თემა: ჰაერი საათების სავარაუდო რაოდენობა -4

თემასთან დაკავშირებული მკვიდრი წარმოდგენები: თემასთან დაკავშირებული საკვანძო შეკითხვები:

 ჰაერი არის აზოტის, ჟანგბადის, ნახშირორჟანგის, ინერტული აირების,  რა შეიძლება მოუვიდეს ორგანიზმებს/ცოცხალ სამყაროს, თუ ჰაერის
წყლის ორთქლისა და სხვა აირების ნარევი; შედგენილობა შეიცვლება?
 ჰაერის შედგენილობა ცვალებადია და სხვადასხვა ფაქტორზეა  რა იწვევს ჰაერის დაბინძურებას და როგორ შეიძლება მისი თავიდან
დამოკიდებული; აცილება?
 ჰაერის შედგენილობის ცვლილებამ შესაძლოა დიდი ზიანი მიაყენოს ცოცხალ  როგორ ვხვდებით, მოხდა თუ არა ქიმიური რეაქცია?
სამყაროს;  რატომ არის მნიშვნელოვანი ჰაერის დაბინძურების წინააღმდეგ ბრძოლა?
 ჰაერის დაბინძურების თავიდან აცილება დღევანდელობის ერთ-ერთი
მნიშვნელოვანი პრობლემაა;
 ჟანგბადის მონაწილეობით მიმდინარეობს წვისა და ჟანგვის რეაქციები;
 ქიმიური რეაქციის ნიშნებია: ფერის ცვლა, სუნის წარმოქმნა ან გაქრობა,
ნალექის წარმოქმნა, გაზის გამოყოფა, სითბოს გამოყოფა ან შთანთქმა;
 ჟანგბადის ალოტროპიული სახეცვლილებაა ოზონი;
 ქიმიურ რეაქციაში შესული ნივთიერებების მასათა ჯამი რეაქციის შედეგად
მიღებული ნივთიერებების მასათა ჯამის ტოლია.

გამჭოლი სამიზნე ცნება და მასთან დაკავშირებული მკვიდრი წარმოდგენები:

კვლევა
1. კვლევა გვეხმარება ბუნებაში არსებული კანონზომიერების ამოცნობასა და შესწავლაში. კვლევა შეიძლება განხორციელდეს ექსპერიმენტის/ცდის, საველე პრაქტიკის,
დაკვირვების, მოდელირების, გამოკითხვის, ინტერვიუს და სხვა გზით;
2. კვლევა არის მრავალეტაპიანი პროცესი და მისი ეტაპებია: საკვლევი კითხვის დასმა, ინფორმაციის მოძიება, ჰიპოთეზის ჩამოყალიბება, ექსპერიმენტის
ჩატარება(კვლევის ობიექტებისა და რესურსების შერჩევა, ცვლადების განსაზღვრა), მონაცემთა შეგროვება, ორგანიზება, ანალიზი და დასკვნა, კვლევის შედეგების
გაზიარება/წარდგენა;
3. მნიშვნელოვანია უსაფრთხოების წესების დაცვა;
4. კვლევითი უნარები უკავშირდება ყოფა-ცხოვრებას.
კომპლექსური დავალებები სამიზნე ცნებები და ქვეცნებები საკითხები საკვანძო შეკითხვები
(დასახელება)
როგორ ასახავთ თვალსაჩინოდ ჰაერის
1. ჰაერის შედგენილობა და მისი ნივთიერება-მუდმივი/ცვლადი/შემთხვევითი ჰაერის შედგენილობა, მისი
თვისებრივ/რაოდენობრივ შედგენილობასა
დაბინძურებით გამოწვეული კომპონენტები დაბინძურებით გამოწვეული
და ჰაერის დაბინძურებით გამოწვეულ
გლობალური პრობლემები ფიზიკური და ქიმიური მოვლენები-გლობალური პრობლემები და მისი თავიდან
გლობალურ შედეგებს და მათი თავიდან
დათბობა აცილების გზები
აცილების გზებს?
გრძელვადიანი მიზანი საკითხი საკვანძო შეკითხვა / შეკითხვები შუალედური სასწავლო მიზანი
 ჰაერის დაბინძურებით გამოწვეული
სამიზნე ცნება და მასთან პრობლემები და მისი თავიდან აცილების როგორ ასახავთ თვალსაჩინოდ
დაკავშირებული მკვიდრი გზები ჰაერის თვისებრივ/რაოდენობრივ
წარმოდგენები ქვესაკითხები: შედგენილობასა და ჰაერის კომპლექსური დავალების პირობა
 ჰაერის დაბინძურების ბუნებრივი და დაბინძურებით გამოწვეულ
ანთროპოგენური ფაქტორები; გლობალურ შედეგებს და მათი
  „სათბურის ეფექტი“, „ოზონის ხვრელი“. თავიდან აცილების გზებს?
ქვეცნებები:
 ჰაერის დამაბინძურებლები;
 გლობალური დათბობა.
ნივთიერება (შედეგები:1, 2, 3, 5, 8 ) კომპლექსური დავალების დამუშავების ეტაპები (რესურსები, აქტივობები):
1. ნივთიერებები (არა ყველა!)
I ეტაპი: კომპლექსური დავალების პირობა:
შედგება მოლეკულებისაგან,
როგორ უნდა წარმოვაჩინო საკუთარი ცოდნა შესასწავლ საკითხთან დაკავშირებით?
მოლეკულები - ატომებისაგან.
რესურსი/აქტივობა:
ატომი შედგება სუბატომური
როგორ დავწეროთ სტატია?
ნაწილაკებისაგან: http://www.rogor.ge/article_1103_rogor-davwerot-kargi-statia.html
პროტონებისაგან, https://www.living-democracy.com/ge/textbooks/volume-3/part-3/unit-7/student-handout-6/
ნეიტრონებისა და სამიზნე ცოდნის  რა მახასიათებლები აქვს სტატიას? 
ელექტრონებისაგან. ერთი (დეკლარატიული,  რა განასხვავებს სტატიას წარდგენის სხვა ხერხებისგან? 
სახის ატომების ერთობლიობა პირობისეული,  რა ეტაპები უნდა გაიაროთ სტატიის დასაწერად? 
არის ქიმიური ელემენტი; პროცედურული)
2. მენდელეევმა ელემენტები კონსტრუირებაზე
პერიოდულობის ცხრილში ორიენტირებული
გარკვეული შეკითხვები
კანონზომიერებით განათავსა,
მათი ატომური მასის ზრდის II ეტაპი: კომპლექსური დავალების შინაარსი
მიხედვითა და ქიმიური სამიზნე ცნებასთან/ცნებებთან დაკავშირებული მკვიდრი წარმოდგენების დამუშავება.
თვისებების ნაბიჯი 1.
გათვალისწინებით;  როგორ დაჯგუფდება ჰაერში შემავალი ნივთიერებები მათი შემცველობის
3. პერიოდულობის ცხრილში მუდმივობისა და ცვლადობის მიხედვით?
ელემენტები განლაგებულია რესურსი/აქტივობა:
ატომბირთვის მუხტის ზრდის https://www.youtube.com/watch?v=PMenuLJmV0I
მიხედვით; სახელმძღვანელო
4. ქიმიური ელემენტების
თვისებები პერიოდულ სამიზნე ცოდნის  რისგან შედგება ჰაერი?
დამოკიდებულებაშია (დეკლარატიული,  სწორია თუ არა გამოთქმა „ჰაერის მოლეკულა“ და
პირობისეული, რატომ?
ატომბირთვის მუხტის
პროცედურული)  როგორია ჰაერის შემადგენელი კომპონენტების მასური
სიდიდესთან;
კონსტრუირებაზე და მოცულობითი წილი?
5. ქიმიური ელემენტების
ორიენტირებული  რომელია ჰაერის შედგენილობაში შემავალი
თვისებები, მათი ნაერთების შეკითხვები ნივთიერებებიდან მუდმივი, ცვლადი და შემთხვევითი
ფორმები და თვისებები კომპონენტები? დაასაბუთეთ თქვენი მოსაზრება.
განპირობებულია ამ ქვეცნება - მუდმივი  როგორ გამოიყენებთ სხვადასხვა გრაფიკულ
ელემენტთა ატომების /ცვლადი/შემთხვევით მაორგანიზებელს ჰაერის შემადგენელი მუდმივი,
ელექტრონული გარსის ი კომპონენტები ცვლადი და შემთხვევითი კომპონენტების
 აღნაგობით; საჩვენებლად?
6. ყოველ ნივთიერებას აქვს
თვისებათა უნიკალური
ნაკრები და ნივთიერებები
კლასიფიცირდება სხვადასხვა
ნაბიჯი 2.
ნიშნით (მყარი,თხევადი,
 რა ფაქტორები (ბუნებრივი და ანთროპოგენური) იწვევენ ჰაერის შედგენილობის
აირადი, სუფთა
ცვლილებას და როგორია ამ ცვლილების შედეგები?
ნივთიერებები და ნარევები;
რესურსი/აქტივობა:
მარტივი და რთული
ატმოსფერული ჰაერის დაბინძურება
ნივთიერებები და ა.შ.);
7. არაორგანული და ორგანული
https://flexbooks.ck12.org/user:z2vvcmdpywnozw1pc3ryeteyqgdtywlslmnvbq../cbook/
ნაერთები იყოფა კლასებად: chemistry-9-grade/section/22.1/primary/lesson/ატმოსფეროს-დაბინძურება
ოქსიდები, მჟავები, ფუძეები, https://www.ncdc.ge/Pages/User/LetterContent.aspx?ID=cd6f5d76-2d3d-43d2-aba8-
მარილები, 7538de664dd5 კლიმატის ცვლილება
ნახშირწყალბადები, https://air.gov.ge/ -ატმოსფერული ჰაერის ხარისხის კონტროლი
სპირტები, ალდეჰიდები, https://flexbooks.ck12.org/user:z2vvcmdpywnozw1pc3ryeteyqgdtywlslmnvbq../cbook/
კეტონები, კარბონმჟავები, chemistry-9-grade/ (22 გარემოს ქიმია)
ამინები, ამინომჟავები
ნახშირწყლები, ცხიმები,
ცილები; სამიზნე ცოდნის  რა ფაქტორებმა შეიძლება გამოიწვიოს ჰაერის
8. ნივთიერებებს აქვთ (დეკლარატიული, შედგენილობის ცვლილება?
რაოდენობრივი პირობისეული,  რომელია ამ ფაქტორებს შორის ბუნებრივი?
მახასიათებლები: პროცედურული) ანთროპოგენური?
კონსტრუირებაზე  როგორია ჟანგბადის ალოტროპიული
ფარდობითი ატომური და
ორიენტირებული სახეცვლილების გავრცელებისა და გამოყენების
მოლეკულური მასა, მოლური
შეკითხვები არეალი ჩვენ გარშემო?
მოცულობა, პროცენტული
 რა ფაქტორები განაპირობებს ოზონის შრის
შედგენილობა.
ქვეცნება - მუდმივი დაზიანებას და რა ღონისძიებები ტარდება ოზონის
/ცვლადი /შემთხვევითი შრის დასაცავად?
ფიზიკური და ქიმიური კომპონენტები;  რა არის „სათბურის ეფექტი“?
მოვლენები ფიზიკური/ ქიმიური  რომელი აირები განაპირობებენ „სათბურის
(შედეგები: 3, 4, 7, 8, გარდაქმნები. ეფექტს“?
9,10,11,12,13,14)  რატომ არის ერთ-ერთი ყველაზე აქტუალური და
1. ბუნებაში მიმდინარე განხილული გარემოსდაცვითი საკითხი „სათბურის
ცვლილებები მიეკუთვნება ეფექტი“?
ფიზიკურ ან ქიმიურ
მოვლენებს;
2. ფიზიკური მოვლენის დროს
ნივთიერება არ იცვლება,
ქიმიური მოვლენის დროს
ნივთიერება იცვლება;
ქიმიურ მოვლენებს
სხვაგვარად ქიმიური
რეაქციები ეწოდება. ნაბიჯი 3.
 რა პრევენციული ღონისძიებების გატარებაა აუცილებელი ჰაერის დაბინძურების
თავიდან ასაცილებებლად გლობალური თანამშრომლობის კუთხით?
 რა უნდა გააკეთოს თითოეულმა მოქალაქემ ჰაერის დაბინძურების თავიდან
ასაცილებლად?
რესურსი/აქტივობა:
http://greenalt.org/garemos_dabinzureba_da_adamianis_janmrteloba/

სამიზნე ცოდნის  რა სახის ღონისძიებები უნდა განახორციელოს

(დეკლარატიული, სახელმწიფომ და მის დაქვემდებარებაში მყოფმა
პირობისეული, შესაბამისმა სტრუქტურებმა, რომ თავიდან იქნას
პროცედურული) აცილებული ჰაერის დაბინძურება?
კონსტრუირებაზე  რა სახის ღონისძიებები უნდა განახორციელოს
ორიენტირებული ერთმა რიგითმა მოქალაქემ, მაგალითად შენ, რომ
შეკითხვები შეამცირო ჰაერის დაბინძურება და ამ ნაბიჯით
შენს საცხოვრებელ გარემოს თავიდან ააცილო
ქვეცნება - ეკოლოგიური პრობლემები?
ჰაერის  როგორ ფიქრობთ, გლობალური ეკოლოგიური
დამაბინძურებლები; პრობლემების შესამცირებლად ჰაერის
გლობალური დაბინძურების საწინააღმდეგო ღონისძიებებიდან
დათბობა; რომელია ყველაზე პრიორიტეტული? რატომ?

მოსწავლეების მხრიდან კომპლექსური დავალების პრეზენტაციის პროცესში

მასწავლებლის მიერ დასმული შეკითხვები:
 აღწერე, როგორ წარიმართა დავალებაზე მუშაობის პროცესი;
 აღწერე რა პროდუქტი შექმენი;
 რა საკითხს შეეხება შენს მიერ მომზადებული დავალება?
 ახსენი, რატომ შექმენი სტატია? რისი თქმა გინდოდა მისი საშუალებით?
 შენი აზრით, ვინ უნდა დაინტერესდეს შენს მიერ შექმნილი კომპლექსური
დავალებით და რატომ?
 რა დაბრკოლებებს წაააწყდი დავალებაზე მუშაობის პროცესში?
 რას გააკეთებდი სხვაგვარად ახლა რომ იწყებდე დავალებაზე მუშაობას?
 მსგავსი ფორმის, ან შინაარსის დავალება სხვა დროს თუ შეგისრულებია?
 შენი აზრით, რით ჰგავს და რით განსხვავდება შენი დავალება შენი
თანაკლასელების ნაშრომებისგან?
 კომპლექსური დავალება N1
ჰაერის დაბინძურებით გამოწვეული
გლობალური პრობლემები
„ატმოსფერულ ჰაერზე მავნე
ანთროპოგენური ზემოქმედება არის
ჰაერზე ადამიანის საქმიანობით
გამოწვეული ნებისმიერი ზემოქმედება,
რომელიც ახდენს ან რომელმაც შეიძლება
მოახდინოს უარყოფითი ზეგავლენა
ადამიანის ჯანმრთელობასა და ბუნებრივ
გარემოზე“ - ეს არის ამონარიდი
საქართველოს კანონიდან ატმოსფერული
ჰაერის დაცვის შესახებ. ჰაერის
დაბინძურება გლობალურ ეკოლოგიურ
პრობლემებს ქმნის (ოზონის შრის
დაზიანება, გლობალური დათბობა), ეს
პრობლემები ვერ გადაიჭრება ერთი
ქვეყნის მიერ, ამიტომ გარემოს
დასაცავად დღის წესრიგში დგება
გლობალური თანამშრომლობა.
იმსჯელეთ ჰაერის შედგენილობაზე,
ჰაერის დამაბინძურებელი
ნივთიერებების წარმომქმნელ მიზეზებსა
და შედეგებზე და დაწერეთ სტატია,
რომელსაც თქვენვე დაასათაურებთ.

ნაშრომში/ნაშრომის პრეზენტაციისას
ხაზგასმით წარმოაჩინეთ:
 როგორ დაჯგუფდება ჰაერში
შემავალი ნივთიერებები მათი
შემცველობის მუდმივობისა და
ცვლადობის მიხედვით? (ნივთ.
1, 6)
 რა ფაქტორები (ბუნებრივი და
ანთროპოგენური) იწვევენ ჰაერის
შედგენილობის ცვლილებას და
როგორია ამ ცვლილების
შედეგები?ნივთ. 1, 6,7,8, ფიზ. ქიმ.
მოვლ. 1, 2)
 რა პრევენციული ღონისძიებების