang may akda ng mga nobelang Noli Me Tangere at El
Filibusterismo.
Pagpapalawak Gamit ang Pagsasama ng Pamuno: Si Dr. Jose Rizal, ang ating pambansang bayani, ang
may akda ng mga nobelang Noli Me Tangere at El Filibusterismo
Paglalagay ng mga kaugnay na parirala
Mga dagdag na salita na idinurugtong sa pangungusap o mga parirala na may parehong kahulugan sa naunang
parirala.
Halimbawa. Pumunta kami ng aking matalik na kaibigan sa mall. Kami ay nanood ng bagong movie, kumain
ng chicken fillet sa Mcdo, bumili ng magandang damit, at naglakad-lakad din pagkatapos. Habang naglalakad-
lakad, nakita namin si Benjie, isa naming kaklase, sa National Book Store. Siya ay bumili na naman ng
bagong Gtech dahil nawala raw ang kaniyang luma na labis niyang pinaghinayangan. Naisip ko, siya ay
nasasayangan na sa isang ballpen lámang samantalàng ako ay gastos lang nang gastos.  
GAMIT AT KAHALAGAHAN NG WIKA
REPRESENTASYONAL NA GAMIT NG WIKA  Paggawa ng liham aplikasyon o ang liham paanyaya.
• Ang wikang REPRESENTASYONAL/REPRESENTATIBO ay ginagamit sa pagbibigay  impormasyon sa
paraang pagsusulat o pasalita.  
• Nagpapaliwanag ng DATOS, Impormasyon at kaalamang natutuhan o  natuklasan. Halimbawa: Paggawa
ng tesis, research paper, pagsasalaysay o  pag-uulat at iba pa. 
Representasyonal na Gamit 
● Ang gamit ng wika bilang representatibo ay isa sa pinaka importanteng  gamit ng wika. Ito’y dahil
ginagamit ito sa pagbibigay ng impormasyon sa  paligid natin. Nagbibigay rin ito ng mga
mahahalagang impormasyon gaya  ng mga batas at kautusan. 
● Ginagamit ang wika sa pagbibigay ng impormasyon o pagbabahagi ng mga  kaalaman, pangyayari
at makakapagpahayag ng mga detalye.  
● Ginagamit upang makapaghatid ng tamang impormasyon o datos  ? Karaniwang nakikita sa mga
libro, telebisyon at radio. 
Ang mga halimbawa nito ay:  
Pag-uulat  Paglalahad  Pagtuturo  Pagbabalita  Pagtatalumpati 
Ang halimbawa ng sitwasyon na ito ay:  
Pag-uulat sa klase  Paglalahad ng mga pangyayari  Pagtuturo ng guro sa klase
INSTRUMENTAL NA GAMIT NG WIKA 
● Ang wika ay Instrumental kung ang sinasalita ay nakikiramay sa pangangailangan  ng mga tao sa
paligid lalo na kung may katanungan na kailangan sagutin. Ginagamit  rin ito upang mangyari o
maganap ang mga bagay-bagay tulad ng paguutos,  pagsasalaysay o pagpapahayag, pagtuturo at
pagkatuto sa karunungang kapaki pakinabang, pagbibigay panuto, pangangalakal, paggawa ng
liham pangalakal, at  iba pa. 
● Ang wika ay may iba’t ibang gamit sa lipunan nanakatutulong sa tao upang  makipag-ugnayan sa
kapwa. Itinuturingitong instrumentaldahil kaya nitong tugunan ang  mgapangangailangan ng tao
tulad ng mga sumusunod: 
1. Pagpapahayag ng damdamin 
2. Naghihikayat 
3. Direktang nag-uutos 
4. Pagtuturo/pagkatuto ng maraming kaalaman 
● Tumutugon sa mga pangangailangan ng tao gaya nga pakikipag-ugnayan sa iba. 
Halimbawa: 
Paghingi ng pagkain, inumin 
Pag- order ng pagkain sa Isang restawran 
 
 ● Ginagamit ito sa pagtukoy sa isang preperensiya, kagustuhan at pagpapasiya ng tagapagsalita.  * Saligang batas/konstitusyon – pundamental na batas ng bansa.
● Ginagamit rin ito upang mangyari o maganap ang mga bagay-bagay tulad ng paguutos, pagsasalaysay o
pagpapahayag, pagtuturo at pagkatuto sa karunungang kapaki-pakinabang,pagbibigay panuto, pangangalakal, * Batas ng republika – batas na itinakda ng kongreso
paggawa ng liham pangalakal, at iba pa.  * Ordinansa – batas sa probinsya, lungsod at munisipyo
● Kailangang malinaw at tiyak ang gusto iparating. 
* Polisiya – kautusan sa organisasyon, ahensiya, at kompaniya.
IMAHINATIBONG GAMIT NG WIKA 
* Patakaran – alituntunin sa paaralan at iba pang samahan.
Dito, ang tungkulin ng wika ay ang pag likha ng mga kwento, tula, at iba pang  mga mga malikhaing ideya.  
HEURISTIKO
Hal. Ang Alamat ng Pinya o Ang Matsing at ang Pagong  
● Ito ay isang instrumento na ginagamit ng tao upang matuto at magtamo ng mga tiyak na kaalaman
IMAHINATIBONG GAMIT - ginagamit ang wika para magbahagi ng kaalaman. Ang  halimbawa nito ay ang pag- tungkol sa mundo, sa mga akademiko o propesyunal na sitwasyon.  Ito ay ang pagbibigay o
uulat ng balita.   paghahanap ng kaalaman.
• Ang tungkulin kapag ginagamit ito sa pagpapahayag ng imahinasyon sa  malikhaing pamamaraan.   Heuristikong Gamit ng Wika sa Pormal na Edukasyon
● Ginagamit ito upang ipahayag o ipabatid ang imahinasyon at haraya, maging mapaglaro malikhain sa gamit * Pagbabasa ng mga work text, batayang aklat, encyclopedia,atlas, magasin, diksiyonaryo, almanac, at
ng mga salita.  diyaryo para malaman ang lagay ng iba’t ibang bansa sa kasalukuyang panahon.
Hal. Tula, maikling kwento, epiko, at iba pang uri ng panitikan  * Paggamit ng mga social media site upang makakuha ng impormasyon tungkol sa iba’t ibang sektor ng
pasalita: malikhaing pagsasabuhay/pamamaraan  lipunan tungkol sa pinakahuling isyung panlipunan

pasulat: mga akdang pampanitikan  Heuristikong Gamit ng Wika sa Pananaliksik

Mga Gamit ng Wika sa Imahinatibong Panitikan:   * Paggawa ng survey na nagtatanong tungkol sa pinakapaboritong pagkaing ihinahain sa bahay

1. Pantasya   * Pakikipanayam o pag-iinterbyu sa isang kilala o tanyag na tao, manunulat, negosyante, taong naging
matagumpay sa kaniyang larangan, mga lider ng bayan at organisasyon, mga nagwagi sa timpalak, at iba pa
2. Mito  
Heuristikong Gamit ng Wika sa Midya at Pampublikong Panayam
3. Alamat  
* Pakikinig sa radyo ng mga balita, dokumentaryo, at komentaryo
4. Kwentong-Bayan  
Pagdalo sa mga seminar, palihan, lecture-forum, symposium, malayang talakayan, debate, at iba pa
5. Siyensiya Piksyon
Introduksyon sa Pananaliksik sa Wika atKulturang Pilipino 
REGULATORYO
KahuluganngPananaliksik 
● Ang regulatoryong bisa ng wika ay nagtatakda, nag uutos, nagbibigay – direksiyon sa atin bilang kasapi ng
lahat ng institusyon. • Angpananaliksikaybatay sanasusulatnakatibayan. 

Tatlong klasipikasyon ng wika ayon sa regulatoryong bisa:
* Berbal – batas, kauutusan o tuntunin na binabanggit lamang ng pasalita ng pinuno.
* Nasusulat/biswal – batas, kautusan o tuntunin na nababasa, napapanood o nakikita na ipinapatupad ng nasa
kapangyarihan.
* Di nasusulat na tradisyon – pasalin – saling bukambibig na batas, kautusan, tuntunun na sinusunod ng lahat.
Halimbawa ng regulasyon:
• Ang pananaliksik ay isang sistematikong paghahanapsa katotohanan at kadahilanan ng mga likas
nakaganapan sa pamamagitan ng siyentipikong pamamaraan. 
• Galileo Galilei(1564-1642)- “AmangSiyentipikongPamamaraan” 
• Ayon sa Encyclopedia Britannica (1970) – “Maski habang si Francis Bacon ay nagmamatuwid, angtotoong
paraan ay isinasabuhay ni Galileo, sa pagsasama sama ng pagmamasid, pagpapalayag,sipnayang paghango,
at pantiyak na pagsuboknanaitatagangaghamngpagkilos.” 
LayuninngPananaliksik 
 May dalawang payak na layunin ang pananaliksik: 7. Mapanuri 
1. Angpaghahanapngkatotohanan;  – Dumaraan ito sa masusing interpretasyon nawalang bahaging pagkakamali ayon sa  paggamit ng tamang
estatistika at analitikal na pagbibigay interpretasyon mula rito.  Gayundin ang tamang pagbibigay
2. Ang paghahanap ng kapaliwanagan o katuwiran kapagang katotohanan ay hindi agarangmatatamo. Sa interpretasayon lamang sanasaksihan ay bahagi  ng isang mapanuring pananaliksik. 
pagtahak sa katotohanan ay kinakailangan ang sumusunod:
8. Pinagtitiyagaan o hindi minamadali 
1. Datos – batayang yunit ng impormasyon 
– Pinaglalaanan ito ngsapat na panahon at paulit-ulit na pagrerebyu sa mga datos at resulta ng pananliksik na
2. Impormasyon – mga pinag-ugnay na datos.   may pag-iingat. Ginagawa ang pananaliksik ngamit ang  tamang panahon at oras o time table.  
3. Detalye – mga naberipika na impormasyon.  Katangian ng mahusay na mananaliksik at mga balakid na maaaring kaharapin nito:
4. Palagay – mga posibleng kaugnayan o pinagmulan ng mga detalye.  * Mapanghinala – Ang isang mananaliksik ay katulad ng isang imbestigador; lahat ay pinaghihinalaan
5. Teyorya – mga nasubok na palagay.  hangga’t hindi natataggal ang pagdududa.

6. Prinsipyo,batas,o katotohanan – mga napatunayang teyorya  * Matanong - Ang isang mananaliksik ay dapat ring matanong,may mga datos na hindi makukuha sa iisang
pinanggagalingan lamang, dapat ay tuntunin lahat ng piraso ng datos upang makabuo ng isang kahatulan.
Katangian na dapat taglayin ng isang pananaliksik 
* Matiyaga – Ang kalaban ng bawat nananaliksik ay oras. Ang mga datos ay hindi kusang lumalapit at
1. Kontrolado  lalong hindi kaagad na nakukuha.

- Ang mga baryabol o datos na pinag-aaralan ay hindi dapat manipulahin sapagkat  magdudulot ito ng kawalang * May paggalang sa kapwa tao – Bilang isang mabuting mananaliksik, nararapat na respetuhin natin ang
katiyakan at pagka-inbalido (invalid) ng resulta  ng pananaliksik.  gawi at pananaw ng iyong kapwa.

2. Balid  * Maingat – Sa pagkuha at pagpili ng mga datos ay kinakailangan ng pag-iingat lalo na sa usapin ng
pagkilala o dokumentasyon ng mga pinagmulan ng mga ideya o impormasyon.
– Masasabi na ang pananaliksik ay balido kung ito ay nakabatay sa katotohanan ng  katibayan o ebidensya sa
pamamagitan ng kakayahang idepensa o ipaliwanag ang  mga ito. Mga uri ng pananaliksik batay sa panahon na pakukunan ng datos

3. Sistematiko  * Diskriptib – Ginagamit kung ang datos na hinahanap ay maglalarawan sa kasalukuyang kalagayan ng
isyu o paksang sinasaliksik.
– Magkakasunod na hakbang sa pangongolektaat pag-aanalisa ng impormasyon o  datos sa iisang layunin ang
katangiang ito. Sa sistematikong pamamaraan ito,  inaasahan nasinusunod ang prosesong ito:(1) pagtukoy ng problema * Eksperimental – Ginagamit kung ang datos na hinahanap ay tutukoy sa epekto ng paksa o isyu na pinag-
(2) pagrerebyu  ng mga impormasyon (3) pangongolekta ng datos(4) pag-aanalisa ng datos (5)  pagbuo ng konklusyon aaralan at karaniwang nangangailangan ng grupong lalapatan nang interbensyon at tatayain ang
atrekomendasyon.   pagbabagong naganap kontra sa grupong nilapatan ng interbensyon.

4. Obhektibo, Lohikal, at Walang Kinikilingan  * Historikal – Ginagamit kung ang datos na hinahanap ay maglalarawan sa kalagayan o kaganapan sa
nakalipas na panahon.
– Hindi dapat mabago o mabahiran ng personal na saloobin ang pagbibigay ng  interpretasyon sa pananaliksik. 
Uri ng pananaliksik batay sa klase ng pagsisiwalat ng datos:
5. Kwantiteytib o Kwaliteytib 
* Kwantiteytib – Ito ay ginagamit sa pagkalap ng numeriko o istatistikal na datos upang makabuo ng
– Nakalahad sa kwantiteytibona pamamaraan ang mga datos kapag ito ay  gumagamit ng istatistiks (statistics) tulad ng pangkalahatang pananaw na kumakatawan sa paksa o isyu na pinag-aaralan. Ang klase ng pag-aaral na
porsiyento, tsart, mean, median,mode at  iba pang uri ng distribusyong numerikal. Nasa pamamaraang kwaliteytib karaniwang nilalapatan ng istatistiko ay ang pag-aaral sa relasyon at pag-aaral na ebalwasyon.
naman  ang pamamaraan kapag ito aynaglalahad o nagsasalaysay ng kalikasan (nature) ng  isang sitwasyon o
pangyayari gamit ang pandama o senses.   Ang pag-aaral sa relasyon ay naglalayong tukuyin ang kaugnayan ng mga pabago-bagong batayan
sa isa’t isa.
6. Empirikal 
Ang pag-aaral sa ebalwasyon ay naglalayong ikumpara ang mga nakalap na datos sa mga
– Matatag ang pananaliksik kung gagamitan itong mga empirikal na mga katibayan o  kaalaman sa pamamagitan ng binalangkas na pamantayan
matamang pagmamasid o eksperimentasyon sa  pagkuha o pagbuo ng mga impormasyon. 
* Kwaliteytib – Ito ay ginagamit sa pagkalap ng mga karanasan ng tao sa kanilang ginagalawang lipunan na hindi
maaaring isalin sa numerikong pamamaraan upang makita ang magkakaibang reyalidad ng paksa o isyu na pinag-
aaralan. Ang pag-aaral na karaniwang gumagamit ng kwaliteytib na pamamaraan ay grounded theory, etnograpiya,
pinominograpiya, at pinominolohiya.
* Grounded Theory – Unang ginamit nina Barney Glaser at Anselm Strauss noong 1967. Ang datos ay kinakalap at
sinusuri at mula doon nabubuo ang teorya.  Ito rin ay pinaniniwalaang bumubuo ng teorya na mas malapit sa reyalidad.
* Etnograpiya – Ang kaisipan sa likod ng etnograpiyang pananaliksik ay yaong pagmamasid ng mananaliksik sa
paggalaw ng kanyang pinapaksa nang may pagtatangi sa panahon.
* Pinominograpiya – Ito ay isang balangkas na nag-iimbistiga sa mga kwaliteytib na paraang nararanasan o naiisip ng
mga tao tungkol sa isang bagay.
* Pinominolohiya – Isang teorya na nagpapahayag sa matimatikal na paraan ang resulta ng pinagmamasdang pinomina
na hindi nagbibigay ng detalyadong atensyon sa kanilang pangunahing kabuluhan.  
* Magkahalong Pamamaraan – Ito ay ginagamit kung ang suliranin sa paksa o isyu na pinag-aaralan ay hindi
lubusang masasagot sa pamamagitan ng kwantiteytib o kwaliteytib na pamamaraan lamang. 
May dalawang uri ng pangangalap ng datos batay sa pinagmulan nito:
* Hanguang sekondarya o tinatawag ding secondary sources ay mga datos na kinalap ng ibang mananaliksik at
manunulat na maaaring maging kapaki-pakinabang sa pagbuo ng konsepto sa ginagawang sariling pananaliksik. Ang
mga ito ay makukuha sa mga libro, dyornal, peryodiko at iba pang lathalain. Maaari ring makuha ang mga ito sa mga
palabas sa telebisyon at mga datos sa internet. Ang mga halimbawa nito ay: Mga aklat, Mga pag-aaral, Mga
nalathalang artikulo at Mga monograp, manwal, polyeto at manuskripto.
* Hanguang primarya o tinatawag ding primary sources ay mga datos na kusang kinalap ng mananaliksik para
sumagot sa mga suliranin ng kanyang pag-aaral. Maraming pamamaraan ng pagkalap ng mga datos sa uring ito:
Pagmamasid, Pakikisalamuha, Pakikipanayam, Pakikipagtalakayan at
Paggamit ng serbey.
Paghahanda sa pagsusulat ng sulating pananaliksik
* Gaano kahaba ang sulating pananaliksik? – Makabubuting isaalang-alang ang pahina at bilang ng mga salitang
bumubuo sa sulatin upang mapaghandaan ang panahong gugugulin dito.
* Ilan ang bilang at uri ng pinapayagang sanggunian? – May kahingian o requirement ang bilang at uri ng
sanggunian nakailangan gamitin sa pananaliksik. Limang sangunian sa lokal at dayuhang pag-aaral ang istandard na
sanggunian para rito.
* Kailan ang petsa ng pagpapasa ng bahagi o kabuuan ng sulating pananaliksik? – Makabubuting tandaan mabuti
ang petsa ng takdang araw ng pagpapasa ng pananaliksik upang mabilis na maibalik pang muli ang papel kung sakaling
may kailangan pang baguhin.
* Ano ang mga kaukulang format (uri at laki ng font, pag-aagwat, margin, at iba pa) na dapat gamitin? –
Sundin ang mga ito upang hindi maging paulit-ulit o pabalik-balik ang sulating pananaliksik.