Emerald’s

Degree College SANSKRIT

UNIT - I
प्राचीनरुपकविभागः

1. दत
ू िाक्यम ् कविपरचयं:
दत
ू वाक्यम ् అను పాఠాన్నిభాస రచించాడు.

ఇతను కావ్ాాలలో నాటకిం రమ్ామన

ై ది అలాగే నాటక చవరిలో, సమ్ాజాన్నకి మేలును చేకూరేే విధింగా రచస్ాాడు.

ప్రప్ించ స్ాహితాింలోసింసకృత నాటకాలకు విశిష్ట స్ా ానిం ఉింది. ఈ ప్రప్ించింలోమొటట మొదట కీరా న్న
ి ప ిందిన వ్ాడు భాస

మ్హాకవి కాళిదాసుడు భాసుడు నాటక శలి

ై న్న చూసి తాను ప్రభావితుడన
ై ాడు అిందువలన కాళిదాసు రచించన

మ్ాళవికాగిిమితర అనే నాటకింలో భాసుడియొకక నాటక వ్ైశిష్టాటాన్నితలియచేస్ాడు.

भासस्य समयः

ప్ూరవిం కవుల యొకక కాలన్నరణ యమ్ు ఎవరికత

ి లియలేదు .అలాగే భాసుడు యొకకకాలన్నరణ య లభించలేదు. కాన్న

కాళిదాసు రచించన మ్ాళవికాగిిమితర నే నాటకమ్ులోభాసున్న నాటక రచనా శలి

ై న్న గురిించ కాళిదాసు కింటే

భాసుడు మ్ుిందే జన్నమించాడన్న తలుసుాింధీ. కిి .శ 4. వ శతాబ్ాాన్నకి చిందిన కౌటిలుాడు రచనలోభాసున్న రచించన

శలోకాలను ఉదాహరిించడిం వలన భాసుడు కౌటిలుాడు కనాిప్ూరివకుడన్న తలియుచునిది.వీటిన్న అనుసరిించ చూసతా

భాసుడు కీిసా ుశకిం 1.వ శతాబ్ాాన్నకి చిందినవ్ాడు అన్న న్నశేయింప్బ్డినది. భాసున్న జీవిత విధానమ్ు గురిించ

ఎటువింట ఆధారాలులభించలేదు. కానీ క ిందరు కవులు అభపారయాన్ని అనుసరిించ బ్ాసూడు ధరమమ్ునిందు

ఆసకిాగలవ్ాడు. వ్ైదక
ి ాచారసింప్నుడు. ప్రకృతిన్నప్రిశీలనాదశకుడు. మ్ానసికశాసట వ
ర ాకా అన్న తలియుచునిది.

భాసున్నకి దేశిం ప్టో గౌరవ్ాభమ్ానాలు కలిగినవ్ాడు.

भासस्य शैली

భాసున్న రచన ప్రస్ాదగుణింతో కూడిక న్నయూడి ఇతరుల హృదయాలను రింజింప్చేసా ుింది. ఇతను రచన

అదుుతమైనది ఈ కవి హాసారచనా కలిగినవ్ాడు. ఇతన్నకి భాష్టో హస అనీ కీరా ి కలిగిింది. సరస్ావతి దేవి రూప్మే ఈ

భాసుడు.

DEPARTMENT OF SANSKRIT
 Emerald’s
Degree College
भासस्य रूपकानन

భాసుడు ప్ూరవవకుడు కాబ్టిట భాసుడి నాటకమ్ులు అనేక చోటో తలియజేయబ్డిింది . కానీ ఆ నాటకాలు 20.వ

శతాబ్ా ిం వరకు మ్ుదరణకు నోచుకోలేదు. కీిసా ుశకిం 1912వ సింవతసరమ్ులో మ్హో మ్హో పాధాాయ బిరుదు ప ిందిన

శీిగణప్తి శాసిా గ
ి ారు ప్రిశలధనలో భాసున్న 13.నాటకాలను మొటట మొదటగా ప్రచరిించటిం వలన

సింసకృతస్ాహితాలోకాన్నకి ఆనింధకారణమన
ై వ్ాడు .నాటకాలు 13

1.సవప్ా వ్ాసవదతా ిం

2.ప్రతిజాాయౌగింధరాయణిం

3. అవిమ్ారకిం

4. భాలచరితమ్

5. ప్ించరాతరిం

6. మ్దామ్వ్ాాయోగమ్ు

7. ధుతవ్ాకాిం

8. కరణ భారిం

9. ఊరుభింగిం

10. ధుతఘుతో తకచిం

11. ప్రతిమ్ానాటకిం

12. అభషతకనాటకిం

13. చారుదతా ిం

భాసుడు అనేక రూప్కాలను అనుసరిించన మ్హాకవి బ్ాణ భటట ఒక శలోకాన్ని తలిపాడు.

DEPARTMENT OF SANSKRIT
 Emerald’s
Degree College
सत्र
ू धारकृतारमभैःनाटकैर्बहुभमू मकैः|

सपताकैयाबशो नेभे भासो दे िकुलैररि||

భాసుడు అనేక పాతరలను ప్రశసిింసూ మొదట సూతరధార అనే పాతరతో పారరింభించ ప్తాకమ్ులతో కూడిన

బ్ాహువిదమ్ుల న
ై నాటకమ్ులతో భాసుడు దేవజాతి వ్ాలే గొప్ప కీరా న్న
ి ప ిందను

1.दत
ू िाक्ये इि िासद
ु े िस्य पात्रचचत्राणां विमश
ृ त?

2.दत
ू िक्यममनत रूपके िर्णबतं सय
ु ोधनस्य व्यक्क्तत्िं ननरूपयत ?

1. దూతవాక్యం గురంచి శ్రీక్ృష్ణ

ు ని పాతర చితరణను చేయుము ?

2. దూతవాక్యములో వరు ంపబడిన దురయయధనుని పాతరను వరు ంపుము ?

క్విపరచయము:

ధుతవ్ాకాాిం అను పాఠాన్ని భాసుడు రచించాడు . మ్హభారతాన్న ఆధారింగా చేసుక న్న రచించబ్డిన నాటక

ప్రభద
ే మ్ు. క్షతిరయ నాశనాన్నకి కారణమైన కౌరవపాిండవ యుధ్ాాన్నకి మ్ుిందు, శీి కృష్ు
ణ డు పాిండవుల క రకు

దురోాధన సభలో చేసన

ి దౌతామే ఈ రూప్కింలోన్న కదా వసుావు.

పాఠ్యభాగాసారంశము:

నాటక పారరింభింలో సూతరధారుడు ప్రవ్ేశిించ మ్హావిష్ు

ణ వు పాదాలు అిందరను రక్ిించాలన్న

ఆశీసుసలను అిందజేస్ా ాడు. తరువ్ాత కాించుకేయుడు ప్రవ్శ

ే ించ దురోాధనుడు యుధ్ా వూాహాలను గురిించ

ఆలోచించడాన్నకి బ్ింధుమితర ప్రివ్ారింతో మ్ింతరశాలలో సమ్ావ్ేశిం కావ్ాలన్న కోరుతునాిడన్న ,దాన్నకి అిందరిన్న

ఆహావన్నసుానాినన్న తలియజేయస్ాాడు . అదే సమ్యింలో రాజలాింఛనాలతో ప్రకాశిసుాని దురోాధనుడు

రాజులిందరిన్న మ్ింతరశాలలో కి ఆహావన్నస్ాాడు . భీష్ుమ ,దరర ణ ,కరణ , శలాాది రాజుల సమ్ూహింతో మ్ింతరశాలలో

సమ్ావ్ేశమ్ౌతాడు . కౌరవప్క్ాన్నకి భీష్ుమణణణ సతనాధిప్తిగా న్నయమిస్ాాడు . ఆ సమ్యింలో పాిండవులచే ప్ింప్బ్డిన

శీికృష్ు
ణ డు దూతగా అకకడకు వస్ాాడు .

DEPARTMENT OF SANSKRIT
 Emerald’s
Degree College
కాించుకేయుడు ప్ురుష్టో తా మ్ుడైన నారాయణడు దూతగా వచాేడన్న తలియజేస్ా ాడు . ఆ మ్ాటలు వినగానే

దురోాధనకు కోప్ిం వసుాింది. కింస భృతుాడు, గోవులను కాచుకునే వ్ాడు , జరాసింధున్నచే ఓడిింప్బ్డినవ్ాడు ఏ

విధింగా ప్ురుష్టో తా మ్ుడు కాగలడన్న ప్రశిిస్ాాడు . రాజుల దయతో జీవిించు సతవకులు ప్రవరిాించే విధానిం

తలుసుకోవ్ాలింటాడు . కాించుకేయుడు త ిందరపాటులో ఆ విధింగా ప్రవరిాించానన్న మ్న్నిించమ్న్న పారరిాస్ా ాడు .

దురోాధనుడు కుడా ప రపాటు అిందరికి సహజమే . ఇింకెప్ుపడు అలా ప్రవరిాించా వదా న్న ఆదేశిస్ాాడు .తరువ్ాత

దురజనుడైన దురోాధనుడు ధుతగా వచేన శీి కృష్ు

ణ నకు ఎవరూ స్ావగతిం ప్లుకవదా న్న మ్రాాదలు చేయవదా న్న

ఆదేశిస్ాాడు . తాను చేసన

ి శాసనాన్ని ధికకరిించనవ్ారికి శిక్ష విధిింప్బ్డుతుిందన్న తేలియాజేస్ా ాడు.

తరువ్ాత తాను కూడా శీి కృష్ు

ణ నకు స్ావగతిం ప్లుకకుిండా వుిండటాన్నకి దౌరప్ది

వస్ాారప్హరనాిచతారన్ని చూసూ
ా ఉనిటులుగా నటిించాలన్న న్నశేయించుకుింటాడు . కాించుకేయున్న ధావరా ఆ

చతరప్టాటన్ని తప్ిపస్ాాడు . ఆ చతరప్టింలో దుశాాసనుడు కేశాలను లాగుతుిండగా దౌరప్ది దుుఃఖిసుాింటుింది .

భీమ్ుడు కోప్ిం ప్టట లేక సభా సా ింభాన్ని గటిటగా చేతితో చరుసుాింటాడు. అరుజనుడు తన విింటినారిన్న లాగుతూ

గటిటప్ూచలాింటి రాక్షసులిందరిన్న నాశనమ్ు చేస్ా ానన్న సూచసుాింటాడు. నకుల సహసహదేవులు కూడా దుశాా

సనున్న ప్ైకి దూకడాన్నకి సిదాింగా వుని లేడి ప్ిలోలాో వుింటారు . వీరిందరిన్న న్నవ్ారిసా ూ తానే ఈ అనరాాలన్నిింటికీ

కారణమ్న్న యుధిషరుడు
ిి . బ్ాధప్డుతుింటారు . ఇింక కవ్ప్
ై ు శకున్న పాచకలను ఏగరవ్ేసా ూ విజయ గరవింతో

దౌరప్ది వింక చూసూ

ా ఉింటాడు . ఆరమ్ణీయమన
ై చతర ప్ఠాన్ని ప్రశింసిసా ూ దురోాదనుడు ఆనిందింగా వీక్ిసా ుింటాడు

. శీికృష్ు
ణ డు మ్ాటాోడే మ్ాటలను వినడాన్నకి సిదాింగా ఉిండమ్న్న కరుణన్నతో ప్లుకుతాడు .

వ్ాసుదేవుడు ఆ చతరప్టాన్ని త లగిించమ్న్న దురోాధునున్న తో ప్లుకుతాడు .

దురోాధునుడు పాిండవుల కుశలాన్ని ప్రశిిస్ాాడు . అప్ుపడు శీికృష్ు

ణ డు న్నయమ్ానుస్ారిం అరణావ్ాసిం ,

అజాాతవ్ాసిం ప్ూరిాచస
ే ినటువింటి , ఎనోి బ్ాధలను అనుభవిించన మీ దాయాదుల ైన పాిండవులు తమ్కు

రావలసిన రాజాభాగాన్ని ఇమ్మన్న కోరుతునాిరన్న తలియజేసా ునాిడు.దురోాధనుడు మ్ున్నశాప్ింతో భారాకు

పాిండురాజు ధురమ్యాాడన్న తరువ్ాత ఎవవరికో ప్ుటిటన పాిండవులు తమ్కు దాయాదులేటులు కాగలరన్న

ప్రశిన్నశాడు. కోప్ింతో శీి కృష్ుణుడు నీ తిండిర కూడా విచతరవీరోానకు జనమిించలేదన్న, వ్ాాసున్నకి జనమిించాడన్న

తలియజేసి జరిగిపో యన విష్యాలను గురిించ మ్ాటాోడవదా వన్న సూచస్ాాడు . ప్రసపర విరోధిం వింశనాశనాన్నకి

కారణమ్ౌతుిందింటాడుదింటాడు . దురోాధనుడు కూడా రాజాిం భోజామ్న్న అది యాచసతా రాధనీ, చేవ ఉింటే

ప్రాకిమ్ాన్ని . ప్రదరిాించాలన్న గరవమ్ుగా మ్ాటాోడుతాడు. శీి కృష్ు

ణ డు బ్ింధువుల ప్టో దయ కలిగి ఉిండాలింటాడు

. మేనమ్ామ్ కింసున్న ప్టో నీ వ్ిందుకు దయను ప్రదరిాచలేదన్న దురోాధనుడు శీి కృష్ు

ణ న్న ఎగతా ళిచేస్ా ాడు.

DEPARTMENT OF SANSKRIT
 Emerald’s
Degree College
అప్ుపడు శీి కృష్ు
ణ డు మ్ించ మ్ాటలతో దురోాధనుడు ల ింగడన్న రెచేగోడితన
ే ే మ్ించదన్న న్నశేయించుక న్న

అరుజనున్న బ్ల ప్రాకిమ్ాలు తలియవ్ా అన్న దురోాధనుడు ప్రశిన్నస్ాాడు. అరుజనుడు కిరాతరూప్ింలో వఛ్చేన శివున్న

ఓడిించ పాశుప్తాస్ాారన్ని ప ిందాడు. దేవ్ేిందురన్న ఎదిరిించన న్నవ్ాతకవచులనే రాక్షసులను సింహరిించాడు.

విరాటరాజాింలో భీష్మ దరర ణాదులను ఒకకడే ఓడిించాడు. అన్న తలియజేస్ా ాడు. నా మ్ాటప్రకారిం వ్ారికి రాజాభాగాన్ని

ఇవవకపో తే భూమినింతటిన్న వ్ారు స్ావధీనిం చేసుకుింటారన్న వివరిస్ా ాడు.

దురోాధనుడు కూడా భీమ్ున్న రూప్ింలో వ్ాయువు, అరుజనున్న రూప్మ్ులో ఇిందురడు వఛ్చేనప్పటికీ రాజాిం

నుిండి గడిి ప్రకను కూడా ఇవవనన్న ప్లుకుతాడు . శీి కృష్ు

ణ డున్న అవమ్ాన్నస్ాాడు . కోప్ింతో శీి కృష్ు
ణ నుడు కురు

వింశనాశనాన్నకీ కారనమ్వుతునాివన్న దురోాధనున్న న్నిందిించ అకకడ నుిండి వ్ళళడాన్నకి సిదాప్డతాడు .

దురోాధనుడు తనను ధికకరించ వ్ళిో పో తుని శీికృష్ు

ణ న్న బ్ింధిించమ్న్న దుశాాసనున్న స్ో దరులను ఆదేశిస్ాాడు.

వ్ారెవరూ సమ్రుాలు కారన్న న్నశేయచుక న్న తానే బ్ింధిించడాన్నకి దురోాధనుడు సిదాప్డుతాడు . అప్ుపడు శీి

కృష్ు
ణ డు ప్రదరిసించన విశవరూపాన్ని చూసి కౌరవులింతా ఆశేరా పో తారు. ఎకకడ చూసిన వ్ారికి శీి కృష్ు
ణ డే

కన్నప్ిసా ూఉింటాడు. పాిండవులు చేయవలసిన ప్న్నన్న తానే చేస్ా ానన్న ప్లికి సుదరాన చకాిన్నిప్ిలుస్ాాడు. ఎవరిన్న

నాశనిం చేయాలన్న సుదరాన చకిిం ప్రశిన్నసుాింది. అప్ుపడు శీి కృష్ు

ణ డు ఈ సుదరాన చకిమే నీ పాలిట

కాలచకిమ్వుతుింది. అన్న దురోాధనున్న తో ప్లుకుతాడు. తరువ్ాత శీికృష్ు

ణ డు సుదరాన చకిింతో నీవు కోప్ిసతా

భూమ్ింతా నాశనమైపో తుింది. కాబ్టిట శాింతిించమ్న్న నీవు వ్ళిో ప మ్మన్న ప్లుకుతాడు . తరువ్ాత శీికృష్ు
ణ డు

విశవరూపాన్ని ఉప్సింహరిించుక న్న గొప్ప మ్నసుతో వ్ళిో పో వడాన్నకి సిదామ్వుతాడు . ఆ సమ్యింలో ధృతరాష్ు
ట ర డు

శీికృష్ు
ణ న్న పాదాలప్ై ప్డి నా కుమ్ారులు చేసన
ి అప్రాధమ్ున్న క్షమిించమ్న్న వ్ళిళపో తాడు .

ఈ భూమ్ింతా ఒకే రాజుచే ప్రిపాలిించబ్డాలన్న కవి ఈ నాటకింతో ప్రిసమ్ాప్ా మ్ౌతుింది .

3.महाकिेः भासस्य नातकरचनाकोउशलं ननरूपयत?

మహాక్వి భాసుని నాటక్ రచనాకౌశలానిి వివరంపుము?

సందరభ వాకాయలు

1. नक्षत्रमद्य इि पिबगः शशाङ्क

క్విపరచయం: ఈ వ్ాకాిం భాసమ్హాకవిచే రచింప్బ్డిన ధుతవ్ాకాిం అను పాఠమ్ు నుిండి తీసుక నబ్డినది. దీన్నన్న

మ్హాభారతిం నుిండి తీసుక నబ్డినది . ఇతను 1.వ శతాబ్ాాన్నకి చిందినవ్ాడు.

సందరభం: కాించుకీయుడు మ్ింతారశలలోకి ప్రవ్ేశిసుాని దురోాధనున్న వరిణయించు సిందరుింలోన్నది.

DEPARTMENT OF SANSKRIT
 Emerald’s
Degree College
భావం: నక్షతాాిల మ్ధాలోనుని ప్ునిమినాటి చిందురన్నవల .

వివరణ: దురోాధనుడు యుధ్ా వూాహాలను గురిించ చరిేించడాన్నకి రాజులిందరిన్న మ్ాింతరశాలలో

సమ్ావ్ేశప్రచమ్న్న కాించుకియున్నకి తలియజేయస్ాాడు. తరువ్ాత మ్ింతరశాలలోకి వసుాని దురోాధనున్న చూసి

కాించుకీయూడు నలో న్న శరవరింతో, యవవనింతో, తలో న్న ఉతా రవయాని ధరిించ, ఛతరచామ్రమ్ులతో అలింకరిింప్బ్డి ,

సుగింధదరవామ్ులను ధరించ, ఆభరణమ్ుల యొకక మ్ణులకాింతులతో ప్రకాశిసుాని శరవరింతో ,నక్షతా మ్

ి ుల

మ్ధానుని ప్ూరిణమ్ా చిందురన్న వలే దురోాధన మ్హారాజు ప్రకాశిసుానాిడు అన్న ప్లుకుతాడు.

2. मनस्
ु यानामस्
ृ त्येि समरमः

క్విపరచయం : ఈ వ్ాకాిం భాసమ్హాకవి రచింప్బ్డిన ధుతవ్ాకాిం అను పాఠిం నుిండి తీసుక నబ్డినది దీన్నన్న

మ్హాభారతిం నుిండి తీసుక నబ్డినది . ఇతను 1.వ శతాబ్ాాన్నకి చిందినవ్ారు

సందరభం : కాచుకీయుడు శీి కృష్ుణడు గౌవరవిసూ

ా మ్ాటాోడగా దురోాధనుడు ఈ వ్ాకామ్ులను ప్లికెను.

భావం : మ్ానవునకు త ిందరపాటు సహజమే కదా!

వివరణ : కాించుకేయుడు ప్ురుష్టో తా మ్ుడైన నారాయణుడు పాిండవుల ధుతగా వచాేడన్న తలియజేయస్ాాడు.

ఆ మ్ాటలు వినగానే దురోాధనుడు కోప్ింతో గోవులను కాచుక నేవ్ాడు. జరాసింధున్నచే ఓడిప్బ్డినవ్ాడు. ఏ

విధమ్ుగా ప్ురుష్టో తా మ్ుడు కాగలడన్న ప్రశిిస్ాాడు. రాజుల దయతో జీవిించు సతవకులు ప్రవరిాించే విధానిం

తలుసుకోవ్ాలింటాడు. కాించుకేయుడు త ిందర పాటులో ఆ విధమ్ుగా ప్రవరిాించానన్న మ్న్నిించమ్న్న పారరిాస్ా ాడు.

దురోాధనుడు కూడా ప రపాటు మ్ానవులిందరికి సహజమేనన్న ఇింకెప్ుపడు అలా ప్రవరిాించవదా న్న ఆదేశిస్ాాడు.

3.क्षक्षनतरककलापी भिेन्ममासपन्ना
క్విపరచయం: ఈ వ్ాకాిం భాసమ్ాహ కవిచే రచింప్బ్డిన ధుతవ్ాకాిం అను పాఠిం నుిండి తీసుక నబ్డినది. దీన్నన్న

మ్హాభారతమ్ు నుిండి తీసుక నబ్డినది. ఇతను 1.వ శతాబ్ా మ్ు నుిండి తీసుక నబ్డినది.

సందరభం : దురోాధనుడు శీి కృష్ుణన్న బ్ింధిించవల నన్న రాజులతో ప్లుకు సిందరుిం లోన్నది

భావం : ఈ భూమియింతయు నా ఒకకడినే స్ావధీనమ్ుకాగలదు

DEPARTMENT OF SANSKRIT
 Emerald’s
Degree College
వివరణ : శీి కృష్ు
ణ నకు ధుతగా వసూ
ా నాిడన్న తలియగానే దురోాధనుడు రాజులతో శీి కృష్ు
ణ నకు స్ావగతిం

ప్లుకవదా న్న అింటాడు. అింతేకాకుిండా కేశవున్న బ్ింధిసతా పాిండవులకు కనుిలు పో యునటు

ో వుతామ్ింటాడు.

దాన్నతో పాిండవులకు ఆలోచనలు , ధైరామ్ు నశిించపో తాయ ఆ భూమి అింతయు నాకు న్నష్కింటకింగా

స్ావధీనమ్ు కాగలదన్న రాజులకు తలియజేయస్ాాడు.

4.राहुिाक्त्रान्हरगता चन्रनेखेि शोभते |

క్విపరచయం: ఈ వ్ాకాిం భాసమ్ాహ కవిచే రచింప్బ్డిన ధుతవ్ాకాిం అను పాఠిం నుిండి తీసుక నబ్డినది.

దీన్నన్న మ్హాభారతిం నుిండి తీసుక నబ్డినది. ఇతను 1.శతాబ్ాాన్నకి చిందినవ్ాడు.

సందరభం : చతరప్
ర టింలో నుని దౌరప్దిన్న వరిణసా ూ దురోాధనుడు ఈ వ్ాకామ్ును ప్లికెను.

భావం : రాహువు నోటల

ి ోన్నకి ప్రవ్ేశిసూ
ా చిందరలేక వలే దౌరప్ది ప్రకాశిసుానిది.

వివరణ: పాిండవులు ధుతగా వఛ్చేన శీి కృష్ు

ణ నకు స్ావగతిం పాలుకకుిండా ఉిండడాన్నకి దురోాధనుడు దౌరప్ది

వస్ాారప్హరణ చతారన్ని చూసుాింటాడు . ఆ చతరప్టింలో దుశాాసనున్నచే ప్టుటక నబ్డిన దౌరప్ది రాహువుచే

ప్టుటక నబ్డిన చిందరలేఖలా ఉనిదన్న దురోాధనుడు వరిణస్ా ాడు.

5.को नाम लोके स्यमात्मदोशमद्

ु घातयेत ् |
క్విపరచయం: ఈ వ్ాకాిం భాసమ్ాహ కవిచే రచింప్బ్డిన ధుతవ్ాకాిం అను పాఠిం నుిండి తీసుక నబ్డినది.

దీన్నన్న మ్హాభారతిం నుిండి తీసుక నబ్డినది. ఇతను 1.శతాబ్ాాన్నకి చిందినవ్ాడు.

సందరభం : దౌరప్ది వస్ాారభహారణ చతారన్ని చూసుాని దురోాధనునీతో శీి కృష్ుణడు ఈ వ్ాకామ్ులను ప్లికెను.

భావం : ఈ లోకింలో ఎవరు తానూ చేసిన దర ష్టాలను సవయింగా ప్రకటిింప్గలరు?

వివరణ : శీి కృష్ుణడు పాిండవుల ధుతగా దురోాధనుడు మ్ింతరశాలలో ప్రవ్ేశిస్ాాడు. శీి కృష్ుణనకు స్ావగతిం

ప్లుకకుిండా ఉిండడాన్నకి దురోాధనుడు దౌరప్ది వస్ాారప్హరణ చతారన్ని చూసుాింటాడు. ఆ చతరప్టాన్ని చూసుాని

దురోాధనునీతో వ్ాసుదేవుడు తన బ్ింధువులకు చేసన

ి అవమ్ానాన్ని ప్రాకిమ్ింగా భావిించడిం నీచమన
ై

ప్న్నయన్న ఈ లోకింలో ఎవరు తాను చేసన

ి దర ష్టాలను సవయింగా ప్రకటిస్ా ారు అన్న ప్లుకుతాడు.

DEPARTMENT OF SANSKRIT
 Emerald’s
Degree College
6.संर्न्धो र्न्धुमभः स्रेयात लोकयोरुभयोरावप |

క్విపరచయం : ఈ వ్ాకాిం భాసమ్హా కవి చే రచింప్బ్డిన ధుతవ్ాకాిం అను పాఠిం నుిండి తీసుక నబ్డను. దీన్నన్న

మ్హాభారతిం నుిండి తీసుకోనప్డిింది. ఇతను 1.వ శతాబ్ా మ్ు నుిండి చిందినవ్ాడు.

సందరబం : పాిండవుల భాగాన్ని పాిండవులకు ఇమ్మన్న ప్లుకుతూ శీి కృష్ుణడు దురోాధనున్నతో ఈ వ్ాకామ్ులు

ప్లికెను.

భావం : బ్ింధువులతో సింబ్ింధాలు ఈ లోకింలో ప్రలోకింలోను కుడా శరియసుసలను కలిగిింప్గలవు.

వివరణ : శీి కృష్ు

ణ డు పాిండవుల ధుతగా దురోాధనున్న మ్ింతరశాలలోకి ప్రవ్శి
ే స్ాాడు. దాయాదుల ైన పాిండవుల

భాగాన్ని పాిండవులకు ఇమ్మన్న తలియజేస్ా ాడు. అింతేకాక దర ష్టాలను వదలిప్టిట స్ో దరులతో

సతిహమ్చేయాలన్నఉప్దేశిస్ాాడు . ఈ లోకమ్ులోను ప్రలోకమ్ులోను కూడా బ్ాింధవులతో శరయ

ి సకరమ్న్న కూడా

తలియజేస్ా ారు.

7. ददष्ट्या भिान ् कमबकाले प्राप्तः|

క్విపరచయం: ఈ వ్ాకాిం భాసమ్హాకవి చే రచింప్బ్డిన ధుతవ్ాకాిం అను పాఠిం నుిండి తీసుక నబ్డను.దీన్నన్న

మ్హాభారిం నుిండి తీసుక నబ్డను.ఇతను 1. వ శతాభాున్నకి చిందినవ్ాడు .

సందరభం : శీి కృష్ుణడు ఈ మ్ాటలను తన సుదరాన చకిింతో ప్లుకుతాడు .

భావం : అదృష్ట వశాతుా న్నవు అవసరసమ్యింలో ఇకకడకు వచాేవు .

వివరణ : దురోాధనుడు వ్ళిో పో తునాి శీి కృష్ుణన్న బ్ింధిించమ్న్న దుశాశాసనాది స్ో దరులను ఆదేశిస్ాాడు. వ్ారెవరూ

సమ్రుాలు కాలేకపో తారు . అప్ుపడు శీి కృష్ు

ణ డు ప్రదరిాించన విశవరూపాన్ని చూసి కౌరవులింతా న్నశరేష్ు
ట లిపో తారు

.పాిండవులు చేయవలసిన ప్న్నన్న తానే చేస్ా ానన్న ప్లికి సుదరా చకాిన్ని ప్ిలుస్ాాడు. ఆ వఛ్చేన సుదరాన చకిింతో న్నవు

సరియన సమ్యింలో వచాేవన్న ప్లుకుతాడు .

DEPARTMENT OF SANSKRIT
 Emerald’s
Degree College
లఘుపరశిలు

1.काव्येषु रमयं ककंम?

काव्येषु नाटकं रम्यं |

2.सरस्ित्द्याः दरहासः कः ?

सरस्वतयााः दरहसाः भासाः|

3. दत
ू िाक्यकथा कस्मात ् इनतहासात ् गह
ृ ीता ?

दत
ू वाक्यकथा महाभारतात ् स्वीकुता |

4. राज्यं नाम ककं?

राज्यं नाम ररपन

ू ् जितवा भज्
ु यते | तत ् लोके न याच्यते न वा दीनाय दीयते |

5. पान्दिधत
ू त्िेन कुरुसभां कः आगतः ?

पान्दवधूततवेन कुरुसभां श्रीकृष्णद

ु ु आगताः |

6. श्री कृष्टणस्य चक्रायुधस्य नाम ककं?

श्री कृष्णस्य चक्रायध

ु स्य नाम सद
ु र्शनाः |

DEPARTMENT OF SANSKRIT
 Emerald’s
Degree College
UNIT - II
आधनु नकरूपक विभातः

1.अशनन ननरासं

క్విపరచయం : కిి . శ 1895.వ సిం లో ఆింధర ప్రదేశ్ లోన్న కృష్టాణ జలాో యిందుని నిందమ్ూరు గాిమ్ింలో

ప్రవతమ్మ శలభనాదిర దింప్తులకు జన్నమించారు . ఇతను మ్చలీప్టిింలోన్న వ్ింకటేశవరకవుల దగగ ర శిష్ారికిం

చేసి అనేకా విధాలలో పారవినాిం సింపాదిించారు. ఆింధురలలో ఆింధరభాష్లలో ఙ్ఞానప్ీఠఅవ్ారుిను ప ిందిన

మొటట మొదటి వ్ారు శీి విశవనాధసతానారాయణ గారు. వీరు రచించన శీిమ్దారమ్ాయణ కలపవృక్షమ్ు అనే మ్హా

ప్రబ్ింధాన్నకి జాానప్ీఠ ప్ురస్ాకరాిం లభించింది. స్ాటిలేన్న ప్రతిభ గల ఈ మ్హాకవి విందకు ప్ైగా గిింధాలను

రచించారు. వ్ేయప్డగలనే ప్తరు గల మ్హాగదాప్రబ్ింధాన్ని కేవలిం 28. రోజులలోనే రచించారు. అస్ాధారణ

ప్రజా ాశాలియన శీి సతానారాయణగారు. కవి స్ామ్ాాట్ , కళ్ళళప్రప్ూరణ , ప్దమభూష్ణ మదల న

ై అనేక బిరుదులతో

సతకరిింప్బ్డాిరు .సింసకృత స్ాహితాింలో మ్హాకవుల ైన కాళిదాసు శీిహరుుడు భవిభూతి మ్ూడు నాటకమ్ులను

రచించనటేో వీరు కూడా గుప్ా పాశుప్తిం , అమ్ృతశరిమష్ి మ్ , అశన్నన్నరాశిం అనే మ్ూడు నాటకాలను రచించారు.

ఇతను కిి. శ 1976. వ సిం లో మ్రణణించారు.

1. द्िाविंशनतिायुविभेदज्ञानाित एि शक्यम ् ककममनत विशदयत ?

1.22.వాయుపరభేదముల గురంచి తెలిసినవారని మాతరమే సాధయము అను దానిని నిరుపింపుము ?

2. अर्न
ुब विदहतम ् अशननननरासम ् उप्िनबयत ?

2.అరుునినిచే నిగీసింపబడిన అశనిని వరు ంపుము ?

3. अशननननरासरूपकरचनािैमश ननरूपयत ?

3.అశని నిరాశ రూపక్ రచనా వైశిష్టాయాన్ని వరు ంపుము ?

క్విపరచయం : అశన్న న్నరాశిం అను పాఠిం విశవనాధసతానారాయణ గారు రచించారు. తత

ై ా రవయారణాకిం లోన్న

విదుాదవధకథ, మ్హాభారతింలోన్న అరుజనున్న కథను ఆధారింగా చేసుక న్న ఈ పాఠిం రచించబ్డినది.

DEPARTMENT OF SANSKRIT
 Emerald’s
Degree College
పూరవక్థ : ఏకచకి ప్ురమ్నే ప్తరుగల అగిహారింలో భక్ాటన చేసా ూ పాిండవ మ్ధామ్ుడన
ై అరుజనుడు

సించరిసా ునిప్ుపడు , ఒకనాడు వరు ిం తో తడసిన అతన్న భక్ాపాతరలో ప్ిడుగు ప్డగా , దాన్నన్న ప్టుటక న్న భయప్టిట

అరుజన ,ఫాలు
గ ణ ,పారా , కిరట
వ ి , శరవతవ్ాహనుః , భీభతస , విజయ , కృష్ణ , సవాస్ాఛీ , ధనింజయ అనే తన ప్తరోను

విన్నప్ిించన ప్రదశ
ే ిం నుిండి దూరింగా వ్ళిో పో వ్ాలన్న ఒక న్నయమ్ిం చేస్ా ాడు . మేఘాన్నకి చిందిన ప్ిడుగు అరుజనున్న

దేవ్ేిందరతనయున్నగా అతన్నన్న గౌరవిించ వ్ళిళపో యింది .

అశని[పిడుగు పాటు ] గురంచి అరుునుని భయము : నాటక పారరింభింలో అరుజనుడు ప్ిడుగుపాటును గురిించ

చనితనిం నుిండీ తనకుని భయాన్ని వివరిస్ా ాడు. తన ఫై ప్ిడుగు ప్డితే ఏమ్వుతుింది ? దాన్న వలన శరవరింలోన్న

అవయవ్ాలనీి దహిించుకుపో తాయ.

శివున్న మ్ూడవ నేతింర నుిండి వఛ్చేన అగిితో మ్నమధుడు దహిింప్బ్డినటు

ో , శరవరమ్ింతా ప్ూరిాగ
ి ా బ్ూడిద

అయపో తుింది . ఈ ప్ిడుగు మరుప్ు నుిండి ప్ుడుతుింది . దురజనున్న శిక్ిించనటు

ో గానే , తన భయాన్నకి కారణమన
ై

ఈ అశన్నన్న కూడా శిక్ిించాలనుకునాిడు. కానీ ఈ అశన్న తన తిండియ

ర నా ఇిందురన్న ఆయుధమ్ు. కాబ్టిట ఇది అశన్న

వలన భయింకాదు. అశన్నతో సపరా న్న తలుసుకుింటాడు. ఈ అశన్నన్న న్నగిహిించాలనుకుింటాడు . కానీ దాన్నన్న

బ్ాణాలతో న్నగిహిించడిం స్ాధాిం కాదు . అదే విధమ్ుగా అది ఎప్ుపడు ప్డుతుిందర ,ఎకకడ ప్డుతుిందర కూడా ఎవరికీ

తలియదు . ఒకవ్ేళ దాన్నన్న లక్షాిం చేసతా దాన్నన్నఎకకడకు ప్ింపాలి? ఇలా ఆలోచసూ

ా నే అరుజనుడు వ్ాాసున్న ఆశిమ్ాన్నకి

చేరుకుింటాడు.

వాయసుని ఆశీమము : వ్ాాసున్న ఆశిమ్ింలో ఒక శిష్ుాడు అనువ్ాకిం[శలోకాలు ] ప్ఠవసా ూ ఉిండే అరుజనుడు విింటాడు.

దాన్నకి మ్ుగుాడై మ్రల దాన్నన్న ప్తిా ించామ్నాిడు. తరువ్ాత వ్ాాసుడు వుని సా లిం గురిించ తలుసుక న్న ,

అతడుని ప్రకృతి ప్రిశీలనా కేిందారన్నకి వ్ేడుతాడు . అకకడ ఒకవ్ప్

ై ు అగిి , అగిిప్ై ఉడుకుతుని ప్దారాాలు గల

పాతరలు , దాన్నలో నుిండి వసుాని ప గలు , ఆవిరి బిిందువులు , ప్కకన మ్ూతప్టట బ్డిన గాజుగోళ్ళలను

చూసుానాిడు.

అశని ఏరపడే విధానం : తరువ్ాత అరుజన్నతో వ్ాాసుడు ప్ిడుగుతో కలిగే మ్రణానేి మ్రణింగా తలుస్ాాను అన్న

అింటాడు . మిగిలిన మ్రణాలనీి దహిించుకుపో తాయ. అది తీవరమన

ై వ్ేదనను కలిగిసా ుింది . స్ామ్ానుాలు

ఊహిించనటు
ో దాన్నన్న స్ామ్ానామైన విష్యిం కాదింటాడు . అప్ుపడు అరుజనుడు మేఘాలలో ప్ిడుగులనేవి ఎలా

ఏరపడతాయన్న ప్రశిిస్ాాడు . అప్ుపడు వ్ాాసుడు అకకడుని 22.గాజుగోళ్ళలను చూప్ిస్ా ాడు . అిందులో

11.ప్ురుష్వ్ాయువులు ,11. సీా ి వ్ాయువులు వ్ాటికలయకలో గొప్పడన

ై ఉష్ణ శకిా ప్ుడుతుిందింటాడు . అరుజనుడు

DEPARTMENT OF SANSKRIT
 Emerald’s
Degree College
ఆశేరాింతో వ్ాయువులను సీా ,ి ప్ురుష్ భేదాలేమిటన్న ప్రశిిస్ాాడు . దాన్నన్న వివరిసా ూ సృషిట పారరింభిం కాగానే ,

విశవమ్ులోన్న ప్దారాాలనీి సీా ి ప్ురుష్ భేదాలుగా విడిపో తాయ . అవి క తా సృషిటకి కారకాలౌతాయన్న తలియజేస్ా ాడు.

కేవలిం ఒక సీా ి ప్ురుష్ కలయకవలన ఒక క తా డైన పారణిం జీవింతో వ్లువడినప్ుపడు ఈ 22. వ్ాయువులు

కలయకతో ఎింతటి శకిా ప్ుడుతుిందర ఊహిించుకోమ్ింటాడు . అింతేకాకుిండా మేఘాలలో ప్ుటిటన అశన్నన్న తానొకస్ారి

చూడాలన్న తలియజేస్ా ాడు . అరుజనుడు తానూ కూడా ఈ నేతారలతో చూడాలన్న కోరుకుింతునాినన్న వ్ాాసున్నకి

తలియజేస్ా ాడు . అప్ుపడు వ్ాాసుడు 22.వ్ాయువుల భేదాలను తలిసినవ్ాడు దాన్నన్న చూడగలదన్న వివరిస్ా ాడు .

వ్ింటనే వ్ాాసుడు అరుజన్నకి ప్ిడుగు ప్ుటుటకను వివరిించడిం పారరింభస్ాాడు . వ్ాాసుడు గాజుగోళ్ళలను తఛ్చే ,

వ్ాటిలోన్న వ్ాయువులను ఒక పాతరలోకి వదలిప్టట మ్ింటాడు . దాన్నలో భయింకరమన

ై వ్ాయువులు ప్ుటిట ఆ

మ్ధాలో తిరుగుతునిఒక ఇనుప్మ్ుకక అశన్నగా మ్ారడిం అరుజనుడు చూస్ాాడు . అరుజనుడు వ్ాయుబ్ింధనమ్ు

సడలిించగానే గాజుపాతర బ్ధ్ా ల ైపో తుింది. దాన్నలోన్న అశన్న భూమిప్ై ప్డిపో తుింది.

అరుునుడు పిడుగును నియంత్రంచుట : అరుజనుడు వ్ాాసున్న అనుమ్తిన్న తీసుకోన్న బ్యటకు వస్ాాడు .

తరువ్ాత అశన్నన్న తన ఫై ప్డమ్న్న ప్తర

ర ేప్ిించ , ఆ ప్డుతుని అశన్నన్న తన ఉతా రవయింలో బ్ింధిస్ా ాడు . ప్ిడుగు తనను

వదిలిప్టట మ్న్న పారధేయప్డుతుింది . అప్ుపడు అరుజనుడు ఒక న్నయమ్ిం చేస్ా ాడు . ఆ న్నయమ్ానుస్ారిం అరుజనున్న

ప్ది ప్తరోను తలచన వ్ారికి అశన్న బ్ాధిించకూడదు . అశన్న ఆ న్నయమ్ాన్నకి అింగవకరిించడింతో అరుజనుడు అశన్న

వదిలిప్డతాడు .

సందరభ వాకాయలు

1. नेयं भीनतः ; स्पधेयम ् |

క్విపరచయం : ఈ వ్ాకామ్ు కవి సమ్ాాట్ విశవనాధసతానారాయణగారిచే రచించబ్డిన అశన్నన్నరాశిం అనే

ఏకాింకిక నుిండి సీవకరిింప్బ్డినది.

సందరభం : అరుజనుడు ప్ిడుగుపాటు గురిించ తనకు కలిగే భయాన్ని వివరిించే సిందరుిం లోన్నది .

భావం : ఇది భయిం కాదు , కేవలిం సఫరా మ్ాతరమే

వివరణ : చనితనిం నుిండీ అరుజనున్న మ్నసుసలో అశన్నపాతభయిం ఉనిది . నాప్ుటుటకకు కారణమ్ు

దేవ్ేిందురడు . అతన్న ఆయుధమ్ు ప్ిడుగు . అిందుకు నేనిందుకు భయప్డాలి . ఇది భయమ్ు కాదు

న్నవ్ారిించాలి అన్న తలుసుకునాిడు .

DEPARTMENT OF SANSKRIT
 Emerald’s
Degree College
2. मभक्षक्षर्दबशयते िेषेण | महारार्ोिगमयते अनभ
ु ािेन|

కవిప్రిచయిం : ఈ వ్ాకామ్ు కవి సమ్ాాట్ విశవనాధసతానారాయణగారిచే రచించబ్డిన అశన్నన్నరాశిం అనే

ఏకాింకిక నుిండి సీవకరిింప్బ్డినది.

సందరభం : వ్ాాసున్న శిష్ుాడు అరుజనున్న చూసి ఈ కిిింది విధింగా తలచను .

భావం : వ్ేష్ింతో భక్షువుగా కన్నప్ిసా ునాిడు . కానీ ఆకారింలో మ్హరాజులా కన్నప్ిసా ునాివు .

వివరణ : బ్ాలాిం నుిండీ అరుజనుడు ప్ిడుగు తన ఫై ప్డితే నాశనమైపో తానన్న అనుకునేవ్ాడు . కానీ నా

ప్ుటుటకకు కారణిం దేవ్ేిందురడు . అతన్న ఆయుధమ్ు ప్ిడుగు . అటువింటప్ుపడు నేనిందుకు భయప్డాలి .

తరువ్ాత ఇది భయమ్ు కాదు న్నవ్ారణ అన్న తలుసుకునాిడు . ఇలా ఆలోచసూ

ా నే వ్ాాసున్న ఆశిమ్ాన్నకి

కన్నప్ిసా ునాిడు . కానీ ఆకారింలో మ్హరాజులా ఉనిఇతడు ఎవరు అన్న అనుకింటాడు .

3. प्रकृनतपररशीलनगह
ृ ममत्यत्ु सुको भिामम |

క్విపరచయం : ఈ వ్ాకామ్ు కవి సమ్ాాట్ విశవనాధసతానారాయణగారిచే రచించబ్డిన అశన్నన్నరాశిం అనే

ఏకాింకిక నుిండి సీవకరిింప్బ్డినది.

సందరభం : వ్ాాసున్న శిష్ుాడు వ్ాాసుడు ప్రకృతి ప్రిశీలనా గృహమ్ులో ఉనాిడన్న తలియజేయగా

అరుజనుడు ఈ మ్ాటలను ప్లికెను .

భావం : ప్రకృతి ప్రిశీలనా గృహనీి చూడగానే కోరికతో ఉనాిను .

వివరణ : బ్ాలాిం నుిండి అరుజనుడు ప్ిడుగు తన ఫై ప్డితే నాశనమైపో తానన్న అనుకునాిడు . తరువ్ాత

ఇది భయమ్ు కాదు పో టియన్న తలుసుకునాిడు . ఇలా ఆలోచసూ

ా నే వ్ాాసున్న ఆశిమ్ాన్నకి చేరుకుింటాడు .

అతన్నన్న ఆశిమ్ింలో చూసి ఒక శిష్ుాడు వ్ేష్ింతో భక్షువు లా కన్నప్ిసా ూనాిడు . కానీ ఆకారమ్ులో

మ్హరాజులా ఉని ఇతడు ఎవవరు అన్న అనుకుింటాడు . ఆశిష్ుాన్న వలన వ్ాాసుడుప్రకృతి ప్రిశీలనా

గృహమ్ులో ఉనాిడన్న తలుసుక న్న , తానుకూడా ఆ గృహాన్ని చూడాలన్న కోరుకుింటునాినన్న శిష్ుాన్నకి

తలియజేస్ా ాడు .

4. पुनविबध्युद्िध एि मत्ृ युः |

క్విపరచయం : ఈ వ్ాకామ్ు కవి సమ్ాాట్ విశవనాధసతానారాయణగారిచే రచించబ్డిన అశన్నన్నరాశిం అనే

ఏకాింకిక నుిండి సీవకరిింప్బ్డినది.

సందరభం : తత
ై ా రవయారణాకిం లోన్న అనువ్ాకాన్ని అరుజనుడు ప్రస్ా ావిించగా అరుజనుడు ఈ మ్ాటలనను

ప్లికెను .

DEPARTMENT OF SANSKRIT
 Emerald’s
Degree College
భావం : ప్ిడుగు పాటు వలన కలిగే మ్రణమే న్నజమన
ై మ్రణమ్ు

వివరణ : అరుజనుడు అశన్నన్నపాతమ్ గురిించ ఆలోచసూ

ా వ్ాాసున్న ఆశిమ్ాన్నకి చేరుకునాిడు . తరువ్ాత

ప్ిడుగు పాటు వలన కలిగే మ్రణమే మ్రణమ్ని: తత

ై ా రవయారణాకిం లోన్న అనువ్ాకాన్ని గురిించ ప్రశిిస్ాాడు.

అప్ుపడు వ్ాాసుడు ప్ిడుగు పాటు వలన కలిగే మ్రణమే న్నజమైన మ్రణమ్ు అన్న వివరిస్ా ాడు .

5. त्ित्तोन्य:को िा मे वप्रयतमः |

క్విపరచయం : ఈ వ్ాకామ్ు కవి సమ్ాాట్ విశవనాధసతానారాయణగారిచే రచించబ్డిన అశన్నన్నరాశిం అనే

ఏకాింకిక నుిండి సీవకరిింప్బ్డినది.

సందరభం : వ్ాాసుడు అరుజన్న తో ఈ మ్ాటలను ప్లికెను .

భావం : నీకింటే ప్ియ

ర మన
ై వ్ాడు నాకు ఎవరునాిరు .

వివరణ : అరుజనుడు క్షణింలో మేఘాలలో నీరు ఏవిధమ్ుగా అశన్నగా మ్ారగలుగుతునిదన్న

తలుసుకుింటాడు . దాన్నకోసిం వ్ాాసున్న అనుమ్తిన్న పారరిాించగా , వ్ాాసుడు నీకింటే నాకు ఇష్ు

ట లన
ై వ్ారు

ఎవరునాిరన్న అరుజనున్న ప్రశిిస్ాాడు .

6. सश
ृ त यमभमख
ु ानन भत
ू ानन स्िैरेि परू
ु षत्िेन श्रीत्िेन विभक्तानन |
క్విపరచయం : ఈ వ్ాకామ్ు కవి సమ్ాాట్ విశవనాధసతానారాయణగారిచే రచించబ్డిన అశన్నన్నరాశిం అనే

ఏకాింకిక నుిండి సీవకరిింప్బ్డినది.

సందరభం : వ్ాయువులలో సీా ి ప్ురుష్ భేదాలేమిటి అన్న అరుజనుడు ప్రశిిించగా , వ్ాాసుడు అరుజనీతో

ఈమ్ాటలను ప్లికెను .

భావం : సృషిటకి కారకాలుగా మ్ారగానే , విశవింలోన్న ప్దారాాలనీి తమ్ింతట తామ్ుగా సీా ి ప్ురుష్ భేదాలుగా

విడిపో తాయ .

వివరణ : అరుజనుడు మేఘాలలో ప్ిడుగులనేవి ఎలా ఏరపడతాయన్న ప్రశిిస్ాాడు . అప్ుపడు వ్ాాసుడు

అకకడవుని 22.గాజుగోళ్ళలను చూప్ిస్ా ాడు . అిందులో 11.ప్ురుష్ వ్ాయువులు 11.సీా ి

వ్ాయువులువ్ాటికలయకతో గొప్పదన
ై ఉష్ణ శకిా ప్ుడుతుిందాటాడు . అరుజనుడు ఆశఛరాింతో వ్ాయువులకు

సీా ి ప్ురుష్ భేదాలేమిటన్న ప్రశిిస్ాాడు . దాన్నన్న వివరిసా ూ సృషిట పారరింభిం కాగానే విశవమ్ులోన్న ప్దారాాలనీి

తమ్ింతటతామ్ుగా సీా ి ప్ురుష్ భేదాలుగా విడిపో య , క తా సృషిటకి కారకాలవుతాయన్న తలియజేస్ా ాడు .

DEPARTMENT OF SANSKRIT
 Emerald’s
Degree College
7. ननग्रहिेनासाधिो दर्
ु नब ाः |

క్విపరచయం: ఈ వ్ాకామ్ు కవి సమ్ాాట్ విశవనాధసతానారాయణగారిచే రచించబ్డిన అశన్నన్నరాశిం అనే

ఏకాింకిక నుిండి సీవకరిింప్బ్డినది.

సందరభం : బ్ింధిింప్బ్డిన ఆశన్న తనను విమ్ుకుాన్న చేయమ్న్న పారరిాస్ా ాడు . అరుజనుడు ఏ విధమ్ుగా

అనుక నను .

భావం : బ్ింధిింప్బ్డినప్ుపడు దురజనుడు స్ాధువులవుతారు .

వివరణ : అరుజనుడు అశన్నన్న తనప్ై ప్డమ్న్న ప్తరరప్

ే ిించ ఆ , ప్డుతునాి అశన్నన్న తన ఉతా రవయమ్ులో

బ్ింధిస్ా ాడు . ఆ అశన్న తనన్న వదిలిప్టట మ్న్న పారధేయప్డుతుింది . ఆ సిందరుమ్ులో అరుజనుడు

బ్ింధిింప్బ్డినప్ుపడు దురజనుడు స్ాధువులవుతారు కాదా అనుక నను .

8. र्यनत स शक
ु तातः क्स्ितिेदाथबभत
ू ः|
క్విపరచయం: ఈ వ్ాకామ్ు కవి సమ్ాాట్ విశవనాధసతానారాయణగారిచే రచించబ్డిన అశన్నన్నరాశిం

అనే ఏకాింకిక నుిండి సీవకరిింప్బ్డినది.

సందరభం : వ్ాాసున్న వదా నుిండి ఏకచకిప్ురాన్నకి తిరిగివసూ

ా అరుజనుడు ఈ విధమ్ుగా అనుక నను .

భావం : వ్ేదసవరూప్ుడన
ై , శకున్న తిండియ
ర న
ై వ్ాాసుడు జయించునుగాక

వివరణ : యుగాలు నుిండి వసుాని విదాను సీవకరిించ , ఒక అిందమన

ై ఆకారాన్ని కలిపింప్ చేసన
ి

,లోకమ్ులన్నిింటియొకక ప్ుణాసవరూప్ుడైన , వ్ేదమ్ుల రూప్ింలో ప్రకాశిసుాని , శకున్న తిండియ

ర న
ై

వ్ాాసుడు జయించునుగాక. అన్న అరుజనుడు ఏకచకిప్ురాన్నకి మ్రలివసూ

ా అనుక నను .

DEPARTMENT OF SANSKRIT
 Emerald’s
Degree College
లఘుపరశిలు

1.श्रीमरामायनकल्पिक्ष
ृ रचनायै श्रीमता विश्िनाथसत्यनारयनमहशयेन संप्राप्तः पुस्काबरविशेशःकः ?

A. ज्ञनपीतपत
ु स्काराः |

2. िेनयपदगलु नामकः महागद्यप्रर्न्धः महाकविना श्रीमता विश्िनाथसत्यनारयनियेण

कनतददिसेषु विरचचतः ?

A. अष्टाववंर्तत ददवषेसु |

3. अर्ुन
ब स्य दशविधनामानन ननददब शत ?

A. अिन
ुश ाः , फल्गन
ु ाः पाथशाः ककरीटी , श्वेतवाहनाः , बीभतसो , ववियाः , कृष्ण , सव्यसाची , धनञ्ियाः |

4. अमरभारत्यां श्रीमता विश्िनाथसत्यनारयनमहाभागेन समामलर्खतं रूपकत्रयमं ककं ?

A. गप्ु तपार्प
ु तं , अमत
ु र्र्मशष्तं , र्तनतनरसं

5. कं िैददकाअदहत्यभागमाधारीकृत्य श्रीमता विश्िनाथसत्यनारयनमहोदयेन अशनन ननराशं ममनत

रूपकं विननममबतम ् ?

A. कृष्णयिुवेदीयतैत्तरीयअरण्यकमधारीकृतय |

DEPARTMENT OF SANSKRIT