Yrd. Doç. Dr. Canay Aykol Yüce & Yrd. Doç. Dr. Yelda Aygar Küçükevcilioğlu - Kompleks Fonksiyonlar Teorisi - Kopya

MAT355 Kompleks Fonksiyonlar Teorisi I Giriş
MAT355 Kompleks Fonksiyonlar Teorisi I Dersi Çözümlü

Problemler
Giriş
Bu notlar, Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Matematik Bölümü’nde

lisans düzeyinde okutulmakta olan MAT355 Kompleks Fonksiyonlar Teorisi
I dersinde işlenen konularla ilgili problem çözümlerinden oluşmaktadır. Bu
notlarla öğrencilerin kompleks sayılar ve kompleks fonksiyonları daha iyi
kavrayabilmeleri ve temel kavram, teorem ve tanımların uygulamalarını ra-
hatlıkla yapabilmeleri amaçlanmıştır. Bunun için herbir konunun başında
kısa hatırlatmalar yapılmış ve konu ile ilgili çok miktarda çözümlü problemler
ve alıştırmalara yer verilmiştir. Bunu yaparken ağırlıklı olarak Churchill ve
Brown [2], Marsden [3], Markushevich [4], Pennisi [6], Silverman [8] ’ın kita-
plarından yararlanılmıştır. Notlar 14 haftalık ders dönemine göre sınıflandı-
rılmıştır. Genel olarak konu başlıkları Kompleks Sayılar, Kompleks Sayıların
Cebirsel ve Geometrik Özellikleri, Analitik ve Harmonik Fonksiyonlar, Kom-
pleks Fonksiyonlarda Limit, Süreklilik, Türev, Elementer Fonksiyonlar ve
Kompleks İntegrasyon şeklindedir.
Dr. Canay Aykol Yüce

Ankara Üniversitesi
Fen Fakültesi
Matematik Bölümü
Ankara 2015
Ankara Üniversitesi Açık Ders Malzemeleri

MAT356 KOMPLEKS FONKSİYONLAR TEORİSİ II Giriş
Mat356 Kompleks Fonksiyonlar Teorisi II Çözümlü Problemler
Giriş
Bu notlar, Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Matematik Bölümü’nde lisans düzeyinde okutulmakta olan
MAT356 Kompleks Fonksiyonlar Teorisi II dersinde işlenen konularla ilgili problem çözümlerinden oluşmak-
tadır. Bu notlarla ögrencilerin kompleks sayılar ve kompleks fonksiyonları daha iyi kavrayabilmeleri, der-
ste verilen teorem ve tanımların uygulamalarını rahatlıkla yapabilmeleri amaçlanmıtır. Bunun için herbir
konunun başında kısa hatırlatmalar yapılmış ve konu ile ilgili çeşitli çözümlü problemler ve alıştırmalara
yer verilmiştir. Notlar 14 haftalık ders dönemine göre sınıflandırılmıştır. Genel olarak konu başlıkları
analitik fonksiyonlar için Cauchy Gaursat ve Cauchy integral formülleri, anti türev yardımı ile çevre in-
tegrallerinin hesabı, maksimum modül ilkesi ve uygulamaları, kompleks sayı serileri, fonksiyon dizileri
ve serilerinin düzgün yakınsaklığı, Taylor ve Laurent seri gösterimleri, singülerliklerin sınıflandırılması,
rezidülerin hesaplanması, trigonometrik integraller, rasyonel fonksiyonların geneşlleştirilmiş integralleri,
trigonometrik fonksiyonlar içeren genelleştirilmiş integraller, çok değerli fonksiyonlar içeren integraller,
argüman ilkesi ve Rouche teoremi uygulamaları şeklindedir.
Dr. Yelda Aygar Küçükevcilioğlu

Ankara Üniversitesi
Fen Fakültesi
Matematik Bölümü
Ankara, 2015
Ankara Üniversitesi açık ders malzemeleri

MAT355 Kompleks Fonksiyonlar Teorisi I Hafta 1
1. KOMPLEKS SAYILAR
1.1. Kompleks Sayıların Cebirsel ve Geometrik Özellikleri
Tanım 1. x, y ∈ R olmak üzere (x, y) sıralı ikililerine kompleks sayı

denir. Burada x, z nin reel kısmı, ve y, z nin imajiner kısmıdır,
Rez = x
ve
Imz = y
şeklinde gösterilir. Kompleks sayılar kümesi üzerinde sırasıyla eşitlik, toplama
ve çarpma işlemleri
(x1 , y1 ) = (x2 , y2 ) ⇔ x1 = x2 , y1 = y2 ,
(x1 , y1 ) + (x2 , y2 ) = (x1 + x2 , y1 + y2 ),
(x1 , y1 )(x2 , y2 ) = (x1 x2 − y1 y2 , x1 y2 + y1 x2 )

şeklinde tanımlanır.
Kompleks sayılar kümesi toplama ve çarpma işlemleriyle bir cisim oluşturur

ve kompleks sayılarda çarpma işleminin tanımına göre
(0, 1)2 = (0, 1)(0, 1) = (0 − 1, 0.1 + 1.0) = (−1, 0) = −1

bulunur. Buna göre z kompleks sayısı
z = (x, y) = (x, 0) + (0, y)

= (x, 0) + (0, 1)(y, 0)
= x + iy
olarak yazılabilir. Kompleks sayılar kümesi
C = {x + iy : x, y ∈ R, i2 = −1}
şeklinde gösterilir.
Ankara Üniversitesi Açık Ders Malzemeleri Sayfa 1

Geometrik olarak bir z = x + iy kompleks sayısını R2 veya xy-düzleminde

bir (x, y) noktasıyla eşleyebiliriz veya orijinden (x, y) noktasına uzanan bir
vektör ile gösteririz. Bu durumda xy-düzlemine z- düzlemi veya kompleks
düzlem, x eksenine reel eksen, y eksenine imajiner eksen adı verilir.
Tanım 2. z = x + iy herhangi bir kompleks sayı olsun. Bu sayının

eşleniği (konjugesi) z simgesiyle gösterilir ve z = x − iy olarak tanımlanır. z
ve z sayıları x- eksenine göre simetriktir.
Tanım 3 (Mutlak değer). z nin mutlak değeri (modülü) z vektörünün

boyunu veya z = (x, y) noktasının orijine olan uzaklığını gösterir.
p p
|z| = x2 + y 2 = (Rez)2 + (Imz)2
şeklindedir.
Soru 1. Aşağıdaki eşitlikleri elde ediniz.

1) |z| = |z̄|
2)z z̄ = z 2 .
3)z1 + z2 = z1 + z2 .
4) z1 z2 = z1 z2 .
5) z −1 = z −1 .

z1 z1
6) z2
= z2

Çözüm.
p p
1) z = x + iy, |z| = x 2 + y 2 ve z = x − iy, |z| = x2 + (−y)2 =
p
x2 + y 2 şeklindedir.
Buradan, |z| = |z̄| elde edilir.
2) zz = (x + iy)(x − iy) = x2 + y 2 = |z|2 .
3) z1 = x1 + iy1 ve z2 = x2 + iy2 olsun. Bu durumda
z1 + z2 = (x1 + iy1 ) + (x2 + iy2 )

= x1 + x2 + i(y1 + y2 )
= x1 + x2 − i(y1 + y2 ) = (x1 − iy1 ) + (x2 − iy2 )
= z1 + z2
elde edilir.
4)
z1 z2 = (x1 + iy1 )(x2 + iy2 )

= x1 x2 − y1 y2 + i(x1 y2 + y1 x2 )
= x1 x2 − y1 y2 − i(x1 y2 + y1 x2 ) (1.1)
Diğer taraftan
z1 z2 = (x1 − iy1 )(x2 − iy2 )

= x1 x2 − ix1 y2 − ix2 y1 − y1 y2
= x1 x2 − y1 y2 − i(x1 y2 + y1 x2 ) (1.2)
olur ve (1.1) ve (1.2 ) den istenilen eşitlik elde edilir.

5)

1 1
z −1 = =
z x + iy

x − iy x y
= = −i 2
x2 + y 2 x2 + y 2 x + y2
x y x + iy
= 2 2
+i 2 2
= 2
x +y x +y x + y2
x + iy 1 1
= = =
(x + iy)(x − iy) x − iy z
bulunur.
6)

z1
= z1 z2−1 = z1 z2−1
z2
1 z1
= z1 z2 −1 = z1 =
z2 z2
elde edilir.
Soru 2. Aşağıdaki ifadelerin doğruluğunu gösteriniz.
1)|z| ≥ |Rez| ≥ Rez.
2)|z| ≥ |Imz| ≥ Imz.
3)|z1 z2 | = |z1 ||z2 |.
4)|z1 + z2 | ≤ |z1 | + |z2 |.
5) ||z1 | − |z2 || ≤ |z1 − z2 |.

|z1 |
6) zz12 = |z 2|
.
Çözüm.
p
1) |z| = (Rez)2 + (Imz)2 ≥ |Rez| ≥ Rez bulunur.

p
2) |z| = (Rez)2 + (Imz)2 ≥ |Imz| ≥ Imz bulunur.
3)
|z1 z2 | = |(x1 + iy1 )(x2 + iy2 )|

= |x1 x2 − y1 y2 + i(x1 y2 + x2 y1 )|
p
= (x1 x2 − y1 y2 )2 + (x1 y2 + x2 y1 )2
q
= x21 x22 + x21 y22 + x22 y12 + y12 y22 (1.3)
Diğer taraftan
q q
|z1 ||z2 | = x21 + y12 x22 + y22
q
= (x21 + y12 )(x22 + y22 )
q
= x21 x22 + x21 y22 + x22 y12 + y12 y22 (1.4)
olur ve (1.3) ve (1.4 ) den istenilen eşitlik elde edilir.
4)
|z1 + z2 |2 = (z1 + z2 )(z1 + z2 )

= (z1 + z2 )(z1 + z2 )
= z1 z1 + z1 z2 + z2 z1 + z2 z2
= |z1 |2 + z1 z2 + z1 z2 + |z2 |2
= |z1 |2 + 2Re(z1 z2 ) + |z2 |2
≤ |z1 |2 + 2|z1 z2 | + |z2 |2
= |z1 |2 + 2|z1 ||z2 | + |z2 |2
= |z1 |2 + 2|z1 ||z2 | + |z2 |2
= (|z1 | + |z2 |)2 .
Her iki tarafın karekökü alınırsa |z1 + z2 | ≤ |z1 | + |z2 | elde edilir.

5) |z1 | = |z1 − z2 + z2 | ≤ |z1 − z2 | + |z2 | eşitsizliğinden |z1 | − |z2 | ≤

|z1 −z2 | = |z2 −z1 | bulunur. Diğer yandan |z2 | = |z2 −z1 +z1 | ≤ |z2 −z1 |+|z1 |
eşitsizliğinden |z2 | − |z1 | ≤ |z2 − z1 | olur. Bu yapılanlardan, ||z1 | − |z2 || ≤
|z1 − z2 | elde edilir.

6) Öncelikle z1 = 1
|z|
olduğunu gösterelim.

1 1 x − iy
= =
z x + iy x2 + y 2
s
x2 y2 1 1
= 2 2 2
+ 2 2 2
=p =
(x + y ) (x + y ) 2
x +y 2 |z|
bulunur. Böylece

= |z1 z2−1 | = |z1 ||z2 |−1 = |z1 |
z1
z2 |z2 |
elde edilir.
Soru 3. ∀ z1 , z2 ∈ C için
|z1 − z2 |2 + |z1 + z2 |2 = 2 |z1 |2 + |z2 |2

olduğunu gösteriniz.
Çözüm.
|z1 − z2 |2 + |z1 + z2 |2 = (z1 − z2 )(z1 − z2 ) + (z1 + z2 )(z1 + z2 )

= (z1 − z2 )(z1 − z2 ) + (z1 + z2 )(z1 + z2 )
= z1 z1 − z1 z2 − z2 z1 + z2 z2 + z1 z1 + z1 z2 + z2 z1 + z2 z2
= 2 (z1 z1 + z2 z2 )
= 2 |z1 |2 + |z2 |2

bulunur.
√
Soru 4. z = x + iy olmak üzere |x| + |y| ≤ 2|z| olduğunu gösteriniz.

√
Çözüm. |x| + |y| > 2|z| olduğunu kabul edelim.
Bu durumda (|x| + |y|)2 > 2(x2 + y 2 ) olur. Buradan |x|2 + |y|2 + 2|x||y| >
2x2 +2y 2 ve böylece x2 +y 2 −2|x||y| = (|x| − |y|)2 < 0 bulunur ki bu çelişkidir.
√
O halde |x| + |y| ≤ 2|z| olmalıdır.
Soru 5. Gösteriniz ki z nin reel olması için gerek ve yeter şart z = z

olmasıdır.
Çözüm. (⇒) Kabul edelim ki z reel olsun. Bu durumda z = x(y = 0)

olur. Dolayısıyla z = z dir.
(⇐) z = z olsun. O halde x + iy = x − iy ve buradan y = 0 bulunur.

Dolasıyla z = x olup z reeldir.
Soru 6. Gösteriniz ki z nin reel ya da imajiner olması için gerek ve yeter

şart z 2 = (z)2 olmasıdır.
Çözüm.(⇒) Kabul edelim ki z reel olsun. Bu durumda z = x(y = 0)

olur. Bu durumda z = z dir ve z 2 = (z)2 olur. z imajiner olsun. z = iy ve
z = −iy dir. Buradan z 2 = (iy)2 = (−iy)2 = (z)2 bulunur.
(⇐) z 2 = (z)2 olsun. (x−iy)2 = (x+iy)2 olur ve buradan x2 −y 2 −2ixy =

x2 − y 2 + 2ixy elde edilir. Buradan −xy = xy ve xy = 0 olmalıdır. Sonuç
olarak x = 0 veya y = 0 olmalıdır. Dolayısıyla z reel veya imajinerdir.
1
Soru 7. z = 4
− 13 i sayısının çarpmaya göre tersinin modülünü bulunuz.
1
Çözüm. z sayısının çarpmaya göre tersi z
dir. Buradan
1 1
= 1 1 = 1 11 = √ 1 = 12
z 4
− i3
| − i|
4 3
1 1 5 +9
16
bulunur.
Soru 8. z1 = 4 − 3i , z2 = −i olmak üzere |z1 z2 + z2 z1 | ifadesini

hesaplayınız.

Çözüm.
|z1 z2 + z2 z1 | = |(4 − 3i)(i) + (−i)(4 + 3i)| = |4i − 3i2 − 4i − 3i2 |

= | − 3(−1) − 3(−1)| = |3 + 3| = 6
bulunur.
√
(1+ 3i)2 (2−i)
Soru 9. (1+2i)3
sayısının modülünü hesaplayınız.
Çözüm.
(1 + √3i)2 (2 − i) |(1 + √3i)2 (2 − i)|

|z| = =

(1 + 2i)3 |(1 + 2i)3 |
√ √
|(1 + 3i)2 ||2 − i| |1 + 3i|2 |2 − i|
= =
|(1 + 2i)3 | |1 + 2i|3
√ √
( 3 + 1)2 4 + 1 4
= √ =
( 4 + 1) 3 5
bulunur.
Soru 10. z0 merkezli ve R yarıçaplı çemberin denklemi |z − z0 | = R

dir. Bu denklemin |z|2 − 2Re(zz0 ) + |z0 |2 = R2 biçiminde yazılabileceğini
gösteriniz.
Çözüm.
|z − z0 |2 = (z − z0 )(z − z0 )
= (z − z0 )(z − z0 )
= zz − zz0 − zz0 + z0 z0
= |z|2 − (zz0 + zz0 ) + |z0 |2
= |z|2 − 2Re(zz0 ) + |z0 |2 = R2
elde edilir.

Alıştırmalar
1) Aşağıdaki sayıların reel ve imajiner kısımlarını bulunuz.
1+i
a) 2−i
b)z 3
2) Aşağıdaki sayıları önce x + iy biçiminde yazınız ve sonra da mutlak

değerlerini, normlarını ve eşleniklerini bulunuz.
5+5i
a) 2i−1
b)(8 − 6i) − (2i − 7)
3) Re(iz) = −Imz ve Im(iz) = Rez olduğunu gösteriniz.
4) z 2 − iz + 1 = 0 ise, bu durumda z 4 + z 3 + 3z 2 + 2z + 1 + i = 0 olduğunu

gösteriniz.
z−w
5) z, w ∈ C ve zw 6= 1 olsun. Bu durumda |z| = 1 ise 1−zw = 1

1.2. Kutupsal Formda Gösterim
z = x + iy vektörünün pozitif reel eksenle yaptığı açıya θ diyelim.

y
x
cos θ = |z| , sin θ = |z| ve buradan tan θ = xy ⇒ θ = arctan xy olup θ ya z
nin argümenti denir ve argz ile gösterilir.
Burada −∞ < θ < ∞ olduğu açıktır. Eğer −π < θ ≤ π kısıtlaması
yapılırsa bu durumda θ ya z nin esas argümenti denir ve Argz ile gösterilir.
Buna göre
argz = Argz + 2nπ, n ∈ Z

olur.
x = r cos θ
y = r sin θ
olmak üzere z sayısı kutupsal olarak
z = x + iy = r(cos θ + i sin θ)
= |z|(cos θ + i sin θ)
şeklinde yazılır.
Euler Formülü. θ ∈ R olmak üzere
eiθ = cosθ + i sin θ

formülüne Euler formülü denir. Euler formülü yardımıyla z sayısı üstel olarak

z = |z|(cos θ + i sin θ) = r(cos θ + i sin θ) = reiθ

şeklinde yazılır.
(cos θ + i sin θ)n = cosnθ + isinnθ (n ∈ Z)

ifadesine de Moivre formülü denir.
√
Soru 1. 1 + 3i sayısını kutupsal formda yazınız.
q √ x y
√
3
Çözüm. |z| = 12 + ( 3)2 = 2 ve cosθ = |z| = 12 , sinθ = |z|
= 2
ve
buradan√
1 + 3i kompleks sayısı kutupsal formda
√ π π
1+ 3i = 2(cos + isin )
3 3
biçiminde ifade edilir. Burada θ = π3 +2nπ, n ∈ Z nin herhangi bir değerinin
kullanılabileceğine dikkat edilmelidir.
Örneğin n = −1 için
√

5π 5π
z = 2 cos(− ) + isin(− ) = 1 + 3i
3 3
olur.
√ √
Soru 2. z1 = 1 − 3i ve z2 = 3 + i olmak üzere z1 z2 yi kutupsal
formda yazınız.
Çözüm. z1 kompleks sayısını kutupsal formda z1 = r1 (cosθ1 + isinθ1 )

ve z2 kompleks sayısını kutupsal
√ formda z2 = r2 (cosθ2√+ isinθ2 ) şeklinde
gösterelim. Bu durumda |z1 | = 3 + 1 = 2 ve tanθ1 = − 3 olur ve buradan
θ1 = 2π − π3 = 5π
3
radyandır.
√
Benzer şekilde |z2 | = 3 + 1 = 2 ve tanθ2 = √1 olur ve buradan θ2 = π
3 6
5πi πi
radyandır. O halde z1 = 2e 3 ve z2 = 2e 6 dir.

5πi πi 11πi √
Dolayısıyla z1 z2 = 2e 3 2e 6 = 4e 6 = 2 3 − 2i bulunur.
5i
Soru 3. 2+2i
sayısını kutupsal formda yazınız.
Çözüm. z1 = 5i ve z2 = 2 + 2i diyelim. Bu durumda |z1 | = |5i| √= 5

π
ve tanθ1 = ∞ olur ve θ1 = 2 dir. Benzer şekilde |z2 | = |2 + 2i| = 2 2 ve
tanθ2 = 1 olur ve θ2 = π4 bulunur. Buradan
π π π
5i
2+2i
= z1
z2
= 5
√
2 2
ei( 2 − 4 ) = 5
√
2 2
ei 4 bulunur.
Soru 4. z = (1 + i)16 + (1 − i)16 sayısının reel olduğunu gösteriniz.

√ π √ π
Çözüm. 1 +√i = 2ei 4 ve 1 − i = 2e−i 4 olur ve buradan
π
(1 + i)16 = (√2ei 4 )16 = 28 e4πi = 28 ve
π
(1 − i)16 = ( 2e−i 4 )16 = 28 e−4πi = 28 bulunur.
Böylece z = (1 + i)16 + (1 − i)16 = 28 + 28 = 29 elde edilir.

(1+i)7 1 i
Soru 5. (1−i)10
= 4
+ 4
eşitliğini elde ediniz.
Çözüm. 1+i = 21/2 (cos π4 +isin π4 ) olur ve buradan (1+i)7 = 27/2 (cos 7π 4
+
−π −π
isin 7π
4
) şeklindedir. Benzer şekilde 1 − i = 2 1/2
(cos( 4
) + isin( 4
)) olur ve
buradan (1 − i)10 = 25 (cos( −10π4
) + isin( −10π
4
)) şeklindedir.
Dolayısıyla
(1 + i)7 27/2 (cos 7π

4
+ isin 7π4
)
10
= 5 −10π −10π
(1 − i) 2 (cos( 4 ) + isin( 4 ))
3 17π 17π
= 2− 2 (cos + isin )
4 4
3 π π
= 2− 2 (cos + isin )
4 4
3 1 i
= 2− 2 √ + √
2 2
1 i
= +
4 4
elde edilir.

Soru 6. n pozitif bir tamsayı ve xn + iyn = (1 + i)n olsun. Bu durumda

2
x22n + y2n = 4n olduğunu gösteriniz.
√
Çözüm. w = 1 + i diyelim. Bu durumda w = 2(cos π4 + isin π4 )
√
olur. wn = ( 2)n (cos nπ
4
+ isin nπ
4
) elde edilir. İki kompleks sayının eşitliği
n n
tanımından xn = 2 2 cos 4 ve yn = 2 2 sin nπ
nπ
4
elde edilir.
Buradan x2n = 2n cos nπ

2
ve y2n = 2n sin nπ
2
bulunur. Sonuç olarak
nπ nπ
x22n + y2n
2
= 22n cos2 + sin2 = 4n
2 2
elde edilir.
Soru 7. z 4 + 1 = 0 denkleminin köklerini bulunuz.
Not. Genel olarak bir c 6= 0 kompleks sayısının n.(n ≥ 1, n tamsayı)

kökleri z n = c ise z = eiθ , ve c = ρeiφ olmak üzere kökler
φ+2kπ
zk = ρ1/n ei( n )

1/n φ + 2kπ φ + 2kπ
=ρ cos + isin , k = 0, 1, 2, ..., (n − 1)
n n
biçimindedir.
Çözüm. z 4 + 1 = 0 ⇒ z 4 = −1 ve −1 = cosπ + isinπ dir.

1 π + 2kπ π + 2kπ
(−1) 4 = cos( ) + isin( ), (k = 0, 1, 2, 3)
4 4
bulunur. Kökler,
π π 1 i
z0 = cos + isin = √ + √
4 4 2 2
3π 3π 1 i
z1 = cos + isin = −√ + √
4 4 2 2
5π 5π 1 i
z2 = cos + isin = −√ − √
4 4 2 2

7π 7π 1 i
z3 = cos + isin =√ −√
4 4 2 2
şeklindedir.
32
Soru 8. √4 + √4 i sayısının tüm köklerini bulunuz.
2 2
Çözüm. √4 + √4 i = 4(cos π4 + isin π4 ) yazılabilir ve buradan

2 2
32 3π 3π
4 4 3
4
+ 2kπ 4
+ 2kπ
√ +√ i = 4 cos
2 + isin , k = 0, 1
2 2 2 2
bulunur. Buradan kökler

3π 3π
z0 = 8(cos + isin )
8 8
11π 27π
z1 = 8(cos + isin )
8 8
olarak elde edilir.
Soru 9. z 2 + (1 + i)z + 5i = 0 denkleminin köklerini bulunuz.
Çözüm. 4 = b2 − 4ac = (1 + i)2 − 4.1.5i = 1 + 2i + i2 − 20i = −18i olur

ve
p √ 1
4 = −18i = (−18i) 2
√
π π
− 2 + 2kπ − 2 + 2kπ

= 3 2 cos + isin , k = 0, 1
2 2
√

1 i
= 3 2 √ +√
2 2
= 3+3i
√
−b+ 4
şeklinde bulunur. Bulunan değerler z = 2a
denkleminde yerlerine
yazıldığında

√
−b + 4 −(1 + i) + 3 − 3i −1 − i + 3 − 3i 2 − 4i
z1 = = = = = 1 − 2i
2a 2 2 2
ve
√
−b − 4 −(1 + i) − (3 − 3i) −1 − i − 3 + 3i −4 + 2i
z2 = = = = = −2 + i
2a 2 2 2
elde edilir, o halde kökler
{1 − 2i, −2 + i}
şeklindedir.
Alıştırmalar
1) Aşağıdaki sayıları kutupsal gösterimle yazınız.

√
a)2 + 2 3i b) − 5i
2) Aşağıdaki sayıları kutupsal gösterimden yararlanarak hesaplayınız.

√
1+√3i
a) 1− 3i
b)(−1 + i)5
3) Aşağıdaki denklemlerin köklerini bulunuz.
a) z 2 = 1 + i b)z 3 + i = 0
√ 6 √ √
4) (1 + 3i) (− 3 + i)5 = 210 ( 3 + i) eşitliğini elde ediniz.
5) w birimin 1 den farklı olan bir n. kökü ise,
1 + w + w2 + ... + wn−1 = 0
6) Aşağıdaki köklerden herbirinin değerini bulunuz ve bu değerleri grafikle

belirtiniz.

√
a) a)(−1 + i)1/3 b) (−2 3 − 2i)1/4 c)(−1)−3/4
7) De Moivre formülünü kullanarak

3 1
a) sin3 θ = sinθ − sin3θ
4 4
1 1 3
b) cos4 θ = cos4θ + cos2θ +
8 2 8
eşitliklerini ispatlayınız.

1.3. Kompleks Düzlemin Topolojisi
Tanım 1. Dε (z0 ) = {z ∈ C : |z −z0 | < ε} kümesine z0 ın bir ε komşuluğu

denir.
Tanım 2. Bir A ⊂ C kümesi verilsin. z0 ın sadece A nın elemanlarından

oluşan bir komşuluğu bulunabiliyorsa z0 a A nın bir iç noktasıdır denir. Eğer
z0 ın en az bir komşuluğu A nın hiçbir noktasını içermiyorsa z0 a A nın dış
noktasıdır denir.
Eğer z0 ın her komşuluğu hem A ya ait olan hem de A ya ait olmayan

noktalar içeriyorsa z0 a A nın bir sınır noktasıdır denir. A nın tüm sınır
noktalarının cümlesine A nın sınırı denir ve ∂A veya As ile gösterilir.
Tanım 3. Eğer bir A kümesinin her bir noktası bir iç nokta ise A ya açık
küme adı verilir. Eğer A kümesi tüm sınır noktalarını içeriyorsa A ya kapalı
küme denir ve A ile gösterilir.
Tanım 4. Bir A kümesinin herhangi iki noktası tamamen A da bulunan

bir eğri ile birleştirilebiliyorsa A ya bağlantılı (irtibatlı) küme denir.
Tanım 5. Açık ve bağlantılı olan bir A kümesine bölge denir.
Tanım 6. Eğer bağlantılı bir A kümesi sınır noktalarından bazılarını ve

ya tamamını içeriyorsa A ya yöre adı verilir.
1.4. Genişletilmiş Kompleks Düzlem ve Küresel Gösterimi
Kompleks analizde zaman zaman bağımsız değişkenin verilmiş bir noktaya

yaklaşması durumunda sonsuz değerini alan fonksiyonlarla karşılaşılır. Bu
durumda genişletilmiş düzlem kavramının tanımlanması gerekir. Genişletilmiş
düzlem C ∪ {∞} ≡ C∞ ile gösterilir. Ayrıca sonsuz değerini alan fonksiy-
onların süreklilik özelliklerini inceleyebilmek için C∞ üzerinde bir uzaklık
fonksiyonunun tanımına ihtiyaç duyulur. Bunu başarabilmek ve C∞ un so-
mut bir resmini verebilmek için C∞ ∪ R3 de
S = {(x1 , x2 , x3 ) ∈ R3 : x21 + x22 + x23 = 1}

birim küresi olarak gösterilir.
Şimdi bu gösterimi yakından inceleyelim: Herhangi bir z = x + iy nok-

tasına S üzerinde karşılık gelen nokta Z = (x1 , x2 , x3 ) olsun. Burada gerekli
işlemler yapılarak
z+z −i(z − z) |z|2 − 1

x1 = , x 2 = , x 3 =
|z|2 + 1 |z|2 + 1 |z|2 + 1
biçiminde yazılır. Böylece kompleks düzlemde verilmiş bir z noktasına, S
küresi üzerinde karşılık gelen Z noktası bulunmuş olur.
Karşıt durum göz önüne alındığında, yani Z noktası verildiğinde (Z 6= N ),
z noktası
x1 + ix2
z=
1 − x3
şeklinde bulunur.
Herhangi z, z 0 ∈ C∞ için z ile z 0 arasındaki uzaklık d(z, z 0 ) ile gösterilir

ve bu noktalara R3 de karşılık gelen Z, Z 0 noktaları arasındaki uzaklık olarak
tanımlanır. Eğer Z = (x1 , x2 , x3 ), Z 0 = (x01 , x02 , x03 ) ise, bu durumda
2|z − z 0 |
d(z, z 0 ) = p
(1 + |z|2 )(1 + |z 0 |2 )
olduğu görülür. Benzer biçimde z ∈ C için
2
d(z, ∞) = p
(1 + |z|2 )
bulunur. S nin noktaları ile C∞ un noktaları arasındaki bu tekabüle stere-

ografik izdüşüm adı verilir.

Soru 1. Aşağıdaki kümelerin resmini çizerek bölge olup olmadıklarını

araştırınız.
1)|Rez| < |z|
2)|z − 1| ≤ 2|z − 2|
3) Re(z 2 ) > 0
4) |z − 1| < 1
π
5) 2
< Rez ≤ π
π π
6) 4
< Argz ≤ 3
Çözüm. 1) z = x + iy olmak üzere
|Rez| < |z| ⇒ |x|2 < |x + iy|2

⇒ x2 < x2 + y 2
⇒ y2 > 0
⇒ |y| > 0
bulunur.

Elde edilen küme açıktır ancak x ekseni ile kesilmiş olduğundan bağlantılı
değildir, dolayısıyla bölge belirtmez .
2) z = x + iy olmak üzere
|z − 1| ≤ 2|z − 2| ⇒ |x − 1 + iy| ≤ 2|x − 2 + iy|

p p
⇒ (x − 1)2 + y 2 ≤ 2 (x − 2)2 + y 2
⇒ x2 − 2x + y 2 + 1 ≤ 4(x2 + y 2 − 4x + 4)
⇒ x2 − 2x + y 2 + 1 ≤ 4x2 + 4y 2 − 16x + 16
⇒ 3x2 + 3y 2 − 14x + 15 ≥ 0
14
⇒ x2 + y 2 − x + 5 ≥ 0
3
7 2 4
⇒ (x − ) + y 2 ≥
3 9
olup bu eşitsizlik merkezi ( 73 , 0) yarıçapı 2
3
olan çember ve dışını belirtir.
Bu küme kapalıdır, bölge belirtmez.

3)
Re(z 2 ) > 0 ⇒ Re(x2 − y 2 + 2ixy) > 0

⇒ x2 − y 2 > 0
⇒ y 2 < x2
⇒ |y| < |x|
verilen küme açıktır ancak bağlantılı olmadığından bölge değildir.
4)
|z − 1| < 1 ⇒ |x − 1 + iy| < 1

p
⇒ (x − 1)2 + y 2 < 1
⇒ (x − 1)2 + y 2 < 1
eşitsizliği merkezi (1, 0), yarıçapı 1 olan çemberin içini belirtir.

Açık ve bağlantılı olduğundan bölge belirtir.

π
5) 2
< Rez = x ≤ π olup
elde edilen küme sınırların bir kısmını içerdiğinden ne açık ne kapalıdır,

dolayısıyla bölge belirtmez.
π π
6) 4
< Argz = θ ≤ 3
olup

benzer şekilde elde edilen bu küme sınırların bir kısmını içerdiğinden ne

açık ne kapalıdır ve bölge belirtmez.

Soru 2. z−3
z+3
< 2 eşitsizliğinin gösterdiği noktalar kümesini bulunuz.

Çözüm. z−3
z+3
< 2 ⇒ |z − 3| < 2|z + 3|
⇒ |x + iy − 3| < 2|x + iy + 3|
p p
⇒ (x − 3)2 + y 2 < 2 (x + 3)2 + y 2
⇒ x2 + y 2 + 10x + 9 > 0
⇒ (x + 5)2 + y 2 > 16
⇒ |z + 5| > 4
eşitsizliği (−5, 0) merkezli 4 br. yarıçaplı çemberin dışını belirtir.
1 1

Soru 3. Re z
≥ 2
kümesinin bölge olup olmadığını araştırınız.
x−iy
Çözüm. z = x + iy olmak üzere z1 = x+iy1
= x2 +y 2
şeklindedir.
Buradan
Re z1 = Re xx−iy x

2 +y 2 = x2 +y 2 bulunur.
O halde,

x 1
≥ ⇒ 2x ≥ x2 + y 2
x2 +y 2 2
⇒ x2 + y 2 − 2x ≤ 0
⇒ (x − 1)2 + y 2 ≤ 1
olur ve buradan merkezi (1, 0), yarıçapı 1 olan daire bulunur. Bu küme kapalı
ve bağlantılı olduğundan yöredir.
Soru 4. 2 ≤ |z − i| ≤ 3 kümesinin bölge olup olmadığını araştırınız.
Çözüm. Verilen küme merkezi (0, 1), yarıçapı 2 ve merkezi (0, 1), yarıçapı
3 olan çemberler ve çemberler arasında kalan halkadır. Sınır noktalarını
içerdiğinden kapalıdır, ayrıca bağlantılıdır, dolayısıyla yöre belirtir.
Soru 5. C∞ da z = 1 + 2i ve z 0 = 3 − 4i noktaları veriliyor.
a) S de bunlara karşılık gelen Z ve Z 0 noktalarının koordinatlarını,
b) d(z, z 0 ) uzaklığını,
c) d(1 + 2i, ∞), d(3 − 4i, ∞) uzaklıklarını bulunuz.

Çözüm. a) z = 1 + 2i için z = 1 − 2i ve |z|2 = zz = (1 + 2i)(1 − 2i) =

1 + 4 = 5 bulunur.
Bulunan değerler
z+z −i(z − z) |z|2 − 1

x1 = , x 2 = , x 3 =
|z|2 + 1 |z|2 + 1 |z|2 + 1
formülünde yerlerine yazılarak

1 2 2
Z=( , , )
3 3 3
elde edilir.
Benzer şekilde z 0 = 3 − 4i için z = 3 + 4i ve |z|2 = zz = (3 − 4i)(3 + 4i) =

9 + 16 = 25 bulunur. Bulunan değerler
z+z −i(z − z) |z|2 − 1

x1 = , x 2 = , x 3 =
|z|2 + 1 |z|2 + 1 |z|2 + 1
formülünde yerlerine yazılarak

3 4 12
Z0 = ( , , )
13 13 13
elde edilir.
b)
√
2|z − z 0 | 2|1 + 2i − 3 + 4i| 2 10
d(z, z 0 ) = p =p = √
2 0 2
(1 + |z| )(1 + |z | ) (1 + 5)(1 + 25) 26
bulunur.
c) √
2 6
d(1 + 2i, ∞) = √ =
1+5 3
ve
√
2 26
d(3 − 4i, ∞) = √ =√
1 + 25 13

bulunur.
Soru 6. S üzerindeki ( 52 , 35 , 54 ) noktasına stereografik izdüşümle C∞ da

karşılık gelen noktayı bulunuz.
Çözüm.
2 3i
x1 + ix2 5
+ 5
z= = 1 = 2 + 3i
1 − x3 5
elde edilir.

Alıştırmalar
1) Aşağıdaki kümelerin kapanışlarını çiziniz.

1
a)|Re(z)| < |z| b) − π < argz < π (z 6= 0) c)Re(1/z) ≤
2
2) Aşağıdaki bağıntıların herbirinin belirttiği kümeyi kompleks düzlemde
gösteriniz.
a)|Re(z)| < 2 b)|z − 4| > 3 c)|z − 1 + 3i| ≤ 1
d)|Im(z)| > 1 e)|Re(z)| > 0 f )Im(z 2 ) > 0

3) ∅ ve C nin hem açık hem kapalı olduğunu gösteriniz.
4) Sonlu tane kapalı kümenin birleşimi ve herhangi sayıda kapalı kümenin

arakesitinin de kapalı kümeler olduğunu gösteriniz.
5) ’S kapalı küme ⇔ S tüm yığılma noktalarını bulundurur’ önermesini

ispatlayınız.
6) z ve z 0 noktalarının S üzerindeki karşılıkları, sırası ile, Z ve Z 0 ol-

sun. Ayrıca z + z 0 noktasının S üzerindeki karşılığı da W olsun. W nin
koordinatlarını Z ve Z 0 nün koordinatları cinsinden yazınız.

2. ANALİTİK FONKSİYONLAR
2.1. Tek Kompleks Değişkenli Fonksiyonlar
Kompleks sayılardan oluşan herhangi bir cümle S olsun. S üzerinde

tanımlanmış bir f fonksiyonu, S de bulunan her bir z yi bir w kompleks
sayısına eşleyen bir kuraldır. w sayısına f nin z deki değeri denir ve f (z) ile
gösterilir, yani w = f (z) = u(x, y) + iv(x, y) dir.
Soru 1. Aşağıdaki fonksiyonların tanım kümelerini bulunuz.

z+1 2z + 5
a)f (z) = z 2 b)f (z) = c)f (z) = 2
z−3 z + 3z + 1 − 3i
Çözüm. a) Her z0 ∈ C için f (z0 ) = z02 olduğundan f , C de tanımlıdır.
b) z −3 = 0 denirse, z = 3 olur. O halde f , C−{3} kümesinde tanımlıdır.
c) z 2 + 3z + 1 − 3i = 0 yazılırsa z1 = i, z2 = −3 − i bulunur, dolayısıyla

f , C − {i, −3 − i} kümesinde tanımlıdır.
Soru 2. f (z) = 4x2 + i4y 2 olsun. Bu eşitliğin sağ tarafını z cinsinden

ifade ediniz.
Çözüm.
z+z z−z
x= , y=
2 2i
yazılarak
2 2
z+z z−z
f (z) = 4 + i4
2 2i
= z + 2zz + z − i(z − 2zz + z 2 )
2 2 2
= (1 − i)z 2 + (2 + 2i)zz + (1 − i)z 2
elde edilir.
Soru 3. f (z) = x + y + i(x3 y − y 2 ) olmak üzere f (−2 + 3i) değerini

hesaplayınız.

Çözüm. f (−2 + 3i) = −2 + 3 + i(−8.3 − 9) = 11 − 33i bulunur.
Soru 4. f (z) = z 2 + 4zz − 5Re(z) + Im(z) olmak üzere f (−1 + 2i)

değerini hesaplayınız.
Çözüm. f (−1+2i) = (−1+2i)2 +4(−1+2i)(−1−2i)−5(−1)+2 = 24−4i

bulunur.
Alıştırmalar
1) Aşağıdaki fonksiyonların tanım kümelerini bulunuz.
5 z 3 + 2z + 1
a)f (z) = z + z + 4i b)f (z) =
z3 + 1
2) f (z) = z 3 + z + 1 fonksiyonunu f (z) = u(x, y) + iv(x, y) formunda

yazınız.
3) f (z) = x2 − y 2 − 2y + i(2x − 2xy) olsun. Bu eşitliğin sağ tarafını z

cinsinden ifade ediniz.

2.2. Dönüşümler
u = u(x, y)
v = v(x, y)
denklem sistemi xy- düzleminden uv- düzlemine bir dönüşüm tanımladığından
f (z) = u(x, y) + iv(x, y)
fonksiyonu da z düzleminden w düzlemi üzerine bir dönüşüm olarak düşünülebilir.
Soru 1. w = (1 − i)z + 1 − 2i dönüşümü altında
a) z = −1 + i noktasının görüntüsünü bulunuz.
b) Im(z) > 1 yarı düzleminin görüntüsünü bulunuz.
Çözüm. a) w = (1 − i)(−1 + i) + 1 − 2i = −1 + i + i + 1 + 1 − 2i = 1
bulunur.
w−1+2i
b) w = (1 − i)z + 1 − 2i eşitliğinden z çekilerek z = 1−i
bulunur.
Burada z = x + iy, w = u + iv yazılarak
u + iv − 1 + 2i
x + iy =
1−i
ve böylece
u−v−3 u+v+1
Re(z) = x = , Im(z) = y =
2 2
elde edilir.
Bu durumda Im(z) > 1 yarı düzleminin görüntüsü,
u+v+1
Im(z) = >1⇒u+v−1>0
2
⇒u+v >1
yarı düzlemi olarak bulunur.

Alıştırmalar
1) w = (1 + i)z + 2 dönüşümü altında
a) y = 2x b) y = 3x + 2 c) |z − 1| = 2
ifadelerinin görüntülerini bulunuz.

2.3. Limit
Herhangi bir f fonksiyonu, z0 noktasının bir komşuluğunda bulunan tüm

z noktalarında tanımlanmış olsun. Burada f , z0 noktasında tanımlı olmaya-
bilir de.
limz→z0 f (z) = w0
biçiminde gösterilen ve ’z, z0 a yaklaşırken f (z) nin limiti w0 sayısıdır’
ifadesi şudur: Eğer z0 dan farklı bir z noktasını z0 a yeteri kadar yakın
seçersek, bu durumda w = f (z) noktası w0 a istenildiği kadar yakın alınabilir.
Diğer bir ifadeyle
limz→z0 f (z) = w0 ⇔ ∀ε > 0 için ∃δ > 0 vardır öyle ki 0 < |z − z0 | < δ

iken |f (z) − w0 | < ε
gerçeklenir.
Teorem 1. f (z) = u(x, y) + iv(x, y), z0 = x0 + iy0 ve w0 = u0 + iv0 olsun.

Bu durumda
lim f (z) = w0
z→z0
olması için gerek ve yeter koşul,
lim u(x, y) = u0 ve lim v(x, y) = v0

(x,y)→(x0 ,y0 ) (x,y)→(x0 ,y0 )
olmasıdır.
Teorem 2. limz→z0 f (z) = a ve limz→z0 g(z) = b olsun. Bu durumda
i) limz→z0 [f (z) + g(z)] = a + b,
ii) limz→z0 [f (z)g(z)] = ab,

h i
f (z)
iii) limz→z0 g(z) = ab , b 6= 0,
iv) Eğer h, f (z) noktalarında tanımlı ve limw→a h(w) = c ise limz→z0 h(f (z)) =
c dir.

2x3
Soru 1. u(x, y) = x2 +y 2
nin (0, 0) daki limitinin 0 olduğunu gösteriniz.
Çözüm.
x = rcosθ
y = rsinθ
olmak üzere
2r3 cos3 θ
u(x, y) = = 2rcos3 θ
r2 (cos2 θ + sin2 θ)
bulunur. Buradan
p
0< (x − 0)2 + (y − 0)2 = r < δ
iken
|u(x, y) − 0| = |2rcos3 θ| = 2r|cos3 θ| < 2r < ε
ε
olduğundan δ = 2
seçilirse istenilen elde edilmiş olur.
xy
Soru 2. u(x, y) = x2 +y 2
nin (0, 0) da limiti yoktur, gösteriniz.
Çözüm.
lim u(x, y) =?
(x,y)→(0,0)
Orijine y = 0 doğrusu boyunca (x- ekseni) yaklaşalım:

x.0 0
lim u(x, y) = lim = lim 2 = 0
(x,y)→(0,0) x→0 x2 + 0 x→0 x
Orijine y = x doğrusu boyunca yaklaşalım:
x2 1 1
lim u(x, y) = lim 2
= lim =
(x,y)→(0,0) x→0 2x x→0 2 2
bulunur.
0 6= 21 olduğundan lim(x,y)→(0,0) u(x, y) yoktur.
Soru 3. f (z) = z fonksiyonunun z0 daki limiti z0 dir, gösteriniz.
Çözüm. ∀ε için |f (z) − f (z0 )| = |z − z0 | = |z − z0 | = |z − z0 | < ε olacak

şekilde δ = ε alınırsa

0 < |z − z0 | < δ iken |z − z0 | < ε sağlanır. Buradan
lim z = z0
z→z0
bulunur.
Soru 4. f (z) = az + b olsun. f (z) nin z0 noktasındaki limitinin az0 + b

olduğunu tanım kullanarak ispatlayınız.
Çözüm. ∀ε > 0 için ∃δ > 0 öyle ki |z − z0 | < δ iken |az + b − az0 − b| < ε
olduğunu kabul edelim.
ε ε
|az + b − az0 − b| = |a||z − z0 | < ε olup |z − z0 | < |a|
bulunur. δ = |a|
seçilerek ispat tamamlanır.
Soru 5.
lim (z 2 + 2z − 3)
z→1−i
limitini hesaplayınız.
Çözüm.
lim (z 2 +2z−3) = lim z 2 + lim 2z− lim 3 = (1−i)2 +2(1−i)−3 = −1−4i

z→1−i z→1−i z→1−i z→1−i
bulunur.

Alıştırmalar
1) Aşağıdaki limitleri hesaplayınız.
a) lim (3z 2 + z − 5)
z→1+i
z 2 − 3z + 1
b) lim
z→i z+i
2) Aşağıdaki fonksiyonların yanlarında belirtilen noktalardaki limitlerini

bulunuz.
1 z2 πi
a) f (z) = (z−i)2
, z=i b)f (z) = z 4 +z+1
, z=e4
z
3) z = 0 için f (z) = z
nin limitinin olmadığını gösteriniz.
4) f (z) = z1 olsun. f (z) nin z0 = i noktasındaki limitinin −i olduğunu

tanım kullanarak ispatlayınız.

2.4. Süreklilik
f (z), z0 ın bir komşuluğundaki her noktada tanımlı olsun. Eğer
1) lim f (z) mevcut,

z→z0
2)f (z0 ) tanımlı
3) lim f (z) = f (z0 )

z→z0
oluyorsa f (z), z0 noktasında süreklidir denir. Diğer bir ifadeyle, ∀ε > 0 için
∃δ > 0 vardır öyle ki |z − z0 | < δ iken
|f (z) − f (z0 )| < ε gerçeklenir.
Soru 1.
zRez
|z|
,z6 0
=
f (z) =
0, z = 0
fonksiyonunun z0 = 0 noktasında sürekli olduğunu tanım kullanarak ispat-

layınız.
Çözüm. 1)
∀ε > 0 için ∃δ > 0 öyle ki |z − z0 | < δ iken |f (z) − f (z0 )| < ε ?

zRez |z||Rez|
|f (z) − f (0)| = − 0 = = |Rez|
|z| |z|
olur ve |Rez| ≤ |z| olduğundan δ = ε seçilirse
|z − z0 | < δ iken |f (z) − f (z0 )| < ε sağlanır.
2) f (z0 ) = f (0) = 0
3)limz→0 f (z) = 0 = f (0) olduğundan f (z), z0 = 0 da süreklidir.
z 2 +4z
Soru 2. f (z) = z 2 +1
fonksiyonunun z0 = i noktasında sürekli olup
olmadığını gösteriniz.

Çözüm. g(z) = z 2 + 4z, h(z) = z 2 + 1 fonksiyonları kompleks düzlemin

tamamında sürekli olduğundan f , h(z) = z 2 + 1 = 0 olan z noktaları dışında
süreklidir. h(i) = 0 olduğuna göre, f , i noktasında sürekli değildir.
Soru 3. limz→z0 z 2 = z02 olduğunu tanım kullanarak gösteriniz.
Çözüm. ∀ε > 0 için ∃δ > 0 öyle ki |z − z0 | < δ iken |z 2 − z02 | < ε ?
|z 2 − z02 | = |z − z0 ||z + z0 |
= |z − z0 ||z + 2z0 − z0 |
≤ |z − z0 | (|z − z0 | + |2z0 |)
bulunur. |z − z0 | < 1 kısıtlaması yapılırsa
|z 2 − z02 | < |z − z0 | (1 + 2|z0 |)
yazılabilir.
n o
ε ε
Buradan δ1 = 1+2|z0 |
alabiliriz. Sonuç olarak δ = min 1, 1+2|z0 | alınırsa
∀ε > 0 için istenilen δ bulunmuş olur. f (z) = z 2 fonksiyonu kompleks
düzlemin tamamında sürekli değildir; çünkü δ sayısı verilen noktaya bağlıdır.
Soru 4. R = {z : |z| ≤ 3} kapalı yöresinde f (z) = z 2 fonksiyonu düzgün

süreklidir, gösteriniz.
Çözüm.
|z 2 − z02 | = |z − z0 ||z + z0 |
= |z − z0 | (|z| + |z0 |)
≤ 6|z − z0 |
elde edilir. δ = 6ε alınarak f nin sürekliliği elde edilir. Burada δ yalnızca ε a

bağlı olup f , R = {z : |z| ≤ 3} kapalı yöresinde düzgün süreklidir.

Alıştırmalar
1) Aşağıdaki fonksiyonların yanlarında belirtilen noktalarda sürekli olup

olmadığını araştırınız.
z2 + 4
a) f (z) = , z0 = i b)f (z) = |z|, z0 = 0
z3 + 1
2)
(
(1+i)Im(z 2 )
|z|2
,z 6= 0
f (z) =
0, z = 0
fonksiyonu z = 0 noktasında sürekli midir, araştırınız.
3)
xy

zz
,z6 0
=
f (z) =
0, z = 0
fonksiyonu z = 0 noktasında sürekli midir, araştırınız.
4)
(
x2 −y 2
x2 +y 2
6= 0
,z
f (z) =
0, z = 0
şeklinde tanımlanan fonksiyonun z = 0 noktasında sürekli olmadığını gösteriniz.
5) f (z) = z12 olduğuna göre f nin {z : |z| ≤ 1} kümesinde düzgün sürekli

olmadığını, fakat {z : 12 |z| ≤ 1} kümesi üzerinde düzgün sürekli olduğunu
gösteriniz.

2.5. Türev
f , tanım kümesi z0 noktasının bir komşuluğunu kapsayan bir fonksiyon

olsun. Eğer
f (z) − f (z0 )
lim
z→z0 z − z0
limiti varsa bu limite f nin z0 daki türevi denir ve f 0 (z0 ) ile gösterilir.
Eğer f 0 (z0 ) mevcut ise f ye z0 da diferensiyellenebilirdir denir.
4z = z − z0 alınırsa
f (z0 + 4z) − f (z0 )

f 0 (z0 ) = lim
4z→0 4z
veya genel olarak
f (z + 4z) − f (z) 4w
f 0 (z) = lim = lim dir.
4z→0 4z 4z→0 4z
Teorem 1. Eğer f (z) fonksiyonu z0 noktasında diferensiyellenebilir ise

bu durumda f (z) z0 da süreklidir.
Türev Formülleri. c bir kompleks sabit ve f , bir z noktasında türevi

bulunan bir fonksiyon olsun. Bu durumda
1) d
dz
c = 0, d
dz
z = 1, d
dz
[cf (z)] = cf 0 (z),
2) eğer n bir pozitif tamsayı ise
d n
z = nz n−1
dz
şeklindedir.
Eğer bir z noktasında f ve g fonksiyonlarının türevi varsa, bu durumda
3) d
dz
[f (z) + g(z)] = f 0 (z) + g 0 (z),

d
4) dz [f (z)g(z)] = f (z)g 0 (z) + f 0 (z)g(z) olup, g(z) 6= 0 için
5)
f (z)g 0 (z) − g(z)f 0 (z)

d f (z)
=
dz g(z) [g(z)]2
şeklindedir.
6) f fonksiyonunun z0 noktasında ve g nin de f (z0 ) da türevinin olduğunu

varsayalım. Bu durumda F (z) = g[f (z)] fonksiyonunun z0 noktasındaki
türevi
F 0 (z0 ) = g 0 [f (z0 )]f 0 (z0 ) dır.
Soru 1.f (z) = z 2 fonksiyonunun z = z0 noktasındaki türevini hesaplayınız.
Çözüm.
f (z0 + 4z) − f (z0 )

f 0 (z0 ) = lim
4z→0 4z
(z0 + 4z)2 − z02
= lim
4z→0 4z
z + 2z0 4z + 4z 2 − z02
2
= lim 0
4z→0 4z
4z(2z0 + 4z)
= lim
4z→0 4z
= lim 2z0 + 4z
4z→0
= 2z0
bulunur.
Soru 2. f (z) = z fonksiyonunun z = z0 noktasındaki türevini hesaplayınız.
Çözüm.

f (z0 + 4z) − f (z0 )

f 0 (z0 ) = lim
4z→0 4z
z0 + 4z − z0
= lim
4z→0 4z
z0 + 4z − z0
= lim
4z→0 4z
4z
= lim , 4z = reiθ denilirse
4z→0 4z
re−iθ
= lim iθ
r→0 re
= e−2iθ
olur ve limit θ ya bağlı çıkmaktadır, dolayısıyla türev yoktur.
Soru 3. f (z) = (z 3 − 2iz)4 fonsiyonunun türevini hesaplayınız.
Çözüm. f 0 (z) = 4(z 3 − 2iz)3 (3z 2 − 2i) bulunur.
Alıştırmalar
1) Aşağıdaki fonksiyonları deiferensiyellenebildikleri kümeleri ve türevlerini

bulunuz.
√ z
a)f (z) = |z|2 b)f (z) = z 2 − 2 c)f (z) = , n∈N
zn −2

2.6. Cauchy- Riemann Denklemleri
f (z) = u(x, y) + iv(x, y) fonksiyonunun bir z0 = x0 + iy0 noktasında

0
f (z0 ) türevi mevcut olsun. Bu durumda u ile v nin x ve y ye göre birinci
mertebeden kısmi türevleri (x0 , y0 ) da vardır ve bu kısmi türevler (x0 , y0 ) da
ux (x0 , y0 ) = vy (x0 , y0 )
uy (x0 , y0 ) = −vx (x0 , y0 )

Cauchy-Riemann denklemlerini sağlarlar.
Karşıt olarak, f (z) fonksiyonu z0 = (x0 , y0 ) noktasının bir komşuluğunda

tanımlı sürekli bir fonksiyon olmak üzere, eğer (x0 , y0 ) noktasında tüm ux ,
uy , vx ve vy kısmi türevleri mevcut ve sürekli ve Cauchy-Riemann denklemleri
sağlanıyorsa, bu durumda f , z0 da diferensiyellenebilirdir ve f 0 (z0 ) türevi
f 0 (z0 ) = ux (x0 , y0 ) + ivx (x0 , y0 )

yada
f 0 (z0 ) = vy (x0 , y0 ) − iuy (x0 , y0 )

ile hesaplanabilir.
Soru 1. ∀z ∈ C için f (z) = z 2 nin f 0 (z) = 2z türevi vardır, gösteriniz.
Çözüm. f (z) = z 2 = x2 − y 2 + 2ixy olmak üzere
u(x, y) = x2 − y 2
ve
v(x, y) = 2xy
için ux (x, y) = vy (x, y) ve uy (x, y) = −vx (x, y) Cauchy-Riemann denklemleri
sağlanmalıdır.
ux = 2x, uy = −2y, vx = 2y, vy = 2x olup ∀(x, y) için Cauchy-Riemann

denklemleri sağlanır. Kısmi türevler süreklidir, o halde f 0 (z) vardır.

f 0 (z) = ux + ivx = 2x + 2iy = 2(x + iy) = 2z

olarak elde edilir.
Soru 2. f (z) = z fonksiyonu hiçbir yerde türevlenemez, gösteriniz.
Çözüm.f (z) = z = x − iy olup buradan
u(x, y) = x
ve
v(x, y) = −y
için Cauchy-Riemann denklemleri sağlanmalıdır.
ux = 1, uy = 0, vx = 0, vy = −1 olup ux 6= vy olduğundan hiçbir yerde

Cauchy-Riemann denklemleri sağlanmaz. O halde f 0 (z) mevcut değildir.
Soru 3.
(z)2

,z6= 0
f (z) = z
0, z = 0
fonksiyonu için z = 0 da Cauchy-Riemann denklemlerinin sağlanmasına

rağmen f 0 (0) türevinin bulunmadığını gösteriniz.
Çözüm.
(
x3 −3xy 2
x2 +y 2
(x, y) 6= (0, 0)
,
u(x, y) =
0, (x, y) = (0, 0)
(
y 3 −3x2 y
x2 +y 2
(x, y) 6= (0, 0)
,
v(x, y) =
0, (x, y) = (0, 0)
ux (0, 0) = vy (0, 0) ve uy (0, 0) = −vx (0, 0) Cauchy-Riemann denklem-

lerinin sağlandığı gösterilmelidir.

u(x0 + h, y0 ) − u(x0 , y0 )
ux (x0 , y0 ) = lim
h→0 h
olur ve
u(h, 0) − u(0, 0)
ux (0, 0) = lim
h→0 h
h3
2 − 0
= lim h =1
h→0 h
bulunur. Benzer şekilde
u(x0 , y0 + k) − u(x0 , y0 )
uy (x0 , y0 ) = lim
k→0 k
olduğundan
u(0, k) − u(0, 0)
uy (0, 0) = lim
k→0 k
0
2 − 0
= lim k =0
k→0 k
v(m, 0) − v(0, 0)
vx (0, 0) = lim
m→0 m
0
2 − 0
= lim m =0
m→0 m
v(0, l) − v(0, 0)
vy (0, 0) = lim
l→0 l
l3
2 − 0
= lim l =1
l→0 l
elde edilir.

ux (0, 0) = vy (0, 0) ve uy (0, 0) = −vx (0, 0) sağlandığından Cauchy-Riemann

denklemleri gerçeklenir.
Diğer taraftan
(z)2
0 f (z) − f (0) z
−0
f (0) = lim = lim
z→0 z−0 z→0 z
2
z
= lim
z→0 z
2
x − iy
= lim
(x,y)→(0,0) x + iy
bulunur.
1) Reel eksen boyunca orijine yaklaşılırsa (y = 0 olur.)
x 2
f 0 (0) = lim =1
x→0 x
2) y = x boyunca orijine yaklaşılırsa

2 2
0 x − ix 1−i
f (0) = lim =
x→0 x + ix 1+i
bulunur. Limitler farklı olduğundan f 0 (0) yoktur.
1
Soru 4. f (z) = r
(cosθ − isinθ), (r > 0, −π < θ ≤ π) nin türevini
hesaplayınız.
Çözüm.
1
u(r, θ) = cosθ
r
1
v(r, θ) = − sinθ
r
olup buradan
ur = − r12 cosθ, vr = r12 sinθ, uθ = − 1r sinθ ve vθ = − 1r cosθ bulunur.
Kutupsal formda Cauchy-Riemann denklemleri
1
ur = vθ
r

ve
1
vr = − uθ
r
şeklindedir ve u ve v fonksiyonları için kutupsal formda Cauchy-Riemann
denklemleri sağlanır. Kısmi türevler süreklidir, o halde f 0 (z) vardır.
f 0 (z) = e−iθ (ur + ivr )

−iθ 1 1
=e − 2 cosθ + i 2 sinθ
r r
1
= − 2 e−iθ (cosθ − isinθ)
r
1
= − 2 e−iθ e−iθ
r
1 1 1
= − 2 e−2iθ = − iθ 2 = − 2 , z 6= 0
r (re ) z
bulunur.
Alıştırmalar
1) Aşağıdaki fonksiyonların hiçbir noktada diferensiyellenemediğini gösteriniz.
a) f (z) = x
b)
(
x3 y(y−ix)
x6 +y 2
6 0
,z=
f (z) =
0, z = 0
c) f (z) = 3ix
d) f (z) = iey
2) f (z) = (x2 + 2y) + i(x2 + y 2 ) şeklinde tanımlansın. f nin türevinin

olduğu noktaları bulunuz.

3)
(
z5
|z|4
,z6 0
=
f (z) =
0, z = 0
fonksiyonu için z = 0 da Cauchy-Riemann denklemlerinin sağlanmasına

rağmen f 0 (0) türevinin bulunmadığını gösteriniz.

2.7. Analitik ve Harmonik Fonksiyonlar
Tanım 1. f (z) nin z0 da f 0 (z0 ) türevi mevcut ve z0 ın bir Dε (z0 ) = {z :

|z − z0 | < ε} komşuluğundaki her noktada türevi varsa bu durumda f ye z0
da analitiktir ( veya holomorfiktir) denir.
Tanım 2. Kompleks düzlemin tamamında analitik olan bir fonksiyona

tam fonksiyon denir.
Tanım 3. Eğer f 0 (z0 ) mevcut değil fakat z0 ın komşuluğundaki en az bir

noktada f (z) analitik ise z0 a f nin singüler (tekil) noktasıdır denir.
Tanım 4. h : R2 −→ R2 fonksiyonu R2 de bir bölgede sürekli ve h

nın birinci ve ikinci mertebeden tüm kısmi türevleri mevcut ve sürekli olsun.
Eğer verilen bölgede
hxx (x, y) + hyy (x, y) = 0
Laplace denklemi sağlanıyorsa h fonksiyonuna bu bölgede harmoniktir denir.
Teorem 1. u(x, y) bir (x0 , y0 ) noktasının bir ε- komşuluğunda harmonik

olsun. Bu durumda f (z) = u(x, y) + iv(x, y) bu komşulukta analitik olacak
biçimde bir v(x, y) harmonik eşlenik fonksiyonu vardır.
Soru 1. Aşağıdaki fonksiyonların hiçbir yerde analitik olmadığını gösteriniz.
a) f (z) = xy + iy
b) f (z) = ey (cosx + isinx)
Çözüm. a) f (z) = xy + iy fonksiyonu için u(x, y) = xy ve v(x, y) = y

dir. Buradan ux = y, uy = x, vx = 0 ve vy = 1 bulunur. u ve v nin birinci
mertebeden bütün kısmi türevleri mevcut ve süreklidir.
ux = vy
ve
uy = −vx

Cauchy-Riemann denklemlerinin sağlanabilmesi için y = 1 ve x = 0 ol-

malıdır. Buradan f fonksiyonunun sadece z0 = 0 + 1.i = i noktasında
türevinin var olduğu görülür. f nin z0 noktası komşuluğunda türevi mev-
cut olmadığından f hiçbir yerde analitik değildir.
b) f (z) = ey (cosx + isinx) fonksiyonu için u(x, y) = ey cosx ve v(x, y) =

e sinx dir. Buradan ux = −ey sinx, uy = ey cosx, vx = ey cosx ve vy = ey sinx
y
bulunur.
ux = vy
denkleminin sağlanabilmesi için
−ey sinx = ey sinx ve her y ∈ R için ey > 0 olduğundan sinx = 0
olmalıdır. Buradan
x = kπ, k ∈ Z bulunur.
Benzer şekilde
uy = −vx
denkleminin sağlanabilmesi için x = π2 + kπ, k ∈ Z olmalıdır, dolayısıyla
Cauchy-Riemann denklemleri sağlanmadığından f hiçbir yerde analitik değildir.
Soru 2. Aşağıdaki fonksiyonların tam olduklarını gösteriniz.
a) f (z) = 3x + y + i(3y − x)
b) f (z) = sinxcoshy + icosxsinhy
Çözüm.
a) u(x, y) = 3x + y ve v(x, y) = 3y − x dir. Buradan,

ux = 3, uy = 1, vx = −1, ve vy = 3 bulunur. u ve v nin birinci
mertebeden bütün kısmi türevleri mevcut, sürekli ve Cauchy-Riemann den-
klemlerini sağladığından f fonksiyonu her (x, y) noktasında türevlenebilirdir.
Dolayısıyla tamdır.
b) u(x, y) = sinxcoshy ve v(x, y) = cosxsinhy dir. Buradan,

ux = cosxcoshy, uy = sinxsinhy, vx = −sinxsinhy, ve vy = cosxcoshy
bulunur. (a) şıkkındaki gibi f nin tam olduğu görülür.

Soru 3. Aşağıdaki fonksiyonların R2 de harmonik olduklarını gösterip

harmonik eşleniklerini bulunuz.
a) u(x, y) = 2x − 2xy
b) u(x, y) = sinhxsiny
Çözüm. a) u(x, y) = 2x − 2xy olmak üzere ux = 2 − 2y, uxx = 0,

uy = −2x ve uyy = 0 olur ve buradan
uxx + uyy = 0
olup ikinci mertebeden türevler her yerde süreklidir, dolayısıyla u fonksiyonu
R2 de harmoniktir.
u nun v harmonik eşleniği ux = vy ve uy = −vx Cauchy-Riemann den-
klemlerini sağlar, buradan
vy = 2 − 2y ⇒ v(x, y) = 2y − y 2 + ϕ(x)
ve buradan
ϕ0 (x) = vx = −uy = 2x ⇒ ϕ(x) = x2 + c

(c sabit) bulunur, dolayısıyla u nun v harmonik eşleniği
v(x, y) = 2y − y 2 + x2 + c
olarak elde edilir.
b) u(x, y) = sinhxsiny olmak üzere ux = coshxsiny, uxx = sinhxsiny,

uy = sinhxcosy ve uyy = −sinhxsiny olur ve buradan
uxx + uyy = 0
olup ikinci mertebeden türevler her yerde süreklidir, dolayısıyla u fonksiyonu
R2 de harmoniktir.
u nun v harmonik eşleniği ux = vy ve uy = −vx Cauchy-Riemann den-
klemlerini sağlar, buradan
vy = coshxsiny ⇒ v(x, y) = −coshxcosy + ϕ(x)

ve buradan
vx = −uy = −sinhxcosy + ϕ0 (x) = −sinhxcosy

bulunur, dolayısıyla ϕ0 (x) = 0 ⇒ ϕ(x) = c (c sabit) olmalıdır.
Buradan u nun v harmonik eşleniği
v(x, y) = −coshxcosy + c
olarak elde edilir.
Soru 4. u(x, y) = x3 − 3xy 2 + 3x2 − 3y 2 + 3 fonksiyonundan yararla-

narak f (i) = 0 eşitliğini sağlayan analitik bir f fonksiyonu bulunabilir mi,
araştırınız.
Çözüm. ux = 3x2 −3y 2 +6x ve uxx = 6x+6 olur. Ayrıca uy = −6xy −6y
ve uyy = −6x − 6 dır.
O halde uxx + uyy = 6x + 6 − 6x − 6 = 0 olur ve böylece u harmonik-
tir. Cauchy-Riemann denklemlerinin sağlanması için ux = vy ve uy = −vx
eşitliklerinin sağlanması gerekir. Buradan ux = vy ⇒ vy = 3x2 − 3y 2 + 6x ve
v(x, y) = 3x2 y − y 3 + 6xy + ϕ(x) bulunur.
Benzer biçimde uy = −vx ⇒ −6xy−6y = −(6xy+6y+ϕ0 (x)) ⇒ ϕ0 (x) = 0

olup ϕ(x) = c (c sabit) bulunur. Buradan v(x, y) = 3x2 y − y 3 + 6xy + c elde
edilir.
Dolayısıyla f (i) = f (0 + i) = −3 + 3 + i(−1 + c) = 0 ise burada c = 1

olmalıdır.
Soru 5. u ve v fonksiyonları bir D bölgesinde harmonik olsun. f = u+iv

fonksiyonu D bölgesinde analitik midir? Araştırınız.
Çözüm. f = 1 + ix olsun. Bu durumda u(x, y) = 1 ve v(x, y) = x olur.

uxx + uyy = 0 ve vxx + vyy = 0 olduğundan u ve v fonksiyonları tüm kompleks
düzlemde harmoniktir. Fakat uy = 0, vx = 1 olup uy 6= −vx olduğundan f
fonksiyonu hiçbir yerde analitik değildir. Sonuç olarak u ve v fonksiyonlarının
harmonik olması f nin analitik olmasını gerektirmez.

Soru 6.f , kompleks düzlemde analitik bir fonksiyon olsun.

2
∂2

∂
+ |f (z)|2 = 4|f 0 (z)|2
∂x2 ∂y 2
Çözüm. f = u + iv diyelim. |f |2 = u2 + v 2 olur. Ayrıca f analitik

olduğundan ux = vy ve uy = −vx Cauchy-Riemann denklemleri sağlanır ve
u ve v harmonik olacağından uxx + uyy = 0 , vxx + vyy = 0 eşitlikleri
gerçeklenir.
∂2 ∂2 ∂2 ∂2

2
+ |f (z)| = + (u2 + v 2 )
∂x2 ∂y 2 ∂x2 ∂y 2
∂2 2 2 ∂2 2
= (u + v ) + (u + v 2 )
∂x2 ∂y 2
∂ ∂
= (2uux + 2vvx ) + (2uuy + 2vvy )
∂x ∂y
= 2u2x + 2uuxx + 2vx2 + 2vvxx + 2u2y + 2uuyy + 2vy2 + 2vvyy
= 2u(uxx + uyy ) + 2v(vxx + vyy ) + 2u2x + 2u2y + 2vx2 + 2vy2
= 2u2x + 2vx2 + 2vx2 + 2u2x
= 4(u2x + vx2 )
= 4|f 0 (z)|2
elde edilir.
Soru 7. fk (z) ( k = 1, 2, ..., n) fonksiyonları bir D bölgesinde analitik

olsun. Bu durumda
n
X
F (x, y) = |fk (z)|2
k=1
fonksiyonunun D de harmonik olması için gerek ve yeter şart her bir fk

fonksiyonunun D de sabit olmasıdır, gösteriniz.

Çözüm.fk (z) ( k = 1, 2, ..., n) fonksiyonları D bölgesinde analitik olduğundan

n n 2
∂2 ∂2 ∂2
X
2
X ∂
+ |fk (z)| = + 2 |fk (z)|2
∂x2 ∂y 2 k=1 k=1
∂x 2 ∂y
n
X
= 4|fk0 (z)|2
k=1
yazılabilir. Böylece k = 1, 2, ..., n için
4F = 0 ⇔ |fk0 (z)|2 = 0
⇔ fk0 (z) = 0
⇔ fk sabit
bulunur.
Alıştırmalar
1) Aşağıdaki fonksiyonların harmonik olup olmadığını araştırınız.

2z
a)u(x, y) = Re b)u(x, y) = −2xy
z3 − 1
2) f , A kümesi üzerinde analitik olsun ve g fonksiyonu
g : A → C, g(z) = f (z)
olarak tanımlansın. g fonksiyonunun ne zaman analitik olacağını araştırınız.
3) f (z) = x2 + axy + by 2 fonksiyonunun sadece a = 2i, b = −1 değerleri

için analitik olduğunu gösteriniz.

3. ELEMENTER FONKSİYONLAR
3.1. Üstel ve Logaritmik Fonksiyonlar
Üstel fonksiyon
f (z) = ez = ex+iy = ex .eiy = ex (cosy + isiny)
biçiminde tanımlanır.
Sıfırdan farklı tek kompleks değişkeni z = reiθ olan logaritmik fonksiyon
logz = Logr + iθ
denklemi ile tanımlanır. Yani z 6= 0 için
logz = ln|z| + iargz
olup burada argz = Argz + 2nπ, −π < Argz ≤ π şeklindedir. n = 0 ile

bulunan değere logaritmanın esas değeri denir ve Logz = ln|z| + iArgz ile
gösterilir.
Soru 1. Aşağıdaki ifadelerin doğru olduklarını gösteriniz.
1) e2∓3πi = −e2
2) ez+πi = −ez
2+πi
pe
3) exp 4
= 2
(1 + i)
Çözüm.
1)
e2∓3πi = e2 e∓3πi
= e2 (cos(∓3π) + isin(∓3π))
= e2 (cos(∓π) + isin(∓π))
= e2 (−1 + i.0)
= −e2

bulunur.
2)
ez+πi = ez (cosπ + isinπ)

= ez (−1 + i.0)
= −ez
bulunur.
3)
2+πi
e( 4 ) = e 12 + π4 i
1 π
i 1
π π
= e .e = e
2 4 2 cos + isin
4 4
1 1 i
= e2 √ + √
2 2
r
e
= (1 + i)
2
bulunur.
Soru 2. ez = −2 denkleminin çözüm kümesini bulunuz.
Çözüm.
ex (cosy + isiny) = −2 + i0
ex cosy + iex siny = −2 + i0
olup buradan 1) ex cosy = −2 ve 2) ex siny = 0 olmalıdır.
(2) denkleminde ∀x ∈ R için ex > 0 olduğundan
siny = 0 ⇒ y = kπ, k ∈ Z
olmalıdır. Bulunan değer (1) denkleminde yerine yazılırsa
ex cosy = ex cos(kπ)
= ex (−1)k = −2

ifadesinin sağlanabilmesi için k = 2n + 1, n ∈ Z olmalıdır. Buradan
ex = 2 ⇒ x = ln2
elde edilir.
O halde ez = −2 denkleminin çözüm kümesi
{(x, y) : x = ln2, y = (2n + 1)π, n ∈ Z}

olarak elde edilir.
√ √
Soru 3. ez = − 2 + 2i denkleminin çözüm kümesini bulunuz.
Çözüm.
√ √
z = log(− 2 + 2i)
√ √ √ √
= ln| − 2 + 2i| + iarg(− 2 + 2i)

3π
= ln2 + i + 2kπ , k ∈ Z
4
bulunur.
√ √
Soru 4. ez = − 2 + 2i denkleminin (0, 2π) aralığındaki çözümünü
bulunuz.
Çözüm.
√ √
Logez = Log(− 2 + 2i)
3π
olup buradan z = ln2 + 4
i bulunur.
Soru 5. Aşağıdaki sayıların logaritmalarını hesaplayınız.
a) 1
b) -1
c) i

d) 1 − i
Çözüm. a)
log1 = ln|1| + iarg(1)

= ln1 + i(0 + 2kπ)
= 2kπi, k ∈ Z
b)
log(−1) = ln| − 1| + iarg(−1)

= ln1 + i(π + 2kπ)
= (2k + 1)πi, k ∈ Z
c)
logi = ln|i| + iarg(i)

π
= ln1 + i( + 2kπ)
2
1
= ( + 2k)πi, k ∈ Z
2
d)
log(1 − i) = ln|1 − i| + iarg(1 − i)

√ π
= ln 2 + i(− + 2kπ), k ∈ Z
4
elde edilir.
Soru 6. Re(z1 ) > 0 ve Re(z2 ) > 0 ise
Log(z1 z2 ) = Logz1 + Logz2


Çözüm. Re(z1 ) > 0 ⇒ Argz1 = θ1 olmak üzere − π2 < θ1 < π2 olur.

Benzer şekilde, Re(z2 ) > 0 ⇒ Argz1 = θ1 olduğundan − π2 < θ2 < π2 dır.
Dolayısıyla
Logz1 = ln|z1 | + iθ1
Logz2 = ln|z2 | + iθ2

ve
Logz1 + Logz2 = ln|z1 | + ln|z2 | + i(θ1 + θ2 )

= ln|z1 z2 | + i(θ1 + θ2 )
= Log(z1 z2 )
bulunur. Bu eşitlik her zaman doğru değildir. Gerçekten,
π
Log[(−1 + i)(−1 + i)] = Log(−2i) = ln2 − i
2
fakat
√ 3π √ 3π 3π
Log(−1 + i) + Log(−1 + i) = ln 2 + i + ln 2 + i = ln2 + i
4 4 2
şeklindedir.
Soru 7. Log(z + 1) = i π4 denklemini çözünüz.
Çözüm. 1. Yol.
π
Log(z + 1) = ln|z + 1| + iarg(z + 1) = i
4
π
olduğundan ln|z + 1| = 0 ve arg(z + 1) = 4
olmalıdır (arg(z + 1) =
y
arctan x+1 = π4 olur). Buradan
1)(x + 1)2 + y 2 = 1
ve
y π
2) = tan = 1
x+1 4

elde edilir. (1) ve (2) denklemleri birlikte çözülerek

1
x= √ −1
2
ve y = √1 elde edilir. Sonuç olarak

2
1 i
z = √ −1+ √
2 2
bulunur.
π
2. Yol. Log(z + 1) = i π4 ⇒ z + 1 = ei 4 ve böylece z = √1
2
−1+ √i
2
bulunur.
Alıştırmalar
√
1) ez = 1 + i 3 denkleminin çözüm kümesini bulunuz.
2) eiz = eiz olması için gerek ve yeter şart z = nπ(n ∈ Z) olmasıdır,

gösteriniz.
2 2
3) |ez | ≤ e|z| eşitsizliğini ispatlayınız.
4) logz = (π/2)i denkleminin tüm köklerini bulunuz.
5) a) y = 1, x ≤ 0 yarı doğrusu dışında her yerde Log(z−i) fonksiyonunun

analitik olduğunu;
b) reel eksenin x ≤ −4 kısmı ve ∓(1−i)

√
2
noktaları dışında Log(z+4)
z 2 +i
fonksi-
yonunun her yerde analitik olduğunu gösteriniz.

3.2. Kompleks Kuvvetler
z 6= 0 olmak üzere z nin bir kompleks kuvveti z c = eclogz ile tanımlıdır.

logz yerine onun Logz esas dalı alınırsa (n = 0), z c = ecLogz ye z c nin esas
değeri denir.
Soru 1. (1 + i)i nin bütün değerlerini ve esas değerini bulunuz.
Çözüm.
1)
(1 + i)i = eilog(1+i)
= ei[ln|1+i|+iarg(1+i)
√
2+i( π4 +2nπ)]
= ei[ln
√ π
= eiln 2 e−( 4 +2nπ)
π
h √ √ i
= e−( 4 +2kπ) cos(ln 2) + isin(ln 2) , n ∈ Z.
2) n = 0 için esas değeri bulunur.
(1 + i)i = eiLog(1+i)
= ei[ln|1+i|+iArg(1+i)]
√
2+i π4 )
= ei(ln
π
√
= e− 4 eiln 2
π
h √ √ i
= e− 4 cos(ln 2) + isin(ln 2)
şeklindedir.
π √
Re(1 + i)i = e− 4 cos(ln 2)
π √
Im(1 + i)i = e− 4 sin(ln 2) bulunur.
Soru 2. z = reiθ 6= 0 için z i nin esas dalının denkleminin z i = e−θ [cos(lnr)+

isin(lnr)] olduğunu gösteriniz.

Çözüm.
|z| > 0, −π < Argz < π olmak üzere
z i = eiLogz
= ei(ln|z|+iArgz)
= ei(lnr+iθ)
= eilnr−θ
= e−θ [cos(lnr) + isin(lnr)]
bulunur.
Soru 3. Aşağıdaki ifadelerin tüm değerlerini bulunuz.
1) (−1)1/π
2) (1 − i)4i
Çözüm.
1)
1
(−1)1/π = e π log(−1)
1
= e π [ln|−1|+iarg(−1)]
1
= e π i(π+2nπ)
= e(2n+1)i , n ∈ Z
bulunur.
2)

(1 − i)4i = e4ilog(1−i)
π
= e4i[ln|1−i|+i(− 4 +2nπ)]
√
= e4i[ln 2+iarg(1−i)]
π
= eiln4−4(− 4 +2nπ)
π
= e−4(− 4 +2nπ) (cos(ln4) + isin(ln4)) , n ∈ Z
bulunur.
Soru 4. z 6= 0 ve α ∈ R olmak üzere
|z α | = |z|α
Çözüm.
z α = eαlogz = eα(ln|z|+iargz)
= eαln|z| eiαargz
= |z|α eiαargz
olur ve buradan

|z α | = |z|α eiαargz = |z|α eiαargz = |z|α
bulunur.
Alıştırmalar
1) 2i , (−1)−i , 2πi , (1 + i)2+i ifadelerinin bütün değerlerini bulunuz.
2) z = x + iy olmak üzere
Re(z i ), Im(z i ), Re(iz ), |iz |
sayılarının bütün değerlerini bulunuz.
1+i
3) (1 + i)(1+i) ifadesini basit hale getiriniz.

3.3. Trigonometrik ve Hiperbolik Fonksiyonlar ve Tersleri
eix = cosx + isinx ve e−ix = cosx − isinx denklemlerinden yararlanılarak,

her x reel sayısı için,
eix − e−ix eix + e−ix

sinx = , cosx =
2i 2
olduğu açık olarak görülebilir. Bu nedenle z kompleks değişkenli sinüs ve
kosinüs fonksiyonlarını
eiz − e−iz eiz + e−iz

sinz = , cosz =
2i 2
denklemleri ile tanımlamak pek doğaldır. sinz ve cosz fonksiyonları
eiz ve e−iz fonksiyonlarının lineer bileşimi oldukları için bu fonksiyonlar
tam fonksiyonlardır.
sinz nin tanımına göre ve z = x + iy olmak üzere
ei(x+iy) − e−i(x+iy)
sinz =
2i
ey + e−y ey − e−y
= sinx + icosx
2 2
= sinxcoshy + icosxsinhy
şeklindedir. Benzer şekilde,
cosz = cosxcoshy − isinxsinhy

olduğu görülür.
Diğer dört trigonometrik fonksiyon, sinüs ve kosinüs fonksiyonları cinsin-

den aşağıdaki biçimde bilinen genel bağıntılarla tanımlanabilir:
sinz cosz
tanz = , cotz = ,
cosz sinz
1 1
secz = , cscz = .
cosz sinz

Soru 1. sinz = 2 denkleminin çözüm kümesini bulunuz.
Çözüm.
sinz = sinxcoshy + icosxsinhy
olduğundan
sinz = sinxcoshy + icosxsinhy = 2

ve buradan
1)sinxcoshy = 2 ve 2)cosxsinhy = 0 olmalıdır.
Buna göre (2) denkleminde a) cosx = 0 veya sinhy = 0 olur.
π
a) cosx = 0 olsun. Bu durumda x = 2
+ kπ, k ∈ Z bulunur. Bulunan
değer (1) denkleminde yerine yazılırsa
π
sin( + kπ)coshy = 2 ⇒ (−1)k coshy = 2, k ∈ Z
2
elde edilir. Bu eşitliğin sağlanabilmesi için k = 2n, n ∈ Z olmalıdır. Bu-
radan coshy = 2 elde edilir.
ey + e−y
coshy = 2 ⇒ =2
2
⇒ ey + e−y = 4
olur ve elde edilen denklem çözülerek

√ √
ey = 2 ∓ 3 ⇒ y = ln(2 ∓ 3)
bulunur. Buradan çözüm kümesi
π √
{(x, y) : x = + 2nπ, y = ln(2 ∓ 3), n ∈ Z}
2
olarak elde edilir.
b) sinhy = 0 olsun. Bu durumda y = 0 olur ve bulunan bu değer (1)

denkleminde yerine yazılırsa
sinxcosh0 = 2 ⇒ sinx = 2

elde edilir. ∀x ∈ R için 1 ≤ sinx ≤ 1 olduğundan sinx = 2 olacak

biçimde bir x ∈ R sayısı yoktur. Bu durumda çözüm yoktur.
Sonuç olarak sinz = 2 denkleminin çözüm kümesi

π √
{(x, y) : x = + 2nπ, y = ln(2 ∓ 3), n ∈ Z}
2
olarak elde edilir.
√
Soru 2. cosz = 2 denkleminin çözüm kümesini bulunuz.
Çözüm.
cosz = cosxcoshy − isinxsinhy
olduğundan
√
cosz = cosxcoshy − isinxsinhy = 2
ve buradan √
1) cosxcoshy = 2 veya 2) sinxsinhy = 0 olmalıdır.
Buna göre (2) denkleminde a) sinx = 0 veya b) sinhy = 0 olur.
a) sinx = 0 olsun. Bu durumda x = kπ, k ∈ Z olmalıdır. Bu değer (1)

√ √
cos(kπ)coshy = 2 ⇒ (−1)k coshy = 2
eşitliğinin sağlanabilmesi için k = 2n, n ∈ Z olmalıdır. Buradan
√ ey + e−y √
coshy = 2⇒ = 2
2 √
⇒ ey + e−y = 2 2
olur ve elde edilen denklem çözülerek

√ √
ey = 2 ∓ 1 ⇒ y = ln( 2 ∓ 1)
bulunur. Buradan çözüm kümesi

√
{(x, y) : x = 2nπ, y = ln( 2 ∓ 1), n ∈ Z}
olarak elde edilir.
b) sinhy = 0 olsun. Bu durumda y = 0 olur ve bulunan bu değer (1)

√ √
cosxcosh0 = 2 ⇒ cosx = 2
√
elde edilir. ∀x ∈ R için 1 ≤ cosx ≤ 1 olduğundan cosx = 2 olacak
biçimde bir x ∈ R sayısı yoktur. Bu durumda çözüm yoktur.
√
Sonuç olarak cosz = 2 denkleminin çözüm kümesi
√
{(x, y) : x = 2nπ, y = ln( 2 ∓ 1), n ∈ Z}
elde edilir.
Soru 3. coshz = −2 denkleminin çözüm kümesini bulunuz.
coshz = coshxcosy + isinhxsiny
olduğundan
coshz = coshxcosy + isinhxsiny = −2 + i0

ve buradan
1)coshxcosy = −2 ve 2) sinhxsiny = 0 sağlanmalıdır.
2) denklemi için: a) sinhx = 0 veya b) siny = 0 olmalıdır.

x −x
a) sinhx = 0 olsun. O halde sinhx = e −e 2
= 0 ⇒ ex −e−x = 0 ⇒ x = 0
elde edilir.
Bulunan değer (1) denkleminde yerine yazılırsa cosh(0)cosy = −2 ⇒

cosy = −2 olup çözüm kümesi boştur.
b)siny = 0 olsun. Buradan y = kπ, k ∈ Z bulunur ve (1) denkleminde

yerine yazılırsa coshxcos(kπ) = coshx(−1)k = −2 elde edilir. ∀x ∈ R için

coshx ≥ 1 olduğundan k tek sayı olmalıdır. Buradan y = (2n + 1)π, n ∈ Z

x −x
bulunur. O halde coshx = e +e = 2 olmak üzere e2x − 4ex + 1 = 0 ve
√ 2 √ √
denklem çözülerek
√ ex = 2 ∓ 3 √bulunur. ex = 2 + 3 ⇒ x1 = ln(2 + 3) ve
ex = 2 − 3 ⇒ x2 = ln(2 − 3) elde edilir. Sonuç olarak
√
z1 = ln(2 + 3) + i(2n + 1)π, n ∈ Z
ve
√
z2 = ln(2 − 3) + i(2n + 1)π, n ∈ Z
√ √
elde edilir. ln(2 − 3) = −ln(2 + 3) olduğundan
√
z = ∓ln(2 + 3) + i(2n + 1)π, n ∈ Z
şeklinde de yazılabilir.
z −z
2. Yol. coshz = e +e 2
= −2 ⇒ ez + e−z = −4 ⇒ e2z + 4ez + 1 = 0 elde
edilir. Son denklem çözülerek
√ √
ez1 = −2 + 3 ⇒ z1 = log(−2 + 3)
ve
√ √
ez2 = −2 − 3 ⇒ z2 = log(−2 − 3)
√ √
bulunur. arg(−2+ 3) = Arg(−2+ 3)+2nπ = π+2nπ = (2n+1)π, n ∈ Z
dir. Buradan
√ √
z1 = log(−2 + 3) = ln(2 − 3) + (2n + 1)πi, n ∈ Z
ve
√ √
z2 = log(−2 − 3) = ln(2 + 3) + (2n + 1)πi, n ∈ Z
elde edilir.
Soru 4. arctan(2i) nin tüm değerlerini bulunuz.
sinz
Çözüm. z = arctan(2i) diyelim. Bu durumda tanz = cosz
= 2i olur ve
buradan
eiz − e−iz 2
. iz = 2i
2i e + e−iz

elde edilir.
Buradan
e2iz−1 2iz 1
= −2 ⇒ e = −
e2iz+1 3
bulunur, böylece

1
2iz = log −
3
1
= ln + i (π + 2kπ) , k ∈ Z
3
olur ve sonuç olarak
1 1 π
z= ln + (1 + 2k)
2i 3 2
i π
= − ln3 + (1 + 2k), k ∈ Z
2 2
elde edilir.
Soru 5. arcsin(i) nin tüm değerlerini bulunuz.
Çözüm. arcsinz = −ilog[iz + (1 − z 2 )1/2 ] olduğundan
arcsinz = −ilog[i2 + (1 − i2 )1/2 ]

= −ilog[−1 + (1 + 1)1/2 ]
= −ilog(−1 + 21/2 )
21/2 nin köklerini bulalım:

(0+2kπ) √
zk = 21/2 ei 2 = 2ekπi , k = 0, 1
elde edilir ve
√
zk = ∓ 2
bulunur. Buradan

√
arcsin(i) = −ilog(−1 ∓ 2)
olur ve
1)
√ √ √
log(−1 − 2) = ln| − 1 − 2| + iarg(−1 − 2)
√
= ln(1 + 2) + (2n + 1)πi, n ∈ Z
2)
√ √ √
log(−1 + 2) = ln| − 1 + 2| + iarg(−1 + 2)
√
= ln(−1 + 2) + 2nπi, n ∈ Z
şeklindedir. Buradan
h √ i
z1 = −i ln(1 + 2) + (2n + 1)πi , n ∈ Z
h √ i
z2 = −i ln(−1 + 2) + 2nπi , n ∈ Z
elde edilir.
√ Ayrıca √ √
−ln( 2 − 1) = ln(−1 − 2) = −ln(1 + 2) olduğundan tüm değerler
h
n+1
√ i
− i (−1) ln(1 + 2) + nπi
√
= (−1)n iln(1 + 2) + nπ, n ∈ Z
olarak bulunur.
Soru 6. arctanh(1 + 2i) nin tüm değerlerini bulunuz.
Çözüm.
1 1+z
arctanhz = log
2 1−z
şeklindedir. Buradan


1 1 + 1 + 2i 1 2 + 2i
arctanh(1 + 2i) = log = log
2 1 − 1 − 2i 2 −2i

1 1+1 1
= log = log(i − 1)
2 −i 2
ve log(i − 1) = ln|i − 1| + iarg(i − 1), arg(i − 1) = 43 π + 2nπ dir. Buradan

√ 3
log(i − 1) = ln 2 + i( π + 2nπ), n ∈ Z
4
elde edilir. Sonuç olarak
1 3
arctanh(1 + 2i) = ln2 + i( π + nπ), n ∈ Z
4 8
bulunur.
Alıştırmalar
1) Aşağıdaki denklemleri çözünüz.

3 1
a)cosz = +i b)cosz = sinz
4 4
2) Aşağıdaki eşitliklerin doğruluğunu gösteriniz.
a)sin(z1 − z2 ) = sinz1 cosz2 − cosz1 sinz2
b)cos(z1 − z2 ) = cosz1 cosz2 + sinz1 sinz2

3) Aşağıdaki eşitliklerin doğruluğunu gösteriniz.
a)1 − tanh2 z = sech2 z
b)coth2 z − 1 = csch2 z

4. İNTEGRALLER
4.1. Kompleks İntegrasyon
Tanım 1. f : [a, b] ⊂ R → C fonksiyonu f (t) = u(t) + iv(t) biçiminde

olsun. Eğer u ve v, [a, b] aralığı üzerinde integrallenebilirse,
Z b Z b Z b
f (t)dt = u(t)dt + i v(t)dt
a a a
olarak tanımlanır.
Tanım 2. A, C de açık bir küme f : A → C sürekli ve C : [a, b] → C,

C([a, b]) ⊂ A diferensiyellenebilir bir eğri olsun. f nin C boyunca integrali
Z Z
f= f (z)dz
C C
simgesi ile gösterilir ve
Z Z Z b
f= f (z)dz = f [z(t)]z 0 (t)dt
C C a
olarak tanımlanır.
Önerme 1. C eğrisinin uzunluğu L ve |f (z)| nin C üzerindeki maksimum

değeri M ise
Z Z

f (z)dz ≤ |f (z)|dz ≤ M L

C C
eşitsizliği gerçeklenir.
Soru 1. C uç noktaları α ve β olan diferensiyellenebilir bir eğri ve k bir

kompleks sayı olmak üzere,
R
a) C
kdz = k(β − α)
zdz = 21 (β 2 − α2 )
R
b) C
1
R
c) C
z n dz = n+1
(β n+1 − αn+1 ), n 6= −1

R R
Çözüm. a) C kdz = k C dz dir. f (z) = 1 ve belirli bir integralde sabit
ihmal edilebileceğinden, F (z) = z nin türevi f (z) dir. O halde
R R
C
kdz = k C
dz = kz|βα = k(β − α),
d( 12 z 2 ) = 21 z 2 |βα = 12 (β 2 − α2 ) ,
R R
b) C
zdz = C
n+1
d( zn+1 ) = 1 1
R R
c) C
z n dz = C n+1
z n+1 |βα = n+1
(β n+1 − αn+1 ), n 6= −1 elde
edilir.
Rπ
Soru 2. 0 eit dt integralini hesaplayınız.
Z π Z π
it
e dt = (cost + isint)dt
0
Z0 π Z π
= costdt + i sintdt
0 0
= sint|π0
− icost|π0
= (sinπ − sin0) − i (cosπ − cos0)
= 0 − i(−1 − 1)
= 2i
bulunur.
2. Yol. Eğer U (t) + iV (t) = F (f ) denilirse F , f nin antitürevi olur ve

Rb
a
f (t)dt = F (t)|ba = F (b) − F (a) dır.
Böylece
Z π
1
eit dt = eit |π0 = −i eπ − ei0 = −i(−1 − 1) = 2i

0 i
bulunur.

R
Soru 3. C eğrisi |z| = 1 çemberi olmak üzere C
|z|2 dz integralini
hesaplayınız.
Çözüm. C eğrisi |z| = 1 çemberi olduğundan z = eiθ , 0 ≤ θ ≤ 2π

biçiminde yazılabilir. Buradan dz = ieiθ dθ olur ve
Z Z 2π
2
|z| dz = |eiθ |2 ieiθ dθ
C
Z0 2π
= ieiθ dθ
0
iθ 2π
= e |0
= e − ei.0
2πi
=1−1=0
elde edilir.
Soru 4. C eğrisi uç noktaları −i, i olan düzgün eğri olmak üzere
Z
(5z 3 − 2z 2 + iz + 8i)dz
C
integralini hesaplayınız.
Çözüm.
Z Z i Z i Z i Z i
3 2 3 2
(5z − 2z + iz + 8i)dz = 5z dz − 2z dz + izdz + 8idz
C −i −i −i −i
5 2 1
= z 4 |i−i − z 3 |i−i + iz 2 |i−i + 8iz|i−i
4 3 2
2 1 4
= 0 − (−i − i) + (−1 + 1) + 8i(i + i) = (i − 16)
3 2 3
bulunur.
R (2,4)
Soru 5: (0,3)
(2y + x2 )dx + (3x − y)dy integralini,
a) x = 2t, y = t2 + 3 eşitlikleri ile verilen yol boyunca,
b) (0,3) den (2,3) noktasına giden ve sonra (2,3) noktasından (2,4) nok-
tasına giden doğru parçalarının oluşturduğu yol boyunca hesaplayınız.

Çözüm: a)(0,3) ve (2,4) noktaları parabol üzerinde t = 0 ve t = 1

noktalarına karşılık gelmektedir. Böylece
Z (2,4) Z 1 Z 1
2 2 2
(2y + x )dx + (3x − y)dy = [2(t + 3) + (2t) ]2dt + [6t − (t2 + 3)]2tdt
(0,3) 0 0
Z 1
33
= [24t2 + 12 − 2t3 − 6t]dt =
0 2
bulunur.
b) (0,3) den (2,3) noktasına giden doğru denklemi y = 3 olduğundan,

dy = 0 olur. O halde bu doğru boyunca integral
Z 2 Z 2
2 44
(6 + x )dx + (3x − 3).0 = (6 + x2 )dx =
x=0 0 3
bulunur.
(2,3) den (3,4) noktasına giden doğru denklemi x = 2 olduğundan dx = 0
olur. O halde bu doğru boyunca integral
Z 4 Z 4
5
(2y + 4).0 + (6 − y)dy = (6 − y)dy =
y=3 3 2
bulunur.
Böylece aranan integral

44 5 103
+ =
3 2 6
olarak elde edilir.
4.2. Çevre İntegralleri
dz
R
Soru 1. C eğrisi |z − a| = R, (R > 0) çemberi olmak üzere C z−a
Çözüm.

Buna göre
|z − a| = R ⇒ z − a = Reiθ ⇒ z = a + Reiθ , dz = iReiθ dθ, 0 ≤ θ ≤ 2π
olur.
Böylece
Z 2π
iReiθ
Z
dz
= iθ
dθ = iθ|2π
0 = i(2π − 0) = 2πi
C z − a 0 Re
elde edilir.
Soru 2. C eğrisi Ry = x2 parabolünün (0, 0) ve (3, 9) noktaları arasındaki

parçası olmak üzere C zdz integralini hesaplayınız.
R R
Çözüm. C
f (z)dz = C
(u + iv)(dx + idy) olmak üzere
Z Z
zdz = (x − iy)(dx + idy), y = x2 ⇒ dy = 2xdx
C C
Z (3,9)
= (x − x2 )(dx + i2xdx)
(0,0)
Z 3
= xdx + i2x2 dx − ix2 dx + 2x3 dx
Z0 3
= (2x3 + x)dx + ix2 dx
0
2 4 x2 x3 3

= x + +i |0
4 2 3
81 9 27
= + +i
2 2 3
= 45 + 9i
bulunur.
Soru 3. C eğrisi Rz1 = 0 noktasını z2 = 2 + 4i noktasına birleştiren doğru

parçası olmak üzere C |z|2 dz integralini hesaplayınız.
y − y1 x − x1
=
y2 − y1 x2 − x1

y−0 x−0
eşitliğinden 4−0
= 2−0
olup y = 2x doğrusu bulunur. y = 2x ⇒ dy = 2dx ve
Z Z (2,4)
2
|z| dz = (x2 + y 2 )(dx + idy)
C (0,0)
Z 2
= (x2 + 4x2 )(dx + 2idx)
Z0 2
= 5x2 (dx + 2idx)
Z0 2 Z 2
2
= 5x dx + i 10x2 dx
0 0
5 10
= x3 |20 + i x3 |20
3 3
40 80
= + i
3 3
elde edilir.
2. Yol. z1 ve z2 noktalarını birleştiren doğru parçasının parametrik

denklemi
z(t) = z1 + t(z2 − z1 ), 0 ≤ t ≤ 1
şeklindedir. Buna göre z1 = 0, z2 = 2 + 4i olmak üzere
z(t) = 0 + t(2 + 4i − 0) = (2 + 4i)t, 0 ≤ t ≤ 1

ve dz = (2 + 4i)dt bulunur. O halde

Z Z 2+4i
2
|z| dz = |z|2 dz
C
Z0 1
= |(2 + 4i)t|2 (2 + 4i)dt
Z0 1
= (4t2 + 16t2 )(2 + 4i)dt
Z0 1
= 20t2 (2 + 4i)dt
Z0 1
= (40t2 + 80t2 i)dt
0
40 80
= + i
3 3
elde edilir.
R
Soru 4. C zdz integralini, z = 0 dan z = 4 + 2i noktasına giden z =
z(t) = t2 + it yolu boyunca hesaplayınız.
Çözüm. C üzerindeki z = 0 ve z = 4 + 2i noktaları sırası ile t = 0, t = 2

değerlerine karşılık gelir. Buradan
Z Z 2 Z 2
2
zdz = (t2 + it)d(t + it) = (t2 − it)(2t + i)dt
C
Z0 2 0
8
= (2t3 − it2 + t)dt = 10 − i
0 3
bulunur.
R dz

Soru 5. C eğrisi |z| = 3 çemberinin üst yarısı olmak üzere C 2z 2 +1
için
bir üst sınır bulunuz.
Çözüm.
1
Buna göre |f (z)| = |2z 2 +1|
olmak üzere C : |z| = 3 üzerinde

1 1 1 1
|f (z)| = ≤ = = =M
|2z 2 + 1| 2
|2|z| − 1| 2
|2.3 − 1| 17
ve C eğrisinin uzunluğu L = 2.3π
2
= 3π br dir.
Sonuç olarak
Z
f (z)dz ≤ M L = 3 π

C
17
elde edilir.
R
Soru 6. C eğrisi |z| = 1 çemberi olmak üzere C (z + 2)dz için bir üst
sınır bulunuz.
Çözüm. |f (z)| = |z + 2| olmak üzere C : |z| = 1 üzerinde
|f (z)| = |z + 2| ≤ |z| + 2 = 3 = M
ve C eğrisinin uzunluğu L = 2π.1 = 2π br dir.
Sonuç olarak
Z

f (z)dz ≤ M L = 3.2π = 6π

C
olarak bulunur.
Soru 7. C : z(t) = eit , 0 ≤ t ≤ π2 olmak üzere

Z z
e
≤ πe

dz
C z 2

Çözüm.
Z π/2 Z π/2 Z π/2
0 it π
L= |C (t)|dt = |ie |dt = dt =
0 0 0 2
ve C(t) = eit = cost + isint üzerinde,

z
e ecost
=
z ≤e
1

olur.
O halde M = e alınırsa,
Z z
e e
dz ≤ M L = π
C z 2

bulunur.
Alıştırmalar
R (2,4)
1) (0,3) (2y − x2 )dx − (3x − y)dy integralini, aşağıdaki yollar boyunca
hesaplayınız.
a) x = 2t, y = t2 + 3 parabolü,
b) (0,3) den (2,3) noktasına sonra da (2,4) noktasına giden kırık çizgi.
2) Aşağıdaki integralleri hesaplayınız.

Z Z
a) sin2zcos2zdz b) z 2 sin4zdz
3) C, y = x3 − 3x2 + 4x − 1 eğrisi üzerindeki (1,1) den (2,3) noktasına

giden yayı gösterdiğine göre,
Z
(12z 2 − 4iz)dz
C

4.3. Cauchy-Goursat Teoremi
Teorem 1 (Cauchy-Goursat). Eğer f R(z) basit kapalı bir C çevresinin

üzerinde ve içinde analitik ise, bu durumda C f (z)dz = 0 dır.
R
Soru 1. |z|=1
coszdz integralini hesaplayınız.
Çözüm. cosz fonksiyonu tüm kompleks düzlemde analitiktir. C : |z| =

1 birim çemberi basit kapalı bir eğri olduğundan Cauchy-Goursat Teoremi
gereğince verilen integral 0 dır.
R
Soru 2. |z−z0 |=R
ez dz integralini hesaplayınız.
Çözüm. ez , |z−z0 | = R basit kapalı çevresinin içinde ve üzerinde analitik

olduğundan Cauchy-Goursat Teoremi gereğince verilen integral 0 dır.
Soru 3. C : |z| = 2 olmak üzere

Z
dz
C z2 + 16
1
Çözüm. f (z) = z2 +16 fonksiyonu z = ∓4i noktaları dışında tüm kom-
pleks düzlemde analitiktir.
z = ∓4i noktaları |z| = 2 çemberinin içinde veya üzerinde olmadığından
verilen integralin değeri Cauchy-Goursat Teoremi’nden 0 dır.
Soru 4. CR eğrisi y = x3 eğrisinin −1 − i den 1 + i ye kadar olan parçası

2
olmak üzere C 3z dz integralini hesaplayınız.
Çözüm. f (z) = 3z 2 fonksiyonu C yi kapsayan bir basit bağlantılı bölge

üzerinde analitiktir. O halde f (z) nin −1 − i den 1 + i ye kadar olan parça
boyunca integrali çevreden bağımsızdır. Böylece
Z Z 1+i
2
3z dz = 3z 2 dz = z 3 |1+i 3
−1−i = (1 + i) − (−1 − i)
3
C −1−i
bulunur.

R π+2i
Soru 5. 0
cos z2 dz integralini hesaplayınız.
Çözüm. f (z) = cos z2 fonksiyonu 0 dan π + 2i ye kadar olan eğriyi

kapsayan basiy kapalı bir bölge üzerinde analitiktir.
O halde f (z) nin 0 den π + 2i ye kadar olan parça boyunca integrali
çevreden bağımsızdır. Böylece F (z) = 2sin z2 için F 0 (z) = f (z), ∀z ∈ C olup
integral değeri:

π + 2i
I = F (π + 2i) − F (0) = 2 sin − sin0 = 2cosi = 2cosh1
2
bulunur.
Soru 6. Aşağıdaki integralleri hesaplayınız.
dz
R
a) γ z3
, γ birim çember,
dz
R
b) γ z2
, γ : z(t) = 3 + eit , 0 ≤ t ≤ 2π.
Çözüm: a) γ : z(t) = eit , dz = ieit dt, 0 ≤ t ≤ 2π dir. Buradan

Z Z 2π it Z 2π
dz ie −2it 1 −2it 2π
3
= dt = i e dt = − e |0 = 0
γ z 0 e3it 0 2
bulunur.
b) f (z) = z12 fonksiyonu γ nın içinde ve üzerinde analitiktir. O halde

Cauchy-Goursat Teoremi gereği
Z
dz
2
=0
γ z
olur.

Alıştırmalar
1

1) C çevresi köşeleri 0, 1, 1+i ve i olan birim kare ve f (z) = cos 3 + z−3
olmak üzere
Z
f (z)dz
C
2)
z2
a)f (z) = b)f (z) = Log(z + 2)
z−3
c)f (z) = sechz d)f (z) = tanz

fonksiyonlarının analitik olduğu bölgeleri bulunuz. Basit kapalı C çevresinin
|z| = 1 çemberi
R olması durumunda fonksiyonlara Cauchy-Goursat Teoremi’ni
uygulayarak C f (z)dz = 0 olduğunu gösteriniz.
3) Aşağıdaki integralleri yanlarında belirtilen yollar üzerinde hesaplayınız.
Z Z
dz 1
a) 3
, C : |z| = b) (z 5 + 3z 2 − 8i)dz, C : |z − i| = 1
C (z − 1) 2 C

1 ANALI·TI·K FONKSI·YONLAR I·ÇI·N CAUCHY
GOURSAT TEOREMI·
Tan¬m1. [a; b] R olmak üzere sürekli bir
: [a; b] ! C
fonksiyonuna C düzleminde bir e¼ gri denir. (a) ve (b) noktalar¬na s¬ras¬yla

e¼
grinin başlang¬ç ve bitim noktalar¬denir.
Tan¬m2. Bir e¼ grisi verildi¼
ginde (a)= (b) ise, ya kapal¬e¼ gridir denir.
Yani kapal¬e¼ grilerin başlang¬ç ve bitim noktalar¬ayn¬d¬r.
Tan¬m3. Kendisini kesmeyen e¼ grilere basit e¼
gri denir.
Tan¬m 4. Bir A kümesinin herhangi iki noktas¬tamamen A da bulunan bir
e¼
gri ile birleştirilebiliyorsa A ya ba¼ glant¬l¬(irtibatl¬) küme denir.
Tan¬m 5. Aç¬k ve ba¼ glant¬l¬olan bir A kümesine bölge denir.
Tan¬m 6. E¼ ger ba¼gant¬l¬bir A kümesi s¬n¬r noktalar¬ndan baz¬lar¬n¬ve ya
tamam¬n¬içeriyorsa A ya yöre ad¬verilir.
Teorem1.1 (Cauchy Teoremi)
f fonksiyonu bir D yöresinde analitik ise ve f türev fonksiyonu sürekli ise
bu durumda Z
f (z)dz = 0
C
sa¼glan¬r. Cauchy teoremi bazen Cauchy integral teoremi bazen de Cauchy-

Goursat teoremi olarak adland¬r¬l¬r. Bu teoremin orjinal (ilk) ispat¬nda yukar¬da
verildi¼
gi gibi f türev fonksiyonunun D bölgesinin içinde sürekli olmas¬ koşulu
konmuştur. Daha sonra L.Goursat bu koşulu kald¬rarak teoremi ispatlam¬şt¬r.
Bizim bu ders notlar¬nda kulland¬g¼¬m¬z Goursat taraf¬ndan verilen aşa¼ g¬daki
teoremdir.
Teorem1.2 (Cauchy-Goursat Teoremi)
E¼ger f fonksiyonu pozitif yönde yönlendirilmiş, basit, kapal¬bir C çevresinin
içinde ve üzerinde analitik ise bu durumda
Z
f (z)dz = 0:
C
Aksi belirtilmedi¼ gi sürece bu notlardaki sorularda, e¼griler hep pozitif yönde

yönlendirilmiş (saat yönünün tersine) olarak verilmiştir.
Z
Soru1. sin z dz integralini hesaplay¬n¬z.
jzj=2
Çözüm. C çevresi, jzj = 2 çemberi olup basit kapal¬bir çevredir. Trigonometrik
fonksiyonlar tam fonsiyon oldu¼
gundan f (z) = sin z fonksiyonu da tam fonsiyon-
dur, dolay¬s¬yla kompleks düzlemin tamam¬nda analitiktir. Özel olarak C :
1
jzj = 2 e¼
grisi üzerinde ve içinde de analitiktir. Cauchy-Goursat teoreminden
Z
sin zdz = 0
jzj=2
bulunur.
Soru2. Aşa¼
g¬daki fonksiyonlar¬n analitik oldu¼
gu bölgeleri bulup, herbir
Z
fonksiyon için f (z)dz = 0 oldu¼ gunu gösteriniz. Burada C : jzj = 1 çemberidir.
C
z3
a. f (z) =
z 3
b. f (z) = ze z
1
c. f (z) = 2
z + 2z + 2
d. f (z) = sec hz
e. f (z) = tan z
Çözüm.
a. f1 (z) = z 3 , f2 (z) = z 3 fonksiyonlar¬polinom olup kompleks düzlemin
f1 (z)
tamam¬nda analitiktirler. f (z) = fonksiyonu z = 3 noktas¬n¬n d¬ş¬ndaki
f2 (z)
bölgede analitiktir. z = 3 noktas¬C çevresinin d¬ş¬nda oldu¼ gundan f fonksiy-
onu basit, kapal¬ olan C : jzj = 1 çevresinin içerisinde ve üzerinde analitiktir.
Z
z3
Cauchy-Goursat teoreminden dz = 0 elde edilir.
z 3
jzj=1
z
b. f (z) = z fonksiyonu için f1 (z) = z, f2 (z) = ez olsun. f1 ve
e
f2 fonksiyonlar¬ tam fonksiyonlar olup f2 fonksiyonunu s¬f¬r yapan hiçbir z
kompleks say¬s¬olmad¬g¼¬ndan f fonksiyonu da kompleks düzlemin tamam¬nda
analitiktir. Ayr¬ca C : jzj = 1 çevresi basit ve kapal¬ bir çevre oldu¼
gundan
Z
z
Cauchy-Goursat teoremi gere¼ gince dz = 0 bulunur.
ez
jzj=1
2 g1 (z)
c. g1 (z) = 1, g2 (z) = z + 2z + 2 olmak üzere f (z) = fonksiyonu
g2 (z)
göz önüne al¬n¬rsa g1 ve g2 fonksiyonlar¬tam fonksiyonlard¬r. g2 (z) = 0 için
2
z = 1 i olup bu noktalar p d¬ş¬nda kalan bölgede g2 (z) = z +2z +2 fonksiyonu
analitiktir. j 1 ij = 2 > 1 oldu¼ gundan bu noktalar jzj = 1 çemberinin
d¬ş¬nda kal¬rlar. Dolay¬s¬yla f fonksiyonu C : jzj = 1 basit, kapal¬çevresi içinde
Z
1
ve üzerinde analitiktir. Cauchy-Goursat teoremi gere¼ gince dz =
z 2 + 2z + 2
jzj=1
0 yaz¬l¬r.
1 2 2ez
d. f (z) = sec hz = = z z
= yaz¬labilir. f1 (z) = 2ez ve
cosh z e +e e2z+1
2
f2 (z) = e2z + 1 fonksiyonlar¬tam fonksiyonlard¬r. e2z + 1 = 0 için
e2(x+iy) = 1
olup
e2x (cos 2y + i sin 2y) = 1
olur. Bu durumda e 2x
cos 2y = 2x
1 ve e sin 2y = 0 olmal¬d¬r. I·kinci denklemde
k
e2x = 0 olamayaca¼ g¬ndan sin 2y = 0 olmal¬d¬r, buradan y = ; k 2 Z elde
2
(2k + 1)
edilir. I·lk denklem dikkate al¬d¬g¼¬nda y = ; k 2 Z ve x = 0 elde
2
(2k + 1)
edilir. Dolay¬s¬yla e2z + 1 = 0 için z = i; k 2 Z yaz¬l¬r. Bulunan
2
(2k + 1)
z de¼gerleri için jzj = i > 1 oldu¼ gundan f2 fonksiyonunu s¬f¬r
2 2
yapan z de¼ gerleri C : jzj = 1 çevresinin d¬ş¬nda kal¬r. f fonksiyonu C çevresinin
içinde ve üzerinde analitik oldu¼ gundan Cauchy-Goursat teoremi kullan¬larak
Z
sec hzdz = 0 bulunur.
jzj=1
sin z eiz e iz 2 e2iz 1
e. f (z) = tan z = = iz iz
= olaca¼
g¬n-
cos z 2i e +e i (e2iz + 1)
dan e2iz + 1 = 0 için e 2y e2ix = 1 olup e 2y (cos 2x + i sin 2x) = 1 yaz¬l¬r.
e 2y cos 2x = 1 (2k + 1)
Buradan olaca¼
g¬ndan x = ; k 2 Z ve y = 0 bu-
e 2y sin 2x = 0 2
(2k + 1)
lunur. Dolay¬s¬yla e2iz + 1 = 0 denkleminin kökleri z = ; k 2 Z
2
olarak elde edilir. Bulunan bu z de¼ gerlerini kompleks düzlemden ç¬kard¬g¼¬m¬zda
kalan bölgede f fonksiyonu analitik olaca¼ g¬ndan jzj = 1 basit ve kapal¬ C
çevresinin içinde ve üzerinde de analitik olur. Cauchy-Goursat teoremi gere¼ gince
Z
tan zdz = 0 elde edilir.
jzj=1
Soru3. çevresi x = 1, y = 1 e¼ grileri ile oluşturulmuş, pozitif yönde
yönlendirilmiş karenin çevresi olsun. Bu durumda
Z 2
z 7z
dz
z 2
integralini hesaplay¬n¬z.
z 2 7z
Çözüm. çevresi basit, kapsl¬ bir çevredir. f (z) = fonksiyonu
z 2
z = 2 d¬ş¬nda kompleks düzlemin tamam¬nda analitiktir. z = 2 noktas¬
çevresi içinde ve üzerinde de¼
gildir. Dolay¬s¬yla f fonksiyonu çevresinin içinde
Z 2
z 7z
ve üzerinde analitiktir. Cauchy-Goursat teoremi gere¼ gince dz = 0
z 2
bulunur.
3
Z
Soru4. C : jzj = 1 çevresi olmak üzere Log(z+2)dz integralini hesaplay¬n¬z.
C
Çözüm. Genel olarak Log(z) = ln jzj + iArgz olup, Log(z) fonksiyonunun
analitikli¼
gi incelenirken onu oluşturan ln jzj ve Argz fonksiyonlar¬n¬n anali-
tikli¼
gine bak¬l¬r. Argz fonksiyonu negatif reel eksende analitik olmad¬g¼¬ndan
Log(z) fonksiyonunun analitiklik bölgesi
Cnf(x; y) 2 C : x 0; y = 0g
şeklindedir. Dolay¬s¬yla Logf (z) şeklindeki bir fonksiyonun analitiklik bölgesi
Cnf(x; y) 2 C : Re f (z) 0; Im f (z) = 0g
olup Log(z + 2) fonksiyonu
Cnf(x; y) 2 C : x 2; y = 0g
bölgesinde analitiktir. C çevresi basit, kapal¬ pozitif yönde yönlendirilmiş bir

çevre olup Log(z+2) fonksiyonu C çevresi içinde ve üzerinde analitiktir. Cauchy-
Z
Goursat teoreminden Log(z + 2)dz = 0 yaz¬l¬r.
jzj=1
Z
Soru5. jzj = 1 çemberi üzerinde ez dz integralini hesaplayarak
Z2 Z2
cos
e cos ( + sin ) d = ecos sin ( + sin ) d = 0
0 0
eşitli¼
gini elde ediniz.
Çözüm. C:jzj = 1 çevresi basit, kapal¬ bir çevre olup f (z) = ez tam
fonksiyonu C çevresi üzerinde ve içinde analitiktir. Cauchy-Goursat teoremi
Z
gere¼ gince ez dz = 0 yaz¬l¬r. Di¼
ger yandan integrali hesaplamak için z =
jzj=1
ei ; 0 2 dönüşümü yap¬l¬rsa dz = iei d olaca¼
g¬ndan Euler formülü
4
kullan¬larak
Z Z2 Z2
z ei
0 = e dz = e ie d = i ecos
i +i sin
(cos + i sin )d
jzj=1 0 0
Z2
= i ecos [cos(sin ) + i sin(sin )] (cos + i sin )d
0
Z2
= i ecos [cos(sin ) cos sin sin(sin ) + i(cos(sin ) sin + cos sin(sin ))] d
0
Z2
= i ecos [cos(sin + )) + i sin(sin + )]d
0
Z2 Z2
= i ecos cos(sin + )d ecos sin(sin + )d
0 0
yaz¬l¬r. I·ki kompleks say¬n¬n eşitli¼

ginden
Z2
ecos cos(sin + )d = 0
0
ve
Z2
ecos sin(sin + )d = 0
0
bulunur.
Al¬şt¬rmalar
1. jzj = 4 çemberi ile kenarlar¬ x = 1, y = 1 do¼ grular¬ aras¬nda bulu-
nan karenin aras¬nda kalan bölge B olsun. B bölgesinin s¬n¬r¬ olmak üzere
aşa¼
g¬daki integralleri hesaplay¬n¬z ( pozitif yönde yönlendirilmiştir).
Z
z+2
a. z dz
sin
Z 2
z
b. dz
1 ez
Z
1 cos z
2. C : jz + ij = olmak üzere dz integralini hesaplay¬n¬z.
2 (z 3)2 (z 4 16)
C
Z
cos z
3. dz integralini hesaplay¬n¬z.
z
jzj=3
5
2 ¼
ANTI·-TÜREV VE ÇEVREDEN BAGIMSI-
ZLIK
Theorem2:1:(Çevreden Ba¼ g¬ms¬zl¬k)
f fonksiyonu basit ba¼ glant¬l¬ bir D bölgesinde analitik ise, bu durumda f
fonksiyonunun D bölgesindeki herhangi iki noktay¬birleştiren çevreler boyunca
integralleri, bu çevrelerin seçiminden ba¼ g¬ms¬zd¬r.
Soru1. C : y = x2 e¼ grisinin 1 i noktas¬ndan 1 + i noktas¬na uzanan
parças¬olmak üzere
Z
3z 2 dz
C
Çözüm. f (z) = 3z 2 fonksiyonu tam fonksiyon olup C e¼ grisini kapsayan
basit ba¼glant¬l¬bölgede analitik olaca¼
g¬ndan verilen integralin hesab¬çevre seçi-
Z
minden ba¼ g¬ms¬zd¬r. Dolay¬s¬yla 3z 2 dz integralini y = x do¼ grusu üzerinden
C
hesaplayabiliriz.
Z1+i (1;1)
Z Z1
2 2
3z dz = 3 (x + iy) (dx + idy) = 3(x2 x2 + 2ixx)(dx + idx)
1 i ( 1; 1) 1
Z1
x3 x=1
= 6x2 i(1 + i)dx = 6i(1 + i) j = 2i(1 + i)2 = 4i(1 + i):
3 x= 1
1
Tan¬m1. (Antitürev)
0
f bir D bölgesinde sürekli fonksiyon olsun. E¼ ger her z 2 D için F (z) = f (z)
olacak biçimde D bölgesinde analitik bir F fonksiyonu varsa bu durumda F
fonksiyonuna f fonksiyonunun antitürevi denir.
Theorem2:2: f bir D bölgesinde sürekli bir fonksiyon olsun. E¼ ger f fonksiy-
onunun D de bir anti-türevi varsa bu durumda f fonksiyonunun D bölgesindeki
herhangi iki noktay¬birleştiren çevreler boyunca integralleri bu çevrelerin seçi-
minden ba¼ g¬ms¬zd¬r.
Theorem2:3: f fonksiyonu bir D bölgesinde sürekli bir fonksiyon olsun.
E¼ger f fonksiyonunun D bölgesindeki e¼ gri integralleri bu e¼grilerin seçiminden
ba¼g¬ms¬z ise bu durumda f fonksiyonunun D de bir F anti-türevi vard¬r.
Theorem2:4 (Genelleştirilmiş Cauchy-Goursat Teoremi)
C basit, kapal¬bir çevre ve C1; C2; C3; :::; Cn ler C çevresinin içinde bulunan
ve ortak noktalar¬olmayan basit kapal¬çevreler olsun. E¼ ger f fonksiyonu C ve
C1; C2; C3; :::; Cn lerin üzerinde ve bunlar aras¬nda kalan bölgede analitik ise bu
durumda Z Z Z
f (z)dz = f (z)dz + ::: + f (z)dz
C C1 Cn
6
sa¼
glan¬r.
Z+2i
z
Soru2. cos dz integralini hesaplay¬n¬z.
2
0
z
Çözüm.f (z) = cos fonksiyonu tam fonksiyon olup tüm kompleks dü-
2
zlemde analitiktir, dolay¬s¬yla z = 0 ve z = + 2i noktalar¬n¬ birleştiren her-
hangibir e¼
griyi içeren bir D bölgesinde de analitik olur. Bu durumda D böl-
0 z
gesinde süreklidir. f (z) = F (z) olacak şekilde F (z) = 2 sin olup F fonksiyonu
2
da D bölgesinde analitiktir, verilen integral yoldan ba¼ g¬ms¬zd¬r.
Z+2i
z z z= +2i + 2i
cos dz = 2 sin jz=0 = 2 sin = 2 sin cos i + sin i cos = 2 cos i
2 2 2 2 2
0
olup coshiz = cos z oldu¼

gundan
Z+2i
z 1
cos dz = 2 cos i = 2 cos h1 = e + e
2
0
bulunur.
Z3
Soru3. (z 2)3 dz integralini hesaplay¬n¬z.
1
Çözüm. f (z) = (z 2)3 fonksiyonu polinom oldu¼ gundan tam fonksiyondur.
Dolay¬s¬yla anti-türevi mevcuttur. z = 1 ile z = 3 ba¼
glayan hangi yol al¬n¬rsa
0
al¬ns¬n verilen integralin sonucu ayn¬ olur. F (z) = f (z) = (z 2)3 olacak
(z 2)4
şekilde analitik F fonksiyonu F (z) = olup
4
Z3
(z 2)4
(z 2)3 dz = jz=3
z=1 = 0
4
1
elde edilir.
Soru4. e¼
grisi z = 0 noktas¬ndan ve negatif reel eksenden geçmeyen i
Z
noktas¬n¬ 1 + i noktas¬na birleştiren bir çevre olsun. Bu durumda Logzdz
Çözüm. Logz = ln jzj + iArgz fonksiyonu negatif yar¬ eksende analitik
de¼gildir. Dolay¬s¬yla e¼ grisini içeren pozitif yar¬ eksen üzerindeki bir D böl-
gesinde Logz fonksiyonu analitiktir. Her z 2 D için F (z) = zLogz z için
0
f (z) = F (z) olur. I·ntegralin çevreden ba¼g¬ms¬zl¬g¼¬kullan¬larak
Z Z1+i p p
Logzdz = Logzdz = (zLogz z) jz=1+i
z=i = ln 2 + 1 +i ln 2 +
4 4
i
7
bulunur.
Soru5. e¼
grisi, jzj = 1 çemberinin pozitif yönlü sa¼
g yar¬s¬ olmak üzere
Z
cos(Logz)
dz integralini hesaplay¬n¬z.
z
cos(Logz)
Çözüm. f (z) = fonksiyonu, s¬f¬r ve negatif reel eksen d¬ş¬nda
z
kalan bölgede analitiktir. e¼
grisi, jzj = 1 çemberinin pozitif yönlü sa¼ g yar¬s¬
oldu¼
gundan i noktas¬n¬i noktas¬na birleştirir. D bölgesi, e¼ grisini içine alan
negatif reel ekseni ve s¬f¬r noktas¬n¬ içermeyen bölge olarak al¬n¬rsa, F (z) =
0
sin(Logz) olmak üzere 8z 2 D için, F (z) = f (z) olur. F fonksiyonu da D
bölgesinde analitiktir. Çevreden ba¼ g¬ms¬zl¬k teoremi kullan¬larak
Z Zi
cos(Logz) cos(Logz) i i
dz = dz = sin( ) sin( ) = 2i sinh
z z 2 2 2
i
elde edilir.
Soru6. e¼
grisi pozitif yönlü jzj = çemberinin üst yar¬s¬ olmak üzere
Z
tan2 zdz integralini hesaplay¬n¬z.
Çözüm. e¼
grisi pozitif yönlü jzj = çemberinin üst yar¬s¬oldu¼ gundan
noktas¬n¬ - noktas¬na ba¼ glar. e¼
grisini içine alan, ancak k 2 Z olmak üzere
k
noktalar¬n¬içermeyen bölgeye D diyelim. f (z) = 1 + tan2 z fonksiyonu D
2 0
bölgesinde analitiktir. Her z 2 D için F (z) = tan z için F (z) = f (z) olup F
fonksiyonu da D bölgesinde analitiktir. D bölgesi içinde herhangi yol üzerinden
f fonksiyonunun integralinin de¼ geri ayn¬d¬r, benzer şekilde g(z) = 1 fonksiyonu
da D bölgesinde analitiktir ve g fonksiyonunun anti türevi G(z) = z olup D için-
deki herhangi iki noktay¬birleştiren çevreler boyunca integralin hesab¬çevrenin
seçiminden ba¼g¬ms¬zd¬r, çevreden ba¼ g¬ms¬zl¬k teoremi kullan¬larak
Z Z Z Z
tan2 zdz = ( 1 + 1 + tan2 z)dz = dz + (1 + tan2 z)dz
Z Z
= dz + (1 + tan2 z)dz = ( ) + tan( ) tan =2
bulunur.
8
Al¬şt¬rmalar
p p
1. z = r cos + i sin ; 0 < < 2 ; r > 0 fonksiyonu veriliyor. ,
2 2
i noktas¬ndan i noktas¬na giden ve tamam¬yla imajiner eksenin solunda kalan
çevre olsun. Bu durumda Z
p
zdz
2. C = z : z = ei ; = fz : z 2 C; jzj = 1; Re z 0g ol-
2 2
Z
1
mak üzere dz integralini hesaplay¬n¬z.
z
C
1
3. C çevresi köşeleri 0; 1; 1 + i ve i olan birim kare ve f (z) = cos(3 + )
z 3
olmak üzere Z
f (z)dz
C
2
4. e¼ grisi (0; 0) noktas¬n¬(1; 0) noktas¬na birleştiren e¼
gri olsun. f (z) = jzj
Z
olmak üzere f fonksiyonunun analitik oldu¼ gu bölgeyi belirleyiniz. f (z)dz
integralinin hesab¬için çevreden ba¼

g¬ms¬zl¬k teoremi kullan¬l¬r m¬? Neden?
5. (t) = t + it; t ve > 0 sabit olmak üzere
Z
2z
dz
z2 +1
9
3 CAUCHY I·NTEGRAL TEOREMI·
Teorem3:1:(Cauchy I·ntegral Formülü)
f fonksiyonu, pozitif yönde yönlendirilmiş basit kapal¬C çevresinin üzerinde
ve içinde analitik olsun. E¼ger z0 ; C içinde bulunan herhangibir nokta ise
Z
f (z)
dz = 2 if (z0 )
z z0
C
eşitli¼
gi sa¼
glan¬r.
Sonuç1. Bu teorem gösteriyor ki, bir analitik fonksiyonun analitik oldu¼
gu
herhangi bir noktadaki de¼ geri bu noktay¬çevreleyen bir kapal¬çevre üzerindeki
de¼ geri yard¬m¬ile hesaplanabilir.
Z
e3z
Soru1. C : jzj = 4 olmak üzere dz integralini hesaplay¬n¬z.
z i
C
e3z
Çözüm. C çevresi basit kapal¬bir çevre ve g(z) = fonksiyonu z =
z i
i noktas¬ d¬ş¬nda kompleks düzlemin tamam¬nda analitiktir. z = i noktas¬
C çevresinin içinde olup f (z) = e3z fonksiyonu C çevresi içinde ve üzerinde
analitiktir. Cauchy integral formülünden
Z
e3z
dz = 2 if ( i) = 2 ie3 i
z i
C
bulunur. Z
1
Soru2. C : jzj = 2 olmak üzere dz integralini hesaplay¬n¬z.
(z 1) (z 2 + 9)
C
1
Çözüm. C çevresi basit kapal¬bir çevre ve g(z) = fonksiy-
(z 1) (z 2 + 9)
onu 1 ve 3i noktalar¬nda analitik de¼gildir. Ancak bu noktalardan sadece z = 1
1
noktas¬ C çevresi içindedir, dolay¬s¬yla f (z) = 2 fonksiyonu C çevresi
(z + 9)
içinde ve üzerinde analitiktir. Cauchy integral formülü gere¼
gince
Z
1 i
dz = 2 if (1) =
(z 1) (z 2 + 9) 5
C
yaz¬l¬r.
Z
sin6 z
Soru3. dz integralinin de¼
gerini hesaplay¬n¬z.
z
jzj=1 6
Çözüm. z0 = noktas¬jzj = 1 çemberinin içindedir, jzj = 1 çemberi basit
6
kapal¬ bir çevre olup f (z) = sin6 z fonksiyonu bu çemberin içinde ve üzerinde
10
analitiktir. Cauchy integral formülünden
Z
sin6 z 6
dz = 2 if (z0 ) = 2 i sin
z 6
jzj=1 6
elde edilir. Z
sin( z 2 ) + cos( z 2 )
Soru4. I = dz integralini hesaplay¬n¬z.
(z 1) (z 2)
C:jzj=3
Çözüm. C çevresi basit kapal¬çevre, z = 1 ve z = 2 noktalar¬n¬n her ikiside
sin( z 2 ) + cos( z 2 )
C çevresinin içinde ve g(z) = fonksiyonu bu noktalarda
(z 1) (z 2)
analitik de¼
gildir. Ancak bu formda Cauchy integral formülünü kullanamay¬z.
1 A B
= +
(z 1) (z 2) (z 1) (z 2)
olmak üzere A = 1; B = 1 bulunur. Buradan

Z Z
sin( z 2 ) + cos( z 2 ) sin( z 2 ) + cos( z 2 )
I= dz +
(z 1) (z 2)
jzj=3 jzj=3
yaz¬laca¼g¬ndan bu integrallere ayr¬ayr¬Cauchy integral formülü uygulanabilir.

Çünkü f (z) = sin( z 2 ) + cos( z 2 ) fonksiyonu C çevresi içinde ve üzerinde anal-
itiktir. Dolay¬s¬yla
I= 2 if (1) + 2 if (2) = 2 i( 1) + 2 i = 4 i
yaz¬l¬r.
Al¬şt¬rmalar
1. Aşa¼g¬daki integralleri hesaplay¬n¬z.
Z
1
a. 2
dz
z +4
jz ij=2
Z
3z + 1
b. dz
z2 + 1
jzj=2
2. C e¼ grisi x = 2 ve y = 2 do¼ grular¬n¬n oluşturdu¼
gu karenin s¬n¬r¬olmak
üzere aşa¼
g¬daki integralleri hesaplay¬n¬z.
Z
e z
a. dz
z i
C
Z 2
cos z
b. dz
z (z 2 + 8)
C
11
3. Aşa¼
Z
e z cos z
a. dz
z
jzj=1
b. Z
2z 2 z 2
4. C e¼
grisi jzj = 3 çemberi olsun. g (z0 ) = dz ve jz0 j 6= 3
z z0
C
olmak üzere
a. g(2) de¼gerini hesaplay¬n¬z.
b. jz0 j > 3 için g (z0 ) de¼
Z
ax3 + bxy
5. C : jzj = 1 pozitif yönde yönlendirilmiş çevre olsun. dz in-
z
C
tegralinin çözülebilmesi için Cauchy integral formülünün kullan¬ld¬g¼¬bilindi¼
gine
göre verilen integralin sonucunu bulunuz. Burada a; b birer reel say¬d¬r.
Z
Soru6. e¼
grisi jzj = çemberi olmak üzere (ez + 3z 1) tan zdz inte-
4
gralini hesaplay¬n¬z.
12
4 CAUCHY TÜREV FORMÜLÜ
Teorem4:1: (Cauchy Türev Formülü)
C pozitif yönde yönlendirilmiş basit kapal¬bir çevre z0 ; C içinde bir nokta
olmak üzere e¼ger f fonksiyonu C çevresi içinde ve üzerinde analitik ise bu du-
rumda Z
f (z) 2 i (n)
n+1 dz = n! f (z0 )
(z z0 )
C
sa¼
glan¬r. Burada n 0 tamsay¬d¬r.
Sonuç1. Cauchy türev formülü gösteriyor ki, bir D bölgesinde analitik
olan bir fonksiyon bu bölgede her mertebeden türevlere sahiptir ve türevler de
analitiktirler.
Sonuç2. f (z) = u(x; y) + iv(x; y) fonksiyonu D bölgesinde analitik ise
bu durumda her z = (x; y) 2 D noktas¬ için u ve v bileşen fonksiyonlar¬ her
mertebeden k¬smi türevlere sahiptir ve bu k¬smi türevler D bölgesinde süreklidir.
Teorem4:2: (Morera Teoremi)
E¼
ger f fonksiyonu bir D bölgesinde sürekli ve D de bulunan herbir basit
Z
kapal¬C çevresi için f (z)dz = 0 ise bu durumda f fonksiyonu D bölgesinde
C
analitiktir.
Soru1. Aşa¼ g¬daki integralleri hesaplay¬n¬z.
Z
sin z
a. dz
z2
jzj=1
Z
Logz
b. 2 dz
(z 2i)
jz 2ij=1
Çözüm.
sin z
a. jzj = 1 çemberi basit kapal¬bir çevre olup g(z) = fonksiyonu z = 0
z2
noktas¬nda analitik de¼gildir. z = 0 noktas¬ jzj = 1 çemberinin içindedir ve
singülerlik mertebesi birden büyüktür. Ayr¬ca f (z) = sin z fonksiyonu jzj = 1
çemberinin içinde ve üzerinde analitiktir. Cauchy türev formülü kullan¬l¬rsa
Z
sin z 2 i 0
2
dz = f (0) = 2 i cos 0 = 2 i
z 1!
jzj=1
bulunur.
b. jz 2ij = 1 çemberi basit kapal¬ bir çevre olup z = 2i singüler noktas¬
bu çemberin içindedir. Ayr¬ca f (z) = Logz fonksiyonu bu çemberin içinde ve
üzerinde analitik oldu¼
gundan Cauchy türev formülünden
Z
Logz 1
2 dz =2 i
2i
=
(z 2i)
jz 2ij=1
13
yaz¬l¬r.
Z
z+i
Soru2. dz integralini hesaplay¬n¬z.
z3 + 2z 2
jzj=2
Çözüm. C : jz 1j = 2 çevresi basit kapal¬ pozitif yönde yönlendirilmiş
z+i
çevre olup f (z) = 3 fonksiyonu z = 0 ve z = 2 noktalar¬nda analitik
z + 2z 2
g(z)
de¼gildir. Ancak bu noktalardan z = 2 çevrenin d¬ş¬ndad¬r. f (z) =
z2
olmak üzere g fonksiyonu C çevresinin içinde ve üzerinde analitiktir. z = 0
singülerli¼
ginin mertebesi 2 > 1 oldu¼ gundan Cauchy türev formülü kullan¬l¬r.
Buradan Z Z
z+i g(z) 0 2 i+
dz = dz = 2 ig (0) =
z 3 + 2z 2 z2 2
jzj=2 jzj=2
yaz¬l¬r.
Z 2
ez + 2z
Soru3. 4 dz integralini hesaplay¬n¬z.
(z 1)
jzj=3
Çözüm. C : jzj = 3 çevresi basit kapal¬pozitif yönde yönlendirilmiş çevre
2
ez + 2z
olup f (z) = 4 fonksiyonu z = 1 noktas¬nda analitik de¼
gildir ve bu nokta
(z 1)
C çevresi içindedir. Mertebesi 4 > 1 oldu¼ gundan Cauchy türev formülü kul-
2
lan¬labilir. g(z) = ez + 2z fonksiyonu C çevresi içinde ve g¼zerinde analitiktir.
Cauchy türev formülü gere¼ gince
Z 2
ez + 2z 2 i 000 i 20e
4 dz = g (1) = =
(z 1) (4 1)! 3 3
jzj=3
eldeedilir.
Al¬şt¬rmalar
1. Aşa¼ g¬daki integralleri hesaplay¬n¬z.
Z
e3z + 3 cosh z
a. 4 dz
z i2
jzj=
Z
z + 5i
b. dz
z + 2z 2
3
jz 1j=2
2. C e¼ grisi x = 2 ve y = 2 do¼ grular¬n¬n oluşturdu¼
gu karenin s¬n¬r¬olmak
üzere aşa¼
Z
cosh z
a. dz
z4
C
Z
tan z2
b. 2 dz; jz0 j < 2
(z z0 )
C
14
Z
ax2 by 2 + icxy
3. z = x + iy olmak üzere 2 dz integralinin hesab¬için
(z 2)
jz 1j=2
Cauchy türev formülünün kullan¬ld¬g¼¬biliniyor. I·ntegralin de¼
Burada a; b; c birer reel say¬d¬r.
5. Aşa¼
Z
sin z 2
a. 3 dz
(2z i)
jzj=
Z4
sin z 2
b. 3 dz
(2z i)
jzj=
4
1
6. jzj = 1 çemberinin üzerinde f (z) = şeklinde tan¬ml¬, çemberin içerisinde
z
ve üzerinde analitik olacak şekilde bir f fonksiyonunun mevcut olmad¬g¼¬n¬gös-
teriniz.
15
5 MAKSI·MUM MODÜL VE MI·NI·MUM I·LKELERI·
Teorem5:1 (Gauss Ortalama De¼ ger Teoremi)
E¼ger bir f fonksiyonu C : jz z0 j = çemberinin üzerinde ve içinde analitik
bir fonksiyon ise bu durumda
Z2
1
f (z0 ) = f z0 + ei d
2
0
sa¼glan¬r. Yani f fonksiyonunun C çemberinin içinde ve üzerinde analitik ol-

mas¬ durumunda f fonksiyonunun çemberin üzerindeki de¼ gerlerinin aritmetik
ortalamas¬çemberin merkezindeki de¼ gerine eşittir.
Teorem5:2 E¼ ger f; bir D bölgesinde sabit olmayan bir analitik fonksiyon
ise jf (z)j maksimum de¼ gerini bölgenin içinde alamaz.
Teorem5:3:f fonksiyonu s¬n¬rl¬ bir D bölgesinin içinde p analitik, s¬n¬r¬nda
sürekli olsun. Bu durumda D [ @D bölgesinde jf (z)j = u2 (x; y) + v 2 (x; y)
en büyük de¼ gerini al¬r.
Teorem5:4: (Maksimum Modül I·lkesi)
E¼ger kapal¬s¬n¬rl¬bir R bölgesinde sürekli bir f fonksiyonu R içinde analitik
ve sabit olmayan bir fonksiyon ise jf j maksimum de¼ gerini R bölgesinin s¬n¬r¬nda
al¬r.
Teorem5:5: (Minimum I·lkesi)
E¼ger f fonksiyonu bir D bölgesinde sabit olmayan bir analitik fonksiyon ve
D bölgesindeki her z için f (z) 6= 0 ise jf j minimum de¼ gerini D bölgesinin içinde
alamaz, s¬n¬r¬nda al¬r.
Teorem5.6. u(x; y) s¬n¬rl¬ bir D bölgesinde harmonik ve D bölgesinin
s¬n¬r¬nda sürekli bir fonksiyon olsun. Bu durumda u(x; y) maksimum ve mini-
mum de¼ gerini D bölgesinin s¬n¬r¬nda al¬r, içinde asla alamaz.
Teorem5.7. (Cauchy Eşitsizli¼ gi)
E¼ger f fonksiyonu bir C : jz z0 j = R çemberinin içinde ve üzerinde analitik
ise bu durumda, n = 0; 1; 2; ::: olmak üzere
n!M
f (n) (z0 )
Rn
sa¼
glan¬r. Burada M , jf (z)j fonksiyonunun C üzerindeki maksimum de¼ geridir.
Teorem5.8. (LiouvilleTeoremi)
S¬n¬rl¬bir tam fonksiyon sabittir.
Sonuç1. Sabit olmayan bir tam fonsiyon s¬n¬rl¬olamaz. Örne¼ gin, ez ; z 2 :
Teorem5.9. (Cebirin Esas Teoremi)
Sabit olmayan bir P (z) = a0 + a1 z + ::: + an z n ; (an 6= 0) polinomunun en az
bir s¬f¬r¬vard¬r.
1
Soru1. g(z) = fonksiyonunun jzj 1 dairesi üzerindeki maksimum
z 2
ve minimum de¼ gerini bulunuz.
16
1
Çözüm. f (z) = sabit olmayan fonksiyonu jzj = 1 çemberinin içinde
z 2
ve üzerinde analitiktir ve jzj 1 bölgesinde süreklidir. Dolay¬s¬yla maksimum
modül ilkesi gere¼gince jf j = g fonksiyonu maksimum de¼ gerini jzj 1 bölgesinin
s¬n¬r¬nda al¬r. Buradan
1 1
max = max =1
jzj 1 z 2 jzj=1 jz 2j
olur. Bunlara ek olarak jzj 1 bölgesindeki her z için f (z) 6= 0 olup minimum
ilkesi gere¼
gince g fonksiyonu minimum de¼ gerini de jzj 1 bölgesinin s¬n¬r¬nda
al¬r,
1 1 1
min = min =
jzj 1 z 2 jzj=1 jz 2j 3
1 1
bulunur. Sonuç olarak 8z 2 jzj 1 için 1 bulunur.
3 z 2
Soru2. jzj 1 dairesi üzerinde g(z) = jzj fonksiyonunun minumum ve
maksimum de¼ gerlerini bulunuz, sonucun minimum ilkesi ile çelişip çelişmedi¼
gini
belirtiniz.
Çözüm. f (z) = z sabit olmayan fonksiyonu jzj = 1 çemberinin içinde ve
üzerinde analitiktir ve jzj 1 bölgesinde süreklidir. Dolay¬s¬yla maksimum
modül ilkesi gere¼gince jf j = g fonksiyonu maksimum de¼ gerini jzj 1 bölgesinin
s¬n¬r¬nda al¬r. Buradan
max jzj = max jzj = 1
jzj 1 jzj=1
bulunur. min jzj = 0 olup jf j fonksiyonu minumun de¼

gerini bölgenin s¬n¬r¬nda
jzj 1
almaz ancak bu sonuç minimum ilkesi ile çelişmez, çünkü jzj 1 bölgesindeki
her z için f (z) 6= 0 de¼
gildir.
Soru3. (0; 0) ; (1; 0) ve (1; i) noktalar¬n¬birleştiren üçgensel bölge D olsun.
D üzerinde z 2 + 2z + 1 fonksiyonunun maksimum ve minumum de¼ gerlerini
bulunuz.
Çözüm. f (z) = z 2 +2z +1 fonksiyonu D bölgesinin içinde ve üzerinde anal-
itiktir, süreklidir ve sabit olmayan fonksiyondur. Bu durumda jf j fonksiyonu
maksimum de¼ gerini D bölgesinin s¬n¬r¬nda al¬r. Ayr¬ca 8z 2 D için f (z) 6= 0
oldu¼gundan jf j fonksiyonu minimumm de¼ gerini de D bölgesinin s¬n¬r¬nda al¬r.
D bölgesinin (0; 0) noktas¬n¬ (1; 0) noktas¬na ba¼ glayan s¬n¬r¬na C1 ; (1; 0) nok-
tas¬n¬ (1; i) noktas¬na ba¼glayan s¬n¬r¬na C2 ve (1; i) noktas¬n¬ (0; 0) noktas¬na
ba¼glayan s¬n¬r¬na da C3 diyelim. z = x + iy olmak üzere
2
max z 2 + 2z + 1 = max jz + 1j = max (x + 1)2 = 4
C1 C1 0 x 1
2 2
min z + 2z + 1 = min jz + 1j = min (x + 1)2 = 1;
C1 C1 0 x 1
2 2
max z 2 + 2z + 1 = max jz + 1j = maks j1 + iy + 1j = max (4 + y)2 = 5
C2 C2 0 y 1 0 y 1
2 2 2
min z + 2z + 1 = min jz + 1j = min j1 + iy + 1j = min (4 + y)2 = 4;
C2 C2 0 y 1 0 y 1
17
ve
2 2 2
max z 2 + 2z + 1 = max jz + 1j = max jx + iy + 1j = max jx + ix + 1j
C3 C3 C3 0 x 1
= max (x + 1)2 + x2 = 5
0 x 1
min z 2 + 2z + 1 = min (x + 1)2 + x2 = 1

C3 0 x 1
olup 8z 2 D için 1 z 2 + 2z + 1 5 bulunur.

Soru4. u(x; y) = sin x cosh y fonksiyonunun [0; 1] x [0; 1] bölgesindeki max
de¼gerini bulunuz.
Çözüm. sin x ve cos hx fonksiyonlar¬s¬ras¬yla reel de¼ gerli trigonometrik ve
hiperbolik fonksiyonlar olduklar¬ndan maksimum modül ilkesini kullanabilmek
için analitik fonksiyonun reel k¬sm¬oldu¼ gunu göstermemiz gerekir. ux = cos x cosh y;
ux = vy
uy = sin x sin hy; uxx = sin x cosh y; uyy = sin x cos hy olup Cauchy
uy = vx
Riemann denklemlerinin sa¼ glanacak şekilde v(x; y) fonksiyonunun bulunmas¬
gerekir.
vy = cos x cosh y = ux
oldu¼
gundan
v(x; y) = cos x sinh y + (x)
olur. Buradan x de¼
gişkenine göre türev al¬n¬rsa
0
vx = sin x sinh y + (x) = uy
olaca¼
g¬ndan c bir sabit olmak üzere (x) = c bulunur. Dolay¬s¬yla
v(x; y) = cos x sinh y + c
olup
f (z) = u + iv = sin x cosh y + i(cos x sinh y + c) = sin z + ic
elde edilir, yani u fonksiyonu analitik bir fonksiyonun parças¬d¬r. f fonksiyonu
sabit fonksiyon da de¼ gildir maksimum
p modül ilkesi gere¼
gince max de¼ gerini böl-
genin s¬n¬r¬nda al¬r. jf (z)j = u2 + v 2 max olmas¬için u ve v fonksiyonlar¬n¬n
maksimum olmas¬gerekir. u fonksiyonunu oluşturan sinx ve cos x fonksiyonlar¬
verilen bölgede artan oldu¼ gundan u fonksiyonu max de¼ gerini (1; 1) noktas¬nda
al¬r. max u(x; y) = u(1; 1) = sin 1 cosh 1 olarak bulunur.
II. yol olarak Teorem5.6 da kullan¬labilir, verilen [0; 1] x [0; 1] bölgesi s¬n¬rl¬
olup bu bölgede u fonksiyonu harmoniktir ve bölgenin s¬n¬r¬nda sürekli oldu¼ gun-
dan max de¼ gerini bölgenin s¬n¬r¬nda al¬r.
max u(x; y) = u(1; 1) = sin 1 cosh 1
olarak bulunur.
18
Al¬şt¬rmalar
2
1. f (z) = ez fonksiyonunun birim çember üzerindeki maksimum de¼ gerini
bulunuz.
2. u = Re(z 3 ) fonksiyonunun [0; 1] x [0; 1] üzerindeki max de¼
gerini bulunuz.
3. u(x; y) = ey cos x fonksiyonunun f(x; y) : 0 x 2 ; 0 y g yöresin-
deki maksimum ve minimum p de¼
g erlerini bulunuz.
4. max z 2 + 5z 1 = 29 oldu¼ gunu gösteriniz.
jzj 1
5. D bölgesi köşeleri z = 0; z = 2; z = i noktalar¬olan üçgensel bölge olmak
üzere, f (z)= (z + 1)2 fonksiyonunun D bölgesindeki max ve min de¼ gerlerini
bulunuz.
6. f tam fonksiyonu için Re f (z) > 1 ise f fonksiyonunun sabit oldu¼ gunu
gösteriniz.
7. f tam fonksiyonu için Im z 0 ise f fonksiyonunun sabit oldu¼ gunu
gösteriniz.
19
6 KOMPLEKS TERI·MLI· DI·ZI·LER, SERI·LER
FONKSI·YON DI·ZI·LERI· VE SERI·LERI·
Tan¬m1. N do¼ gal say¬lar kümesinden C kümesi üzerine tan¬mlanm¬ş bir f
fonksiyonuna kompleks say¬lar dizisi denir ve genellikle zn ile gösterilir.
Tan¬m2. a) (zn ) kompleks düzlemde bir dizi ve z0 2 C olsun. Verilen
herhangibir " > 0 için n n0 özelli¼ gindeki bütün n do¼gal say¬lar¬için jzn z0 j <
" olacak şekilde bir n0 do¼gal say¬s¬ bulunabiliyorsa, (zn ) dizisinin limiti z0 d¬r
denir.
lim zn = z0
n!1
veya
zn ! z 0
ile gösterilir.
b) Belli bir z0 limitine sahip olan bir (zn ) dizisine yak¬nsak dizi denir.
c) Yak¬nsak olmayan bir diziye ¬raksak dizi denir.
Teorem6.1. zn = xn + iyn ; z0 = x0 + iy0 olmak üzere
lim zn = z0 () lim xn = x0 ve lim yn = y0
n!1 n!1 n!1
olmas¬d¬r.
Tan¬m3. (Cauchy Dizisi)
Key… bir (zn ) dizisi verilsin. E¼ ger her " > 0 için bir N" pozitif tam say¬s¬
varsa öyle ki n; m N" iken jzn zm j < " sa¼ glan¬yorsa (zn ) dizisine Cauchy
dizisi denir.
Teorem6.2. Kompleks say¬lar¬n bir (zn ) dizisinin yak¬nsak olmas¬için gerek
ve yeter koşul (zn ) dizisinin bir Cauchy dizisi olmas¬d¬r.
Teorem6.3. zn = xn + iyn olmak üzere (zn ) dizisinin Cauchy dizisi olmas¬
için gerek ve yeter koşul (xn ) ve (yn ) dizilerinin Cauchy dizisi olmas¬d¬r.
n
Soru1. zn = dizisinin yak¬nsad¬g¼¬ eleman¬ bulup, bu yak¬nsakl¬g¼¬
2 in
tan¬m yard¬m¬yla gösteriniz.
Çözüm.
n n (2 + in) 2n n2
lim = 2
= lim 2
+ i lim =0+i=i
n!1 2 in 4+n n!1 4 + n n!1 4 + n2
n
bulunur. Şimdi zn = dizisinin limitinin z = i oldu¼
gunu gösterelim.
2 in
n
Bunun için, her " > 0 için i < " olacak şekilde n n0 şart¬n¬
2 in
sa¼
glayan bir n0 2 N say¬s¬n¬n oldu¼ gunu göstermemiz gerekir. Buradan
n 2 2
i = <"
2 in j2 jinjj j2 nj
olup
2 2
<") +2<n
2 n "
20
olur.
2
n +2 + 1 = n0
"
olmak üzere istenilen elde edilir.
n i
Soru2. zn = ( 1) + dizisinin limitini inceleyiniz.
n+1
n 1
Çözüm. xn = ( 1) ve yn = olmak üzere
n+1
n
lim xn = lim = ( 1)
n!1 n!1
mevcut olmad¬g¼¬ndan (zn ) dizisinin limiti mevcut de¼

gildir.
1
X
Tan¬m4. Her n 2 N için zn 2 C olsun. zn ifadesine kompleks terimli
n=1
k
X 1
X
seri denir. Sk = zn olmak üzere Sk toplam¬na da zn serisinin k¬smi
n=1 n=1
1
X
toplamlar dizisi denir. E¼
ger (Sk ) dizisi yak¬nsak ise zn serisi de yak¬nsakt¬r
n=1
ve toplam¬(Sk ) dizisinin limitine eşittir. Yak¬nsak olmayan serilere ¬raksak seri
denir.
X1
Teorem6.4. Kompleks terimli zn serisi yak¬nsak ise lim zn = 0 sa¼
glan¬r.
n!1
n=1
1
X
Teorem6.5. zn = xn +iyn olmak üzere zn serisinin yak¬nsak olmas¬için
n=1
1
X 1
X
gerek ve yeter koşul reel terimli xn ve yn serilerinin yak¬nsak olmas¬d¬r.
n=1 n=1
1
X X1
Teorem6.6. jzn j serisi yak¬nsak ise zn serisi de yak¬nsakt¬r.
n=1 n=1
X1 n
1 + i ( 1)
Soru3. serisin yak¬nsak olup olmad¬g¼¬n¬araşt¬r¬n¬z.
n=1
n2
1
X n
1 + i ( 1)
Çözüm. serisinin k¬smi toplamlar dizisi Sk olsun. Bu du-
n=1
n2
Xk n Xk Xk n Xk
1 + i ( 1) 1 ( 1) 1
rumda Sk = 2
= 2
+ i 2
yaz¬l¬r. 2
dizisi har-
n=1
n n=1
n n=1
n n=1
n
X1 Xk n
1 ( 1)
monik dizi olup yak¬nsakt¬r, dolay¬s¬yla serisi yak¬nsakt¬r.
n=1
n2 n=1
n2
1
X ( 1) n 1
X ( 1) n
dizisi ise 2
serisinin k¬smi toplamlar dizisi olup serisi Leib-
n=1
n n=1
n2
nitz kriteri gere¼
gince yak¬nsakt¬r. Bu durumda verilen seri yak¬nsakt¬r.
21
X1 n
(3 + 4i)
Soru4. serisin yak¬nsak oldu¼
gunu gösteriniz.
n=1
5n n2
Çözüm.Her n do¼ gal say¬s¬için,
n n
(3 + 4i) j(3 + 4i) j 5n 1
= =
5n n2 5n n2 5n n2 n2
yaz¬l¬r. Buradan
X1 n X1
(3 + 4i) 1
n=1
5n n 2 n=1
n 2
X1
1
olup 2
serisi harmonik seri olup yak¬nsakt¬r. Karş¬laşt¬rma testi gere¼
gince
n=1
n
X1 n
(3 + 4i)
serisi yak¬nsakt¬r. Teorem 6.6 gere¼ gince mutlak yak¬nsak her
n=1
5n n2
kompleks seri yak¬nsak oldu¼ gundan verilen seri yak¬nsakt¬r.
Tan¬m5. (Kuvvet Serileri)
1
X n
an (z z0 ) = a0 +a1 (z z0 )+a2 (z z0 )2 +::: biçiminde verilen seriye z0
n=0
etraf¬nda bir kuvvet serisi denir. Burada z0 ; a0 ; a1 ; ...birer kompleks sabitlerdir.
1
X n
Bir R>0 için an (z z0 ) kuvvet serisi
n=0
DR (z0 ) = fz : jz z0 j < Rg
diskinde yak¬nsakt¬r. CR (z0 ) = fz : jz z0 j = Rg çemberinin üzerindeki baz¬

noktalarda veya çember üzerindeki tüm noktalarda seri yak¬nsak de¼ gildir. Bu
çembere serinin yak¬nsakl¬k çemberi denir. Yak¬nsakl¬k çemberininin d¬ş¬nda seri
¬raksakt¬r. R yak¬nsakl¬k yar¬çap¬Cauchy kök testi, Cauchy-Hadamard testi ve
bölüm testi kullan¬larak bulunabilir.
1
X n
Teorem 6.7. Bir an (z z0 ) kuvvet serisi verilsin.
n=0
an
Oran testi: lim limiti var ise, bu limit serinin yak¬nsakl¬k yar¬çap¬
n!1 an+1
olan R ye eşittir.
p
n
1
Kök testi: lim jan j = ise, R = ile verilir.
n!1
Soru5.
X1 n
n+2 n
(z 4) kuvvet serisinin yak¬nsakl¬k yar¬çap¬n¬bulunuz.
n=0
3n + 1
n
n+2
Çözüm. an = olup Cauchy kök testi kullan¬l¬rsa
3n + 1
1
n+2 1
lim jan j n = lim =
n!1 n!1 3n + 1 3
22
1
elde edilir. Buradan R = = 3 bulunur. Bu durumda verilen kuvvet serisi
1
3
jz 4j < 3 bölgesinde yak¬nsakt¬r.
1
X zn
Soru6. serisinin yak¬nsakl¬k yar¬çap¬n¬bulunuz.
n=0
n!
1 an (n + 1)!
Çözüm. an = olup R = lim = lim = lim n + 1 = 1
n! n!1 an+1 n!1 n! n!1
oldu¼
gundan seri her yerde yak¬nsakt¬r.
1
X n
Teorem6.8. an (z z0 ) ile bu serinin terim terim türevi al¬narak bu-
n=0
1
X n 1
lunan nan (z z0 ) serisinin yak¬nsakl¬k yar¬çaplar¬ayn¬d¬r.
n=0
Tan¬m6. A C olmak üzere fn : A ! C fonksiyonlar¬n¬gözönüne alal¬m.
(fn ) dizisine fonksiyon dizisi denir.
Tan¬m7. (Noktasal Yak¬nsakl¬k)
fn : A C ! C fonksiyon dizisinin f fonksiyonuna noktasal yak¬nsak olmas¬
için gerek ve yeter koşul 8" > 0 için 9 n0 ("; z) 2 N pozitif tamsay¬s¬vard¬r öyleki
8n n0 için jfn (z) f (z)j < " sa¼ glanmas¬d¬r.
Tan¬m8. (Düzgün Yak¬nsakl¬k)
fn : A C ! C fonksiyon dizisinin f fonksiyonuna düzgün yak¬nsak olmas¬
için gerek ve yeter koşul 8" > 0 için 9 n0 (") 2 N pozitif tamsay¬s¬vard¬r öyleki
8z 2 A için n n0 iken jfn (z) f (z)j < " sa¼ glanmas¬d¬r.
X1
Tan¬m9. fn : A C ! C fonksiyon dizisi verilsin. fn (z) ifadesine
n=1
1
X
fonksiyon serisi denir. fn (z) fonksiyon serisinin yak¬nsak olmas¬ için gerek
n=1
k
X
ve yeter koşul bu serinin Sk = fn (z) k¬smi toplamlar dizisinin yak¬nsak
n=1
olmas¬d¬r. Bu durumda serinin toplam¬k¬smi toplamlar dizisinin limitidir.
1
X
fn (z) = s(z) , 8z 2 A için lim Sk = s(z):
k!1
n=1
1
X
Ayr¬ca fn (z) serisinin A üzerinde s(z) fonksiyonuna düzgün yak¬nsak ol-
n=1
mas¬ için gerek ve yeter koşul (Sk ) dizisinin s fonksiyonuna düzgün yak¬nsak
olmas¬d¬r.
Teorem6.9. (Weierstrass Kriteri)
X1
fn (z) serisi bir A kümesi üzerinde tan¬ml¬fonksiyonlar¬n bir serisi olsun.
n=1
23
1
X
E¼
ger 8n 2 N ve 8z 2 A için jfn (z)j Mn ve Mn serisi yak¬nsak ise bu
n=1
1
X
durumda fn (z) serisi A kümesi üzerinde mutlak ve düzgün yak¬nsakt¬r.
n=1
1
X n
Teorem6.10. an (z z0 ) kuvvet serisinin yak¬nsakl¬k yar¬çap¬ R ve
n=0
0 R 1 olsun. Bu durumda seri DR (z0 ) = fz : jz z0 j < Rg diski taraf¬n-
dan kapsanan herbir kapal¬alt diskte düzgün yak¬nsakt¬r.
X1
zn
Soru7. serisi fz : jzj 1g kümesi üzerinde düzgün yak¬nsak m¬d¬r?
n=1
n2
X1
zn 1 1
Çözüm. 8z 2 fz : jzj 1g için ve serisi yak¬nsak
n2 n2 n=1
n 2
X1
zn
oldu¼gundan Weierstrass Kriteri gere¼ gince serisi fz : jzj 1g kümesi üz-
n=1
n2
erinde düzgün yak¬nsakt¬r.
1
X cos (nz)
Soru8. serisinin reel eksen üzerinde ve reel eksen d¬ş¬nda düzgün
n=1
n2
ve mutlak yak¬nsak olup olmad¬g¼¬n¬araşt¬r¬n¬z.

cos (nz) 1
Çözüm. Her z 2 R için jcos (nz)j 1 oldu¼
gundan olup
n2 n2
X1 X1 X1
cos (nz) jcos (nz)j 1
2
=
n=1
n n=1
n2 n=1
n 2
X1
1
yaz¬l¬r. 2
harmonik serisi yak¬nsak oldu¼
gundan Weierstrass Kriteri gere¼
gince
n=1
n
X1
cos (nz)
serisi R üzerinde mutlak ve düzgün yak¬nsakt¬r. Tüm kompleks
n=1
n2
düzlemde analitik olan s¬n¬rl¬ bir fonksiyon Liouville teoremi gere¼ gince sabit-
X1
jcos (nz)j M
tir. Cosnz sabit olmad¬g¼¬ndan 2
olacak şekilde bi M say¬s¬
n=1
n n2
bulmak mümkün de¼ gildir. Dolay¬s¬yla reel eksen d¬ş¬nda verilen seri mutlak ve
düzgün yak¬nsak de¼ gildir.
Theorem 6.11. A kompleks düzlemde bir bölge ve (fn ) ise A üzerinde
analitik olan fn fonksiyonlar¬n¬n bir dizisi olsun. E¼ ger A bölgesinde bulunan
her kapal¬disk üzerinde (fn ) fonksiyon dizisi bir f fonksiyonuna düzgün yak¬nsak
ise f fonksiyonu A bölgesinde analitiktir.
1
X
Soru9. A = fz : Re z > 1g bölgesinde, f (z) = n z fonksiyonunun A
n=1
kümesinde analitik oldu¼
gunu gösteriniz.
24
Çözüm. x = 1 do¼ grusunna uzakl¬g¼¬ olan ve tamamen A içinde kalan
kapal¬disk B olsun.
z z log n
n = e = e( x iy) log n
=e x log n
=n x
yazabiliriz. E¼
ger z 2 A al¬n¬rsa, x 1 + ve böylece jn z j n (1+ ) olur.
X1 1
X
n (1+ ) serisi yak¬nsak oldu¼gundan Weierstrass kriteri gere¼
gince n z
n=1 n=1
serisi mutlak ve düzgün yak¬nsakt¬r. Dolay¬s¬yla f fonksiyonu A bölgesinde
analitik fonksiyon belirtir.
Al¬şt¬rmalar
X1
e anz
1. a > 0 olmak üzere 2 serisinin Re z > 0 bölgesinde analitik bir
n=1 (a + n)
fonksiyon belirtti¼ gini gösteriniz.
2. e¼ grisi (0; 0) noktas¬n¬(0; i) noktas¬na ba¼ glayan imajiner eksenin solunda
Z X1
z 2n
kalan e¼gri olmak üzere dz = i sin 1 oldu¼gunu gösteriniz.
n=0
(2n)!
X1 n 1 2n 1
( 1) z
3. serisinin yak¬nsakl¬k yar¬çap¬n¬bulunuz.
n=1
(2n 1)!
1
X n Z
( 1) n n f (z)
4. f (z) = n
z olmak üzere dz integralini hesaplay¬n¬z.
n=0
3 z4
jzj=1
1
X 1 i
5. p + serisinin karakterini inceleyiniz.
n=1
n n(n + 1)
z
6. fn (z) = 2 şeklinde tan¬mlanan (fn ) fonksiyon dizisinin z D < 1
n
diskinde f (z) = 0 fonksiyonuna düzgün yak¬nsak oldu¼ gunu gösteriniz.
X1
7. n!z n serisinin yak¬nsakl¬k yar¬çap¬n¬bulunuz.
n=0
25
7 TAYLOR SERI· GÖSTERI·MLERI·
1
X
Bir f fonksiyonu analitiklik bölgesi içinde f (z) = an (z z0 )n şeklinde bir
n=0
f (n) (z0 )
kuvvet serisi gösterimine sahiptir. E¼
ger an = seçilirse bu kuvvet serisi
n!
Taylor serisi ad¬n¬al¬r.
Teorem7.1.
E¼ger f fonksiyonu jz z0 j = R çemberinin içinde analitik ise bu durumda
DR (z0 ) = fz : jz z0 j < Rg aç¬k diskinde bulunan her z için f fonksiyonun
Taylor serisi f fonksiyonuna yak¬nsar, her z 2 DR (z0 ) için
X1
f (n) (z0 )
f (z) = (z z0 )n
n=0
n!
yaz¬l¬r. Ayr¬ca 0 < r < R olacak şekilde bir r say¬s¬için Dr (z0 ) = fz : jz z0 j rg

kapal¬diskinde seri düzgün yak¬nsakt¬r. Özel olarak z0 = 0 noktas¬ndaki Taylor
serisine Maclaurin serisi denir..
1
Soru1. f (z) = fonksiyonunun Maclaurin seri aç¬l¬m¬n¬elde ediniz.
1 z
1 00 2 000 6
Çözüm. f (z) = 2; f (z) = 3 ; f (z) = 4 ; :::;
(1 z) (1 z) (1 z)
n!
f (n) (z) = n+1 olup f
(n)
(0) = n! yaz¬l¬r. Buradan
(1 z)
X1
f (n) (0) n
f (z) = z ; jzj < 1
n=0
n!
1
X
1
= zn; jzj < 1
1 z n=0
elde edilir.
Soru2. f (z) = Logz fonksiyonunu z0 = 1 noktas¬etraf¬nda Taylor serisine
aç¬n¬z.
1 00 1 000 2 (4) 6
Çözüm. f (z) = ; f (z) = ; f (z) = 3 ; f (z) = ; :::; f (n) (z) =
z z2 z z4
n+1
( 1) (n 1)! n
olup f (n) (1) = ( 1) (n 1)! bulunur. Buradan
zn
X1 n+1 X1 n+1
( 1) (n 1)! n ( 1) n
Logz = (z 1) = (z 1)
n=0
n! n=0
n
elde edilir. Bu seri aç¬l¬m¬jz 1j < 1 için geçerlidir. Çünkü Logz fonksiyonunun
analitik oldu¼gu z0 = 1 merkezli en büyük aç¬k disk jz 1j < 1 diskidir.
Soru3. f (z) = sin z fonksiyonunun Maclaurin seri aç¬l¬m¬n¬bulunuz.
26
Çözüm.
f (z) = cos z = sin(z + );

2
00 2
f (z) = sin z = sin z + ;
2
000 3
f (z) = cos z = sin(z + );
2
(4) 4
f (z) = sin z = sin(z + );
2
..
.
n
f (n) (z) = sin(z + )
2
sin n
gundan f (n) (0) =
oldu¼ olup
2
sin n 0; n = 2k
f (n) (0) = = k
2 ( 1) ; n = 2k + 1
bulunur. Dolay¬s¬yla
X1 1
X k
f (n) (0) z n ( 1) z 2k+1
f (z) = sin z = = ; jzj < 1
n=0
n! (2k + 1)!
k=0
elde edilir.
Benzer şekilde
X1 n
( 1) z 2n
cos z = ; jzj < 1
n=0
(2n)!
X1
zn
ez = ; jzj < 1
n=0
n!
1
X
1 n
= ( 1) z n ; jzj < 1
1+z n=0
X1
z 2k+1
sinh z = ; jzj < 1
(2k + 1)!
k=0
X1
z 2k
cosh z = ; jzj < 1
(2k)!
k=0
eşitlikleri sa¼
glan¬r.
2
Soru3. ez fonksiyonunun Maclaurin seri aç¬l¬m¬n¬elde ediniz.
X1 X1
zn 2 z 2n
Çözüm. ez = ; jzj < 1 seri aç¬l¬m¬ndan yararlanarak ez = ;
n=0
n! n=0
n!
jzj < 1 bulunur.
27
1
Soru4. f (z) = fonksiyonunu z = 1 noktas¬ civar¬nda Taylor serisine
z
aç¬n¬z.
Çözüm.
f (z) = z 1
2
f (z) = z
00
f (z) = ( 1) ( 2) z 3
..
.
n
f (n) (z) = ( 1) n!z (n+1)
n
olup f (n) (1) = ( 1) n! olarak elde edilir. Buradan jz 1j < 1 için
1
1 X n n
= ( 1) (z 1)
z n=0
X1
1 n
bulunur. I·kinci yol olarak seri aç¬l¬m¬n¬ = ( 1) z n ; jzj < 1 olarak
1+z n=0
1
bildi¼
gimiz fonksiyonundan yararlanabiliriz. Buradan
1+z
1
X
1 1 n n
= = ( 1) (z 1) ; jz 1j < 1
z 1 + (z 1) n=0
elde edilir.
1
Soru5. f (z) = fonksiyonunu z = 1 noktas¬civar¬nda Taylor serisine
z+1
aç¬n¬z.
1
Çözüm. f (z) = fonksiyonunu z = 1 noktas¬civar¬nda Taylor serisine
z+1
açmak demek fonksiyonu (z 1) in kuvvetleri cinsinden yazmak demektir. Bu
aç¬l¬m¬ yapabilece¼
gimiz en geniş bölge jz 1j < 2 bölgesindir. Çünkü z = 1
noktas¬nda fonksiyon singülerli¼ ge sahip olup, jz 1j < 2 bölgesi fonksiyonun
analitik kalaca¼
g¬ en geniş bölgedir, başka bir anlat¬mla seriye açt¬g¼¬m¬z nokta
çemberin merkezi olmak üzere fonksiyon analitik kalacak şekilde bu çemberi
ancak z = 1 noktas¬na kadar büyültebiliriz. Buradan
1 1 1 1
f (z) = = =
1+z 2+z 1 2 z 1
1+
2
28
z 1
yaz¬l¬r. = u denilirse
2
1
1 1 1X n
f (z) = = ( 1) un ; juj < 1
21+u 2 n=0
1
1X
n
n z 1 z 1
= ( 1) ; <1
2 n=0 2 2
1
1X
n
n z 1
= ( 1) ; jz 1j < 2
2 n=0 2
elde edilir.
1
Soru6. f (z) = fonksiyonunun z = i noktas¬ komşulu¼
gunda Taylor
1 z
aç¬l¬m¬n¬elde ediniz.
1
Çözüm. fonksiyonunun z = 0 noktas¬civar¬ndaki Taylor seri aç¬l¬m¬
1 z
kullan¬larak
1 1 1 1 1
f (z) = = = =
1 z+i i 1 (z + i) + i (1 + i) (z + i) 1+i z+i
1
1+i
X1 n
1 z+i p
= 3 jz + ij < j1 + ij = 2
1 + i n=0 1 + i
1
X n
(z + i) p
= n+1 3 jz + ij < 2
(1+i)
n=0
bulunur.
1
Soru7. fonksiyonunun Maclaurin seri aç¬l¬m¬n¬ ve geçerli
(z 2) (z 3)
oldu¼
gu bölgeyi bulunuz.
Çözüm. Verilen fonksiyonu
A B 1
+ =
z 2 z 3 (z 2) (z 3)
şeklinde iki ayr¬fonksiyonun toplm¬olarak yazarsak A = 1 ve B = 1 bulunur.
1
I·lk olarak fonksiyonunun z = 0 civar¬ndaki Taylor aç¬l¬m¬n¬bulal¬m.
z 3
X1
1 1 1 1 zn
= = = ; jzj < 3
z 3 3
z
1 31 z n=0
3n+1
3 3
1
elde edilir. fonksiyonunun z = 0 civar¬ndaki Taylor aç¬l¬m¬için ise
z 2
1
1 1 1X z n z
= z = ; <1
z 2 2 1 2 n=0 2 2
2
29
yaz¬l¬r. Bu durumda
X1 1
X
1 1 1 zn zn
= = +
(z 2) (z 3) z 3 z 2 n=0
3n+1 n=0 2n+1
olup ilk seri aç¬l¬m¬jzj < 3 bölgesinde ikinci seri aç¬l¬m¬jzj < 2 bölgesinde geçerli
oldu¼
gundan son seri aç¬l¬m¬bunlar¬n arakesiti olan jzj < 2 bölgesinde geçerlidir.
Buradan
X1 X1
1 1 zn zn
= n+1
+ n+1
; jzj < 2
z 3 z 2 n=0
3 n=0
2
elde edilir.
Soru8. f (z) = sin3 z fonksiyonunun Maclaurin seri aç¬l¬mn¬bulunuz.
1 cos 2z
Çözüm. sin3 z = sin z( ) olup sin z ve cos z fonksiyonlar¬n¬n
2
Maclaurin seri aç¬l¬mlar¬ndan yararlanarak istenilen elde edilir.
(1
" 1
#)
1 X n
( 1) z 2n+1 X n
( 1) (2z)
2n
sin3 z = 1
2 n=0
(2n + 1)! n=0
(2n)!
1 1
!
1 X ( 1) z 2n+1 X ( 1) (2z)
n n 2n
=
2 n=0
(2n + 1)! n=1 (2n)!
!
2 4 6
1 z3 z5 (2z) (2z) (2z)
= z + ::: + :::
2 3! 5! 2! 4! 6!
olup C cismi kapal¬oldu¼ gundan iki kompleks terimli serinin çarp¬m¬kompleks

terimli seri olaca¼
g¬ndan
! 1
1X
2 4 6
3 1 z3 z5 (2z) (2z) (2z)
sin z = z + ::: + ::: = an z n
2 3! 5! 2! 4! 6! 2 n=0
yaz¬l¬r buradan iki serinin eşitli¼

gi kullan¬larak a0 = a1 = a2 = a4 = 0; a3 = 2;
a5 = ( 1) olarak elde edilir. Dolay¬s¬yla
1
sin3 z = 2z 3 z 5 + ::: ; jzj < 1
2
bulunur. sin z ve cos z fonksiyonlar¬n¬n Maclaurin seri aç¬l¬mlar¬aç¬k şekilde f
fonksiyonunda polinom olarak yaz¬ld¬g¼¬nda da yap¬labilir.
z3 z5 z7
sin z = z + + :::; jzj < 1
6 120 5040
30
2 4 6
ve cos 2z = 1 2z 2 + z 4 z + :::; jzj < 1 oldu¼
gundan
3 45
1
sin3 z = (sin z sin z cos 2z)
2
1 z3 z5 z7 z3 z5 z7 2 4 6
= z + + ::: z + + ::: 1 2z 2 + z 4 z + :::
2 6 120 5040 6 120 5040 3 45
3 5 7
1 z z z 13 3 121 5 1093 7
= z + + ::: z z + z z + :::
2 6 120 5040 6 120 5040
z5 13 7 41 9
= z3 + z z + :::; jzj < 1
2 120 3024
elde edilir.
Soru9. Log(1 + z 2 ) fonksiyonunun z = 0 noktas¬ civar¬nda Taylor seri
2
Çözüm. 1 + (x + iy) = 1 + x2 y 2 + 2ixy olup Log(1 + z 2 ) fonksiyonunun
analitiklik bölgesi xy = 0 ve 1 + x2 y 2 0 olacak şekildeki (x; y) noktalar¬n¬
C kompleks düzlemden ç¬kar¬lmas¬ ile elde edilen bölgedir. Dolay¬s¬yla verilen
fonksiyonun jzj < 1 iken Taylor seri aç¬l¬m¬yap¬l¬r.
1
X
1 n
= ( 1) z n ; jzj < 1
1 + z n=0
olup buradan
X1
1 n
= ( 1) z 2n ; jzj < 1
1 + z2 n=0
d 2z
yaz¬l¬r. Log(1 + z 2 ) = oldu¼
gundan
dz 1 + z2
Z Z X1 Z X1
2z n 2n n
Log(1+z 2 ) = dz = 2z ( 1) z dz = 2 ( 1) z 2n+1 dz; jzj < 1
1 + z2 n=0 n=0
bulunur. Son eşitlikte elde edilen seri analitik fonksiyonun seri gösterimi oldu¼ gun-
dan jzj < 1 bölgesinde düzgün yak¬nsakt¬r, integral ile seri yer de¼ giştirir. Burada
verilen fonksiyonun z = 0 noktas¬civar¬nda Taylor seri aç¬l¬m¬
1
X Z 1
X
n n z 2n+2
Log(1 + z 2 ) = 2 ( 1) z 2n+1 dz = 2 ( 1) ; jzj < 1
n=0 n=0
2n + 2
olarak bulunur.
1
Soru10. f (z) = 2 fonksiyonunun z = 1 noktas¬ civar¬ndaki Taylor seri
z
aç¬l¬m¬n¬bulunuz.
31
d 1 1
Çözüm. = 2 olup
dz z z
1
X
1 1 1 n n
= = = ( 1) (z 1) ; jz 1j < 1
z z+1 1 1 + (z 1) n=0
1
X n+1 n
= ( 1) (z 1) ; jz 1j < 1
n=0
yaz¬l¬r. Analitik fonksiyonun seri gösterimi yak¬nsakl¬k bölgesinde düzgün yak¬n-

sak oldu¼gundan, bu bölgede terim terime türevlenebilir. Buradan
X1
d 1 1 n+1 n 1
= 2 = ( 1) n (z 1) ; jz 1j < 1
dz z z n=1
elde edilir.
Al¬şt¬rmalar
z
1. f (z) = fonksiyonunun z = 0 noktas¬ civar¬ndaki Taylor seri
z 1
X1
1+z
2. (n + 1)2 z n = 3 oldu¼
gunu gösterip aç¬l¬m¬n geçerli oldu¼
gu
n=0 (1 z)
bölgeyi belirleyiniz.
3. f (z) = tan z fonksiyonunun maclaurin seri aç¬l¬m¬ndaki ilk dört terimi
bulup, aç¬l¬m¬n geçerli oldu¼ gu bölgeyi belirleyiniz.
4. f (z) = log(1 + z) fonksiyonunun Maclaurin seri aç¬l¬m¬n¬bulunuz.
X1
1+z z 2n+1
5. log = 2 ; jz 1j < 1 oldu¼gunu gösteriniz.
1 z n=0
2n + 1
Log(1 + z)
6. fonksiyonunun z = 0 noktas¬civar¬ndaki Taylor seri aç¬l¬m¬n¬
Log(1 z)
elde ediniz.
X1
7. n!z n serisinin yak¬nsakl¬k yar¬çap¬n¬bulunuz.
n=0
2
ez
8. f (z) = fonksiyonunun Maclaurin seri aç¬l¬m¬ndaki ilk dört terimi
1+z
bulunuz.
32
8 LAURENT SERI· GÖSTERI·MLERI·
1
X n
Tan¬m1. Cn ; n = 0; 1; 2; : : : kompleks sabitler olmak üzere Cn (z z0 )
n=0
serisine Laurent serisi denir. Burada
1
X 1
X 1
X
n n bn
Cn (z z0 ) = an (z z0 ) + n
n=0 n=0 n=1
(z z0 )
dir.
Teore8.1. (Laurent Teoremi)
0 < r < R olmak üzere f fonksiyonu A = fz : r < jz z0 j < Rg halka
bölgesinde analitik olsun. Bu durumda 8z 2 A için
1
X 1
X
n bn
f (z) = an (z z0 ) + n
n=0 n=1
(z z0 )
sa¼
glan¬r. Bu seriye f fonksiyonunun z0 etraf¬ndaki Laurent serisi denir. Ayr¬ca A
X1
bn
kümesinin herhangibir kapal¬alt halkas¬nda yak¬nsakl¬k düzgündür. n
n=1
(z z0 )
serisine Laurent serisinin esas k¬sm¬denir.
Teorem8.2. Laurent aç¬l¬m¬bir tektir.
sin z
Soru1. f (z) = fonksiyonunun z = 0 noktas¬civar¬ndaki seri aç¬l¬m¬n¬
z
bulunuz.
sin z
Çözüm. z = 0 merkezli aç¬k diskler f (z) = fonksiyonunun analitiklik
z
bölgesinin içinde kalmad¬g¼¬ndan, bu nokta civar¬nda yap¬lacak olan seri göster-
X1 k
( 1) z 2k+1
imi Taylor serisi de¼gildir. sin z = ; jzj < 1 oldu¼ gundan bu
(2k + 1)!
k=0
seri aç¬l¬m¬0 < jzj < 1 için de geçerlidir. Bu durumda
1
X k
( 1) z 2k+1
(2k + 1)! 1
X k
sin z k=0 ( 1) z 2k
= = ; 0 < jzj < 1
z z (2k + 1)!
k=0
bulunur.
e2z
Soru2. f (z) = 3 fonksiyonunun z0 = 1 noktas¬civar¬ndaki Laurent
(z 1)
seri aç¬l¬m¬n¬n ilk dört terimini bulunuz.
X1
e2z e2 e2u u un
Çözüm. z 1 = u denilirse 3 = 3
olur. e = ; juj < 1
(z 1) u n=0
n!
33
X1
2n un
gundan e2u =
oldu¼ ; juj < 1 bulunur. Buradan
n=0
n!
1
e2z e2 e2u e2 X 2n un
f (z) = 3 = =
(z 1) u3 u3 n=0 n!
( )
2 3
e2 (2u) (2u)
= 1 + 2u + + + :::
u3 2! 3!
e2 2e2 2e2 e2 4
= 3
+ 2 + + :::; 0 < juj < 1
u u u 3
veya
e2z e2 2e2 2e2 e2 4

f (z) = 3 = 3+ 2 + (z + +: : : ; 0 < jz 1j < 1
(z 1) (z 1) (z 1) 1) 3
olarak elde edilir.

1
Soru3. f (z) = (z 3) sin
fonksiyonunun z = 2 noktas¬civar¬n-
z+2
daki Laurent seri aç¬l¬m¬ndaki ilk beş terimi bulunuz.
1 1
Çözüm. z + 2 = u denilirse (z 3) sin = (u 5) sin olup sin
z+2 u
fonksiyonunun seri aç¬l¬m¬kullan¬larak
1
X
1 n 1
sin = ( 1) ; u 6= 0
u n=0
u2n+1 (2n + 1)!
1 1 1 1
= + + ; u 6= 0
u 3!u3 5!u5 7!u7
yaz¬l¬r. Böylece
1 1 1 1 1
(u 5) sin = (u 5) + +
u u 3!u3 5!u5 7!u7
1 5 1
= 1 u + + ; u 6= 0
3!u2 3!u3 5!u4
olup 8z 2 Cn f 2g
1 1 5 1
f (z) = (z 3) sin = 1 (z + 2) 2+ 3+ 4 ;
z+2 3! (z + 2) 3! (z + 2) 5! (z + 2)
bulunur.
sinh z
Soru4. f (z) = fonksiyonunun orijin etraf¬ndaki üç seri
(z 1) (z 4)
Çözüm. f fonksiyonu z = 1 ve z = 4 noktalar¬ d¬ş¬nda tüm kompleks
düzlemde analitiktir. Dolay¬s¬yla bu fonksiyonun orijin etraf¬nda
34
a) jzj < 1 bölgesinde
b) 1 < jzj < 4 simit bölgesinde ve
c) jzj > 4 bölgesinde seri aç¬l¬mlar¬ vard¬r. Bunlardan jzj < 1 bölgesinde
yap¬lacak olan seri aç¬l¬m¬Taylor seri aç¬l¬m¬di¼
gerleri Laurent seri aç¬l¬m¬d¬r.
sinh z 1 1
= sinh z +
(z 1) (z 4) 3 (z 1) 3 (z 4)
olup orijin etraf¬ndaki seri aç¬l¬mlar¬bilenen fonksiyonlar kullan¬larak istenilen

seri aç¬l¬mlar¬elde edilebilir.
a)
2 3
X1 2n+1 X1
sinh z z 41 1 1 5
= zn z
(z 1) (z 4) n=0
(2n + 1)! 3 n=0
12 1
" 1 4 #
X1 2n+1 X X1
z 1 1 zn
= zn ; jzj < 1
n=0
(2n + 1)! 3 n=0 12 n=0 4n
bulunur. I·lk seri jzj < 1; bölgesinde ikinci seri jzj < 1 bölgesinde son seri
z
ise < 1 bölgesinde geçerli oldu¼ gundan elde edilen seri jzj < 1 bölgesinde
4
geçerlidir.
b)
1 1
1 1 1X 1 X 1
= = = ; jzj > 1
z 1 1 z n=0 z n z n+1
z 1 n=0
z
ve
1
1 1 1 1X z n
= = ; jzj < 4
z 4 41 z 4 n=0 4
4
olup
1
" 1 1
#
sinh z 1 X z 2n+1 X 1 X zn
= ; 1 < jzj < 4
(z 1) (z 4) 3 n=0 (2n + 1)! n=0
z n+1 n=0 4n+1
bulunur.
c)
1
1 1 1 X 4n 4
= = ; <1
z 4 4 z n=0 z n z
z 1
z
ve
1 1
1 1 1X 1 X 1
= = = ; jzj > 1 ) jzj > 4
z 1 1 z n=0 z n z n+1
z 1 n=0
z
35
olup
1
"1 1
#
sinh z 1 X z 2n+1 X 4n X 1
= ; jzj > 4
(z 1) (z 4) 3 n=0 (2n + 1)! n=0 z n+1 n=0
z n+1
bulunur. Z
2
Soru5. sin 1 + dz integralini hesaplay¬n¬z.
z 1
jzj=2
2 2 2
Çözüm. sin 1 + = sin 1 cos( )+cos 1 sin( ) olup z 1 = u
z 1 z 1 z 1
denilirse
2 2 2
sin 1 + = sin 1 cos( ) + cos 1 sin( )
u u u
olur.
2n
n 2
1 ( 1)
X
2 u
cos( ) = ; .........0 < juj < 1
u n=0
(2n)!
X1 n
2 ( 1) 22n
cos( ) = 2n ; .........0 < jz 1j < 1
z 1 n=0 (z 1) (2n)!
ve
1
X n
2 ( 1) 22n+1
sin( )= 2n+1 ; .........0 < jz 1j < 1
z 1 n=0 (z 1) (2n + 1)!
olaca¼
g¬ndan
Z Z 1
X n Z 1
X n
2 ( 1) 22n ( 1) 22n+1
sin 1 + dz = sin 1 2n dz+ cos 1 2n+1 dz
z 1 n=0 (z 1) (2n)! n=0 (z 1) (2n + 1)!
jzj=2 jzj=2 jzj=2
ve analitik fonksiyonun seri gösterimi yak¬nsakl¬k bölgesinde terim terime integ-

rallenebilece¼
ginden
2 3
Z Z !
2 6 4 16 7
sin 1 + dz = sin 1 4 1 2 + 4 dz 5
z 1 2! (z 1) 4! (z 1)
jzj=2 jzj=2
2 3
Z !
6 1 8 7
+ cos 1 4 + dz 5
z 1 3! (z 1)3
jzj=2
yaz¬l¬r. Cauchy integral ve türev formülleri kullan¬larak g(z) = 1 olmak üzere

Z
2
sin 1 + dz = 2 i cos 1g(1) = 2 i cos 1
z 1
jzj=2
36
bulunur.
z+1
Soru6. f (z) = fonksiyonunu 0 < jz 4j < 4 bölgesinde Laurent
z(z 4)3
serisine aç¬n¬z.
Çözüm.
z+1 1 1 1 1
= 1+ = 1+
z(z 4)3 (z 4)3 z (z 4)3 z 4+4
0 1
1 B 1 1 C
= @1 +
(z 4)3 4 z 4A
1+
" 4 #
1
1X
n
1 n z 4 z 4
= 1+ ( 1) ; 0< <1
(z 4)3 4 n=0 4 4
olup
1
X n 3
1 n (z 4)
f (z) = + ( 1) n+1 ; 0 < jz 4j < 4
(z 4)3 n=0 (4)
bulunur.
Al¬şt¬rmalar
z
1. f (z) = fonksiyonunun z0 = 2 noktas¬civar¬ndaki Lau-
(z + 1) (z + 2)
rent seri aç¬l¬m¬n¬n ilk dört terimini bulup geçerli oldu¼ gu bölgeyi belirtiniz.
z sin z
2. f (z) = fonksiyonunun z0 = 2 noktas¬civar¬ndaki Laurent seri
z3
aç¬l¬m¬n¬n ilk dört terimini bulup geçerli oldu¼ gu bölgeyi belirtiniz.
1
3. f (z) = fonksiyonunun aşa¼
g¬da verilen bölgelerdeki seri
(z + 1) (z + 3)
aç¬l¬mlar¬n¬elde ediniz.
a) 1 < jzj < 3
b) jzj > 3
c) 0 < jz + 1j < 2
z
4. f (z) = fonksiyonunun aşa¼
g¬da verilen bölgelerdeki seri
(z 1) (2 z)
aç¬l¬mlar¬n¬elde ediniz.
a) jzj < 1
b) 1 < jzj < 2
c) jzj < 3
1
5. f (z) = fonksiyonunun z = 2 ve z = 3 noktalar¬civar¬ndaki
(z 1) (z 2)
seri aç¬l¬mlar¬n¬bulunuz.
sin z
6. f (z) = fonksiyonunun orijin civar¬ndaki Laurent seri aç¬l¬m¬n¬
z3
bulunuz.
37
ez
7. f (z) = fonksiyonunun orijin civar¬ndaki Laurent seri aç¬l¬m¬n¬
z(1 + z 2 )
bulunuz.
Z 1 1
k z
8. z e dz integralini e z fonksiyonunun Laurent seri aç¬l¬m¬n¬ kulla-
jzj=1
narak hesaplay¬n¬z.
1
9. f (z) = fonksiyonunu z = 0 noktas¬ civar¬ndaki Laurent serisinin
sinh z
ilk beş terimini bulunuz.
Z
1 i
10. 2
dz = oldu¼
gunu gösteriniz.
z sinh z 3
jzj=1
1
11. f (z) = 2 fonksiyonunun
(z 2+ 1)
a) D1 = fz : 0 < jz ij < 2g
b) D2 = fz : 0 < jz ij > 2g
bölgelerindeki Laurent seri gösterimlerini bulunuz.
1
12. f (z) = 2 fonksiyonunun z = 4 noktas¬ civar¬ndaki üç ayr¬
z 5z + 6
seri aç¬l¬m¬n¬elde ediniz.
1
13. f (z) = fonksiyonunun orijin civar¬ndaki üç ayr¬
(z + 2 + 2i) (z 1 i)
seri aç¬l¬m¬n¬elde ediniz.
38
9 SI·NGÜLERLI·KLER VE SI·NGÜLERLI·KLERI·N
SINIFLANDIRILMASI
Tan¬m1. E¼ ger f fonksiyonu z = z0 noktas¬nda tan¬ml¬olmay¬p, z0 noktas¬n¬n
her komşulu¼ gunda f fonksiyonunun analitik olaca¼ g¬en az bir nokta bulunuyorsa
z0 noktas¬na f fonksiyonun singüler noktas¬ denir. Singüler noktalar ayr¬k ve
ayr¬k olmayan olmak üzere ikiye ayr¬l¬r.
Tan¬m2. E¼ ger f fonksiyonu z0 noktas¬nda analitik de¼ gil fakat R > 0
için 0 < jz z0 j < R de analitik ise bu durumda z0 noktas¬na f fonksiyonun
ayr¬k singüler noktas¬denir. Ayr¬k olmayan singüler noktaya ise ayr¬k olmayan
singüler nokta denir. Başka bir deyişle z0 f fonksiyonun singüler noktas¬ ol-
mak üzere, bu komşulukta fonksiyonun başka singüler noktas¬ bulunmuyorsa
1
z0 noktas¬na f fonksiyonun ayr¬k singüler noktas¬ denir. Örne¼ gin; f (z) =
z
fonksiyonu için z = 0 ayr¬k singüler noktad¬r. Ancak g(z) = Logz fonksiyonu
orijin ve negatif reel eksen üzereindeki tüm noktalarda ayr¬k olmayan singüler-
li¼
ge sahiptir.
Tan¬m3. f fonksiyonu z = z0 noktas¬nda ayr¬k singülerli¼ ge sahip olsun.
a) Kald¬r¬labilir Singülerlik: E¼ ger f fonksiyonunun z0 noktas¬n¬n bir
komşulu¼ gundaki Laurent seri aç¬l¬m¬nda (z z0 ) ¬n negatif kuvvetleri bulun-
muyorsa yani tüm bn katsay¬lar¬ s¬f¬ra eşitse, z0 noktas¬na f fonksiyonunun
kald¬r¬labilir singüler noktas¬d¬r denir. Uygun şekilde f (z0 ) yeniden tan¬mlan¬rsa
f fonksiyonu z0 noktas¬nda analitik olur.
b) Kutup noktas¬: E¼ ger f fonksiyonunun z0 noktas¬civar¬ndaki Laurent
seri aç¬l¬m¬ndaki bn katsay¬lar¬ndan sonlu tanesi hariç di¼ gerlerinin tümü s¬f¬ra
eşitse z0 noktas¬na f fonksiyonunun bir kutup noktas¬d¬r denir. E¼ ger m; bm 6= 0
özelli¼gindeki en büyük say¬ ise z0 ; f fonksiyonunun m inci mertebeden kutup
noktas¬d¬r. Özel olarak m = 1 ise, z0 ; f fonksiyonunun basit kutup noktas¬d¬r
denir.
c) Esas singüler nokta: f fonksiyonunun z0 noktas¬ civar¬ndaki Lau-
rent seri aç¬l¬m¬n¬n esas k¬sm¬nda sonsuz say¬da terim varsa, yani Laurent seri
aç¬l¬m¬nda sonsuz çoklukta bm katsay¬s¬s¬f¬rdan farkl¬ise, z0 noktas¬f fonksiy-
onun esas singüler noktas¬d¬r denir.
Teorem9.1. f fonksiyonu z0 2 B deki ayr¬k singülerli¼ gi hariç bir B böl-
gesinde analitik olsun.
i) z0 ¬n bir kald¬r¬labilir singüler nokta olmas¬için gerek ve yeter koşul aşa¼
g¬-
daki üç koşuldan birisinin gerçeklenmesidir.
1. lim f (z) vard¬r
z!z0
2. lim (z z0 )f (z) = 0
z!z0
3. f fonksiyonu z0 ¬n delinmiş bir komşulu¼

gunda s¬n¬rl¬d¬r.
ii) z0 noktas¬n¬n f fonksiyonunun m: mertebeden kutup noktas¬olmas¬için
m
gerek ve yeter koşul lim (z z0 ) f (z) limitinin var olmas¬d¬r. (m 6= 1): m 1
z!z0
ise lim f (z) = 1 olur.

z!z0
39
iii) z0 noktas¬n¬n f fonksiyonunun basit kutup noktas¬olmas¬için gerek ve
yeter koşul lim (z z0 )f (z) limitinin var ve s¬f¬rdan farkl¬olmas¬d¬r.
z!z0
Teorem9.2. z0 noktas¬n¬n f fonksiyonunun m: mertebeden kutup noktas¬

olmas¬için gerek ve yeter koşul z0 noktas¬n¬n g(z) = (z z0 )m f (z) fonksiyonunun
kald¬r¬labilir singüler noktas¬ve g(z0 ) 6= 0 olmas¬d¬r.
z sin z
Soru1. f (z) = fonksiyonunun singüler noktas¬n¬n cinsini belir-
z3
leyiniz.
Çözüm. z0 = 0 noktas¬f fonksiyonunun ayr¬k singüler noktas¬d¬r.
z sin z 1 cos z sin z 1
lim = lim = lim =
z!0 z3 z!0 3z 2 z!0 6z 6
oldu¼gundan z0 = 0 noktas¬ f fonksiyonunun kald¬r¬labilir singüler noktas¬d¬r.

I·kinci çözüm yolu olarak verilen f fonksiyonu z0 = 0 noktas¬civar¬nda Laurent
serisine aç¬larak da yap¬labilir. Gerçekten,
1
1 X ( 1) z 2n+1
n
z sin z 1
=
z3 z2 z 3 n=0 (2n + 1)!
1 z2 z4 z6
= +
3! 5! 7! 9!
olup f fonksiyonu z0 = 0 noktas¬ civar¬nda Laurent seri aç¬l¬m¬n¬n esas k¬s-
m¬nda hiç terim bulunmad¬g¼¬ndan z0 noktas¬kald¬r¬labilir singüler noktad¬r. f
1
fonksiyonu z0 = 0 noktas¬nda olarak yeniden tan¬mlan¬rsa f fonksiyonu tüm
6
kompleks düzlemde analitik olur.
1
z
Soru2. f (z) = e fonksiyonunun singüler noktas¬n¬n çeşitini belirleyiniz.
Çözüm. z0 = 0 noktas¬nda f fonksiyonu analitik olmay¬p bu noktan¬n
her komşulu¼
gundaki baz¬ noktalarda analitiktir. Dolay¬s¬yla z0 = 0 noktas¬ f
fonksiyonunun singüler noktas¬d¬r. z0 = 0 noktas¬ civar¬nda f fonksiyonunun
Laurent serisi her z 2 C= f0g için
1
1 1 1
ez = 1 + + 2
+ +
z 2!z 3!z 3
olup Laurent aç¬l¬m¬n¬n esas k¬sm¬nda sonsuz çoklukta terim oldu¼ gundan z0 = 0
noktas¬f fonksiyonunun esas singüler noktas¬d¬r.
sin2 z
Soru3. f (z) = fonksiyonunun singüler noktas¬n¬n çeşitini belir-
z5
leyiniz.
Çözüm. z0 = 0 noktas¬nda f fonksiyonu analitik olmay¬p bu noktan¬n
her komşulu¼
gunda f fonksiyonunun analitik oldu¼ gu en az bir nokta oldu¼
gundan
z0 = 0 noktas¬f fonksiyonunun singüler noktas¬d¬r.
2
sin2 z sin z
lim z 3 = lim =1
z!0 z5 z!0 z
40
sin2 z
olup lim z 3 limiti mevcut ve s¬f¬rdan farkl¬ oldu¼
gundan z0 = 0 noktas¬
z!0 z5
3. mertebeden kutup noktas¬d¬r. z0 = 0 noktas¬ komşulu¼ gunda fonksiyonun
Laurent seri aç¬l¬m¬yap¬ld¬g¼¬nda da ayn¬sonuç elde edilir.
z
Soru4. f (z) = fonksiyonunun z0 = 2 singüler noktas¬n¬n
(z + 1) (z + 2)
türünü belirleyiniz.
z
Çözüm. lim = 1 oldu¼gundan z0 = 2 kutup noktas¬d¬r.
z! 2 (z + 1) (z + 2)
lim (z + 2) f (z) limiti var ve s¬f¬rdan farkl¬ oldu¼

gundan z0 = 2 kutubu f
z! 2
fonksiyonunun basit kutup noktas¬d¬r. I·kinci yol olarak fonsiyonun z0 = 2
civar¬ndaki Laurent serisi
1 2 2 1
f (z) = + = +
z+1 z+2 z + 2 1 (z + 2)
1
X
2 n
= + (z + 2) ; 0 < jz + 2j < 1
z + 2 n=0
2
olup, bu aç¬l¬m¬n esas k¬sm¬ sadece teriminden oluşmaktad¬r. Bu ise
z+2
z0 = 2 noktas¬n¬n basit kutup oldu¼
gunu verir.
Al¬şt¬rmalar
e z cos z
1. f (z) = fonksiyonu için z0 = 0 noktas¬n¬n singülerli¼
ginin çeşitini
z2
belirleyiniz.
1
3 z
2. f (z) = z e fonksiyonunun singüler noktas¬n¬bulup çeşitini belirleyiniz.
1
3. g(z) = 2 fonksiyonunun kutup noktalar¬n¬ ve mertebelerini
z (z 2 + 4)
bulunuz.
1
4. f (z) = fonksiyonunun singüler noktalar¬n¬ belirleyip ayr¬k olup
sin z
olmad¬klar¬n¬inceleyiniz.
5. Aşa¼ g¬daki fonksiyonlar¬n karş¬lar¬nda yaz¬lan noktalarda kald¬r¬labilir
singülerli¼
ge sahip olup olmad¬g¼¬n¬inceleyiniz.
cos (z 1)
a) f (z) = ; z0 = 0
z2
z
b) f (z) = ; z0 = 1:
z 1
41
10 REZI·DÜ TEORI·SI·
Tan¬m1. f fonksiyonu z0 noktas¬nda ayr¬k singülerli¼
ge sahip olsun. Bu du-
rumda f fonksiyonu 0 < jz z0 j < " bölgesinde
1
X 1
X
n bn
f (z) = an (z z0 ) + n
n=0 n=1
(z z0 )
1
Laurent seri aç¬l¬m¬na sahiptir. Bu aç¬l¬mda ifadesinin katsay¬s¬olan b1
z z0
say¬s¬na f fonksiyonunun z0 noktas¬ndaki rezidüsü denir ve Res(f; z0 ) = b1 ile
gösterilir. C pozitif yönlü basit kapal¬çevresi 0 < jz z0 j < " bölgesinin içinde
kalan ve z0 noktas¬n¬içeren çevre olsun. Bu durumda
Z
f (z) dz = 2 ib1
C
sa¼glan¬r.
Uyar¬1. Bizi C kapal¬çevresinin içinde kalan singüler noktalar¬n rezidüsü
ilgilendirir.
Teorem10.1. (Rezidü Teoremi)
C pozitif yönlü basit kapal¬ bir çevre olmak üzere w = f (z) fonksiyonu C
içinde bulunan sonlu z1 ; z2 ; z3 ; ; zn noktalar¬ d¬ş¬nda C çevresinin içinde ve
üzerinde analitik ise Z Xn
f (z) dz = 2 i Resf (z)
C j=1
sa¼glan¬r.
Uyar¬2. Rezidü hesaplan¬rken aşa¼ g¬daki üç yolu izlemek yarar sa¼ glar:
a)Laurent seri aç¬l¬m¬yap¬larak rezidü hesab¬en genel yoldur ve tüm singüler
nokta çeşitlerinde kullan¬labilir. Dolay¬s¬yla fonksiyonun verilen noktada Lau-
rent aç¬l¬m¬biliniyor veya rahatl¬kla yaz¬labiliyorsa bu yolla rezidü bulunabilir.
b) Verilen singülerli¼gin kald¬r¬labilir olup olmad¬g¼¬na bak¬l¬r, sözkonusu singüler-
lik kald¬r¬labilir singülerlik ise, fonksiyonun bu noktadaki rezidüzsü s¬f¬rd¬r. E¼ ger
verilen noktada kald¬r¬labilir singülerlik sözkonusu de¼ gilse, kaç¬nc¬ mertebeden
kutup noktas¬ oldu¼ gu aran¬r, kutubun mertebesi önce sezgisel olarak belirtilir
ve bunun do¼ gru olup olmad¬g¼¬bir önceki bölümde verilen yöntemlerle bulunur.
E¼ger z0 m. mertebeden kutup noktas¬ise Res(f; z0 ) aşa¼ g¬daki limit yard¬m¬yla
hesaplan¬r.
1 dm 1
m
Res(f; z0 ) = lim [(z z0 ) f (z)]
z!z0 (m 1)! dz m 1
c) Esas singülerlik durumunda, rezidü hesab¬için kutup noktas¬ndakine ben-

zer yöntemler yoktur. Çok kez fonksiyonu Laurent serisine açarak rezidü bulmak
gerekir.
42
1
Soru1. f (z) = fonksiyonunun z = 3 noktas¬ndaki singüler-
(z + 2) (z 3)
Z
1
li¼
ginin çeşitini belirleyip I = dz integralini hesaplay¬n¬z.
(z + 2) (z 3)
1
jz 3j=
2
1
Çözüm. C : jz 3j = çevresi basit kapal¬ bir çevre olup z = 3 noktas¬
2
d¬ş¬nda C çevresinin içinde ve üzerinde analitiktir. Rezidü teoreminden
I = 2 iRes(f; 3)
sa¼
glan¬r. Res(f; 3) de¼ gerini f fonksiyonunu z = 3 civar¬nda Laurent serisine
açarak veya kutup noktas¬ oldu¼ gunu gösterip yukar¬daki limit yard¬m¬yla da
hesaplayabiliriz. Verilen Fonksiyonun 0 < jz 3j < 5 bölgesindeki Laurent seri
aç¬l¬m¬
1 1 1 1 1 1
:f (z) = = =
(z 3) (z + 2) (z 3) z 3+3+2 5 (z 3) z 3
1+
5
1
X n
1 n z 3
= ( 1) ; ::::::::0 < jz 3j < 5
5 (z 3) n=1 5
1 1 1 2
= + (z 3) + ; ::::::::0 < jz 3j < 5
5 (z 3) 25 125
1
olup, bukunan aç¬l¬m¬n esas k¬sm¬ oldu¼
gundan z = 3 birinci mertebe-
5 (z 3)
1
den kutup noktas¬d¬r ve b1 = bulunur. Dolay¬s¬yla
5
I = 2 iRes(f; 3)
1
= 2 i
5
olarak elde edilir. Rezidü kullanmadan integral Cauchy integral formülü ile de
hesaplanabilir.
z3
Soru2. f (z) = fonksiyonunun z = 0 noktas¬ndaki rezidüsünü
(z 1) (z 4 + 2)
hesaplay¬n¬z.
Çözüm. z = 0 f fonksiyonunun singüler noktas¬ de¼ gildir. Dolay¬s¬yla
Res(f; 0) = 0 yaz¬l¬r.
Z
z+1
Soru3. sin dz = 4 i cos 1 oldu¼
gunu gösteriniz.
z 1
jzj=2
Çözüm. f fonksiyonu z = 1 noktas¬d¬ş¬nda jzj = 2 çemberi içinde ve üz-
2 2
erinde analitiktir. f (z) = sin 1 cos + sin cos 1 olup f fonksiy-
z 1 z 1
43
onunun z = 1 civar¬ndaki Laurent seri aç¬l¬m¬
1
X n X1 n
( 1) 22n ( 1) 22n+1
f (z) = sin 1 2n +cos 1 2n+1 ; :::::::0 < jz 1j < 1
n=0 (2n)! (z 1) n=0 (2n + 1)! (z 1)
bulunur. Buradan b1 = 2 cos 1 elde edilir. Dolay¬s¬yla Rezidü teoremi gere¼

gince
Z
z+1
sin dz = 2 ib1 = 4 i cos 1
z 1
jzj=2
elde edilir. Z
z + sin z
Soru4. 3 dz = 2 i Res(f; 1) oldu¼
gunu gösterip de¼
gerini
(z 1) (z 6)
jz 1j=3
bulunuz.
z + sin z (z)
Çözüm. (z) = olmak üzere f (z) = 3 denilirse f fonksiy-
(z 6) (z 1)
onu z = 1 noktas¬d¬ş¬nda C : jz 1j = 3 çevresi içinde ve üzerinde analitiktir.
C çevresi basit kapal¬ bir çevre olup, z = 1 singüler noktas¬n¬n görünen mer-
1 + sin 1
tebesi 3 tür. (1) = 6= 0 oldu¼gundan görünen mertebe gerçek
5
mertebeye eşittir. Dolay¬s¬yla z = 1 noktas¬ f fonksiyonunun 3. mertebeden
kutup noktas¬d¬r. Dolay¬s¬yla
1 d2 h 3
i
Res(f; 1) = lim (z z 0 ) f (z)
z!1 2! dz 2
1 d2 z + sin z
= lim
z!1 2! dz 2 z 6
!
1 d (1 + cos z) (z 6) (z + sin z)
= lim 2
z!1 2 dz (z 6)
!
1 d 1 + cos z z + sin z
= lim 2
2 z!1 dz z 6 (z 6)
!
2
1 (z 6) sin z 1 cos z (1 + cos z) (z 6) 2 (z 6) (z + sin z)
= lim 2 4
2 z!1 (z 6) (z 6)
1 5 sin 1 1 cos 1 25 (1 + cos 1) + 10 (1 + sin 1)
=
2 25 625
Z
z + sin z
elde edilir. Rezidü teoremi gere¼
gince 3 dz = 2 i Res(f; 1)
(z 1) (z 6)
jz 1j=3
Z
z + sin z 135 sin 1 40 50 cos 1
olup 3 dz = i elde edilir.
(z 1) (z 6) 625
jz 1j=3
44
Z
z2
Soru5. 2 4 dz integralini hesaplay¬n¬z.
(z 2) (z 1)
jzj=3
z2
Çözüm. C : jzj = 3 çevresi basit kapal¬çevre olup f (z) = 2 4
(z 2) (z 1)
fonksiyonunun singüler noktalar¬ olan z = 1 ve z = 2 noktalar¬ çevrenin içine
düşmektedir. Bu noktalar d¬ş¬nda f fonksiyonu C çevresinin içinde ve üzerinde
analitiktir. Rezidü teoreminden
Z
z2
2 4 dz = 2 i [Res(f; 1) + Res(f; 2)]
(z 2) (z 1)
jzj=3
z2 (z)
yaz¬l¬r. (z) = 4 olmak üzere f (z) =
2 yaz¬l¬r, (2) 6= 0 oldu¼
gun-
(z 1) (z 2)
dan z = 2 singüler noktas¬için görünen mertebe gerçek mertebesi olup, z = 2
singüler noktas¬2. mertebeden kutup noktas¬d¬r. Dolay¬s¬yla
d h 2
i
Res(f; 2) = lim (z 2) f (z)
z!2 dz
2z(z 1) 4z 2
= lim = 12
z!2 (z 1)5
z2 (z)
bulunur. (z) = 2 olmak üzere f (z) =
4 yaz¬l¬rsa (1) 6= 0
(z 2) (z 1)
oldu¼
gundan z = 1 singüler noktas¬için görünen mertebe gerçek mertebesi olup,
z = 1 singüler noktas¬4. mertebeden kutup noktas¬d¬r. Bu durumda
!
1 d3 h 4
i 1 24z 48
Res(f; 1) = lim (z 1) f (z) = lim 5 = 12
z!1 3! dz 3 6 z!1 (z 2)
bulunur. Buradan
Z
z2
2 4 dz = 2 i [Res(f; 1) + Res(f; 2)]
(z 2) (z 1)
jzj=3
= 12 + 12 = 0
elde edilir.
z
Soru6. f (z) = fonksiyonunun singüler noktalar¬n¬n cinsini belirleyip
ez 1
bu noktalardaki rezidülerini bulunuz.
Çözüm. z = x + iy olmak üzere ez 1 = 0 olacak şekildeki z noktalar¬f
fonksiyonunun singüler noktalar¬d¬r. ez 1 = 0 denklemi çözülürse z = 2n i;
n 2 Z bulunur. n = 0 için z = 0 singüler noktas¬ elde edilir. f fonksiyonun
z = 0 civar¬ndaki Laurent serisi
z
f (z) = 1 = a0 + a1 z + a2 z 2 +
X zn
1
n=0
n!
45
z2 z3
şeklinde ifade edilebilir. Buradan z = a0 + a1 z + a2 z 2 + z+ + +
2! 3!
1 1
olaca¼
g¬ndan a0 ; a1 ; a2 katsay¬lar¬ a0 = 1; a1 = ; a2 = olarak bulunur.
2 12
Dolay¬s¬yla 0 < jzj < 1 için
z z2
f (z) = 1 + +
2 12
bulunur. Bu aç¬l¬m¬n esas k¬sm¬nda hiç terim bulunmad¬g¼¬ndan z = 0 singüler
noktas¬kald¬r¬labilir singüler noktad¬r ve Res(f; 0) = 0 yaz¬l¬r.
z = 2n i; n 2 Znf0g
singüler noktalar¬için
z 2z 2n i
lim (z 2n i) = = 2n i
z!2n i ez 1 ez
olup bu limit mevcut ve s¬f¬rdan farkl¬oldu¼gundan n 2 Znf0g için 2n i noktalar¬
basit kutup noktalar¬d¬r ve rezidü de¼ gerleri limit de¼
geri olan 2n i de¼ geridir.
Res(f; 2n i) = 2n i; n 2 Znf0g elde edilir.
e2z
Soru7. f (z) = 3 fonksiyonu veriliyor. Res(f; 1) de¼
(z 1)
Çözüm. z0 = 1 noktas¬f fonksiyonunun ayr¬k singüler noktas¬d¬r.
3 e2z
lim (z 1) 3 = e2
z!1 (z 1)
limiti mevcut ve s¬f¬rdan farkl¬oldu¼ gundan z0 = 1 noktas¬f fonksiyonunun 3:
mertebeden kutup noktas¬d¬r.
!
1 d2 3 e2z
Res(f; 1) = lim (z 1) 3 = 2e2
z!1 2! dz 2 (z 1)
bulunur. I·kinci yol olarak z 6= 1 olmak üzere f fonksiyonu

e2z e2 2e2 2e2 4 2e2
3 = 3 + 2 + + e2 + (z 1) +
(z 1) (z 1) (z 1) (z 1) 3 3
şeklinde Laurent seri aç¬l¬m¬na sahiptir. Bu aç¬l¬m¬n esas k¬sm¬
e2 2e2 2e2
3 + 2 +
(z 1) (z 1) (z 1)
olup buradan z0 = 1 noktas¬n¬n f fonksiyonunun 3: mertebeden kutup noktas¬
gu ve Res(f; 1) = 2e2 oldu¼
oldu¼ gu elde edilir.
0 p(z)
Uyar¬1. p(z0 ) 6= 0; q(z0 ) = 0, q (z0 ) 6= 0 olmak üzere f (z) = biçi-
q(z)
p(z0 )
minde verilen fonksiyonlar için Res(f; z0 ) = 0 formülüyle hesaplanabilir.
q (z0 )
46
Al¬şt¬rmalar
z3 1 (z + 2)
1. f (z) = 3 fonksiyonunun z = 1 noktas¬ndaki rezidüsünü
(z 2 1)
hesaplay¬n¬z.
z2 2z (z + 2)
2. f (z) = 2 fonksiyonunun singüler noktalar¬n¬ belirleyip
(z + 1) (z 2 + 4)
bu noktalardaki rezidüleri hesaplay¬n¬z.
3. Aşa¼g¬daki fonksiyonlar¬n singülerliklerinin çeşitini belirleyip, bu nokta-
lardaki rezidülerini bulunuz.
z2 + 1
a) f (z) = 4
z + 3z 2 + 4
e z cos z
b) g(z)=
z2
4. Aşa¼g¬daki fonksiyonlar¬n singülerliklerinin çeşitini belirtiniz ve z = 0
noktas¬ndaki rezidülerini bulunuz.
1
3 z
a) f (z) = z e
1 cos z
b) g(z)=
z5
1
c) h(z) = 2
Z sin z z2
2
z
5. dz integralini rezidü yard¬m¬yla hesaplay¬n¬z.
z 2 (z 2 + 2z + 2)
jzj=3
Z
z2
6. 2 4 dz integralini rezidü yard¬m¬yla hesaplay¬n¬z.
(z 2) (z 1)
jzj=3
Z
cos z
7. n = 1; 2; 3; olmak üzere dz integralini rezidü yard¬m¬yla
zn
jzj=1
hesaplay¬n¬z.
47
11 TRI·GONOMETRI·K I·NTEGRALLERI·N REZI·DÜLER
I·LE HESABI
Z2
F fonksiyonu sin ve cos ya göre rasyonel bir fonksiyon olmak üzere F (sin ; cos ) d
0
biçimindeki integrallerin hesab¬yap¬l¬rken jzj = 1 için 0 2 olmak üzere
z = ei dönüşümü yap¬l¬r. Bu dönüşümden sonra z de¼ gişkenin rasyonel fonksiyo-
nunun bir integrali elde edilir, elde edilen integral rezidü ile hesaplan¬r. jzj = 1
için 0 2 olmak üzere z = ei dönüşümü yap¬ld¬g¼¬nda
dz
d =
iz
ei e i
z z 1
z2 1
sin = = =
2i 2i 2iz
ve
ei + e i
z+z 1
z2 + 1
cos = = =
2 2 2z
olarak bulunur.
Z2
d 2
Soru1. = oldu¼
gunu gösteriniz.
5 + 4 sin 3
0
Çözüm. jzj = 1 için 0 2 olmak üzere z = ei dönüşümü yap¬l¬rsa
2
z 1 dz
sin = ;d = olaca¼
g¬ndan
2iz iz
Z2 Z 1 Z
d iz dz
= dz =
5 + 4 sin 2 2 2z 2 + 5iz 2
0 jzj=1 5 + iz (z 1) jzj=1
Z
1 dz
=
2 i
jzj=1 z+ (z + 2i)
2
i 1
yaz¬l¬r. z = ve z = 2i noktalar¬ f (z) = fonksiyonu
2 i
z+ (z + 2i)
2
i
için singüler noktalar olup bunlardan sadece z = , C : jzj = 1 basit, kapal¬
2
çevresi içindedir. Bu nokta d¬ş¬nda f fonksiyonu C çevresi içinde ve üzerinde
analitiktir. Rezidü teoremi gere¼
gince
Z
1 dz 1 i
= 2 iRes(f; )
2 i 2 2
jzj=1 z+ (z + 2i)
2
48
olup
i 1 2
lim z+ =
i 2 i 3i
z! z+ (z + 2i)
2 2
i
limiti mevcut ve s¬f¬rdan farkl¬ olup z = noktas¬ basit kutup noktas¬d¬r.
2
Dolay¬s¬yla
i 2
Res(f; )=
2 3i
olup
Z
1 dz 2 2
= i =
2 i 3i 3
jzj=1 z+ (z + 2i)
2
bulunur.
Z2
d
Soru2. integralini rezidü yard¬m¬yla hesaplay¬n¬z.
1 + sin2
0
2
dz z 1
d = ; sin = olur. Bu dönüşüm alt¬nda C : jzj = 1 olmak üzere
iz 2iz
Z2 1 Z Z
d iz 4 z
= dz = dz
1 + sin2 z 4 2z 2 + 1 i z 4 6z 2 + 1
0 C 1 C
4z 2
p p p p
olup buradan z 4 p
p 6z 2 + 1 = 0 için z1 = 3 2 2; z2 = 3 2 2; z3 =
p p z
3 + 2 2; z2 = 3 + 2 2 bulunur. f (z) = 4 fonksiyonu z1 ; z2 ;
z 6z 2 + 1
z3; z4 noktalar¬ d¬ş¬nda kompleks düzlemde analitiktir. Bunlardan sadece z1 ;
z2 birim çemberin içindedir. C basit kapal¬ e¼ gri oldu¼ gundan Rezidü teoremi
gere¼gince
Z
4 z 4
dz = 2 i [Res(f; z1 ) + Res(f; z2 )]
i z4 6z 2 + 1 i
C
yaz¬l¬r. z1 ; z2 noktalar¬basit kutup noktalar¬d¬r. Gerçekten

(z z1 ) z 2z z1 1
lim (z z1 ) f (z) = lim = lim = p
z!z1 z!z1 z 4 6z 2 + 1 z!z1 4z 3 12z 8 2
1
olup bu limit mevcut ve s¬f¬rdan farkl¬d¬r. Dolay¬s¬yla Res(f; z1 ) = p
8 2
bulunur. Benzer şekilde
2z z2 1
Res(f; z2 ) = lim (z z2 ) f (z) = lim = p
z!z2 z!z2 4z 3 12z 8 2
49
elde edilir.
Z2 Z 1
d iz 4 1 1
= dz = 2 i p p
1 + sin2 z 4 2
2z + 1 i 8 2 8 2
0 C 1
p 4z 2
= 2
olarak bulunur.
Z2
d
Soru3. integralini hesaplay¬n¬z.
5 4 cos
0
dz z2 + 1
d = ; cos = olur.
iz 2z
Z2 Z Z
d 1 2z 1 dz
= dz =
5 4 cos iz 10z 4z 2 4 i 5z 2z 2 2
0 C:jzj=1 C
Z
1 dz
=
2i 1
C z (z 2)
2
1 1
olup 5z 2z 2 2 = 0 için z1 = 2; z2 = bulunur. Sadece z2 = singüler
2 2
noktas¬C çevresi içindedir. E¼
gri basit kapal¬olup rezidü teoreminden
1
f (z) =
1
z (z 2)
2
olmak üzere
Z2 Z
d 1 dz 1 1
= =2 i Res(f; )
5 4 cos 2i 1 2i 2
0 C z (z 2)
2
1
yaz¬l¬r. z2 = noktas¬f fonksiyonunun basit kutup noktas¬olup
2
1 1 2
Res(f; ) = lim =
2 1z 2 3
z!
2
Z2
d 1 2
= Res(f; ) =
5 4 cos 2 3
0
50
elde edilir.
Al¬şt¬rmalar
Z2
d
1. 0 < jaj < 1 olmak üzere integralini rezidü yard¬m¬yla
1 2a cos + a2
0
hesaplay¬n¬z.
Z
8
2: d integralini rezidü yard¬m¬yla hesaplay¬n¬z.
5 + 2 cos
0
3. Aşa¼
g¬daki integralleri rezidü yard¬m¬yla hesaplay¬n¬z.
Z2
8
a) d
13 + 5 sin
0
Z2
sin2
b) d
5 + 4 sin
0
Z2
cos
c) d
3 + sin
0
51
Z1
12 P.V f (x)dx BI·ÇI·MI·NDEKI·I·NTEGRALLERI·N
1
REZI·DÜ I·LE HESABI
p(x)
f (x) = rasyonel fonksiyon olarak verilsin.
q(x)
Z1 Z1 Z0 Z0
Tan¬m1. f (x)dx := lim f (x)dx ve f (x)dx := lim f (x)dx olarak
a!1 b!1
0 0 1 b
tan¬mlan¬r. Dolay¬s¬yla
Z1 Z1 Z0 Z1 Z0
f (x)dx = f (x)dx + f (x)dx = lim f (x)dx lim f (x)dx
a!1 b!1
1 0 1 0 b
yaz¬l¬r.
Z1 Za
P:V f (x)dx = lim f (x)dx
a!1
1 a
Za
olup lim f (x)dx ise f fonksiyonu Cauchy esas de¼
ger anlam¬nda integrallen-
a!1
a
Z1 Z1
abilirdir denir. f (x)dx integrali yak¬nsak ise P:V f (x)dx integrali de
1 1
Z1 Z1
yak¬nsakt¬r, tersine P:V f (x)dx integrali yak¬nsak iken f (x)dx integrali
1 1
yak¬nsak olmayabilir. Örne¼ gin, f (x) = x veya f (x) = sin x fonksiyonlar¬için bu
iki de¼
ger birbirine eşit de¼ gildir.
Uyar¬. Çift fonksiyonlar için Cauchy esas de¼ ger ile normal de¼ger ayn¬anda
mevcuttur ve de¼ gerleri eşittir. Ama tek fonksiyon için Cauchy esas de¼ geri varken
normal de¼ ger olmayabilir.
Z1
P:V f (x)dx integrali hesaplan¬rken x yerine z yaz¬l¬p düzleme geçilir.
1
Oluşan yeni f fonksiyonunun baz¬koşullar¬sa¼ glmas¬sonucu P:V integrali rezidü
yard¬m¬yla hesaplan¬r.
Z1
dx
Soru1. 2
x +1
1
52
1
Çözüm. f (x) = fonksiyonu çift fonksiyon oldu¼
gundan
x2 +1
Z1 Z1
dx dx
= P:V
x2 + 1 x2 + 1
1 1
1
olup, g (z) = olmak üzere i noktalar¬g fonksiyonunun singüler nokta-
z2 + 1
lar¬d¬r. Bu singüler noktalardan z1 = i singüler noktas¬ üst yar¬ düzlemdedir.
Yar¬çap¬R > 1 olmak üzere orijin merkezli, z1 = i singüler noktas¬n¬içeren çem-
berin üst yar¬s¬n¬ e¼ grisi ile gösterelim. Bu e¼ grinin üst düzlemde kalan k¬sm¬
CR olmak üzere = CR [ [ R; R] yaz¬l¬r. basit kapal¬e¼ gri oldu¼
gundan ve g
fonksiyonu z1 = i noktas¬d¬ş¬nda e¼ grisi içinde ve üzerinde analitik oldu¼
gundan
rezidü teoremi gere¼
gince
ZR Z
dx 1
2
+ dz = 2 iRes(g; i) (1)
x +1 z2 +1
R CR
yaz¬l¬r. CR e¼
grisi üzerinde
1 1 1 1 1
= 2 = 2 = 2
z2 + 1 jz + 1j jjz 2 j 1j jR 1j R 1
olup
Z Z Z
1 1 1 1
2
dz 2
dz dz = R
z +1 z +1 R2 1 R2 1
CR CR CR
Z
1
R ! 1 için yukar¬daki eşitsizlik kullan¬larak lim dz = 0 bulunur.
R!1 z2 +1
CR
Z1
dx
(1) Eşitli¼
ginden R ! 1 için limit al¬n¬rsa = 2 iRes(g; i) bulunur.
x2 + 1
1
z1 = i noktas¬g fonksiyonunun basit kutup noktas¬olup
1 1
Res(g; i) = lim (z z1 ) g(z) = lim (z i) =
z!z1 z!i z2 +1 2i
elde edilir. Buradan
Z1
dx 1
=2 i =
x2 + 1 2i
1
bulunur.
Z1
x2
Soru2. dx = oldu¼
gunu gösteriniz.
(x2 + 1) (x2 + 4) 6
0
53
x2
Çözüm. f (x) = fonksiyonu çift fonksiyon oldu¼
gundan
(x2 + 1) (x2 + 4)
Z1 Z1
x2 dx x2 dx z2
= P:V dx olup, g (z) = olmak üzere i ve
x2 + 1 x2 + 1 (z 2 + 1) (z 2 + 4)
1 1
2i noktalar¬ g fonksiyonunun singüler noktalar¬d¬r. Bu singüler noktalardan
z1 = i ve z2 = 2i singüler noktalar¬ üst yar¬ düzlemdedir. Yar¬çap¬ R > 2
olmak üzere orijin merkezli, z1 ve z2 singüler noktalar¬n¬ içeren çemberin üst
yar¬s¬n¬ ile gösterelim. Bu e¼ grinin üst düzlemde kalan k¬sm¬CR olmak üzere
= CR [ [ R; R] yaz¬l¬r. basit kapal¬e¼ gri oldu¼
gundan ve g fonksiyonu z1 ve z2
noktalar¬d¬ş¬nda e¼ grisi içinde ve üzerinde analitik oldu¼
gundan rezidü teoremi
gere¼
gince
ZR Z
x2 z2
dx + dz = 2 i [Res(g; i) + Res(g; 2i)]
(x + 1) (x2 + 4)
2 (z 2 + 1) (z 2 + 4)
R CR
(2)
yaz¬l¬r. CR üzerinde,
2 2
z2 jzj jzj R2
= 2
(z 2 + 1) (z 2 + 4) jz + 1j jz 2 + 4j jjz 2 j 1j jjz 2 j 4j (R2 1) (R2 4)
olup buradan
Z Z Z
z2 R2
g (z) dz dz dz
(z + 1) (z 2 + 4)
2 (R2 1) (R2 4)
CR CR CR
2
R
= R
(R2
1) (R2 4)
Z
elde edilir, R ! 1 için lim g (z) dz = 0 bulunur. Dolay¬s¬yla (2) eşitli¼
gin-
R!1
CR
Z1
x2
den R ! 1 için = 2 i [Res(g; i) + Res(g; 2i)] yaz¬l¬r.
(x2 + 1) (x2 + 4)
1
z2 1
lim (z i) g(z) = lim = olup bu limit de¼ geri mevcut ve
z!z1 z!i (z + i) (z 2 + 4) 6i
s¬f¬rdan farkl¬oldu¼ gundan z1 = i singüler noktas¬g fonksiyonunun basit kutup
1
noktas¬ olup Res(g; i) de¼ geri bu limit de¼ geri olan de¼
gerine eşittir. Benzer
6i
2
z 1
şekilde lim (z 2i) g(z) = lim 2 = olup, bu limit mevcut
z!z2 z!i (z + 1) (z + 2i) 3i
ve s¬f¬rdan farkl¬ oldu¼gundan z1 = 2i singüler noktas¬ da g fonksiyonunun ba-
1
sit kutup noktas¬d¬r ve Res(g; i) = yaz¬l¬r. Bu rezidü de¼ gerleri kullan¬larak
3i
Z1
x2 1 1 x2
dx = 2 i + elde edilir. f (x) =
(x2 + 1) (x2 + 4) 6i 3i (x2 + 1) (x2 + 4)
1
54
Z1 Z1
x2 1 x2
fonksiyonu çift fonksiyon oldu¼
gundan dx = dx
(x2 + 1) (x2 + 4) 2 (x2 + 1) (x2 + 4)
0 1
Z1 2
x
olup dx = elde edilir.
(x2 + 1) (x2 + 4) 6
0
Z1
Uyar¬1. P:V f (x)dx şeklindeki integraller aşa¼
g¬daki teorem kullan¬larak
1
da hesaplanabilir. Asl¬nda yukar¬daki çözüm yönteminde de bu teoremin şartlar¬
elde edilerek çözüme ulaş¬l¬yor.
Teorem 12.1. f fonksiyonu Im z > 0 yar¬düzleminde sonlu say¬da z1 ; z2 ;
z3 ; ; zn kutup noktalar¬na sahip olmak üzere, bu noktalar¬n d¬ş¬nda üst yar¬
düzlemde analitik ve reel eksende sürekli olsun. E¼
ger
Z
lim f (z)dz = 0
r!1
Cr
ise
Z1 n
X
P:V: f (x)dx = 2 i Res f (z); Im zj >0
z=zj
1 j=1
sa¼
glan¬r.
Pn (x)
Uyar¬2. f rasyonel olmak üzere f (x) = olsun. E¼
ger m n 2 ve
Qm (x)
8x 2 ( 1; 1) için Qm (x) 6= 0 ise yukar¬daki teoremin koşullar¬sa¼
glan¬r.
Z1
1
Soru3. P:V: 2
dx integralini hesaplay¬n¬z.
x + 3x + 3
1
Çözüm. P (x) = 1; Q(x) = x2 + 3x + 3 olmak üzere P ileQ p polinomlar¬
2 3 3
aras¬ndaki derece fark¬ikidir. x + 3x + 3 = 0 için x1;2 = i oldu¼
gundan
2 2
8x 2 ( 1; 1) için Q(x) 6=p0 yaz¬l¬r. Dolay¬s¬yla Teorem12.1 şartlar¬sa¼glan¬r.
3 3
x1 ; x2 köklerinden +i üst yar¬düzlemde olup
2 2
Z1
1
P:V: dx = 2 iRes f (z)
x2 + 3x + 3 z=z1
1
p
2 3 3
yaz¬l¬r, burada f (z) = z + 3z + 3 ve z1 = +i olarak al¬nm¬şt¬r.
2 2
1 1
Res f (z) = = p
z=z1 2z + 3 z=z1 i 3
55
oldu¼
gundan
Z1
1 2
P:V: dx = p
x2 + 3x + 3 3
1
olarak elde edilir.

Al¬şt¬rmalar
1. Aşa¼g¬daki integralleri hesaplay¬n¬z.
Z1
1
a. 2
dx
x +1
1
Z1
1
b. P:V dx
(x2 + 1) (x2 + 4)
1
Z1
1
c. P:V dx
(x2 + 4x + 5) (x2 + 4)
1
Z1
1
d. 2 dx
(x2 + 4)
1
Z1
x2
2. dx = oldu¼
gunu gösteriniz.
x6 + 1 6
0
Z1
x2
3. 2 dx =
4
oldu¼
gunu gösteriniz.
(x2 + 1)
0
56
Z1
13 P.V f (x)ei x dx BI·ÇI·MI·NDEKI·I·NTEGRAL-
1
LERI·N REZI·DÜLER YARDIMIYLA HESABI
Z1
1
Soru1. P:V e2ix dx integralini hesaplay¬n¬z.
x2 6x + 25
1
e2iz
Çözüm. f (z) = olmak üzere z1 = 3 + 4i ve z2 = 3 4i
z 2 6z + 25
f fonksiyonunun singüler noktalar¬d¬r. Bunlardan z1 üst yar¬ düzlemdedir.
Yar¬çap¬ R > 5 olmak üzere orijin merkezli, z1 singüler noktas¬n¬ içeren çem-
berin üst yar¬s¬n¬ ile gösterelim. Bu e¼ grinin üst düzlemde kalan k¬sm¬ CR
olmak üzere = CR [ [ R; R] yaz¬l¬r. basit kapal¬ e¼
gri oldu¼
gundan ve f
fonksiyonu z1 noktas¬ d¬ş¬nda e¼grisi içinde ve üzerinde analitik oldu¼
gundan
rezidü teoremi gere¼
gince
ZR Z
f (x)dx + f (z)dz = 2 iRes(f; z1 ) (3)
R CR
e2iz e 2y
1
yaz¬l¬r. CR üzerinde jf (z)j =
z2 6z + 25 2
jzj + 6 jzj 25 R2 6R 25
oldu¼
gundan
Z
1
f (z) dz R
R2 6R 25
CR
Z
1
elde edilir, R ! 1 için R ! 0 olaca¼
g¬ndan lim f (z) dz = 0
R2 6R 25 R!1
CR
bulunur. Dolay¬s¬yla (3) eşitli¼
ginden R ! 1 için limit al¬n¬rsa
Z1
e2ix
P:V = 2 iRes(f; z1 )
x2 6x + 25
1
e2iz 1
yaz¬l¬r. lim (z z1 ) f (z) = lim = e6i 8 bulunur. Bulunan
z!z1 z!3+4i (z (3 4i)) 8i
bu limit de¼geri mevcut ve s¬f¬rdan farkl¬oldu¼ gundan z1 = 3 + 4i singüler noktas¬
f fonksiyonunun basit kutup noktas¬olup Res(f; 3+4i) de¼ geri bu limit de¼
gerine
Z1
e2ix
eşittir. Dolay¬s¬yla P:V 2
= 2 iRes(f; z1 ) = e6i 8 olarak elde
x 6x + 25 4
1
edilir.
57
I·kinci yol olarak bu tür sorular aşa¼
g¬da verece¼
gimiz teorem ile de çözülebilir.
Lemma. (Jordan Lemmas¬)
> 0 olmak üzere
1) g fonksiyonu DR := fz : jzj R > 0; Im z 0g bölgesinde sürekli
2) CR := fz : jzj = R > 0; Im z 0g ve M (R) := max jg(z)j olmak üzere
z2CR
lim M (R) = 0 ise, bu durumda
R!1
Z
lim g(z)ei z dz = 0
R!1
CR
sa¼glan¬r.
Teorem13.1. f rasyonel fonksiyon > 0 olmak üzere Jordan Lemmas¬n¬n
tüm koşullar¬gerçeklensin. Bu durumda
Z1 Xn
i) P:V f (x)ei x dx = 2 i Res f (z)ei z
1 j=1 z = z j;
Im zj > 0
8 9
>
> >
>
Z1 >
<X n >
=
i z
ii) P:V f (x) cos ( x) dx = 2 Im Res f (z)e
>
> z = zj; >
>
1 >
: j=1 >
;
Im zj > 0
8 9
>
> >
>
Z1 >
<X n >
=
i z
iii) P:V f (x) sin ( x) dx = 2 Re Res f (z)e
>
> z = zj; >
>
1 >
: j=1 >
;
Im zj > 0
gerçeklenir.
Soru2. I·lk soruyu yukar¬da verilen teoremi kullanarak çözünüz.
1
Çözüm. f (x) = 2 olup, f rasyonel fonksiyondur. = 2
x 6x + 25
1
oldu¼gundan > 0 sa¼ glan¬r. f (z) = 2 = 0 için z1;2 = 3 4i olup bun-
z 6z + 25
lardan z1 = 3 + 4i üst yar¬düzlemdedir. f fonksiyonu R > 5 olmak üzere DR :=
fz : jzj R; Im z 0g bölgesinde sürekli ve CR := fz : jzj = R > 0; Im z 0g
1 1
için M (R) := max 2 ! 0 (R ! 1) oldu¼ gundan
z2CR z 6z + 25 R2 + 6R 25
Jordan Lemmas¬şartlar¬sa¼ glan¬r. Theorem13.1 gere¼ gince
Z1
e2ix e2iz e2iz
P:V = 2 i Res = 2 i lim (z z1 )
x2 6x + 25 z=z1 z2 6z + 25 z!z1 z2 6z + 25
1
e2iz
= 2 i lim = 8 e6i
z!z1 z (3 4i) 4e
bulunur.
58
Z1
cos 3x
Soru3. dx integralini hesaplay¬n¬z.
x2 + 1
1
cos 3x
Çözüm. g(x) = fonksiyonu çift fonksiyon oldu¼
gundan
x2 + 1
Z1 Z1
cos 3x cos 3x
dx = P:V dx
x2 + 1 x2 + 1
1 1
glan¬r. I·lk yol olarak Teorem12.1 kullan¬labilir. I·kinci yol olarak aşa¼
sa¼ g¬da
verilen çözüm yolu izlenir.
Z1 Z1 Z1
cos 3x Re ei3x ei3x
dx = dx = Re dx
x2 + 1 x2 + 1 x2 + 1
1 1 1
ei3z
f (z) = denilirse z 2 + 1 = 0 için z = i; f fonksiyonunun singüler
z2 + 1
noktalar¬d¬r. Bunlardan z = i üst yar¬ düzlemdedir. Yar¬çap¬ R > 1 olmak
üzere orijin merkezli, z = i singüler noktas¬n¬içeren çemberin üst yar¬s¬n¬ ile
gösterelim. Bu e¼ grinin üst düzlemde kalan k¬sm¬ CR olmak üzere = CR [
[ R; R] yaz¬l¬r. basit kapal¬ e¼
gri oldu¼
gundan ve f fonksiyonu z = i noktas¬
d¬ş¬nda e¼ grisi içinde ve üzerinde analitik oldu¼
gundan rezidü teoremi gere¼
gince
ZR Z
f (x)dx + f (z)dz = 2 iRes(f; i) (4)
R CR
yaz¬l¬r. CR üzerinde z = x + iy olmak üzere
ei3z e ay
1
jf (z)j = 2
z2 + 1 jzj 1 R2 1
olup
Z
1
f (z)dz R ! 0; (R ! 1)
R2 1
CR
elde edilir. Dolay¬s¬yla (4) eşitli¼

Z1
f (x)dx = 2 iRes(f; i)
1
e 3
yaz¬l¬r. lim (z i) f (z) = olup bu limit de¼
geri mevcut ve s¬f¬rdan farkl¬
z!i 2i
oldu¼
gundan z = i singüler noktas¬f fonksiyonunun basit kutup noktas¬d¬r. Bu
59
durumda fonksiyonun i noktadaki rezidüsü bu limit de¼
gerine eşittir.
Z1
ei3x e 3
2
dx = 2 iRes(f; i) = 2 i = 3
x +1 2i e
1
olaca¼
g¬ndan
Z1 Z1
cos 3x ei3x
dx = Re dx = 3
x2 + 1 x2 + 1 e
1 1
elde edilir.
Z1
x sin x
Soru4. P:V 2 dx integralini hesaplay¬n¬z.
(x2 + 9) (x2 + 1)
1
Çözüm.
Z1 Z1
z sin z z Im eiz
P:V 2 dz = P:V 2 dz
(z 2 + 9) (z 2 + 1) (z 2 + 9) (z 2 + 1)
1 1
Z1
zeiz
= P:V Im 2 dz
(z 2 + 9) (z 2 + 1)
1
zeiz
olup z1;2 = i ve z3;4 = 3i f (z) = 2 fonksiyonunun singüler
(z 2 + 9) (z 2 + 1)
noktalar¬olup bunlardan z1 = i ve z = 3i üst yar¬düzlemdedir. Yar¬çap¬R > 3
olmak üzere orijin merkezli, z1 = i ve z = 3i singüler noktalar¬n¬içeren çemberin
üst yar¬s¬n¬ ile gösterelim. Bu e¼ grinin üst düzlemde kalan k¬sm¬ CR olmak
üzere = CR [ [ R; R] yaz¬l¬r. basit kapal¬e¼ gri oldu¼
gundan ve f fonksiyonu
z1 ; z2 noktalar¬ d¬ş¬nda e¼grisi içinde ve üzerinde analitik oldu¼ gundan rezidü
teoremi gere¼gince
ZR Z
f (x)dx + f (z)dz = 2 i [Res(f; i) + Res(f; 3i)] (5)
R CR
yaz¬l¬r. CR üzerinde z = x + iy olmak üzere

y
jzj e R R
jf (z)j 2 2 < 2
jzj
2
1 jzj
2
9 jR2 1j jR2 9j (R2 1) (R2 9)
olup
Z
R
f (z)dz 2 R ! 0; (R ! 1)
(R2 1) (R2 9)
CR
60
bulunur. (5) eşitli¼
Z1
xeix
P:V 2 dx = 2 i [Res(f; i) + Res(f; 3i)]
(x2 + 9) (x2 + 1)
1
2 i
olur. lim (z i) f (z) = oldu¼
gundan z1 = i, f fonksiyuonunun 2. mer-
z!i 32e
tebeden kutup noktas¬d¬r.
!
d zeiz 3
Res(f; i) = lim 2 =
z!i dz (z 2 + 9) (z 2 + 1) 128e
zeiz
e 3
bulunur. lim (z 3i) f (z) = lim oldu¼ =
gundan z2 = 3i,
2
z!i z!i (z + 3i) (z 2 + 1) 128
e 3
f fonksiyuonunun basit kutup noktas¬d¬r, ve Res(f; 3i) = yaz¬l¬r. Dolay¬s¬yla
" 128 #
Z1
xeix 3 e 3 i 1 + 3e2
P:V 2 dx = 2 i 128e + 128 = olarak elde
(x2 + 9) (x2 + 1) 64e3
1
Z1
x sin x 1 + 3e2
edilir. Buradan P:V 2 dx = bulunur.
(x2 + 9) (x2 + 1) 64e3
1
Al¬şt¬rmalar
Z1
sin x
1. P:V 2
dx integralini hesaplay¬n¬z.
x + 4x + 5
1
Z1
cos 3x
2. 2 dx integralini hesaplay¬n¬z.
(x2 + 4)
1
Z1
cos 2x
3. 2 dx integralini hesaplay¬n¬z.
(x2 + 9)
1
61
14 ARGUMAN I·LKESI·VE ROUCHE TEOREMI·
Teorem14.1. f fonksiyonu basit kapal¬ çevresinin içinde ve üzerinde analitik
olmak üzere bu çevre içinde sonlu say¬da a1 ; a2 ; : : : ; ak s¬f¬rlar¬na sahip olsun.
Ayr¬ca n1 ; n2 ; : : : ; nk bu s¬f¬rlar¬n kat¬ise,
Z 0
1 f (z)
dz = n1 + n2 + : : : + nk
2 i f (z)
gerçeklenir.
Tan¬m1. n1 + n2 + : : : + nk = N say¬s¬na f fonksiyonunun s¬f¬rlar¬n¬n say¬s¬
denir.
Tan¬m2. (Argüment De¼ gişimi)
kapal¬ bir e¼
gri olsun. z0 , üzerinde bulunmayan herhangibir nokta ol-
sun. E¼ ger z; e¼ grisini tararsa (z z0 ) say¬s¬n¬n argümentinde olan de¼ gişme
arg (z z0 ) ile gösterilir ve bu de¼gişime argüment de¼
gişimi denir.
Teorem14.2. f fonksiyonu bir B bölgesinde analitik bir fonksiyon, ise B
de bulunan ve f fonksiyonunun hiçbir s¬f¬r ve kutup yerinden geçmeyen basit
kapal¬ e¼gri olsun. f fonksiyonunun içindeki s¬f¬r yerlerinin say¬s¬ N , kutup
yerlerinin say¬s¬P ise
Z 0
1 f (z) 1
dz = N P = arg f (z)
2 i f (z) 2
sa¼glan¬r.
Teorem14.3. (Rouche Teoremi)
f ve g fonksiyonlar¬basit kapal¬C çevresinin üzerinde ve içinde analitik ve
C üzerinde jf (z)j > jg(z)j olsun. Bu durumda f ve f + g fonksiyonlar¬C içinde
ayn¬say¬da s¬f¬ra sahiptirler.
Soru1. z 5 15z + 1 = 0 denkleminin jzj = 2 çemberi içindeki köklerinin
say¬s¬n¬bulunuz.
Çözüm. f (z) = z 5 ; g (z) = 15z + 1 olmak üzere C : jzj = 2 üzerinde,
5
jf (z)j = jzj = 25 = 32 ve jg (z)j = j 15z + 1j 15 jzj + 1 = 31 oldu¼ gundan
jf (z)j > jg (z)j sa¼
glan¬r. C basit, kapal¬çevre f ve g fonksiyonlar¬C içinde ve
üzerinde analitik oldu¼ gundan Rouche Teoremi gere¼ gince f ile f +g fonksiyonlar¬
C içinde ayn¬ say¬da s¬f¬ra sahiptir. f fonksiyonunun C içinde beş tane s¬f¬r¬
bulundu¼ gundan f + g fonksiyonu da C içinde beş s¬f¬ra sahiptir.
Soru2. z 5 15z + 1 = 0 denkleminin jzj = 1 çemberi içindeki köklerinin
say¬s¬n¬bulunuz.
Çözüm f (z) = 15z; g (z) = z 5 + 1 olmak üzere C : jzj = 1 üzerinde,
5
jf (z)j = 15 jzj = 15 ve jg (z)j = z 5 + 1 jzj +1 = 2 oldu¼ gundan C üzerindeki
her z için jf (z)j > jg (z)j sa¼glan¬r. C basit, kapal¬ çevre f ve g fonksiyonlar¬
C içinde ve üzerinde analitik oldu¼ gundan Rouche Teoremi gere¼ gince f ile f + g
fonksiyonlar¬C içinde ayn¬say¬da s¬f¬ra sahiptir. f fonksiyonunun C içinde bir
tane s¬f¬r¬bulundu¼ gundan f + g fonksiyonu da C içinde bir s¬f¬ra sahiptir. Bu
s¬f¬rda z = 0 noktas¬d¬r.
62
Sonuç1. Soru1 ve Soru2 kullan¬larak z 5 15z + 1 = 0 denkleminin 1 <
jzj < 2 bölgesinde 5 1 = 4 tane kökü vard¬r.
Soru3. z 8 4z 5 + z 2 1 = 0 denkleminin jzj < 1 içinde kaç tane kökü
oldu¼gunu bulunuz.
Çözüm. f (z) = 4z 5 1; g (z) = z 8 + z 2 olmak üzere C : jzj = 1 üzerinde
ve içinde f; g fonksiyonlar¬analitiktir. C : jzj = 1 üzerinde,
5
jf (z)j = 4z 5 1 4 jzj 1 =3
8 2
ve jg (z)j = z 8 + z 2 jzj + jzj = 2 olup 8z 2 jzj = 1 için jf (z)j > jg (z)j
sa¼
glan¬r. Ayr¬ca C basit kapal¬ bir çevredir. Rouche teoreminden f ile f + g
fonksiyonlar¬C içinde ayn¬say¬da s¬f¬ra sahiptir.
1
4z 5 1 = 0 ) z5 =
4
olup
51 1
jzj = ) jzj = p <1
4 5
4
oldu¼gundan f fonksiyonunun bütün s¬f¬rlar¬ C çevresinin içindedir..f fonksiy-
onunun C içinde beş tane s¬f¬r¬ bulundu¼ gundan f + g fonksiyonu da C içinde
beş s¬f¬r¬vard¬r.
Soru4. f (z) = (z + 2) (z + 3) olsun. jcj < 2 olmak üzere birim çemberin
içinde f (z) 6= c oldu¼
gunu gösteriniz.
Çözüm. Birim çemberin üzerinde
jf (z)j = jz + 2j jz + 3j jjzj 2j jjzj 3j = 2
sa¼glan¬r. g (z) = c olsun. jg (z)j < jcj < 2 oldu¼gundan birim çember üzerindeki
her z de¼ geri için jf (z)j > jg (z)j yaz¬l¬r. f ve g fonksiyonlar¬ birim çember
içinde ve üzerinde analitik ve birim çember basit, kapal¬e¼gri oldu¼
gundan Rouche
Teoremi gere¼ gince f ile f + g fonksiyonlar¬n¬n birim çember içindeki s¬f¬rlar¬n¬n
say¬s¬ayn¬d¬r. f fonksiyonunun bu bölgede hiç s¬f¬r¬olmad¬g¼¬ndan
f (z) + g(z) = (z + 2) (z + 3) c=0
denkleminin de birim çemberin içinde hiç kökü yoktur. Di¼

ger bir ifadeyle birim
çemberin içinde
f (z) = (z + 2) (z + 3) 6= c
sa¼
glan¬r.
Z 0
z 2 + 3z 4 f (z)
Soru5. f (z) = 3 ; (t) = 5eit ; 0 t 2 olsun. dz
(z 3) f (z)
Çözüm. f fonksiyonu Teorem14.2 şartlar¬n¬sa¼
glar, bu teorem kullan¬larak
Z 0
1 f (z)
dz = N P
2 i f (z)
63
yaz¬l¬r. f fonksiyonunun içinde 2 tane s¬f¬r yeri 3 tane kutup yeri oldu¼
gundan
Z 0
1 f (z)
dz = 2 3= 1
2 i f (z)
olup
Z 0
f (z)
dz = 2 i
f (z)
bulunur. Z
3z 2 + 2z 5
Soru6. I = dz integralini Teorem13.2 kullanarak hesaplay¬n¬z.
z 3 + z 2 5z + 3
jzj=4
d
Çözüm. f (z) = z 3 + z 2 f (z) = z 2 + 2z 5 yaz¬l¬r.
5z + 3 olarak al¬n¬rsa
dz
C : jzj = 4 çevresi sözkonusu teoremin şartlar¬n¬sa¼
glar. f (z) = 0 denkleminin
kökleri z1 = 1; z2 = 1; z3 = 3 oldu¼ gundan teoremde geçen N = 3 bulunur.
f (z) = 0 denkleminin kutubu olmad¬g¼¬ndan teoremde geçen P = 0 olup
Z
3z 2 + 2z 5
I= dz = 2 i (N P) = 6 i
z 3 + z 2 5z + 3
jzj=4
elde edilir.
Al¬şt¬rmalar
1. 2z 7 + 11z 2 1 = 0 denkleminin
a) jzj < 1 bölgesindeki köklerinin say¬s¬n¬bulunuz.
b) jzj > 1 bölgesindeki köklerinin say¬s¬n¬bulunuz.
2. z 4 12z + 10 = 0 denkleminin D = fz : 1 < jzj < 3g bölgesindeki kök-
lerinin say¬s¬n¬bulunuz.
3. f (z) = z 7 5z 3 +12 fonksiyonunun tüm s¬f¬rlar¬n¬n 1 < jzj < 2 bölgesinde
bulundu¼ gunu gösteriniz.
4. z + 3 + 2ez = 0 denkleminin, sol yar¬düzlemde bir tek kökünün oldu¼ gunu
gösteriniz.
1 1 1
5. jcj < ve f (z) = z z+ olmak üzere f fonksiyonunun aç¬k
4 2 2
birim yuvarda, c de¼ gerini iki defa ald¬g¼¬n¬gösteriniz.
6. f (z) = 6z 4 + z 3 2z 2 + z 1 ve C çevresi jzj = 1 birim çemberi olmak
Z 0
f (z)
üzere dz integralini hesaplay¬n¬z.
f (z)
C
64
MAT355 Kompleks Fonksiyonlar Teorisi I Kaynaklar
Kaynaklar
[1] Başkan, T., Kompleks Fonksiyonlar Teorisi, Dora Yayıncılık, Bursa,

2000.
[2] Churchill R. V. and Brown, J.W., Complex Variables and Applications,

4h ed., McGraw-Hill Company, Inc., New York, 1984.
[3] Marsden J. E., Basic Complex Analysis, W.H. Freeman and Company,
San Francisco, 1973.
[4] Markushevich, A. I., Theory of Functions of a Complex Variable, 3

vols. in one, Chelsea Publishing Co., New York,1977.
[5] Özkın, İ. K., Kompleks Fonksiyonlar Teorisi, Ankara Üniversitesi Ders
Notları, Ankara, 1989.
[6] Pennisi L. L. , Element of Complex Variables, 2d ed., Holt, Rinehart

and Winston, Inc., New York, 1976.
[7] Spiegel M., Lipschutz S., Schiller J., Spellman D., Complex Variables,
McGraw Hill Professional, 2009.
[8] Silverman, H., Complex Variables, Houghton Mifflin Company, Boston,

1975.
Ankara Üniversitesi Açık Ders Malzemeleri

KAYNAKLAR (Kaynaklar - Kompleks Fonksiyonlar Teorisi II)
1 : Başkan T., Kompleks Fonksiyonlar Teorisi, Dora Yayıncılık, Bursa, 2000.
2 : Churchill R.V. and Brown, J.W., Complex Variables and Applications, 4th eddition, McGraw-Hill
Company, Inc., New York, 1984.
3 : Marsden J.E., Basic Complex Analysis, W.H. Freeman and Company, San Francisco, 1973.
4 : Özkın İ.K., Kompleks Fonksiyonlar Teorisi, Ankara Üniversitesi Ders Notları, Ankara, 1989.
5 : Pennisi L.L., Element of Complex Variables, Second eddition, Holt, Rinehart and Winston, Inc.,
New York, 1976.
6 : Silverman H., Complex Variables, Houghton Mifflin Company, Boston.
7 : Spigel M., Lipschutz S.,. Schiller J. and Spellman D., Complex Variables McGraw Hill Professional,
2009.

Yrd. Doç. Dr. Canay Aykol Yüce &amp; Yrd. Doç. Dr. Yelda Aygar Küçükevcilioğlu - Kompleks Fonksiyonlar Teorisi - Kopya

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Yrd. Doç. Dr. Canay Aykol Yüce &amp; Yrd. Doç. Dr. Yelda Aygar Küçükevcilioğlu - Kompleks Fonksiyonlar Teorisi - Kopya

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MAT355 Kompleks Fonksiyonlar Teorisi I Giriş

MAT355 Kompleks Fonksiyonlar Teorisi I Dersi Çözümlü

Bu notlar, Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Matematik Bölümü’nde

Dr. Canay Aykol Yüce

Ankara Üniversitesi Açık Ders Malzemeleri

Mat356 Kompleks Fonksiyonlar Teorisi II Çözümlü Problemler

Dr. Yelda Aygar Küçükevcilioğlu

Ankara Üniversitesi açık ders malzemeleri

1.1. Kompleks Sayıların Cebirsel ve Geometrik Özellikleri

Tanım 1. x, y ∈ R olmak üzere (x, y) sıralı ikililerine kompleks sayı

(x1 , y1 ) + (x2 , y2 ) = (x1 + x2 , y1 + y2 ),

(x1 , y1 )(x2 , y2 ) = (x1 x2 − y1 y2 , x1 y2 + y1 x2 )

Kompleks sayılar kümesi toplama ve çarpma işlemleriyle bir cisim oluşturur

(0, 1)2 = (0, 1)(0, 1) = (0 − 1, 0.1 + 1.0) = (−1, 0) = −1

z = (x, y) = (x, 0) + (0, y)

olarak yazılabilir. Kompleks sayılar kümesi

Ankara Üniversitesi Açık Ders Malzemeleri Sayfa 1

Geometrik olarak bir z = x + iy kompleks sayısını R2 veya xy-düzleminde

Tanım 2. z = x + iy herhangi bir kompleks sayı olsun. Bu sayının

Tanım 3 (Mutlak değer). z nin mutlak değeri (modülü) z vektörünün

Soru 1. Aşağıdaki eşitlikleri elde ediniz.

Ankara Üniversitesi Açık Ders Malzemeleri Sayfa 2

2) zz = (x + iy)(x − iy) = x2 + y 2 = |z|2 .

3) z1 = x1 + iy1 ve z2 = x2 + iy2 olsun. Bu durumda

z1 + z2 = (x1 + iy1 ) + (x2 + iy2 )

z1 z2 = (x1 + iy1 )(x2 + iy2 )

z1 z2 = (x1 − iy1 )(x2 − iy2 )

olur ve (1.1) ve (1.2 ) den istenilen eşitlik elde edilir.

Ankara Üniversitesi Açık Ders Malzemeleri Sayfa 3

Soru 2. Aşağıdaki ifadelerin doğruluğunu gösteriniz.

1)|z| ≥ |Rez| ≥ Rez.

2)|z| ≥ |Imz| ≥ Imz.

3)|z1 z2 | = |z1 ||z2 |.

4)|z1 + z2 | ≤ |z1 | + |z2 |.

5) ||z1 | − |z2 || ≤ |z1 − z2 |.

Ankara Üniversitesi Açık Ders Malzemeleri Sayfa 4

|z1 z2 | = |(x1 + iy1 )(x2 + iy2 )|

olur ve (1.3) ve (1.4 ) den istenilen eşitlik elde edilir.

|z1 + z2 |2 = (z1 + z2 )(z1 + z2 )

Ankara Üniversitesi Açık Ders Malzemeleri Sayfa 5

5) |z1 | = |z1 − z2 + z2 | ≤ |z1 − z2 | + |z2 | eşitsizliğinden |z1 | − |z2 | ≤

|z1 − z2 |2 + |z1 + z2 |2 = 2 |z1 |2 + |z2 |2

|z1 − z2 |2 + |z1 + z2 |2 = (z1 − z2 )(z1 − z2 ) + (z1 + z2 )(z1 + z2 )

Ankara Üniversitesi Açık Ders Malzemeleri Sayfa 6

Soru 5. Gösteriniz ki z nin reel olması için gerek ve yeter şart z = z

Çözüm. (⇒) Kabul edelim ki z reel olsun. Bu durumda z = x(y = 0)

(⇐) z = z olsun. O halde x + iy = x − iy ve buradan y = 0 bulunur.

Soru 6. Gösteriniz ki z nin reel ya da imajiner olması için gerek ve yeter

Çözüm.(⇒) Kabul edelim ki z reel olsun. Bu durumda z = x(y = 0)

(⇐) z 2 = (z)2 olsun. (x−iy)2 = (x+iy)2 olur ve buradan x2 −y 2 −2ixy =

Soru 8. z1 = 4 − 3i , z2 = −i olmak üzere |z1 z2 + z2 z1 | ifadesini

Ankara Üniversitesi Açık Ders Malzemeleri Sayfa 7

|z1 z2 + z2 z1 | = |(4 − 3i)(i) + (−i)(4 + 3i)| = |4i − 3i2 − 4i − 3i2 |

(1 + √3i)2 (2 − i) |(1 + √3i)2 (2 − i)|

Soru 10. z0 merkezli ve R yarıçaplı çemberin denklemi |z − z0 | = R

Ankara Üniversitesi Açık Ders Malzemeleri Sayfa 8

1) Aşağıdaki sayıların reel ve imajiner kısımlarını bulunuz.

2) Aşağıdaki sayıları önce x + iy biçiminde yazınız ve sonra da mutlak

3) Re(iz) = −Imz ve Im(iz) = Rez olduğunu gösteriniz.

4) z 2 − iz + 1 = 0 ise, bu durumda z 4 + z 3 + 3z 2 + 2z + 1 + i = 0 olduğunu

Ankara Üniversitesi Açık Ders Malzemeleri Sayfa 9

1.2. Kutupsal Formda Gösterim

z = x + iy vektörünün pozitif reel eksenle yaptığı açıya θ diyelim.

argz = Argz + 2nπ, n ∈ Z

Yrd. Doç. Dr. Canay Aykol Yüce & Yrd. Doç. Dr. Yelda Aygar Küçükevcilioğlu - Kompleks Fonksiyonlar Teorisi - Kopya

Yrd. Doç. Dr. Canay Aykol Yüce & Yrd. Doç. Dr. Yelda Aygar Küçükevcilioğlu - Kompleks Fonksiyonlar Teorisi - Kopya