‫ارائه‬

‫محمدرضا عطاران‬
‫موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور‬
‫ایستگاه تحقیقات کنترل بیولوژیک آمل‬
‫بهمن ‪1401‬‬
 ‫کنترل تلفیقی یا ‪ Integrated control‬اولین بار توسط عده ای از‬ ‫‪‬‬
‫حشره شناسان و فردی بنام ‪ V. Stern‬در سالهای ‪ 1950‬بیان شده‬
‫است‪.‬‬
‫تاکید این شیوه بکارگیری ترکیبات شیمیایی انتخابی ‪ ،‬به گونه ای که‬ ‫‪‬‬
‫دشمنان طبیعی در طبیعت حفظ شوند‪.‬‬
‫مدیریت تلفیقی آفات‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫این واژه در سالهای ‪ 1960‬بکار رفت و تاکید آن هم نگرش جامع به‬ ‫‪‬‬
‫مقوله کنترل آفات است و تاکید آن بر استفاده از روشهای کنترلی به‬
‫منظور کاهش جمعیت آفات با لحاظ حفظ کیفیت محیط زیست است‪.‬‬
‫مدیریت تلفیقی محصول )‪ (ICM‬و مدیریت تلفیقی منابع‬ ‫‪‬‬
‫)‪ (INTEGRATED RESOURCE MANAGEMENT‬و‬
‫کشاورزی پایدار ‪ Sustainable Agriculture‬واژه هایی هستند که‬
‫در دهه های ‪ 80‬و ‪ 90‬بکار برده شده اند و در واقع یک نگاه تکاملی بر‬
‫مدیریت تلفیقی آفات هستند که در آنها تاکید می شود که تنها نبایستی آفات‬
‫را مد نظر قرار داد‪.‬‬
‫مدیریت تلفیقی آفات‪ :‬سیستمی است که در یک مجموعه به هم تنیده از‬ ‫‪‬‬
‫محیط زیست و دینامیک جمعیت گونه های آفت‪ ،‬تکنیکها و روشهای‬
‫تا حد ممکن سازگار را بکار می گیرد تا جمعیت آفات را به زیر‬
‫سطح خسارت اقتصادی تقلیل دهد‪.‬‬
‫مدیریت تلفیقی آفات‪ :‬انتخاب هوشمندانه ای از تاکتیکهای کنترل آفات‬ ‫‪‬‬
‫است که در آن مزیتهای اقتصادی‪ ،‬اکولوژیک و اجتماعی مورد‬
‫انتظار است‬
‫کنترل شیمیایی کرم گلوگاه انار به دلیل گذراندن تمامی مراحل رشد و‬ ‫‪‬‬
‫نمو درون میوه‪ ،‬مشکل است‪ .‬بنابراین کنترل این آفت تنها با‬
‫بکارگیری روشهای مختلف‪ ،‬و با تکیه بر استفاده هرچه بیشتر از‬
‫عوامل بیولوژیک و کاهش مصرف سموم شیمیایی در قالب ‪IPM‬‬
‫ممکن است‪ .‬پایداری شیوه های کنترل غیر شیمیایی آفات و بیماریهای‬
‫انار منوط به درک بهتر روابط بین عوامل زنده و غیر زنده در باغات‬
‫انار است‪.‬‬
 ‫شیوه تخمریزی و نفوذ آفت به داخل انار و محل تخمریزی آفت (تاج انار)‬ ‫‪‬‬
‫جایگاهی است که با توجه به مناطقی که انار رویش می کند‪ ،‬از‬
‫زیستخوانهای (نیچ) مطلوب عوامل زنده باغات انار است و به دلیل وجود‬
‫پناهگاه‪ ،‬غذا و رطوبت‪ ،‬محل رفت و آمد بسیاری از عوامل زنده می باشد‪.‬‬
‫این موضوع می تواند بحث کنترل آفت را تحت تاثیر قرار داده و توجه ما‬
‫را به این نکته جلب کند که آفت به راحتی نمی تواند از سد این دشمنان و‬
‫شرایط محیطی گذر کرده و میوه را آلوده سازد‪ .‬به عبارتی اگر تخمریزی‬
‫دیده شد این بدان معنی نیست که حتما ً میوه آلوده خواهد شد‪ .‬این نگاه که‬
‫حضور حتی یک تخم آفت می تواند سبب آلوده شدن انار شود‪ ،‬از مباحثی‬
‫است که روشهای کنترل این آفت از جمله کنترل بیولوژیک را به چالش می‬
‫کشد‪.‬‬
‫نگاه باید به این زیستخوان دقیق و همراه با شناخت باشد‪ .‬به عنوان مثال اگر‬ ‫‪‬‬
‫زنبور رها می کنیم بایستی بتواند تقریبا پوشش کاملی از بازدید این نیچها را‬
‫داشته باشد‪.‬‬
 ‫‪ -1‬گسترش مقاومت به آفت کشها‬ ‫‪‬‬
‫‪ -2‬طغیان آفات ثانویه‬ ‫‪‬‬
‫‪ -3‬آلودگیهای محیط زیست‬ ‫‪‬‬
‫‪ -4‬سالمت انسانها‬ ‫‪‬‬
‫‪ -5‬از بین رفتن موجودات غیر هدف و دشمنان طبیعی آفات‬ ‫‪‬‬
‫‪ -6‬مسایل اقتصادی ناشی از کاربرد مکرر آفت کشها‬ ‫‪‬‬
 ‫کاهش جمعیت آفات به زیر سطح زیان اقتصادی‪ :‬حذف و ریشه کنی‬ ‫‪‬‬
‫جمعیت آفات هدف نیست‬
‫صرفا کشتن آفت هدف نیست‪ ،‬دور کردن و بر هم زدن تطابق آفت به‬ ‫‪‬‬
‫مرحله حساس زیستی یکی از راهکارهای مناسب است‪ .‬جلوگیری از‬
‫تغذیه‪ ،‬زاد وولد و همچنین جلوگیری از پراکنش آفت نیز از‬
‫راهکارهای مورد تاکید در مدیریت آفات است‬
‫از روشهای دوست دار محیط زیست که کیفیت محیط زیست (هوا‪،‬‬ ‫‪‬‬
‫آب‪ ،‬حیات وحش و گیاهان) را حفظ می کند استفاده می شود‪.‬‬
‫به منظور دستیابی به حداکثر تاثیر فاکتورهای طبیعی مرگ و میر‪ ،‬از‬ ‫‪‬‬
‫روشهای کنترل تنها در مواقع نیاز سود برده می شود‪.‬‬
‫نگاه به سمت بکارگیری روشها در جهت کشاورزی پایدار است‪.‬‬ ‫‪‬‬
 ‫شناسایی درست آفت (از لحاظ تاکزونومی)‬ ‫‪‬‬
‫شناخت دوره زندگی و زیست شناسی آفت‬ ‫‪‬‬
‫شناخت دشمنان طبیعی و تاثیر فاکتورهای آب و هوایی روی جمعیت آفت‬ ‫‪‬‬
‫ردیابی و پایش مناسب آفت‬ ‫‪‬‬
‫مشخص کردن آستانه های زیان و مراحل حساس گیاه‬ ‫‪‬‬
‫انتخاب روش مناسب مبارزه‬ ‫‪‬‬
‫داشتن اطالعات مناسب از هزینه به فایده برای هر روش مبارزه‬ ‫‪‬‬
‫دانش کشاورزان و مشارکت آنها‬ ‫‪‬‬
‫حمایتهای دولتی‬ ‫‪‬‬
‫دانش مردمی و مصرف کنندگان از مزایای استفاده از محصوالت بدون‬ ‫‪‬‬
‫مصرف آفت کش‬
 ‫‪ -1‬شناخت آفت‬ ‫‪‬‬
‫‪ -2‬پیش گیری‬ ‫‪‬‬
‫‪ -3‬ردیابی و پایش‬ ‫‪‬‬
‫‪ -4‬اقدامات قابل اجرا‬ ‫‪‬‬
‫‪ -5‬اقدام‬ ‫‪‬‬
‫‪ -6‬ارزیابی‬ ‫‪‬‬
 ‫مدیریت تلفیقی آفت‪ :‬تمرکز روی آفت و روشهای کنترل است‬ ‫‪‬‬
‫در مدیریت تلفیقی محصول‪ :‬تمرکز روی کل نیازهای یک محصول‬ ‫‪‬‬
‫است (مدیریت خاک‪،‬آب و کود دهی)‬
‫به نوعی مدیریت تلفیقی آفات جزئی از مدیریت محصول است‬ ‫‪‬‬
‫فراتر از این دو نیز مدیریت مزرعه ‪Integrated Farm‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ Management‬است که در آن نیازهای کل موجودات و چرخه‬
‫های انرژی مواردی از این دست مورد توجه است‬
 Integrated pest management as a bridge over pest losses, with bio-
economics as the keystone. Modified after Pedigo (1996).
 ‫درک دقیق مسئله (نوع آفت و گیاه )‬ ‫‪‬‬
‫درک اینکه چه چیزی از حضور آفت برای ما غیر قابل تحمل است‪ .‬و آفت تا کجا آفت است‪...‬‬ ‫‪‬‬
‫در نظر گرفتن همه اهرمهای مدیریت و تلفیق‬ ‫‪‬‬
‫تعیین زمانهای مناسب اعمال روشها‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬نکته کلیدی در اجرای هر برنامه مدیریت‪ ،‬ردیابی‬

‫و پایش ‪ ،‬حضور کارشناس و اقدامات کارشناسانه و‬
‫مسئوالنه در مزرعه و باغ است‪.‬‬
‫‪ ‬این اقدام ضامن موفقیت است‬
‫در مدیریت تلفیقی بحث اقتصادی اهمیت فراوانی دارد و در اینجا سطح زیان اقتصادی و آستانه زیان‬
‫اقتصادی تعیین کننده است‪ .‬برای تعیین آستانه ها‪ ،‬سوابق و همچنین ماهیت آفت و تغییرات اقلیمی و‬
‫بررسی شرایط آب و هوایی می تواند تعیین کننده باشد‪.‬‬
‫اقدامات بهینه جهت انتخاب محل احداث باغ و ارقام مقاوم و متحمل‬ ‫‪‬‬
‫مبارزه مکانیکی و جمع آوری و حذف میوه های آلوده‬ ‫‪‬‬
‫مبارزه فرمونی‬ ‫‪‬‬
‫مبارزه مکانیکی حذف پرچم و پوشاندن گلوگاه‬ ‫‪‬‬
‫حفظ و حمایت از دشمنان طبیعی‬ ‫‪‬‬
‫کنترل بیولوژیک با استفاده از زنبور تریکوگراما‬ ‫‪‬‬
‫استفاده از کائولن‬ ‫‪‬‬
‫استفاده از آنغوزه‬ ‫‪‬‬
‫استفاده از نماتدهای بیماریزا‬ ‫‪‬‬
‫این اقدامات از اساسی ترین اقدامات کنترل آفت است و هرگونه بی‬ ‫‪‬‬
‫دقتی در این مورد می تواند اثرات پایدار و بلند مدتی را به دنبال‬
‫داشته باشد‪.‬‬
‫انتخاب ارقام مقاوم و متحمل بایستی با برسیهای همه جانبه و نظر‬ ‫‪‬‬
‫مشاورین و متخصصین ذیربط در هر منطقه صورت بگیرد‬
‫احداث باغ نیز بایستی محل یابی مناسبی داشته باشد‪.‬‬ ‫‪‬‬
 ‫اقدامی است همگانی و با مداومت‬ ‫‪‬‬
‫قبل از خروج پروانه ها نسبت به خروج میوه ها از باغ اقدام شود‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫با پوشاندن توری روی میوه های جمع آوری شده می توان اجازه‬ ‫‪‬‬
‫خروج دشمنان طبیعی را داد و همچنین مانع از خروج پروانه ها شد‪.‬‬
‫لذا در این انهدام‪ ،‬دشمنان طبیعی آفات حفظ شده و مجددا امکان ورود‬
‫به باغ را خواهند داشت‪.‬‬
‫جمع آوری میوه های آلوده تنها در انتهای فصل نباشد و در طول‬ ‫‪‬‬
‫فصل نیز جمع اوریها انجام شود‬
 ‫فرمونهای سنتتیک‪:‬با نسایل و مشکالتی از نظر سنتز و پایداری و‬ ‫‪‬‬
‫کارآیی روبرو است و الزم است تا تحقیقات تکمیلی صورت پذیرد‬
‫فرمونهای طبیعی ‪ :‬در این شیوه از پروانه های ماده جفت گیری‬ ‫‪‬‬
‫نکرده در داخل قفسهای کوچکی به منظور جلب حشرات نر و شکار‬
‫آنها استفاده می شود‪.‬‬
‫از این تله های فرمونی هم می توان به عنوان رصد و پایش و پیش‬ ‫‪‬‬
‫آگاهی و هم به عنوان شکار حشرات نر استفاده نمود‪ .‬چنانچه از تعداد‬
‫تلههای زیادی در داخل باغ استفاده کنیم‪ ،‬شکار انبوه رخ داده و می‬
‫تواند نقش موثری در کاهش انبوهی آفت بر عهده داشته باشد‪.‬‬
 ‫از تاکتیکهایی که در کنترل آفت استفاده می شود‪ ،‬حذف پرچمهای‬ ‫‪‬‬
‫گلوگاه و یا پوشاندن گلوگاه توسط گل یا توری و یا حتی پنبه‬
‫این در واقع حذف و از دسترس خارج کردن محل تخمریزی آفت‬ ‫‪‬‬
‫است‪ .‬با این شیوه فرصتهای کمتری برای آفت در تخمریزی موفق‬
‫باقی می ماند و می تواند بر جمعیت آفت تاثیر گذار باشد‪.‬‬
‫زمان و همچنین شناخت گلهای بارور از اهمیت زیادی در موفقیت این‬ ‫‪‬‬
‫روش دارد‪.‬‬
‫مالحظاتی از نظر اکولوژیکی دارد‬ ‫‪‬‬
 ‫باغات انار در مناطق مرکزی و کویری ایران از شرایط و نیچهای‬ ‫‪‬‬
‫اکولوژیک محدودی از نظر حضور دشمنان طبیعی و پوششهای‬
‫گیاهی کف باغ برخوردارند و رطوبت کافی برای رشد ونمو گیاهان‬
‫دیگر در باغ بسیار اندک است و تنها نیچ قابل توجه در باغات انار‬
‫همان گلگاه انار است که محل رفت و آمد بسیاری از دشمنان طبیعی و‬
‫حشرات موجود در باغ است‪.‬‬
‫حفظ و توسعه گیاهان گلدار در کف باغ و پای درختان انار می تواند‬ ‫‪‬‬
‫موقیتهای مناسبی از محل حضور وتکثیر و بقای دشمنان طبیعی در‬
‫باغات را فراهم کنند و نه تنها در کنترل کرم گلوگاه انار بلکه سایر‬
‫آفات انار نقش داشته باشند‪.‬‬
 ‫نفوذ الرو آفت به منزله ورود عوامل بیماریزا است و خسارت این‬ ‫‪‬‬
‫آفت بیشتر ناشی از ورود این ساپروفیتها است تا اینکه خسارت تغذیه‬
‫ای الروها از دانه ها باشد‪ .‬زنبور تریکوگراما با کنترل آفت در همان‬
‫مراحل اولیه‪ ،‬می توان بسیار حایز اهمیت باشد‪.‬‬
‫‪‬‬

‫زنبور ماده ‪( T. embryophagum‬راست) و زنبور ماده ‪T.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪( pintoi‬چپ)‬
‫‪‬‬
 ‫ضرورت بررسی خلوص گونه های جمع آوری شده توسط‬ ‫‪‬‬
‫تولیدکنندگان‬
‫در یک جمع آوری زنبورها تریکوگراما از داخل یک باغ سیب و یک‬ ‫‪‬‬
‫محل محدود‪ ،‬تعداد حدود ‪ 30‬عدد تخم پارازیته شده بدست آمده بودند‪.‬‬
‫که زنبورهای ‪T.brassicae‬مخلوط با زنبورهای ‪T.pintoi‬‬
‫بدست آمدند که در نهایت زنبورهای ‪T.brassicae‬در مسیر‬
‫پرورش حذف شدند و امکان جداسازی آنها نیز میسر نشد زیرا که در‬
‫همان نسلهای اولیه این اتفاق افتاد و وجود زنبورهای غیر از گونه‬
‫‪T.pintoi‬تنها با تهیه پرپاراسیون از نمونه های اولیه مشخص‬
‫گردید‪.‬‬
 ‫در یک بررسی به منظور استقرار زنبورهای جمع آوری شده‪ ،‬تنها‬ ‫‪‬‬
‫جمعیتهایی ازدو گونه زنبور ‪T.pintoi‬و ‪T.‬‬
‫‪embryophagum‬در شرایط آزمایشگاهی مستقر شدند‪ .‬استقرار‬
‫گونه ‪T. embryophagum‬به مراتب سخت تر از استقرار‬
‫‪T.pintoi‬بر روی تخمهای سیتوتروگا بود و سه نسل طول کشید تا‬
‫زنبورهای ‪T. embryophagum‬روی تخمهای سیتوتروگا‬
‫مستقر شوند ولی زنبورهای ‪T.pintoi‬در همان نسل اول‬
‫آزمایشگاهی‪ ،‬براحتی تخمهای سیتوتروگا را پذیرفتند‪.‬‬
 ‫‪‬استفاده از کائولن‬
‫‪‬استفاده از آنغوزه‬
‫‪‬استفاده از نماتدهای بیماریزا‬
‫‪‬مطالعه موردی‬
‫در ارزیابی آلودگی انارهای ریخته شده در پای درختان مشخص شد که تنها‬ ‫‪‬‬
‫نزدیک به سه درصد از کل تخمها‪ ،‬تخمهای سالم و تفریخ نشده بودند‪ ،‬و‬
‫مابقی تخمها تفریخ شده و پوسته بودند‪.‬‬
‫دربرسی مجموع انارهای جمع آوری شده از روی درختان از مناطق‬ ‫‪‬‬
‫مختلف کشور‪ ،‬درصد انارهای آلوده ‪ %29.1‬بدست آمد‬
‫باالترین تعداد تخم شمارش شده در داخل گلوگاه یک انار‪ 17 ،‬عدد (‪16‬‬ ‫‪‬‬
‫پوسته تخم و یک تخم سالم) بود که تنها در یک عدد از انارهای بررسی‬
‫شده یافت شد‪ .‬بیشترین تعداد تخم در انارهای سالم‪ 12 ،‬عدد پوسته تخم بود‬
‫و این انار علیرغم داشتن ‪ 12‬پوسته تخم‪ ،‬آلوده به کرم گلوگاه نشده بود‪.‬‬
‫بطور کلی میانگین تعداد پوسته تخم داخل گلوگاه هر انار ‪ 2.47‬عدد و‬ ‫‪‬‬
‫میانگین مجموع تخمها (پوسته‪ ،‬سالم و پارازیته)‪ 2.48‬عدد شمارش شد‪.‬‬
‫‪ %86.73‬از کل تخمها‪ ،‬پوسته و تنها ‪ %2.86‬از کل تخمها در زمان‬
‫بررسی تفریخ نشده بودند‪ .‬درصد تخمهای پارازیته توسط زنبور‬
‫تریکوگراما در این بررسی ‪ %10.41‬شمارش گردید‪.‬‬
 ‫انار سالم هیچ تخمریزی کرم گلوگاه را نداشتند که این‬ ‫‪‬‬

‫طبیعی است و اناری که تخمریزی را نداشته است آلوده‬

‫نیز نشده است ولی ‪ 54‬انار سالم‪ ،‬یک تخم کرم گلوگاه را‬
‫داشتند و آلودگی رخ نداده بود‪ .‬تنها ‪ 7‬انار که یک تخم‬
‫کرم گلوگاه را داشتند آلوده شده بودند‪ .‬یعنی از بین کل‬
‫انارهایی که یک تخم آفت را داشتند‪ ،‬تنها ‪ %11.47‬آلوده‬
‫شده بودند و از بین کل انارهای آلوده تنها ‪ %2/2‬از آنها‬
‫انارهایی بودند که یک تخم آفت را داشتند‪.‬‬
‫جدول ‪ :1‬مقایسه تعداد پوسته تخم کرم گلوگاه انار در هر انار و میزان درصد آلودگی میوه ها‬

‫درصد آلودگی‬ ‫تعداد انار سالم‬ ‫تعداد کل انار‬ ‫تعداد پوسته تخم‬
‫‪0‬‬ ‫‪71‬‬ ‫‪71‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪11.47541‬‬ ‫‪54‬‬ ‫‪61‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪21.53846‬‬ ‫‪51‬‬ ‫‪65‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪43.75‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪32‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪57.69231‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪26‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪64.28571‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪75‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪69.23077‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪7‬‬
‫‪100‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪100‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪100‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪11‬‬
‫‪66.66667‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪12‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪13‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪14‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪15‬‬
‫‪100‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪16‬‬
‫میانگین تعداد پوسته تخم در انارهای سالم ‪ 1.5‬عدد و در انارهای‬ ‫‪‬‬
‫آلوده ‪ 4.8‬عدد بود‪.‬‬

‫نمودار‪ :1‬ارتباط بین تعداد پوسته تخم با آلودگی میوه انار به کرم گلوگاه‬
‫‪100‬‬

‫‪90‬‬

‫‪80‬‬

‫‪70‬‬ ‫‪y = 9.5624x‬‬

‫درصد آلودگی میوه انار به کرم گلوگاه‬

‫‪R² = 0.9338‬‬
‫‪60‬‬

‫‪50‬‬

‫‪40‬‬

‫‪30‬‬

‫‪20‬‬

‫‪10‬‬

‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪12‬‬
‫بطور میانگین در کل انارها‪ 2.47 ،‬عدد تخم وجود داشته است و این‬ ‫‪‬‬

‫عدد تقریبا در میان دو دامنه ‪ 1.5‬و ‪ 4.8‬تخم قرار دارد و در واقع به عدم‬
‫آلوده شدن نزدیکتر است‪ .‬این نکته از آنجا مهم است که اگر ما در برنامه‬
‫های مدیریتی جمعیت آفت را کاهش دهیم‪ ،‬احتمال آلوده شدن انارها‬
‫نیز با سرعت بیشتری نسبت به کاهش جمعیت آفت کاسته می شود‪ .‬در‬
‫برنامه های مبارزه نیز حضور تعدادی از آفت و تخمریزی سبک آفت‪،‬‬
‫چندان نگران کننده نخواهد بود‪.‬‬
 ‫‪ ‬کاهش جمعیت توسط زنبور تریکوگراما بتواند تعداد‬
‫تخم را به آستانه قابل تحمل و یا احتمال کمتر آلوده‬
‫شدن انار سوق دهد‪ .‬نتایج این بررسی حاکی از این‬
‫بود که ‪ 40‬انار از کل انارهای بررسی شده‪ ،‬حاوی‬
‫تخمهای پارازیته توسط زنبور تریکوگراما‬
‫بودند(‪ .)%13.07‬از این تعداد تنها ‪ 14‬انار به کرم‬
‫گلوگاه آلوده شده بود (‪ )%35‬و ‪ 26‬انار حاوی تخم‬
‫های پارازیته‪ ،‬به کرم گلوگاه آلوده نشده بودند‪.‬‬
 ‫نکته جالب در این است که از میانگین تعداد کل تخم در انارهای‬ ‫‪‬‬
‫آلوده (‪ 9.14‬عدد)‪ 3.28 ،‬تخم به طور متوسط پارازیته بودند‪ .‬این‬
‫میزان در انارهای سالم‪ 1.73 ،‬تخم پارازیته از میانگین ‪ 3.6‬تخم‬
‫بر هر انار بود‪ .‬به عبارت بهتر زنبور تریکوگراما توانسته بود در‬
‫انارهایی که میانگین تعداد کل تخم می توانسته سبب آلوده شدن انار‬
‫شود‪ ،‬تعداد تخمهای تفریخ شده را به عدد ‪ 1.5‬و قابل تحمل کاهش‬
‫داده و از آلوده شدن انارها‪ ،‬علیرغم باقی ماندن ‪ 1.8‬تخم در هر‬
‫انار‪ ،‬جلوگیری نمایند ولیکن متوسط تخم داخل انارهای آلوده و‬
‫میزان باقیمانده آنها پس از پارازیتیسم‪ ،‬به اندازه ای بود که زنبورها‬
‫نتوانستند آنرا به حد قابل تحمل برسانند‪ .‬این در حالی بود که‬
‫زنبورها حتی ‪ 9‬تخم از ‪ 16‬تخم را پارازیته کرده بودند‪.‬‬
 ‫لذا اگر بتوانیم‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ -1‬تحمل مان را افزایش دهیم و با دیدن تعداد کمی از آفت نگران نشده و به‬ ‫‪‬‬
‫دنبال روشهای حاد کنترلی نرویم‬
‫‪ -2‬روشهای زراعی و مکانیکی کاهش جمعیت را دنبال کنیم‬ ‫‪‬‬
‫‪ -3‬امکان فعالیت دشمنان طبیعی را فراهم کنیم و‬ ‫‪‬‬
‫‪ -4‬جمعیت آفت را بخوبی رصد کنیم‬ ‫‪‬‬
‫‪ -5‬و از هر گونه اقدام حاد کنترل آفت بپرهیزیم‬ ‫‪‬‬
‫می توانیم امیدوار به داشتن باغی سالم وآلودگی کمتر انارها به کرم گلوگاه باشیم‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫از مشکالت مدیریت آفات‪ ،‬عدم پایداری وضعیتهای اقتصادی است که باغدار را‬ ‫‪‬‬
‫از تصمیمات بلند مدت برای اعمال روشهای کنترل و سرمایه گذاری روی صنایع‬
‫تبدیلی به منظور تداوم برنامه های تولید بر حذر می دارد‪ .‬و لذا همواره علیرغم‬
‫وجود اهرمهای متعدد در کنترل آفات‪ ،‬باغذاران بر نبودن آنها تاکید دارند‪ .‬زیرا‬
‫بسیاری از این روشها در تداوم کاربرد است که نقش افرینی می کنند و نتیجه‬
‫بخش خواهند شد‪.‬‬