MODÜL 4 1 -A Konu Anlatım
-----------------------------------------------------------------------------------------------------
MODÜL 4
EĞİTİMDE ARAŞTIRMA VE AR-GE ÇALIŞMALARI
ARAŞTIRMA VE ARAŞTIRMA SÜRECİ
Bilimin temelinde
- Evrendeki olayları, olguları anlamaya çalışmak, gerçeği aramak vardır.
İNSANLAR BİLGİYİ NASIL ELDE EDER?
1) Merak ettiğimiz bir olguyu ilk olarak duyularla algılarız.
- Ama duyularımız bizi yanıltabilir.
- Duyularımızla kesin ve doğru bilgiye ulaşamayız!
2) Bilgiyi, kendisi dışında diğer kişilerle görüş birliği yaparak da edinebilir.
- Bir öğrenci ile ilgili başka bir meslektaşın görüşü alınabilir. (Doğrulama)
* Ama öğrencinin o gün yaşadığı münferit bir durum olabilir.
-Hasta olabilir, arkadaşları ile bir sorun yaşamış olabilir.
3) Bu nedenle, güvenilir bilgiye sahip olmak için uzman görüşüne başvurulabilir.
- Çok fazla bilgisi olan insanlar vardır.
→ Sınıfın sınıf öğretmeni veya rehber öğretmen
4) Bilgi edinmenin bir diğer yolu da mantıktır.
Mantık:
- Kavramları, önermeleri ve içeriğinden bağımsız akıl yürütmeleri ele alır.
“Tüm canlılar ölümlüdür. Ebru bir canlıdır. O halde, Ebru ölümlüdür".”
- İlk iki ifade doğru olduğu sürece, üçüncüsü de doğru olmak zorundadır.
→ Mantık da her zaman bizi güvenilir bilgiye ulaştırmayabilir!
5) Doğru ve güvenilir bilgiye ulaşmanın en temel yolu araştırmadır, bilimdir.
- Bu süreçte bilimsel yöntem kullanılır.
Bilimsel yöntem → Bir süreçtir.
-Bir problemin veya sorunun belirlenmesi ile başlayan verinin
→Toplanması, analiz edilmesi ve sonuçların yorumlanması ile tamamlanır.
Derse katılmayan - başarısında düşüş gözlemlenen öğrencisi hakkında
- Yargıda bulunabilmesi için → Sistematik olarak veri toplanmalıdır.
Bilimsel yöntem → Hem eylemsel hem de düşünsel bir süreçtir.
- Bilimlerin ortaklaşa kullandıkları betimleme ve açıklama yollarını kapsar.
BİLİMSEL YÖNTEMİN AŞAMALARI
1) Problemin fark edilmesi 5) Araştırma yönteminin geliştirilmesi
2) Problemin tanımlanması 6) Verilerin toplanması ve analizi
3) Çözüm önerilerinin tahmini 7) Karar verme ve yorumlama
Şekil 1. Bilimsel araştırma sürecinin aşamaları
Araştırma Fikri, Araştırma Konusu, Araştırma Problemi
- Bilimsel araştırma bir problem ile başlar.
- Problem, araştırma ile çözüm bulmayı planlandığınız sorundur.
→ Bunun için öncelikle bir araştırma fikri bulunmalıdır.
Araştırılabilir nitelikte iyi bir problemin ve soruların özellikleri:
1) Akla yatkın olmalı
- Çok fazla zaman, para veya enerji gerektirmeden araştırılabilmeli
2) Anlamlı olmalı
- Araştırılmaya değer olmalı ve araştırıldığında katkı sağlamalı
MODÜL 4 1 -B Konu Anlatım
-----------------------------------------------------------------------------------------------------
3) Açık ve anlaşılır olmalı
- Okunduğunda herkes tarafından anlaşılabilmeli
- Problemde yer alan kavramlar veya değişkenler açık ve net olmalı
4) Sınanabilir, test edilebilir, ölçülebilir olmalı
- Diğer bir deyişle tartışmalı sorular olmamalı
5) Çok geniş veya çok dar kapsamlı olmamalı
6) Orijinal ve özgün olmalıdır.
- Daha önce cevaplanmış olmamalıdır.
7) Etik olmalıdır.
- Doğa, kişi ve sosyal çevreye fiziksel veya psikolojik zararlar verilmemeli
Araştırma Problemini Tanımlarken Kullanılan Başlıklar:
1) Giriş bilgisi:
- Araştırmanın temel değişkeni hakkında genel bilgiler verilir.
- Problemin bağlamı ve neden önemli olduğu açıklanır.
2) Gelişme (Detaylandırma):
- Çalışmanın kurumsal çerçevesi ve ilgili araştırmalar özetlenir.
3) Bilgileri özetleme:
- Sınırlandırılan konuya ilişkin çalışmaların sonuçları özlüce sunulur.
4) Problem durumuna işaret etme:
- Cevap aranan problem tanımlanır.
- Neyin araştırılacağı kısaca açıklanır.
5) Araştırma fikrinin kaynakları:
- Günlük yaşam, uygulama, geçmiş araştırmalar ve kuramlardır.
Alanyazın (Literatür) Taraması
- Araştırma probleminin doğru şekilde tanımlanabilmesi için gereklidir.
Alanyazın taraması
- Araştırma problemini sınırlandırmasına
- Araştırmanın önemini belirlemesine
- Yöntemin geliştirilmesine
- Yapılacak araştırmanın sonuçlarının yorumlanmasına yardımcı olur.
Taramada temel amaç mümkün olduğunca birincil kaynaklara ulaşmaktır:
1) Birincil kaynaklar:
- Araştırma raporları, tezler, araştırma makale dergileri, özgün kitaplar
2) İkincil kaynaklar
-Ansiklopediler, çeşitli kaynaklardan üretilen kitaplar, derleme makaleleri vb.
ARAŞTIRMA PROBLEMİNİN TANIMLANMASI
DEĞİŞKEN TANIMLAMA
Değişken kavramı:
- Araştırma kapsamında bir ilişkinin cevabıyla ve
- Neden sonuç ilişkileriyle ilgilidir.
→ Bir durumdan diğerine farklılık gösteren bir özelliktir. Örneğin
“Öğrenci genel akademik başarısı sosyo-ekonomik düzeye göre değişmekte midir?”
- Bu soru için genel akademik başarı öğrenciden öğrenciye değişir.
- Öğrencilerin sosyo-ekonomik düzeyleri de öğrenciden öğrenciye değişir.
→ Araştırma sorusunda yer alan bu kavramlar birer değişkendir.
Değişkenler farklı özelliklerine göre sınıflandırılır:
1) Nicel değişken: Değişkenin özelliği sayı ve miktar olarak açıklanabilir.
- Sınav puanı, kardeş sayısı ve ağırlık ölçüleri …
2) Nitel değişken: Değişken sayısal olarak ifade edilemez! -Sınıflandırılamaz!
- Cinsiyet, uygulanan öğretim yöntemleri, medeni durum, doğum yeri…
Aldıkları değerlere göre Değikenler:
1) Süreksiz değişkenler: Ölçülen özellikle ilgili sadece sınırlı sayıda değer alır.
- Medeni durum sadece bekar ve evli değerleri alabilir.
2) sürekli değişkenler: İki ölçüm arasında sonsuz sayıda değer alabilirler.
- Bireyin yaşı sürekli değişkendir.
Değişkenler neden-sonuç ilişkisi içinde bulunuyorsa:
Bağımsız değişken (X): Araştırmacının
- Bağımlı değişken üzerinde etkisini test etmek istediği değişkendir.
- Etki eden, neden olan değişkendir.
Bağımlı değişken (Y):
- Üzerinde bağımsız değişkenin etkisi incelenen değişkendir.
- Sonuç olarak ortaya çıkan değişkendir.
Bağımsız değişkenler 4 başlıkta sınıflandırılırlar:
1) Değiştirilebilen: Araştırmacı müdahale eder. Nicel
- Öğretim yöntemi – Tedavi türü
2) Seçilmiş: Müdahale yok! Bağımsız. Nicel veya Nitek
- Cinsiyet – Yaş – Okula devam durumu
3) Düzenleyici: Bağımlı – Bağımsız değişken ilişkisini düzenler. 2. düzey Bağ.sız D
- Sınav kaygısı → Performans etkisinde Sınav deneyimi
4) Dışsal (Kontrol): Bağımlı D. ile ilişkili ama etkisi test edilmeyen değişken.
- Çevrim içi destekli eğitimin başarıya etkisinin incelendiği çalışmada SED
→ SED (Sosyal ve Ekonomik Destek Hizmeti )
MODÜL 4 2 -A Konu Anlatım
-----------------------------------------------------------------------------------------------------
“Uzaktan ve yüz yüze öğrenim gören 5. sınıf öğrencilerinin Türkçe dersi başarıları
arasında bir fark var mıdır?” araştırma sorusunda:
Değişken → Öğrencilerin Türkçe dersi başarısıdır.
Başarı →Nicel, sürekli ve bağımlı değişkendir.
Bağımsız değişken →Bağımlı değişkene etki eden, değişime neden olan değişken.
→ Ders veriliş biçimidir. Nitel ve süreksiz değişkendir.
Bağımlı ve bağımsız değişken araştırma sorularında tek olmak zorunda değildir!
- Araştırma problemine bağlı olarak değişken sayısı farklılık gösterebilir.
Araştırmanın Amacı ve Araştırma Sorusu / Hipotez Oluşturma
Araştırmanın problemini tanımladıktan sonra araştırmanın amacı şekillenir.
Araştırmanın amacı: Çalışmanın hedeflerini ortaya koyan genel bir ifadedir.
- Çalışmanın neyi araştırmayı planlandığı, açık ve net bir biçimde gösterilebilir.
Araştırmanın amacı iki düzeyde tanımlanır:
1) Genel (temel) amaç:
- Çalışmanın hedeflerini ortaya koyan genel bir ifadedir.
2) Alt amaçlar (alt problemler):
- Genel amaca ulaşmak için hangi özel amaçların gerçekleşeceğini gösterir.
- Alt amaçlar düz cümle, soru cümlesi veya hipotez olarak yazılabilir.
Araştırma soruları:
• Betimsel (...nedir?)
“Öğretmenlerin dijital okuryazarlık düzeyleri nedir?”
• Korelasyonel (... bir korelasyon / ilişki var mıdır?)
“ Bilgisayar başında geçirilen süreyle oyun bağımlılığı ilişki var mıdır?”
• Karşılaştırmalı (... bir fark var mıdır?)
“Çocukların sosyal becerileri arasında cinsiyete göre fark var mıdır?”
Araştırmanın amacına yönelik olarak alt amaçlar hipotez olarak da yazılabilir.
Hipotez: Araştırmada test edilmek üzere oluşturulan ifadelerdir.
1) Sıfır (null)(İstatistiksel) hipotez:
- Farkın veya korelasyonun olmadığına yöneliktir.
Oyun bağımlılığı yüksek ve düşük olanların akademik başarıları aras.fark yoktur!
→ Oyun bağımlılığı ile akademik başarıları arasında ilişki yoktur!
2) Araştırma (alternatif) hipotez:
- Farkın veya korelasyonun var olduğuna yöneliktir.
Oyun bağımlılığı yüksek ve düşük olanların akademik başarıları ar.fark vardır.
→ Oyun bağımlılığı düzeyi ile akademik başarıları arasında ilişki vardır.
3) Yönlü (tek yönlü) hipotez:
-İlişkinin (korelasyonun veya farkın) yönü belli ise yönlü hipotezdir.
Probleme dayalı öğrenme yöntemiyle ders işleyenlerin başarıları daha yüksektir.
4) Yönsüz (iki yönlü) hipotez:
-İlişkinin (korelasyonun veya farkın) yönü belli değil ise yönsüz hipotezdir.
Öz yeterlik ile performans arasında bir ilişki vardır.
Hipotez ifadeleri → Genellikle nicel araştırmalarda tercih edilir.
Araştırma sorusu →Sosyal bilimlerde alt amaçların yazılmasında kullanılır.
Araştırmanın Önemi, Sayıltıları(varsayım), Sınırlılıkları, Tanımlar
Araştırmanın önemi:
- Problemi tanımlarken genel olarak vurgulanır.
- Özellikle tezlerde ve raporlarda ayrı bir başlık altında verilmesi beklenir.
- Araştırmanın raporlaştırılmasında aşağıdaki soruların cevabı verilir:
“Uygulamaya ne gibi katkılar getirecektir?”
“Hangi sorunun çözümüne katkı sağlayacaktır?”
“Hangi durumun iyileştirilmesine katkı sağlayacaktır? Nasıl?”
“Var olan kuramsal bilgi ağına ne tür bir yenilik kazandıracaktır?”
Sayıltı (varsayım):
- Araştırmaya temel alınan ve
- Doğruluğunun ispatlanmasına gerek duyulmadan
- Kabul edilen önermelerdir.
Sınırlılıklar:
- Araştırmacının kontrol edemediği ancak
- Araştırma sonuçlarını negatif olarak etkileyebileceğini düşündüğü noktalardır.
Araştırmanın sınırlılığıyla araştırmacının sınırlılığı birbirine karıştırılmamalıdır
Tanımlar:
- Bu bölümünde araştırma kapsamında pek fazla bilinmeyen veya
- Yoruma açık olabilecek kavramlar tanımlanır.
Yaratıcı Problem Bulma/Çözme ve Etkili Arama Stratejileri
Bir problemin; olumlu/olumsuz anlamları- farklı düzeyleri vardır.
- Kişiden kişiye değişen bir terimdir.
Problem bulma: Belirli amaçlara göre
- Yeni bulunan problemleri üretmek ve ifade etmek için
→ Mevcut bağlamları ve deneyimleri kullanan bir düşünme etkinliğidir.
MODÜL 4 2 -B Konu Anlatım
-----------------------------------------------------------------------------------------------------
Bu tür etkinlikler sadece
-Düşünme süreçlerini değil → Aynı zamanda düşünme ürünlerini de içerir.
-Dilişsel strateji değil→Aynı zamanda üstbiliş
-Davranış değişikliği değil → Aynı zamanda tatmin edilmemiş duygusal durumdur
→ Bu süreçte problemle bağ kurulacak bir deneyime gereksinim duyarız.
GETZELS (1985) için bir problem sınıflandırma:
a) Belirli bir durumda istenen bir eylem engellendiğinde ortaya çıkar.
b) Sorgulama için sorulan bir sorudur.
Başka bir Problem Sınıflandırması:
1) İyi tanımlanmış problemler 2) İyi tanımlanmamış problemler
BRİGGS ve REİNİG
İyi tanımlanmış problemler için çözüm uzayının kıtlığı söz konusudur.
Derse geç kalan bir öğretmen → İyi tanımlanmış bir probleme örnek olabilir.
- İstenen eylem (Derse yetişmek)→ Birkaç nedenden dolayı gerçekleşememiştir.
(Trafik sıkışıklığı, arabada bir sorun, alarmın zamanında kurulmaması vb.)
- Tek çözüm → Kendi yerine derse girecek bir başka öğretmen bulmaktır.
İlkokul 4. sınıf öğrencisi abisinden görerek proje yapmak istediğinde
- Nasıl proje konusu bulacağını öğretmeni ile tartışmak istediğinde
- Proje türleri ve proje konusu bulma ile ilgili
→ İnternetten, abisinden, öğretmeninden… birçok araştırma yapması gerekir.
- Problem sorgulama için sorulmuştur ve
→ Öğrencinin gelişim düzeyine göre iyi tanımlanmamış bir problemdir.
GETZELS Problem bulmayı 10 düzeyde tanımlar:
İlk basamak → Çözümü belli bir problem verilip çözümünün istenmesi
En üst basamak → Çözümü henüz belli olmayan bir problem üretip
çözümünün beklenmesidir.
Covid-19 ile çözümü belli olmayan bir problemle karşılaştık.
Küresel salgın
- Problemin acil tespit edilmesinin
- Problemin çözümünün etkisi ve değeri ile ilişkisini de gözler önüne sermiştir.
Problem bulma:
Beklenen / istenen sonuçla olası/muhtemel sonuç arasındaki çelişkidir.
Yaratıcılık:
- Birçok düşünür yaratıcılık sürecini 4-6 adımda tanımlamıştır.
- Hepsinin ilk adımı → Problemin belirlenmesidir.
Bu ilk adımı:
WALLAS ve HADAMARD → Hazırlık
OSBORN-PARNES → Gerçeği bulma
BASADUR → Problem bulma
MUMFORD vd. → Problemi oluşturma olarak ifade etmektedir.
OSBORN→ Beyin fırtınasını ilk bulan kişidir. ***
TORRANCE → Yaratıcı düşünme deyince akla ilk gelen isimlerdendir.
-Yaratıcı düşünmede orijinallik, esneklik, ayrıntılılık olmalıdır.
YARATICI PROBLEM BULMA STRATEJİLERİ Abdula vd
1) Temel ihtiyaçların araştırılması
2) Kasıtlı sınırları olan bir problem alanı tanımlamak
3) Probleme kasıtlı olarak farklı bakış açıları uygulamak
4) Sorgulamayı bir problemin bağlamına ve paydaşlarına doğru genişletmek
Problemi tespit ederken yararlanılabilecek bazı araçlar:
1. Zihin haritası tekniği
- Psikolog TONY BUZAN’a aittir.
- İnsan düşüncesi doğrusal değildir.
- Dolayısıyla alt alta not tutma stratejisi düşünmenin akışına terstir.
→ Bu nedenle “zihin haritası tekniği”ni önerir.
2. Yakınsak Niyet Beyanı
Soruları sorarken kullanıcı için inovasyon zorluğunun yönünü netleştirir:
Niyetiniz nedir? Fırsatlar nelerdir? Yarattığınız yeni değer nedir?..
Bulduğunuz yaratıcı problemin
- Sizin yaratıcı probleminiz olup olmadığını anlamak için
- Alt sorulara cevap bulmanız gerekir:
Problemle ilgili motivasyon kaynağınız, kaynaklarınız, yeterlikleriniz,
deneyimleriniz nelerdir? Problemin çözümüne sizin katkılarınız neler olacaktır?..
Tüm bu sorulara verilen cevaplar bütüncül bakış açısıyla ele alınmalıdır.
ABDULLA ve CRAMOND
Yaratıcı Problem Bulma Hiyerarşisini şu şekilde sıralamaktadır:
1) Problemi Keşfetme 2) Problem Formülasyonu 3) Problem Oluşturma
→ 4) Problem Betimleme 5) Problemi Tanımlama
MODÜL 4 3 -A Konu Anlatım
-----------------------------------------------------------------------------------------------------
CATTELL’e göre Yaratıcılık:
- Problem çözücünün problem uzayı üzerinden muhakeme yürüttüğü ve
- Hedef duruma ulaşmak için bir çözüm bulmaya çalıştığı süreçte ortaya çıkar.
- Yaratıcılık her zaman bir problem çözme biçiminde kendini gösterir.
→ Bir tür problem çözme yeteneği olarak kabul edilebilir.
Yaratıcı Problem Çözmenin kökleri → ALEX OSBORN'un çalışmasındadır.
Osborn-Parnes Yaratıcı Problem Çözme Sürecinin Sınıflandırılması:
1. Problemin alanını tanımlama aşaması olan nesnede bulma
2. Veri elde etme aşaması olan gerçeği bulma
3. Problemi doğru tanımlama aşaması olan problemi bulma
4. Problemdeki çözümlerin genelleştirilmesi aşaması olan fikir bulma
5. Olası tüm çözümlerin değerlendirilmesi ve aralarından seçim yapılması aşaması
olan çözümü bulma
6. Seçilen fikirlerin uygulanma aşaması olan kabulü doğru bulma
STERNBERG'in “artırılmış başarılı zekâ kuramı”
- Dört ayrı unsurun her birinin aynı yürütme süreçleri veya
- Üst bileşenler tarafından hizmet edildiğini düşünür.
Artırılmış başarılı zekâ kuramındaki yedi üst bileşen:
A) Problem çözümünden önce:
1) Bir problemin varlığının farkına varma
2) Problemi tanımlama
3) Problemin çözümüne kaynak ayırma
4) Problemi zihinsel olarak temsil etme
5) Problemi çözmek için bir strateji formüle etme şeklindedir
B) Problem çözümü sırasında:
6) Stratejinin kullanılırken başarısının izlenmesi
C) Problem çözümü tamamlandıktan sonra:
7) Stratejinin uygulandıktan sonra değerlendirilmesidir.
Problem tanıma ve tanımlama:
- Geçmişte “problem bulma” veya “problem oluşturma” unsurlarıdır.
- Benzer süreçler başkaları tarafından da önerilmiştir…
ISAKSEN ve TREFFİNGER
-“Yaratıcı Problem Bulma’nın 3. sürümünü sundu. (Günceli sürümü 6.2’dir.)
Bu sürümdeki yaratıcı problem bulma süreci şu sırayı takip eder:
1) Karışıklık bulma:
Zorluk, kabul edilir ve buna tepki vermek üzere sistematik çaba sergilenir.
2) Veri bulma: En önemli veri belirlenir ve analiz edilir.
3) Problem bulma: Çalışan bir problem durumu belirlenir.
4) Fikir bulma: En umut veren veya ilginç veri seçilir.
5) Çözüm Bulma: Fikirleri değerlendirecek birçok önemli kriter seçilir.
Kriterler fikirleri değerlendirme, güçlendirme ve rafine etmek için kullanılır.
6) Kabul Bulma: En umut veren çözümlere odaklanılır ve bu çözümler eyleme
geçmek üzere hazırlanır.
Yaratıcı Problem Bulma’nın ilk aşaması
- Karışıklık bulmaktır başka bir ifadeyle zorluk bulmaktır.
MİHALY CSİKSZENTMİHALYİ zorluk ile ilgili olarak
“akış kuramında”
(Kuramı oyun oynama ve insanların mutluluğu bulması ile ilişkilendirir.)
- Oyun oynamaya devam etme güdüsünün
- Başarabileceği kadar zor olması ile ilişkilendirmektedir.
- Çok kolay olursa uğraşmaya değer bulmama
- Çok zor olursa uğraşmaktan kaçınma
ABDULA ve CRAMOND Yaratıcı Problem Bulma Hiyerarşisi Sıralaması:
TRIZ’in “Yaratıcı Problem Çözme Kuramı”nda
- Doğrudan doğru çözüme ulaşmak mümkündür.
- Bunun için, TRIZ’in temelini oluşturan prensipleri uygulamak gerekir.
TRIZ’in “Yaratıcı Problem Çözme Kuramı”
- Eğitim sistemine de uyarlanması denenebilir. (Bu oldukça güçtür)
- Daha kolay öğrenme ve uygulama için
→ TRIZ’in yöntemi yeniden düzenlenmelidir.
USIT “Birleşik Yapılandırılmış Yaratıcı Düşünce”
-TRIZ’in etkisi altındadır.
-Teknolojilerde yaratıcı problem çözmenin basitleştirilmiş ve birleşik bir sürecidir.
MODÜL 4 3 -B Konu Anlatım
-----------------------------------------------------------------------------------------------------
USIT'de Yaratıcı Problem Çözmenin Altı Kutulu Şeması’ndaki “altı kutu”
1) Kullanıcının belirli problemini
2) İyi tanımlanmış belirli bir problemi
3) Mevcut sistemin ve ideal sistemin anlaşılmasını
4) Yeni sistem için fikirleri
5) Kavramsal çözümleri ve
6) Kullanıcının belirli çözümünü içerir.
ETKİLİ ARAMA STRATEJİLERİ
Arama Motoru:
- Özellikle WWW (World Wide Web)’de belirli siteleri bulmak için kullanılan
- Kullanıcı tarafından belirtilen anahtar sözcüklere veya karakterlere karşılık gelen
- Bir veri tabanındaki ögeleri arayan ve tanımlayan bir programdır.
→ Kullanıcı deneyimini iyileştirmek için sıklıkla algoritmalarını değiştirir.
Portal :
Diğer internet sitelerine bağlantıların alfabetik olarak listelendiği sitedir.
Bilimsel dizinler (bibliyografik dizinler veya bibliyografik veri tabanları)
Disiplin, konu veya yayın türüne göre düzenlenen dergi listeleridir.
Arama motoruna aramak istediğiniz anahtar sözcükleri
- Boşluk bırakarak yan yana aradığınızda
- Metin içerisinde her bir sözcüğün geçtiği metinler sıralanır.
- Öncelikle yan yana geçen kelimelerin metinleri listeler.
- Aradığınız kelime grubunun bir bütün olarak aranmasını istiyorsanız
→ Tırnak işareti içinde yazarsanız araştırmanız özelleşecektir. Örneğin arama
Mesela (“nitel araştırma”) yazarsanız tam metin arama gerçekleşir.
- Aramanın başka alanlarla karışması istenmiyorsa (ayıklamak isteniyorsa)
(Matematikteki “en Covid” veya “pandemi” çıkmasın istiyorsanız)
→Arama motoruna “nitel araştırma” “– covid -pandemi” şeklinde yazılmalıdır.
“–” (Eksi işareti) → Aramalarınızda çıkartmak istedikleriniz için
“ ” (Tırnak işareti) → Arama gruplarınızı bir bütün olarak ifade etmek içindir.
Arama motorları İpuçları:
1) Arama yaparken kelimeleri and (ve) mantıksal bağlacı ile algılayarak tarar.
Yani yazdığınız her bir kelimenin taradığınız metnin içinde bulunmasıdır.
2) Ancak aradığımız metnin içinde
Ya “nitel araştırma” ya da “durum çalışması”nı kapsasın isterseniz
(Yani iki terimden herhangi birini kapsasın isterseniz )
→ Arasına “or” mantıksal bağlacını eklemelisiniz.
(“nitel araştırma” or “durum çalışması”)
3) “Durum Çalışması” site:edu.tr → Durum ve çalışması kelimelerinin yan
yana yer aldığı, Türkiye’deki üniversitelerde yayınlanan sayfalan listeler.
4) “Durum Çalışması” site:gov.tr → Durum ve çalışması kelimelerinin yan
yanayer aldığı, Türkiye’deki devlet kurumlarında yayınlanan sayfalan listeler.
5) “Durum Çalışması” filetype:pdf → Durum ve çalışması kelimelerinin yan yana
yer aldığı, pdf uzantılı sayfalan listeler.
6) link: oba.gov.tr → oba.gov.tr’yi adresleyen sayfalan listeler.
Arama çubuğuna yazdığınız ifade sonunda arama çubuğu altında
-Farklı sekmeler açılacaktır. “Haritalar” menüsü eklenecektir.
→ Haritalar sekmesinde Eğitim Araştırmaları ile ilgili kurum adresini sunacaktır.
ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ
- Araştırmacı olarak bütün ortaöğretim öğrencilerine ulaşmanız mümkün değil.
- Zaman, maliyet ve emek açısından süreci yönetmek /kontrol oldukça güçtür.
- Bu durumda araştırmacı olarak bizler ne yapabiliriz?
- Verileri kimlerden ve nasıl toplayabiliriz?
→ Bu sorular örneklem kavramını karşımıza çıkarır.
Evren:
Soruları cevaplamak için ihtiyaç duyulan verilerin elde edildiği büyük gruptur.
Evren birimi:
Araştırma sonuçlarının geçerli olacağı evrenin sınırlandırılmış parçasıdır.
MODÜL 4 4 -A Konu Anlatım MODÜL 4 4 -B Konu Anlatım
----------------------------------------------------------------------------------------------------- -----------------------------------------------------------------------------------------------------
Ankara’da ortaöğretim öğrencilerinin dijital oyun bağımlılığını belirlemeye yönelik Seçkisiz Olmayan Örnekleme Yöntemleri
bir araştırma için 00
Evren: Ankara’da ortaöğretim düzeyinde eğitim gören öğrenciler 1) Sistematik örnekleme:
Evren birimi: Ortaöğretim öğrencisidir. Örneklem için birimler belli bir sistematik izlenerek seçilir.
- Seçim sürecinde, evren ve örneklem büyüklükleri için «N/n» oranı belirlenir.
Evren değer (parametre): Evrenden elde edilen verilerden hesaplanan ve evreni -1’den itibaren “k” genişlikteki aralıktan seçkisiz olarak bir sayı belirlenir.
betimlemek için kullanılan değerlerdir. → Bu değer çekilecek ilk örnekleme birimidir.
- Örneklem büyüklüğüne ulaşılıncaya kadar
Sayım: Evrenin tüm birimlerine ulaşılarak bilgilerin toplanmasıdır. → Başlangıç noktasından ileriye doğru “k” aralık kadar atlanarak birimler çekilir.
2) Uygun örnekleme:
Evren Türleri Zaman, para ve iş gücü açısından var olan sınırlılıklar nedeniyle
1) Hedef evren: Araştırmacının ulaşmak istediği ancak ulaşması güç olan ve → Örneklemin kolay ulaşılabilir ve uygulama yapılabilir birimlerden seçilmesidir.
ideal seçimini yansıtan soyut evrendir. (Kendi çalıştığınız okuldaki öğrenciler üzerinde uygulama yapma vb.)
2) Ulaşılabilir evren: Araştırmacının ulaşılabileceği
gerçekçi seçimi olan somut evrendir. 3) Amaçlı örnekleme:
Derinlemesine araştırma yapabilmek amacıyla çalışmanın amacı bağlamında
Örneklem: Özellikleri hakkında bilgi toplamak için çalışılan evrenden seçilen →Bilgi açısından zengin durumların seçilmesidir.
onun sınırlı bir parçasıdır.
Sık Kullanılan Bazı Amaçlı Örnekleme Türleri
Örnekleme: Evrenin özelliklerini belirlemek, tahmin etmek amacıyla 00
onu temsil edecek uygun örnekleri seçmeye yönelik süreci ve Aykırı: Örneklemin problemle ilgili olarak
bu süreçte gerçekleştirilen tüm işlemlerdir. birbirine aykırı (uç) durumlardan ve örneklerden oluşturulmasıdır.
→ Uçlardan sadece biri de çalışılabilir.
Örneklem değer (İstatistik): Örneklemlerden elde edilen verilerden hesaplanan ve
(Oyun bağımlılığı yüksek olan ve oyun oynamayan veya oyun bağımlılığı olmayan
örneklemi betimlemede kullanılan değerlerdir.
öğrencilerin seçilmesi…)
Örneklem birimi: Evrenden örneklemi oluşturmada temel alınan birimdir.
Maksimum çeşitlilik: Örneklemin problemle ilgili olarak
Gözlem birimi: Hakkında bilgi toplanan ve →Kendi içinde benzeşik farklı durumlardan oluşturulmasıdır.
evrenin en küçük parçası olarak tanımlanabilen ve - Bu tür bir örneklemede genelleme kaygısı vardır.
araştırmanın bilgi kaynağı durumunda olan birimdir. - Problemle ilgili farklı durumların örnekleme alınması nedeniyle
(Liselerdeki oyun bağımlılığı araştırılırken gözlem birimi lisedeki öğrencilerdir.) → Evren değerleri hakkında önemli ipuçları verir.
- Farklı sosyo-ekonomik düzeydeki okulların seçilmesi benzeşik örneklemin
Örnekleme Yöntemleri → Benzeşik bir alt gruptan veya durumdan oluşturulmasıdır.
(Alt grup araştırmanın problemiyle ilgili olarak evrende yer alır.)
Örnekleme yönteminin seçilmesinde
- Evrenin tanımı Tipik durum: Alt sosyo-ekonomik düzeydeki okullarda
- Veri toplama teknikleri - Örneklemin araştırma problemi ile ilgili olarak
- Zaman ve kontrol açısından sahip olunan olanaklar belirleyici faktörlerdir. - Evrende yer alan çok sayıdaki durumdan
→ Sıra dışı olmayan ve tipik olan bir durum belirlenerek çalışma yürütülür.
Örnekleme yöntemlerinin Sınıflandırılması:
(Evren biriminin seçiminin seçkisiz olup olmama durumuna göre ) Tabakalı amaçsal örnekleme: Şehir merkezinde görece geneli yansıtabilecek
1) Seçkisiz örnekleme yöntemleri → Bir veya birkaç okulun seçimidir.
2) Seçkisiz olmayan örnekleme yöntemleri - Örneklemin ilgilenilen belli alt grupların
- Özelliklerini göstermek
1) Seçkisizlik ilkesi: - Betimlemek ve
Evrenden örneklem için çekilecek birimlerin - Bunlar arasında karşılaştırmalar yapabilmek amacıyla
- Seçilme olasılıklarının eşit ve bağımsız olması anlamına gelir. → Tanımlanan alt gruplardan oluşturulmasıdır.
→ Bu da evren değerlerinin daha güçlü tahminini sağlayacaktır.
Ölçüt örnekleme: Bir araştırmada gözlem birimleri
Eşit seçilme olasılığını sağlamak için
Belli niteliklere sahip kişiler, olaylar, nesneler ya da durumlardan oluşturulabilir.
- Eleman veya küme bazında tüm evren birimleri kodlanarak listelenir.
- Örnekleme işlemi çeşitli araçlar ya da teknikler kullanılarak gerçekleştirilir. Bu durumda
(Seçkisiz atamayı yapacak bilgisayar yazılımları, kura, yansız sayılar tablosu vb.) → Örneklem için belirlenen ölçütü karşılayan birimler örnekleme alınır.
(nesneler, olaylar …vb.)
Yansız sayılar tablosunun kullanımında ( Günde 10 saatten fazla oyun oynayan öğrencilerin seçilmesi…)
Aynı sayıların çıkarsa → Çekim yeni bir sayı elde edilene kadar tekrarlanır.

Torbadan yapılan kura çekiminde Araştırma Çeşitleri (Türleri) Temel aldıkları felsefeye, bakış açısına göre
Torbadan çekilecek her bir sayı tekrar torbaya konularak (yerine koyma kuralı) 1) Nicel (quantitative) araştırma
00
→ Tüm birimlerin eşit seçilme olasılığı garantiye alınır. 2) Nitel (qualitative) araştırma
3) Karma (mixed) araştırma
Torbadan daha önce çıkan bir sayı çıkması durumunda
→ Farklı bir sayı çıkana kadar çekimler aynı şekilde tekrarlanır.
NİCEL ARAŞTIRMALAR (1)
Seçkisiz Örnekleme Yöntemleri 00000
Nicel (quantitative) araştırma:
1) Basit seçkisiz örnekleme: - Gerçekliği araştırmacıdan bağımsız gören
Örnekleme birimlerinin evren listesinden seçkisiz olarak çekilmesidir. - Kendi dışında olan gerçekliğin de
(Öğretmenlerin web 2.0 araçlarını kullanma düzeyi araştırıldığı bir çalışmada - Nesnel olarak gözlenip, ölçülüp analiz edilebileceğini
- Kodlanarak oluşturulan okul listesinden belirlenen sayıda okulun → Kabul eden Pozitivist görüştür.
→ Seçkisiz (kura ile) seçilmesi basit seçkisiz örneklemeye örnektir.) - Nicel verilerin toplanmasını ve analizini gerektiren çalışmalardır.

2) Tabakalı örnekleme: Değişkenler arasındaki ilişkiler kanıtlanmaya çalışılır.

Amaç: Evrendeki alt grupların ağırlıkları oranında Araştırmacının
→ Örneklemde temsil edilmelerinin sağlanmasıdır. -Genelleme yapmak
-Tahminlerde bulunmak
- Alt evrenlerin her birinden birim çekme işlemi basit yansız örnekleme ile yapılır. -Nedensellik ilişkisini açıklamak gibi amaçları vardır.
- Alt grupların belirlenmesinde araştırmanın bağımsız değişkenleri esas alınabilir.
Araştırma deseni:
(Öğretmenlerin web 2.0 araçlarını kullanma düzeylerinin - Araştırmanın sorularını cevaplamak ya da
- Cinsiyete göre farklılık gösterip göstermediğini incelemek istediğinizde -Hipotezlerini test etmek amacıyla
→ Cinsiyete göre dağılım önemli olacaktır. → Araştırmacı tarafından geliştirilen bir plandır.
- Bu durumda evreni cinsiyete göre tabakalara ayırdıktan sonra - Olaylara nasıl bakıldığını ortaya koyar.
→ Evrendeki ağırlıklarına göre seçim yapılabilir. → Böylece araştırmacı süreci nasıl planlaması gerektirdiğini netleştirmiş olur.
MODÜL 4 5 -A Konu Anlatım MODÜL 4 5 -B Konu Anlatım
----------------------------------------------------------------------------------------------------- -----------------------------------------------------------------------------------------------------
Araştırmaya başlamadan önce 2) KORELASYONEL ARAŞTIRMALAR (NİCEL ARAŞTIRMALAR)
- İç geçerlik ve dış geçerliği etkileyen veya etkileyebilecek durumlar üzerinde 00000
→ Düşünülmeli ve uygun tedbirler alınmalıdır. Korelasyonel Araştırma:

İç geçerlik bağımlı değişkende gözlenen değişmelerin Korelasyonel araştırma

→ Bağımsız değişkenle açıklanabilirlik derecesidir. - İki ya da daha çok değişken arasındaki ilişkinin herhangi bir şekilde
→ Bu değişkenlere müdahale edilmeden incelendiği araştırmalardır.
Dış geçerlik sonuçların
deneklerin seçildiği büyük gruplara ve evrene genellenebilirlik derecesidir. Okul yöneticilerinin liderlik özellikleri ile öğretmenlerin stres düzeyleri arasındaki
ilişkiyi belirlemek istediğimiz çalışma korelasyonel bir araştırmadır.
İç Geçerliği ve Dış Geçerliği Tehdit Eden Faktörler: Değişkenlere müdahale edilmemesi nedeniyle
→ Korelasyonel araştırmalar nedensel karşılaştırma araştırmalarına benzer.
İç geçerliği tehdit eden bazı faktörler:
Ancak
- Deneklerin seçimi - Deneklerin olgunlaşması
Nedensel karşılaştırma araştırmalarında bir bağımlı değişkeni etkileyen
-Veri toplama aracı - Deneklerin geçmişi
Bağımsız değişkenler → Neden-sonuç ilişkisi içinde belirlenmeye çalışılır.
- Denek kaybı etkisi - Ön test (deney öncesi ölçüm) etkisi
- İstatistiksel regresyon - Etkileşme etkisi Korelasyonel araştırmalarda → Sadece değişkenlerin birlikte değişimleri incelenir.
- Beklentilerinin etkisi - Dışsal değişkenlerin etkisi
BÜYÜKÖZTÜRK’e göre Korelasyonel araştırmalar:
Dış geçerliği tehdit eden faktörler: 1) Değişkenler arasındaki ilişkilerin açığa çıkarılmasını sağlar.
- Örnekleme etkisi görece 2) Bu ilişkilerin düzeylerinin belirlenmesinde etkili ve gerekli ipuçlarını sağlar.
- Beklentilerin etkisi
- Ön test-deneysel değişken etkileşim etkisi Korelasyonel araştırmalarda değişkenler arasındaki ilişki
- Hesaplanan uygun bir korelasyon katsayısı ile gösterilir.
- Bu katsayı +1 ile -1 aralığında değişir.
1) TARAMA ARAŞTIRMALARI (NİCEL ARAŞTIRMALAR)
00000 Katsayının pozitif olması
Tarama araştırmaları: - Bir değişkende artış meydana geldiği zaman diğer değişkende de artış olduğunu
Negatif olması ise
Bir konuya veya olaya ilişkin var olan durumun - Bir değişkende artış görülürken diğerinde azalma meydana geldiğini gösterir.
fotoğrafını çekerek bir betimleme yapmak amacıyla
katılımcıların demografik özelliklerinin, görüşlerinin, yeterliklerinin veya ilgi, Korelasyon katsayısının ± 1 olması → Mükemmel bir ilişki var.
beceri, tutum vb. özelliklerinin belirlendiği genellikle diğer araştırmalara göre Korelasyon katsayısının ± 0 olması → İki değişken arasında ilişki yok!
daha büyük örneklemler üzerinde yapılan araştırmalardır.
Korelasyonel araştırmalar ikiye ayrılabilir:
1) Keşfedici korelasyon araştırmalar
Ankara İl MEM pandemi sonrasında ilköğretimde görev yapan öğretmenlerin 2) Yordayıcı korelasyon araştırmalar
dijital yeterliliklerini artırmaya yönelik bir hizmet içi eğitim planlıyor.
Eğitim öncesinde öğretmenlerin dijital yeterliliklerini belirlemek ve 1) Keşfedici korelasyon araştırmalarında
eğitim sürecini buna göre planlamak istiyor. Değişkenler arasında karşılıklı ilişkiler belirlenmeye çalışılır.
İşte, MEM tarafından yürütülecek olan bu çalışma tarama araştırmasıdır.
2) Yordayıcı korelasyon araştırmalarında
Tarama araştırmaları Dört Başlıkta İncelenir: - Değişkenler arası ilişkinin belirlenip
1) Anlık tarama araştırmaları - Bir veya daha fazla değişkenin bilinen değerinden
2) Zamana bağlı değişim (kesitsel, boylamsal) tarama araştırmaları → Diğer değişkenin bilinmeyen bir değeri belirlenmeye çalışılır.
3) Boylamsal tarama araştırmaları
4) Geçmişe dönük tarama araştırmaları
3) NEDENSEL KARŞILAŞTIRMA ARAŞTIRMALARI (NİCEL AR.)
00000
1) Anlık tarama araştırmaları KARASAR’a göre: Nedensel karşılaştırma:
Belli bir zamanda mevcut durumun var olduğu şekliyle betimlenmesi amacıyla
→ Yürütülen çalışmalardır. Ortaya çıkmış/var olan bir durumun veya olayın
- Nedenlerini
2) Kesitsel araştırmalarda → Betimlenecek değişkenler bir seferde ölçülür. - Bu nedenleri etkileyen değişkenleri veya
- Bir etkinin sonuçlarını belirlemeye yönelik bir araştırma türüdür.
3) Boylamsal tarama araştırmalarında
- Araştırma değişkenlerinin zamana bağlı değişimlerini incelemek üzere
Hüseyin Öğretmen, üç farklı sınıfın kimya dersine girmektedir. Yaptığı sınav
- Farklı zamanlarda yinelenen ölçümler yapılmaktadır.
sonunda iki sınıfın hem ödev puanlarının hem de sınav sonuçlarının daha yüksek
Boylamsal tarama araştırmaları
diğer sınıfın ise daha düşük olduğunu görmüştür. Ortaya çıkan bu durumun
- Eğilim belirlemek
nedenlerini araştırmak istemektedir. Bu çalışma nedensel karşılaştırma
- ortak özelliği olan bir grubu incelemek ya da
araştırmalarına örnektir.
- aynı kişilerin zamana bağlı değişimlerini ve eğilimlerini araştırmak
→ Amacıyla yapılabilir. Deneysel araştırmalarda
- Bağımsız ve bağımlı değişkenler araştırmacı tarafından planlanıp
4) Geçmişe dönük tarama araştırmaları BÜYÜKÖZTÜRK’e göre: - Araştırmada ve deneysel işlemler sonunda oluşan değişimler gözlemlenir.
Geçmişte yaşanan olayların yaşayan kişilerin görüşlerine ve beyanlarına dayalı
olarak yürütülen çalışmalardır. Nedensel karşılaştırma türü araştırmalarda
- Bir durumun neden ortaya çıktığı
Tarama Araştırmalarının Süreci - Bu durumun oluşmasında nelerin etkili olduğu bulunmaya çalışılır.

Araştırma deseninde birbiriyle karşılaştırılabilecek

- En az iki grup varsa → “Nedensel karşılaştırma araştırmaları”
- Sadece tek grup varsa → “Nedensel araştırma” olarak adlandırılır.

Nedensel karşılaştırma
İki değişken arasındaki ilişkinin araştırılması yönünden
→ Korelasyonel araştırmalara benzetilebilir.

BÜYÜKÖZTÜRK’e göre
Korelasyonel araştırmalarda iki değişkenin birlikte değişimleri belirlenebilir.
Tarama araştırmalarında dış ve iç geçerliği etkileyen durumlar: Ancak
- Hangi değişkenin diğerini etkilediği
Yapısal sorunlara bağlı cevaplama motivasyonunun düşmesiyle ilgilidir. - Hangi değişkenin neden
Bu Yapısal Sorunlar: - Hangi değişkenin sonuç olduğu belirlenemez!
1) Denek kaybı (anketi cevaplamama, eksik cevap)
2) Verilerin toplandığı ortamın ve şartların katılımcıların samimi görüşlerini Nedensel karşılaştırma araştırmalarında ise
belirtmeye olanak tanımaması → Hangi değişkenin diğerinin nedeni olduğu belirlenmeye çalışılır (Büyüköztürk
3) Veri toplayan kişinin tutumu vd., 2022).
4) Cevaplanacak soru sayısının çok fazla olması
MODÜL 4 6-A Konu Anlatım MODÜL 4 6-B Konu Anlatım
----------------------------------------------------------------------------------------------------- -----------------------------------------------------------------------------------------------------
NİCEL ARAŞTIRMALAR (2)
00000
1) DENEYSEL ARAŞTIRMALAR NİCEL ARAŞTIRMALAR (2)
00000
Deneysel araştırmalar
Araştırmacı tarafından oluşturulan farkların bağımlı değişken üzerindeki etkisini –
→ Test etmeye yönelik çalışmalardır.
Deneysel desenlerde temel amaç
→ Değişkenler arasında oluşturulan neden-sonuç ilişkisini test etmektir.

Bir akademisyen tersyüz öğrenme ortamını oyunlaştırma bileşenleri ile

desteklemenin, öğrenim gören öğrencilerin motivasyonu, katılımı ve akademik
Araştırmacı seçkisiz olarak seçtiği 70 kişilik öğrenci grubundan seçkisiz atama
başarısı üzerinde etkili olup olmayacağını belirlemek istemektedir. Bu kapsamda
yoluyla otuz beşer öğrenci olacak şekilde iki grup oluşturmuş ve gruplar seçkisiz
üniversite öğrencilerini seçkisiz atama yöntemi ile iki gruba ayırarak gruplardan
bir şekilde deney ve kontrol grubu olarak belirlenmiştir.
birinde oyunlaştırma bileşenleri kullanmayı diğerinde ise herhangi bir müdahalede
bulunmamayı planlamıştır. Araştırmacı böylece gerçekleştirmiş olduğu müdahalenin
öğrenci motivasyonu, katılımı ve başarısı üzerinde etkisi olup olmadığını belirlemek 2) Yarı Deneysel Desenler:
istemektedir. Bu çalışma deneysel bir araştırmanın yapılmasını gerektirmektedir. - Hazır gruplar üzerinde grup eşleştirmeleri vardır.
→ Seçkisiz atamanın olmadığı desenlerdir.

Araştırmacının bu amacını gerçekleştirmek için - Eşleştirilmiş grupların

- En az iki farklı koşulunun olması (grupların karşılaştırılması) → Seçkisiz bir şekilde deney grupları olarak atandığı çalışmalar örnek verilebilir.
- Bağımsız değişkenin manipüle edilmesi - Seçkisiz atamayı içermeyen bu desenlerde
- Bağımsız değişkenin düzeyleri olan işlem gruplarına seçkisiz atama yapılması → Sadece iki farklı eşleştirme türü dikkate alınarak gruplar belirlenir.
- Dışsal değişkenleri kontrol altına alması gereklidir. Bunlar 1) Eşleştirilmiş desenler 2) Zaman serisi desenleridir.

Bir deneysel çalışmada 1) Eşleştirilmiş desende

→ Dışsal değişkenlerin etkilerini en aza indirmek ya da kaldırmak için
- Gruplara seçkisiz atama yapılabilir
- Dışsal değişken sabit tutulabilir
- Dışsal değişken çalışmaya dâhil edilebilir
- Dışsal değişkenlere göre denekler eşleştirilebilir
- Dışsal değişkene ait puanların bağımlı değişken üzerindeki etkisi kovaryans
analizi ile istatistiksel olarak kontrol edilebilir
-Yansız atama kullanılmaz!
- Desende hazır gruplardan ikisi belli değişkenler üzerinden eşleştirilir.
- Eşleştirilen gruplar işlem gruplarına seçkisiz atanırlar. Ancak
→ Eşleştirme çalışmaya dâhil edilen grupların denk olduğunu garanti etmez!
- Bu ciddi bir sınırlamadır. Ancak
→ Seçkisiz atamanın yapılamayacağı durumlarda ciddi bir alternatif desendir.
- Eşleştirme hiçbir zaman seçkisiz atamanın yerini tutmaz!

Deneysel Araştırmaların Türleri

Deneysel desenlerin Sınıflandırılması
a) Bağımsız değişken sayısına göre: 1) Tek faktörlü d. 2) Çok faktörlü d.
b) Deneme koşullarına göre: 1) Gruplar arası d. 2) Gruplar içi d. 3) Karışık d.
c) Denek sayısına göre: 1) Tek denekli desenler 2) Çok denekli desenler

FRAENKEL & WALLEN ve ROBSON’a göre Çok denekli desenler:

1) Gerçek deneyse l desenler 2) Yarı deneysel desenler 3) Zayıf deneysel desenler

Denekleri eşleştirme:
Bağımlı değişkenle ilişkili olduğu düşünülen
→ Değişkenlere ait değerleri aynı olan denek çiftleri oluşturulur.
- Çiftlerden biri birinci gruba diğeri ikinci gruba atanır.
Grup eşleştirme:
→ İlgili değişkenlere ait grup ortalamaları bakımından denk iki grup oluşturulur.
→ Çalışmaların hazır gruplar üzerinden yapılmak zorunda kalındığı durumlarda
düşünülebilir.
Seçkisiz atama:
→ Denekler deney ya da kontrol grubuna seçkisiz (yansız) bir şekilde atanır.
→ Grup büyüklükleri arttıkça denk grupların elde edilme olasılığı da yükselir.

1) Gerçek Deneme Desenleri:

- Deneklerin denek havuzundan deneysel koşullara seçkisiz atanması vardır.
→ Seçkisiz atama sadece Gerçek Deneme Desenlerinde var.
- Deneklerin bağımsız değişkenin düzeylerine ve gruplara
→ Seçkisiz olarak yerleştirildiği çalışmaları tanımlar.
Gerçek deneysel desenler 3’e ayrılır:
1) Ön test-son test kontrol gruplu seçkisiz desen
2) Son test kontrol gruplu seçkisiz desen
3) Eşleştirilmiş seçkisiz desenler
1) Ön test-son test kontrol gruplu seçkisiz desende
- Daha önce belirlenen denek havuzundan seçkisiz atama ile iki grup oluşturulur.
- Gruplardan biri deney diğeri kontrol grubu olarak seçkisiz bir şekilde belirlenir.
- Daha sonra iki grupta yer alan deneklerin
→ Uygulama öncesinde bağımlı değişkenle ilgili ölçümleri alınır.
→ Uygulama sürecinde ise etkisi test edilen deneysel işlem
Deney grubuna uygulanırken kontrol grubuna uygulanmaz!
- Son olarak gruplardaki deneklerin bağımlı değişkene ait ölçümleri
→ Aynı araç ya da eş formu kullanılarak tekrar elde edilir.
Deneysel işlemin etkisini görmek amacıyla
- Deney ve kontrol gruplarının bağımlı değişkene ait ölçme sonuçları
→ Uygun teknikler kullanılarak karşılaştırılmalıdır.
→ R deneklerin gruplara seçkisiz atandığını gösterir.
Öğrencilerin derse katılım düzeylerini artırmak için verilen sosyal beceri eğitiminin
etkililiğini test eden örnek, yarı deneysel desen ile gerçekleştirilmek istendiğinde
belirlenmiş olan 80 kişilik öğrenci grubu seçilen bir değişkene göre eşleştirilir.
Örneğin cinsiyet değişkenine göre bir eşleştirme yapılmasına karar verilirse 70
kişilik grubun oluşturulmasında 40’ının kız, 40’ının da erkek olmasına dikkat edilir.
Ardından bu gruptaki öğrenciler, kız ve erkek olarak eşleştirilerek denek çiftleri
oluşturulur. Bu denek çiftleri, deney ve kontrol grubuna seçkisiz olarak atanır.
Böylece hem deney hem de kontrol grubunda 20 kız ve 20 erkek, toplam 40 öğrenci
yer almış olur.
(PDF’deki bu kısımda çelişki var. Hem “seçkisiz” yok diyor hem var diyor!)
(Anladığım kadarıyla seçkisiz atamanın yapılamayacağı durumlarda alternatif)
(Konunun mantığına ve gidişe göre “seçkisiz atama yok” kabul edilecektir!)
2) Zaman serisi desende
- Hem işlem öncesinde hem de işlem sonrasında tekrarlı ölçümler söz konusudur.
- Zamana bağlı değişimler → Tekrarlı ölçümler diye de adlandırılır.
→Bu çalışmalar zamana bağlı değişimleri belirlemeye çalıştığımız araştırmalardır.
3) Zayıf Deneysel Desenler: →
MODÜL 4 7-A Konu Anlatım MODÜL 4 7-B Konu Anlatım
----------------------------------------------------------------------------------------------------- -----------------------------------------------------------------------------------------------------
3) Zayıf Deneysel Desenler: Tek denekli araştırmanın türleri
Denek temelinde seçkisiz atama YOK! Grup eşleştirme YOK! - Araştırmanın değişkenlerine ve
- Deneysel işlemlerin nasıl uygulanacağına göre değişmektedir.
Desende iç geçerliliği tehdit eden faktörler
(Deneysel işlemler değişkenlerin değiştirilme, kaldırılma veya oluşturulması içindir)
- Kontrol edilemez! => Seçkisizlik söz konusu değildir!
A → Başlama düzeyini belirleme aşamasını
Zayıf deneysel desenler 3’e ayrılır:
B → Deneysel işlem aşamasını göstermektedir.
1) Tek grup ön test-son test deseni
2) Statik grup karşılaştırmalı desen Örneğin
3) Statik grup ön test-son test deseni B deseni→ Sadece deneysel işlemin uygulandığı araştırma desenini
AB deseni→ Önce başlama düzeyinin belirlendiği
1) Tek grup ön test-son test desen Sonra deneysel işlemin uygulandığı araştırma desenini
Deneysel işlemin etkisi tek bir grup üzerinde yapılan çalışmayla test edilir. ABA deseni
-Deneklerin bağımlı değişkene ilişkin ölçümleri →Başlama düzeyinin belirlendiği
Uygulama öncesinde→ Ön test →Deneysel işlemin uygulandığı
Uygulama sonrasında → Son test olarak →Deneysel işlemin ortamdan çıkarılmasının ardından
→ Aynı denekler ve aynı ölçme araçları kullanılarak elde edilir. →Deneğin deneysel işlem öncesi uygulanan veri toplama aracıyla
→ Seçkisizlik ve eşleştirme yoktur! → Durumunun tekrar belirlendiği deseni göstermektedir.

Araştırma sorusu: Sosyal beceri eğitimine katılan ilkokul 2. sınıf öğrencilerinin
derse katılım düzeyleri uygulama öncesi ve sonrasına göre farklılaşmakta mıdır?
Deneysel işlem bittikten (etkisi geçtikten) sonra
- Başlama düzeyinin yeniden belirlenmesi nedeniyle
→ AB, ABA, ABAB gibi desenlere genel olarak “AB desenleri”
→ Başlama düzeyi 2. kez belirleniyorsa “geri dönüşlü tek denekli desenler” denir.
AB desenleri deneysel işlem yapılmadığı zaman
- Deneğin başlama düzeyine geri döndüğü durumlar için uygundur.

ABCB deseninde ise farklı iki müdahale vardır:

C’de, B’den farklı bir deneysel işlem yapılmakta ve
→ Bağımlı değişken ölçülmektedir.
Burada yapılan müdahalelerin
- Öğrenci üzerindeki etkileri gözlemlenmeye ve
2) Statik grup karşılaştırmalı desen: - Hangi deneysel işlemin daha etkili olduğu belirlenmeye çalışılmaktadır.
Bu desende hazır olan gruplar kullanılır.
- Deneklerin gruplara seçkisiz atanması veya eşleştirilmesi söz konusu değildir! BAB deseninde öğrencinin başlama düzeyi bilinmemektedir!
- Gruplardan biri deney (D), diğeri kontrol (K) grubu olarak belirlenir. Direkt deneysel işlemle başlanmakta
Desen→ Seçkisiz atamanın olmadığı “tek faktörlü desen” olarak da tanımlanır. - Sonra başlangıç düzeyi ölçülmekte ve
- Sonra tekrar deneysel işlem yapılmaktadır.
Araştırma sorusu: Sosyal beceri eğitimine katılan ve katılmayan ilkokul 2. sınıf
öğrencilerinin derse katılım düzeyleri arasında fark var mıdır?
Tek denekli araştırmalarda

- İç geçerlik bağlamında tek/az sayıda denekle çalışılması

→ Hem deneğin hem de deneysel işlemlerin kolay kontrol edilmesini sağlar.
- Ancak aynı denek üzerinde çok sayıda işlem yapılması
→ Veri toplama araçlarının etkililiğini azaltabilir!

- Dış geçerlik bağlamında ise

- Seçkisiz örneklem alınmaması
- Çok az sayıda denekle çalışılması → Dış geçerliği azaltır!
Sonuçların genellenebilmesi için
→ Aynı desen birçok kez ve farklı deneklerle çalışılmalıdır.

Şekildeki noktalı çizgi→ Deneklerin gruplara seçkisiz yerleştirilmediğini gösterir.

Bu desende araştırmacı NİTEL ARAŞTIRMALAR (1)
- Hipotezini test etmek için
- Deney ve kontrol grubunun uygulama sonrasında elde edilen Nitel araştırmaların tanımlanmasında bazı anahtar kelimeler vardır.
- Derse katılım ölçeği puanlarının ortalamaları arasındaki farkı test eder. Bunlar: Anlam, yorumlayıcı doğal yaklaşım ve dünyayı dönüştürme kabiliyetidir.
Desende deney grubundaki öğrencilere 8 haftalık sosyal beceri eğitimi verilirken,
kontrol grubundaki öğrencilere hiçbir ek işlem verilmez! Nitel yaklaşımda araştırmacılar doğal ortamdaki veri koleksiyonuna
- Tümdengelim ve tümevarım yoluyla
Grupların derse katılım düzeyleri, sadece uygulama sonrasında ölçülür. → Örüntü ve temalar kuran veri analizini kullanır.
Özellikle seçkisiz atamanın olmaması ve uygulama öncesinde grupların bağımlı
değişkene ait ölçümlerinin bilinmemesi nedeniyle gözlenen farkın sadece Nitel araştırmalar psikolojik ölçümler ve sosyal olaylarla ilgili
müdahaleden kaynaklandığını söylemek güçtür. → Nicel araştırma yöntemlerine göre daha derinlemesine bilgi sağlar.
- Geleneksel araştırma yöntemleriyle ifade edilmesi zor olan sorulara
2) TEK DENEKLİ ARAŞTIRMALAR NİCEL ARAŞTIRMALAR (2) → Cevap bulmak için gereklidir.
00000 Nitel araştırmaların nicel araştırmalara göre
Tek denekli araştırma
- Sadece bir ya da çok az sayıda deneğe ilişkin bulguların yorumlandığı → Daha bilimsel veya daha iyi olduğu söylenemez!
→ Yarı deneysel bir araştırma türüdür. - Her birinin kendi içinde
→Avantajları ve dezavantajları, zayıf ve güçlü yönleri vardır.
Genel olarak bu desenler - Önemli olan doğru yöntemi seçmek veya
-Bir ya da bazı durumlarda birden çok denekle çalışılan ve → Bu yöntemlerin her ikisini birden uygun şekilde kullanmaktır.
- Değişimlerin grafiklerle izlendiği bir zaman serisi çalışmasıdır.
Tek denekli araştırma birden çok denekle yürütülürse Nitel Araştırmanın Özellikleri:
→ Bulgular her bir denek için ayrı ayrı incelenir.
00000
- Doğal ortam - Sürece yönelik
Araştırma denek üzerinde uygulanan birden çok aşamadan oluşur. - Temel araç olarak araştırmacı - Tümevarım ve tümdengelim veri analizi
Farklı aşamalar olması → Tekrarlı ölçümlerin yapılmasını gerektirir. - Doğrudan veri toplama - Araştırma desenlerinde esneklik
Uzun süreli araştırmalar olduğundan - Çoklu yöntemler - Araştırmacının katılımcı rolü
-Hem ölçümleri hem de deneysel işlemleri - Zengin betimlemeler - Yansıtıcılık ve
→ Bağımsız değişken(ler) dışında etkileyebilecek faktörler kontrol edilmelidir. - Bütüncül açıklama
MODÜL 4 8-A Konu Anlatım MODÜL 4 8-B Konu Anlatım
----------------------------------------------------------------------------------------------------- -----------------------------------------------------------------------------------------------------
Nitel ve Nicel Araştırmalar Arasındaki Farklar Durum Çalışmalarının Özellikleri
00000 00000
Özellik Açıklaması
ÖZELLİK NİTEL NİCEL
Durum Birey, küçük grup, kuruluş, ortaklık, topluluk, ilişki,
İzlenen yol Tümevarımsal Kuramsal bilgiler karar verme, proje olabilir.
Araştırma deseni Esnek ve dinamik Nadiren değişim
Amacı İçsel bir durum (benzersiz bir durumu) veya
Araştırma süresi Doğrusal(-) Ardaşık (-) Doğrusal(+)
Hipotezler Gelişme sürecinde (+) Başlangıç hipotezleri (+) araçsal bir durum (seçilmiş durumu) ele alabilir.
Amacı Nelerin başkalarınca nasıl İlişleri tanımlamak ve Veri Çeşitlendirilmelidir.
anlamlandırıldığı tahmin etmek Veri analizi İrdelenecek durumun birden fazla birimi veya tamamı olabilir.
Genellenebilirlik Yoktur! (-) Vardır (+) Betimleme Temalar, konular, belli durumlar seçilebilir. Çapraz durum
Veriler Sözel ifadelerle betimleme Sayısal değerlere indirgeme analizi veya kuramsal model sunulabilir.
Güvenirlik Sonuçların uygunluğuna Araçlardan elde edilen değerlere Sonuç Çıkarımlar (Stake, 1995); model veya açıklamalar (Yin, 2009)
bakılır önem verme
şeklinde sunulur.
Geçerlik Bilgi kaynaklarının sağlaması Ölçümleri istatiksel indekslere
yapılarak gerçekleştirilir. bağlı yapılır.
Örneklem Alan uzmanları belirler Seçkisiz seçim yöntemleri ile Durum Çalışmalarının Olumlu Yönleri:
Prosedürler Anlatılarak betimlenir Kesin olarak tanımlanmıştır.
00000
•Yaşamın bir kesiti ile ilgili doğrudan ve derinlemesine bilgi sağlar.
Konu Dışı Mantıksal analizler tercih İstatistiksel olarak kontrol •Okuyucunun kendi bulunduğu durumla verilen durumu karşılaştırma şansı olur.
Değişkenler edilir. edilmesi tercih edilir.
•Alışık olunmayan durumları ayrıntılı irdeler.
Ön yargılar Özel desenler kontroller terc. Araştırmacıya güvenilir.
Sonuçlar Sözel ifadelerle anlatılarak İstatistiksel olarak özetlenmesi
•Araştırmacı önceden belirlenen soru ve veri toplama yöntemlerini güncelleyebilir.
özetlenmesi tercih edilir. tercih edilir.
Karmaşık olay ve Bütününün tanımlanması Analiz sürecinin yönetilmesi için Durum Çalışmalarının Olumsuz Yönleri:
olgular tercih edilir. küçük parçalara bölünür. 00000
•Sonuçların genellenebilirliği düşüktür.
Karmaşık olgu ve Dışarıdan müdahale edilmez! Amacı doğrultusunda •Kurum veya kişilerin kimliklerini gizlemek zordur.
olaylar yönlendirilebilir.
Sonuç Alternatif görüşler üretir. Kesin ifadelerle sonuçlanır.
•Raporlaştırmada dil becerisi önemlidir.
Araştırmacılar Kendilerini araştırma dışında Kendilerini araştırılan konunun •Durum içinde kaç durum olduğunu belirlemek araştırmacı için zordur.
tutmaları mümkün değildir! dışında tutmaları mümkündür.

Nitel araştırmaların aşamaları

00000
1) Çalışılacak olan konunun saptanması 4) Verilerin toplanması
2) Çalışmadaki katılımcıların belirlenmesi 5) Verilerin analizi
3) Hipotezlerin üretilmesi 6) Analizin yorumlanması

NİTEL ARAŞTIRMALARIN TÜRLERİ

1) Durum çalışması
2) Eylem araştırması
3) Fenomenoloji çalışmaları
4) Etnografi araştırması
00000
5) Anlatı araştırması
6) Tarama araştırması
7) Tarihî araştırma
8) Kuram oluşturma çalışmaları

1) DURUM ÇALIŞMASI: NİTEL ARAŞTIRMALAR

MCMİLLAN ve YİN’e göre (örnek olay çalışmaları/case studies):
Kendi gerçekliği içinde çalışan içerikle
- İçinde bulunulan içerik arasındaki sınırların
→ Kesin hatlarıyla belirgin olmadığı araştırma yöntemidir.
Bir veya daha fazla olayın, ortamın, programın, sosyal grubun veya
- Diğer birbirine bağlı sistemlerin
→ Derinlemesine incelendiği araştırma yöntemidir.
Bu tür çalışmalar
Gerçek yaşamın güncel bağlam veya ortamdaki durumun incelenmesidir.
- Okul içinden (alan içi) ve
- Birden fazla okul arasında (alanlar arası) varlıklar incelenebilir.

Durum çalışma türlerinin sınıflandırılması:

BÜYÜKÖZTÜRK’e göre
1) Tarihsel örgütleme 5) Çoklu durum 2) EYLEM ARAŞTIRMASI NİTEL ARAŞTIRMALAR
2) Gözlemsel durum çalışması 6) Çoklu alan 00000
Eylem araştırmaları
3) Hayat hikâyesi 7) Şeklinde sınıflandırılabilir -Bilimsel araştırma yönteminden daha çok mesleki gelişim modelidir.
4) Durum analizi
COSTELLO’ya göre Eylem araştırması:
Durum çalışma türlerinin sınıflandırılması: - Kişilerin kendi mesleki eylemleri hakkında araştırma yapmaları ve
STAKE’e göre - Değişim için eyleme geçmeleri temelinde gerçekleşen
1) İçsel durum çalışması → Sistematik bir müdahale sürecidir.
2) Araçsal durum çalışması
3) Ortak/çoklu durum çalışması Eylem araştırmaları
-Sosyal bağlamın içinde yer alan eylemlerin niteliğini geliştirme çalışmasıdır.
Durum çalışmalarının aşamaları: - Bu sosyal bağlam
MCMİLLAN- CRESWELL’e göre - Eğitim, sağlık, askeri vb. kurumların
1) Durum çalışmasının uygunluğunu test etmek - Eğitim, araştırma geliştirme ve uygulama gibi çalışmalarının gerçekleştiği
2) Problemin ifadesi → Ortam, kişiler ve eylemlerden oluşmaktadır.
3) Araştırma alanına girme Eylemlerin niteliğinin gelişmesiyle birlikte sosyal bağlamın niteliği de gelişir.
4) Katılımcıların seçilmesi (amaçlı örnekleme)
5) Verilerin toplanması Eğitimle ilgili eylem araştırması
6) Verilerin analizi (bütüncül analiz/tek yönlü analiz) -Öğretim süreci içerisinde kullanılan bir yöntem olması nedeniyle
7) İçsel durum/araçsal durumun raporlanması → Öğretmenlerin rolünü “araştırmacı öğretmen” olarak değiştirmektedir.

Durum çalışmalarının veri analiz yöntemleri Eylem araştırması yapan öğretmenler MİLLS’e göre:
BÜYÜKÖZTÜRK’e göre - Sadece akademisyenlerin ürettikleri bilgiyi kullanan bireyler değil
1) Kategorik birleştirme 3) Modelleri çizme - Bunun ötesinde bu bilgilerden de yararlanarak
2) Doğrudan yorumlama 4) Doğal genelleme - Kendi karşılaştıkları problemlerle ilgili çözümleri
→ Kendileri geliştirerek yeni bilgi üreten ve
→ Bu sayede uzmanlıklarını ve mesleklerini geliştiren kişilerdir.
MODÜL 4 9-A Konu Anlatım MODÜL 4 9-B Konu Anlatım
----------------------------------------------------------------------------------------------------- -----------------------------------------------------------------------------------------------------
Eylem Araştırmaları ile Nicel Araştırmaların Karşılaştırılması Eylem Araştırması Örneği
00000
Eylem Araştırmaları Nicel Araştırmalar
Genellenebilir (Çok az) Genellenebilir.
(Amacı bilimsel bilgi üretmeye odaklı)
Üst düzeye eğitime gerek yok! Belli bir eğitim düzeyi gerekir.
Araştırmacı bağlamın içinden biridir. Araştırmacı bağlam içinden değildir!
Veri toplama aracı araştırmacı Veri toplama aracı uzman(lar)
tarafından geliştirilir/denetlenir. tarafından geliştirilir/denetlenir.
Esnek olarak planlanır. Tutucu bir şekilde planlanır.
Araştırmanın bulguları ve sonuçları Araştırmanın bulguları ve sonuçları
bağlamın özelliklerine göre yorumlanır evrensel özellikler ve değerlere göre
yorumlanır.
Örneklem kasıtlıdır (amaçlı) Örneklem seçkisizdir.
Araştırmacının araştırmayla ilgili Araştırmacının araştırmayla ilgili
bireysel deneyim ve görüşleri bireysel deneyim ve görüşleri
dikkate alınır. dikkate alınmaz!

KURUBACAK’a göre
Eylem Araştırmasının Aşamaları:
Döngüsel bir süreçtir:
1) Plan 2) Eylem 3) Veri toplama 4) Yansıtma

Eylem Araştırmalarında Veri Toplama Araçları:

1) Görüşmeler (bireysel ve odak grup)
2) Gözlemler
a) Gizli gözlem b)Açık gözlem c)Katılımlı gözlem (tam veya kısmi)
3) Belge (doküman) analizi

NİTEL ARAŞTIRMALAR (2)

Eylem Araştırmalarında Veri Toplama Araçları 00000
3) FENOMENOLOJİK ARAŞTIRMALAR: NİTEL ARAŞTIRMALAR
00000
Görüngübilim çalışmaları olarak da tanınmaktadır.
Görüngü:
- Duyularla algılanabilen her şey, fenomendir. (TDK, 2022)
- Bireyin başına gelen olay, yaşantıdır.
- Tanımlanabilir ve sonludur.

Fenomenolojik araştırmaların amacı:

-Bireysel deneyimleri evrensel nitelikte açıklamaya çalışmaktır.
Örneğin Mutluluk-Yaşlanmaya katlanma-Küresel salgınla mücadele gibi.

Araştırmacılar fenomeni deneyimleyen kişilerden veri toplayarak

- Bütüncül bir bakış açısı ortaya koyan
→ “Neyin” “Nasıl” deneyimi etkilediğinin betimlemesini sunar.

Fenomenolojik araştırmalar araştırmacı katılımcıların

- Neyi deneyimlediğini
Eylem Araştırmaları Çeşitleri: → “Dokusal”, koşul, durum ve içerik açısından
a) Uygulamalı Eylem Araştırmaları - Nasıl deneyimlediklerini ise “yapısal” olarak betimler.
b) Katılımlı Eylem Araştırmaları
Fenomenolojinin öncüleri:
Uygulamalı Eylem Araştırmalarının Özellikleri: 1) HUSSERL 2) HEİDEGGER 3) SARTRE 4) MERLEU-PONT
1) Yerel uygulamalar üzerinde çalışır.
Belli bir görüngüye karşı kişilerin deneyimleri
2) Bireysel/takım temelli araştırma içerir. - Kendi gördükleri
3) Öğretmenin gelişimine ve öğrencinin öğrenmesine odaklanır. - Yaşadıkları
4) Bir eylem planını yürürlüğe koyar. - Bakış açıları ile ilişkilidir.
→ Olaylara bakış açımız ne kadar görebildiğimiz ile ilgilidir.
Katılımlı Eylem Araştırmalarının Özellikleri:
Fenomenoloji felsefeye 3 farklı bakış açısı ile yaklaşmak mümkündür:
1) Bireylerin yaşamlarını sınırlandıran sosyal meseleleri inceler. KURUBACAK’a göre:
2) Eşitlikçi iş birliğini vurgular. 1) Felsefi bir akım 2) Felsefenin temeli 3) Nitel araştırma yöntemi
3) Yaşam kalitesini yükseltecek değişimlere odaklanır.
4) Araştırmacının özgürleşmesi ile sonuçlanır. MERLEAU-PONT ve BANNAN
Fenomenoloji ile ilgili olarak bireyin çevresindeki insanlarla
- Deneyimlerinin kesiştiğini ve insanların etkileşimlerini
Eylem araştırmalarında veri analizi yöntemleri: → Bir dişlinin çarklarına benzetir.
1) Hermenötik 9) Olay Analizi
Fenomenolojik Araştırmanın Türleri: (5. VE 6. Maddeler başka kişilerden ektir.)
2) İçerik Analizi 10) Mantık Analizi
3) Söylem (Discourse) Analizi 11) Tümevarım KURUBACAK’a göre:
4) Göstergebilim 12) Karşılaştırmalı Analiz 1) Bireysel fenomenoloji 5) Deneysel fenomenoloji
5) Metaforik Analiz 13) Taksonomi 2) Ampirik fenomenoloji 6) Yorumlayıcı fenomenoloji
6) Alan Analizi 14) Tipoloji 3) Diyaloglu fenomenoloji
7) Anlatıbilim 15) Nitel/Nicel İstatistik 4) Hermenötik (yorumlayıcı) fenomenoloji.
8) Retorik (Hitabet)
MODÜL 4 10-A Konu Anlatım MODÜL 4 10-B Konu Anlatım
----------------------------------------------------------------------------------------------------- -----------------------------------------------------------------------------------------------------
Fenomenolojik Araştırmaların Özellikleri Etnografi Araştırmalarının Özellikleri:

Özellik Açıklaması 1) Aynı kültürü paylaşan bir grubun kültürünün

Fenomen Tek bir kavram veya düşünceyi işaret eder. - Karmaşık ve eksiksiz betimlenmesine odaklanır.
Örneklem Fenomeni deneyimleyen bir grup insan. 2) Grubun fikir ve inançlarının yanı sıra
(Büyüklüğü 3-4 kişi ile 10-25 kişi -mümkünse <10 kişi) - Zihinsel faaliyetleri, gözlenen davranışları ile
Felsefi tartışmalar Yaşanılan deneyimler fenomenle ilgili → Öznel - Ritüeller, geleneksel sosyal davranışlar ve devamlılıklar gibi
Diğer insanlarla ortak olan → Nesnel deneyimler. → Bedensel faaliyetlerin de modelleri ile ilgilenilir.
Araştırmacının rolü Kendisini ayraç içerisine alır. Her şeyle ilk kez 3) Kültürdeki davranışlar uzun süre bozulmadan devam eder.
karşılaşıyormuş bakış açısı “aşkın” olarak ifade edilir. 4) Veri analizi için anahtar kelimeler:
Veri toplama süreci Genellikle mülakatlar yoluyla olur. Ancak gözlem, - Emik (Araştırma konusunun kendi bağlamında değerlendirilmesi gerektiğidir.)
günlük, dokümanlar, drama, film, ……gibi diğer sanat - Kültürel yorum ve
formlarından da yararlanılabilir. - Etiktir.
Veri analizi Dar kapsamdan (anahtar ifadelerin listelenmesi) 5) Araştırma sonunda aynı kültürü paylaşan grubun
Geniş kapsama (anlam kümeleri/grupları oluşturma) - Nasıl çalıştığı, nasıl hareket ettiği ve grubun yaşam şekline dair
doğru ilerleyen sistematik bir süreçtir. → Bilgi vermek gerekir.
Gözlem süresi Uzun soluklu olmalıdır.
Sonuç “Neyin” “nasıl” deneyimlendiğini bütünleştiren Etnografi Araştırmalarının Türleri:
→“Öz” betimlenir. Öze ulaşmak için dokusal ve
yapısal betimlemeler harmanlanır. CRESWELL’e göre:
1) Dini Etnografi 4) Feminist Etnografi 7) Gerçekçi Etnografi
Fenomenolojik araştırmanın probleminin uygunluğunu anlamak için 2) Yaşam Öyküsü 5) Etnografik Romanlar 8) Eleştirel Etnografi
“Bireylerin bir fenomen ile ilgili yaygın ve ortak deneyimlerini mi anlamaya 3) Otoetneografi 6) Görsel Etnografi
çalışıyor?” sorusunun cevabının “evet” olması gerekir.
Bilişsel etnografi:
Araştırma problemini çözümlemek üzere katılımcıların - Daha yeni bir türdür.
“Fenomenle ilgili hangi deneyimleri yaşadınız?” ve - Otantik dünyada bilişsel etkinliklerin nasıl gerçekleştirildiğini araştıran
“Hangi ortam veya durumlar fenomenle ilgili yaşadığınız deneyimleri etkilemiştir?” → Olay odaklı bir yöntemdir.
sorularına verdikleri cevaplar yol gösterici olacaktır.
Bilişsel Etnografiyi Geleneksel Etnografiden Ayıran Özellikler:
Fenomenolojik Araştırmanın Aşamaları:
Bilişsel Etnografi Geleneksel Etnografi
KURUBACAK’a göre: Bilgi açıklanır. Bilginin nasıl inşa edildiği açıklanır.
1) Görüngünün sezilmesi ve algılanması Kültürel bir grubun Grubun üyelerinin bu anlamı
2) Görüngüye odaklanılması yarattığı anlamla ilgilenir. nasıl yarattığı ile ilgilenilir.
3) Görüngünün betimlenmesi Grup üyelerinin günlük hayattaki Kültürel faaliyetlere bu kaynakların
maddi ve kavramsal kaynakları nasıl yansıtıldığı incelenir.
Fenomenolojik araştırmalarda verileri: Fenomenolojik araştırma örneği betimlenir
1) Görüşmeler Grupların düşünce biçimi, Sosyokültürel bakış açısıyla bir
2) Günlükler insan deneyiminin çeşitli yönleri ve faaliyetin anlık ve farklı zamanlardaki
3) Çizimler insanı insan yapan şeyler ele alınır gelişimi irdelenir.
4) Gözlemler…. Geleneksel Etnografi yi bilgilendirir Süreç analizi ile
ile elde ederiz. etnografi araştırmasını derinleştirir.

Ardından verileri analiz ederken Etnografik görüşmeler → Yapılandırılmamış görüşmelerdendir.

Farklı olarak → Katılımcıların kendi cevaplarını vermeleri sağlanır.
a) Parçaların ve bütünlerin yapısı,
b) Bir çeşitliliğin içindeki özdeşliğin yapısı Etnografik görüşmelerde
c) Mevcudiyet ve yokluğun yapısı Grup veya bireyin davranış ve deneyimlerini açıklayarak
şeklindeki formlardan birini tercih edebiliriz. → Kültürel yapıları betimlemek için görüşmelerden yararlanılır.
Görüşmeci
Görüşmeyi kontrol etmektense konuşmaya yön vererek
4) ETNOGRAFİ ARAŞTIRMALARI: NİTEL ARAŞTIRMALAR - Cevaplayıcıya özgür olduğu ve ortamın resmî olmadığı hissini yaşatarak
00000 → “Kolaylaştırıcı” rolünü üstlenir.
Etnografi: - Konu ile ilgili geniş bilgi kaynağının oluşması görüşmeci yeteneğine bağlıdır.
-Antropologlar tarafından geliştirildi. (Bir araştırma yöntemidir.)
-Bir grubun davranışını doğrudan gözlemleme ve
→ Bu gözleme dayanarak bu gruba ilişkin bir betimlemedir. Etnografi 10 (on) temel özellikle açıklanır:
1) Konumlanmışlık 6) Yansıma / Dönüşlülük
Etnografi bir insan grubuna ve 2) Verim / Zenginlik 7) Öz Yansıma
- Bu grubu farklı kılan kültürel temellere ilişkin sosyal bilimsel bir betimlemedir. 3) Katılımcı Özerkliği 8) Çarpıcılık
Etnografinin kökeninde iki kelime yer alır: 4) Açıklık 9) Bağımsızlık
“etno”→ İnsana “grafi” → Tanımlama, tasvir etmedir. 5) Kişiselleştirme 10) Tarihsellik
=> Etnografi: İnsanların dünyasını belgelendirmedir. Etnografi araştırmalarının aşamaları:
CRESWELL’e göre: ( Tek bir yolu yoktur. Ama şu sıra izlenebilir:)
Öğretmen betimlemeleri
- Öğrencilerin sınıf etkinlikleri ile ilgili betimlemelerinin yer aldığı yazıyı 1) Etnografi en uygun desen mi?
- Öğretmen-öğrenci sunumlarına ait ses kayıtlarını 2) Katılımcılar gerçekten bir grup mu? (Uzun zamandır bir arada yaşıyorlar mı?)
- Sınıf tartışmalarına ait video kayıtlarını 3) Araştırılacak kültürel tema, konu veya kuram seçilmelidir.
- Öğretmenin ders planını ve 4) Temalaştırmada ne yaptıkları (davranış); ne söyledikleri (dil), vb. seçilir.
- Öğrenci çalışmalarının örneklerini içerebilir. 5) Bütüncül bir bakış açısı ile tanımlanmalıdır.
6) Alan çalışması yapılır.
Etnografyacının işi TAŞKIN’a göre: Etnograf tema analizinin sonunda
Yapılandırılmamış görüşmelerle - Sistemin nasıl çalıştığının genel bir resmini ortaya koyar.
- Hayatın (anlamlar sistemi) özel bir yönünün belgelenmesidir. - Buna hem katılımcıların görüşü hem de araştırmacının görüşü ile
- Şu sorulara odaklanır: → Harmanlanmış kültürel portre adını verebiliriz.
1) Toplumun üyeleri arasında iletişim nasıldır?
Hangi anlamlar yaratılmaktadır? Etnografi araştırmalarının veri türleri:
2) Kültürel bilginin yapısı nedir? 1) Gözlemler 5) Görsel-İşitsel Materyaller
(Kültürel bilgi nasıl düzenlenir? 2) Testler ve Önlemler 6) Mekânsal Haritalama
Hangi kategoriler tanımlanır ve 3) Anketler 7) Ağ Araştırması
bu kategoriler birbiriyle nasıl bir ilişki içindedir?) 4) Mülakatlar
3) Dil, kültür ve düşünce arasındaki ilişkiler nelerdir?
MODÜL 4 11-A Konu Anlatım MODÜL 4 11-B Konu Anlatım
----------------------------------------------------------------------------------------------------- -----------------------------------------------------------------------------------------------------
Etnografi Araştırmalar: Anlatı Araştırmasının Veri Toplama Teknikleri:
CRESWELL’e göre: 1) Alan Notları 6) Sözel Tarih
1) Gerçekçi Etnografi Araştırmalar 2) Eleştirel Etnografi Araştırmalar 2) Günlük Kayıtları 7) Mektup Yazma
3) Görüşme 8) Otobiyografik Yazı
1) Gerçekçi Etnografi Araştırmalar: 4) Hikâye Anlatma 9) Biyografik Yazı
- Objektiflik söz konusudur. 5) Yeniden Hikâyeleştirme 10) Diğer Alıntı Veri Kaynakları
- Üçüncü kişinin bakış açısıyla yaklaşılır.
- Kişisel ön yargı, siyasi hedef ve yargıdan uzak durulur. Anlatı araştırma örneği
2) Eleştirel Etnografi Araştırmalar:
- Herhangi bir nedenle kişilerin ötekileştirilmesine karşı çıkar.
(Güç, sınıf farkı, ırk, cinsiyet, vb.)
-Dışlanan grupların özgürleştirilmesini savunur.
- “Güç, güçlendirme, eşitsizlik, haksızlık, egemenlik, baskı, hegemonya ve
mağduriyet” konularına değinir.
Etnografi araştırma örneği

NİTEL YAKLAŞIMIN ÖZELİKLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

00000

5) ANLATI ARAŞTIRMALARI: NİTEL ARAŞTIRMALAR

BÜYÜKÖZTÜRK
Anlatı araştırmaları insanların bir konuya veya duruma ilişkin deneyimlerini
-Yaşamış oldukları hikâyeler ile inceler.
İnsanların yaşadıkları olayların ardışık olarak düzenlenmesi
- Bu olaylar arası ilişkilerin kurulması ve böylece bu olayların
→ Belirli hedef kitle için anlamlandırılması sağlanır.
Anlatı
- Olumlu/olumsuz bir durumun hikâyelendiği
→ Âşık olma gibi bir fenomen olabileceği gibi
→ Yaşam öykülerinin analiz edilme süreci de olabilir.
Eğitim alanında çeşitli önemli konulara ilişkin
- Eğitimcilerin seslerinin ve deneyimlerinin
- Derinlemesine incelenmesi ve
-Öğrenme-öğretme ortamlarının daha iyi anlaşılması için
→ Hikâyeler kullanılabilir.

Böylece uygulamacıların hikâyeleri

- Anlatı araştırmaları yoluyla betimlenerek
→ Eğitimdeki problemli durumların daha iyi anlaşılması sağlanır. NİTEL ARAŞTIRMALARIN ÖZELLİKLERİ (ÖZET)
00000
D. JEAN CLANDİNİN ve MİCHAEL CONNELLY NİTEL ARAŞTIRMALAR BÜYÜKÖZTÜRK’e göre:
→ Eğitim alanında anlatı çalışmalarını ilk defa uygulayanlardandır. 1) Doğal ortamda çalışılır.
2) Verilere doğrudan kaynağından ulaşılır.
Anlatı Araştırmasının Özellikleri CRESWELL’e göre: 3) Detaylı betimlemeler ile bağlam ve olgular
derinlemesine anlaşılır şekilde ele alınır.
1) Hikâyeyi anlatanlar ile araştırmacı arsında bir iş birliği ortaya çıkar.
4) Olgu ve davranışların nasıl ve neden gerçekleştiğine odaklanılır.
2) Bireylerin kimlikleri ve kendilerini nasıl gördüklerini 5) Elde edilen bilgiler sentezlenir ve ikna edici genellemelere gidilir.
→ Ortaya çıkaran deneyimler ele alınır. 6) Katılımcının anlamasına ve anlamlandırmasına odaklanılır.
3) Farklı veri toplama teknikleri bir arada kullanılabilir. 7) Araştırma deseni, çalışmanın gerçekleştiği duruma göre gelişir ve değişir.
4) Araştırmacının hikâyeyi kronolojik sıraya koyması önemlidir.
→ Gerekirse yeniden hikâyeleme ile doğru sırayı yakalamak gerekir. KARMA ARAŞTIRMALAR
5) Analizinde tematik (neler söylendiği)
00000
- Yapısal (söylenenlerin arkasındaki gerçeklik/doğa) veya Araştırmacı (lar)ın,
- Diyalojik/performans (hikâyeyi kimin yönlendirdiğine bağlı) -Nicel ve nitel yöntemlerin ve yaklaşımların (veya kavramların)
→ Yöntemler kullanılabilir. - Karışımlarını (veya kombinasyonlarını)
- Tek (veya bir dizi) araştırmada kullanması
Anlatı Araştırmasının Aşamaları GAY’a göre: → Karma araştırmayı işaret eder.
00000
1) Araştırma amacının ve incelenecek olayın belirlenmesi
Yapılmak istenen çalışmanın amacına ve varılmak istenen noktaya bağlı olarak
2) Bu olaya ilişkin deneyimi olan araştırma katılımcılarının belirlenmesi → Seçilecek olan yöntem belirlenmektedir.
3) Araştırma sorularının belirlenmesi
4) Araştırmacının rolünün belirlenmesi ve gerekli izinleri alınması Ancak araştırma deseni uygunsa her iki yöntem birden kullanılabilir.
- Ama aynı çalışmada hem nicel araştırma hem de
5) Veri toplama yöntemlerinin belirlenmesi ve verilerin toplanması
6) Araştırma katılımcısı ile işbirliği sağlanarak Derinlemesine nitel araştırmalar yapmak → Oldukça zor bir süreçtir.
- Araştırmada yazılan hikâyenin doğrulanması Bu tür çalışmalar bazen ne nicel ne de nitel araştırma süreçlerine uymaz!
7) Araştırmanın raporlaştırılması
EKİZ’in görüşü
Anlatı Araştırmasının Türleri: “Önemli olan, konunun yaklaşımı belirlemesidir.
1) Otobiyografi 4) Kişisel hikâyeler → Yaklaşımın konuyu belirlemesi değil!
2) Biyografi 5) Sözlü tarihtir. - Unutulmaması gereken en önemli konu:
3) Hayat hikâyesi Hiçbir yaklaşım tek başına güçlü bir şekilde her türlü konuyu inceleyemez!”
MODÜL 4 12-A Konu Anlatım MODÜL 4 12-B Konu Anlatım
----------------------------------------------------------------------------------------------------- -----------------------------------------------------------------------------------------------------
Karma Yöntem Araştırmalarının Kullanım Yerleri ve Amaçları: 2) Ardışık keşfedici yaklaşımda da
1) Ölçek, anket formu ve diğer veri toplama araçlarının geliştirilmesi ve - Öncelikle nitel veri toplanır ve sonrasında nicel aşama yürütülür.
- İyileştirilmesinde, geliştirme, uygulama ve değerlendirme çalışmalarında
2) Verilerin onaylanması ve çapraz doğrulamasında 3) Ardışık Dönüşümsel yaklaşımda
3) Aynı konuların farklı yönleriyle incelemesinde
4) Farklı açılardan karmaşık olguların keşfedilmesinde ve - Kuramsal bakış açısı ve bulgulara yönelik öngörü açıkça ifade edilir.
5) Tek bir yöntemle elde edilen bulgularının araştırılması veya test edilmesinde - Nicel veya nitel bakış açısının sırası veya vurgulanma derecesi önemli değildir!
JOHNSON ve ONWUEGBUZİE karma yöntem araştırmalarının
→ İki temel amacının olduğunu vurgulamıştır: Karma Yöntem Araştırmasının Aşamaları Nelerdir?
1) Çeşitleme ve tamamlayıcılık:
- Nicel ve nitel yöntemler uygulayarak elde edilen sonuçları
→ Doğrulanmak veya geliştirmektir.
2) Başlatma, geliştirme ve genişletme:
- Nicel ve nitel yöntemler uygulanarak elde edilen sonuçlardan yararlanarak
→ Yeni araştırma soruları türetmektir.

JOHNSON ve ONWUEGBUZİE karma yöntem araştırmalarının

00000
→ Güçlü yönlerini şu şekilde ifade etmektedir:
1) Sayılara anlam katmak için kelimeler, resimler ve anlatılar kullanılabilir.
2) Kelimelere, resimlere ve anlatılara hassasiyet katmak için sayılar kullanılabilir. Şekil 5. Karma yöntem araştırmalarında izlenebilecek adımlar
3) Nicel ve nitel araştırma paradigmalarının
→ Güçlü yönlerinin birlikte kullanılması sağlanabilir. Karma yöntem araştırmalarının örneği
4) Araştırmacı temelli bir kuram oluşturulabilir ve
→ Oluşturulan bu kuram test edilebilir.
5) Araştırmacı tek bir yöntem ve yaklaşımla sınırlı olmadığından daha fazla ve
daha geniş kapsamlı araştırma sorularına cevap bulabilir.
6) Araştırmacı çalışmasında kullandığı bir yöntemdeki zayıflıkların
→ Üstesinden gelmek için diğer yöntemin güçlü yönlerinden faydalanabilir.
7) Elde edilen bulguların doğrulanması için daha güçlü kanıtlar sağlayabilir.
8) Tek bir yöntem kullanıldığında eksik kalabilecek unsurlar (içgörü, anlayış)
→ Diğer yöntemle tamamlanabilir.
9) Elde edilen sonuçların genellenebilirliğini artırmak için kullanılabilir.
10) Kuram ve uygulamanın birlikte ele alındığı karma yöntem araştırmalarında
→ Araştırma problemine ilişkin daha bütüncül ve eksiksiz bilgi sağlanabilir.
Karma Yöntem Araştırmalarında Karşılaşılabilecek Başlıca Sınırlılıklar:
BİLİMSEL ARAŞTIRMA ETİĞİ
1) Araştırmacıların hem nitel hem de nicel araştırma yöntemleriyle 00000
→ Başa çıkmaları zor olabilir. ETİK ifadesi 1830’lu yıllarda
2) Özellikle iki yöntem aynı anda işe koşulduğunda veya - CHARLES BABBAGE tarafından yayınlanan
- Araştırmacılar takım hâlinde çalıştıklarında → “Bilimsel Araştırmalarda Sahtekârlık” isimli çalışmasında ele alınmıştır.
→ Karma yöntemin uygulanması zorlaşabilir.
Charles Babbage kimdir?
Karma araştırmaların zaman içerisindeki yolculuğu: - Bilgisayarın çalışma mantığını ortaya koyan bir bilim insanıdır.
→ “Fark Motoru” isimli hesap makinesi bilgisayarın atası kabul edilebilir.
a) Birden fazla nicel yöntemin birlikte kullanılması
b) Birleştirilmiş anket ve görüşmelere yer verilmesi CRESWELL araştırmacıların özellikle
c) Nitel ve nicel verilerin çeşitlendirilmesi - Veri toplama sürecinde etik kaygıları üst düzeyde tuttuklarını
ç) Sadece tek araştırma, duruma göre araştırma ve - Oysa araştırma sürecinin ilk adımında henüz tasarı aşamasındayken
- Yararcı araştırma paradigmalarını benimseyen araştırmacıların - Başlayıp tamamlanması ve yayımlanmasına kadar geçen tüm süreçlerde
→ Görüşlerinin birleştirilmesi → Etiği akıldan ve vicdandan çıkartmamak gerektiğini dile getirmiştir.
d) İki geleneksel paradigmanın (nitel ve nicel) varsayımlarının
→ Tartışılması ve uzlaştırılması Creswell’in bu kaygısı yalnızca nitel araştırmalar için değil
e) Karma yöntem araştırmalarının çeşitlerine ilişkin → Tüm araştırmalar için geçerlidir.
→ Bir sınıflandırma sisteminin belirlenmesi
f) Çoklu yöntemlerin bir araştırma sürecinde kullanılması Etik
g) Pek çok açıdan karma yöntem araştırmalarının sağladığı - İyi davranış sergileme
→ Olanakların belirlenmesi - Toplumsal olarak iyi ve kötünün ayrımını yapma
ğ) Araştırma sürecinde karma, nitel ve nicel yöntemlerin karşılaştırılması - Mesleki olarak benzer iyi davranışı benimseme ve
h) Karma yöntemin nitel ve nicel yöntemlerin doğal tamamlayıcısı olarak → Kötü davranıştan sakınma olarak açıklanabilir.
→ Konumlandırılması
Karma araştırmalarda çeşitleme oldukça önemlidir. Bilimsel araştırma etiğinin Sınıflandırılması:
DENZİN’in ifade ettiği çeşitleme türleri Şekil 4’te özetlenmiştir: 1) Genel Bilimsel Araştırma Etiği
2) Araştırmacı-Katılımcı Etiği
3) Yayın Etiği

1) Genel bilimsel araştırma etiği

- İlk söylenecek unsur araştırmanın alanyazın (literatür) taramasının
→ Detaylı yapılması sağlam temellere oturtulmasıdır.
- Sonrasında doğru araştırma yönteminin benimsenmesi ve
→ Tüm sürecin araştırma ekibi ile paylaşılmasıdır.
Şekil 4. Çeşitleme olarak da isimlendirilen zenginleştirme türleri
Verilerin saklanması hassas bir konudur.
Karma Desen Türleri: → Araştırma bitiminde imha edilmelidir.
1) Zenginleştirilmiş Desen 3) Keşfe Yönelik/Keşfedici Desen - Dijital olarak saklanacak verinin gizliliği ayrıca önemlidir.
2) Açıklayıcı Desenler 4) Gömülü Desen - Veri analizinde geçerlik ve güvenirlik analizleri vazgeçilmezdir.
Karma Desen Türleri HANSON, CRESWELL, CLARK, CRESWELL
ERSOY Temel Etik İlkelerini 5(beş) başlıkta sıralamaktadır:
1) Ardışık Açımlayıcı 2) Ardışık Keşfedici 3) Ardışık Dönüşümsel
1) Kişiye saygı (özerklik) 4) Adalet
1) Ardışık açımlayıcı yaklaşımda: 2) Yararlılık 5) Bütünlük ve Dürüstlük.
- Öncelikle Nicel veri toplanır ve analiz edilir. 3) Zarar vermeme (kötü davranmama)
→ Sonrasında da nitel veri sürece dâhil edilir ve bütünleştirme yapılır.
MODÜL 4 13-A Konu Anlatım MODÜL 4 13-B Konu Anlatım
----------------------------------------------------------------------------------------------------- -----------------------------------------------------------------------------------------------------
1) Kişiye saygı (özerklik) → Katılımcının araştırmaya Veri Toplama Araçları:
- Kendi hür iradesi ile katılması ve bunun aydınlatılmış bir katılım olması 1) Araştırmacı tarafından doldurulan araçlar
2) Yararlılık → Maliyet, risk ve faydanın dengesi a- Derecelendirme ölçekleri d- Çeteleme
b- Görüşme çizelgeleri e- Performans kontrol listeleri
3) Zarar vermeme → Katılımcıların fiziksel, ruhsal bir zarara uğramaması c- Gözlem formları f- Zaman ve hareket kayıtları (loglar)
4) Adalet ilkesi → Gerek katılımcı seçiminde gerek uygulama ve topluma yararda 2) Denekler tarafından doldurulan araçlar
→ Herkese eşit davranılması a- Anketler d- Kişilik envanterleri
→ Ayrıca mahremiyete saygı duyulması b- Öz değerlendirme kontrol listeleri e- Başarı/yetenek testleri
5) Bütünlük ve dürüstlük c- Tutum ölçekleri f- Performans testleri
- Katılımcı seçiminde dürüstlük, katılımcının verilerinin
→ Bütünlüğünün bozulmamasına işaret edilmektedir. GEÇERLİK
- Belli araçları kullanarak elde edilen bilgilerin
2) Araştırma-Katılımcı Etiği → Araştırmanın amaçlarına hizmet etmesidir.
- Bireye saygı ön planda tutulmalı Geçerlik
- Katılımcının araştırmaya katılımının - Ölçülmek istenen özelliğin ölçülebilme derecesidir.
→ Seçim hakkının kendisinde olduğunu bilmesi sağlanmalı - Geçerliğe ilişkin kanıtlar
- İçerisinde araştırmanın amacı, yapısı ve süresi açıklanmalı - Elde edilecek verilerin ve bu veriler doğrultusunda
- Süreç doğru bir şekilde tanımlanmalı - Elde edilecek olan sonuçların→ Geçerliliğine ilişkin kanıtlar bulmaktır.
- Katılımcı ile ilgili bilgileri içeren aydınlatılmış onam formuna
→ Sözel veya yazılı onay alınmalıdır. GEÇERLİK TÜRLERİ
Aydınlatılmış onam metninde ERSOY’a göre: 1) Kapsam Geçerliği:
- Araştırmanın amacı - İçeriğin uzman görüşüne dayalı değerlendirilmesi
- Araştırmanın yapısı ve süresi - Araçta yer alan maddelerin veya soruların
- Araştırmadan beklenen faydalar - Ölçülmek istenen içeriğe ya da aracın ölçme amacına
- Araştırmanın verebileceği sıkıntılar/ riskler/zararlar →Uygun olup olmadığının incelenmesidir.
- Araştırma esnasında ve sonrasında kişiye etkisi
- Kişinin araştırmanın istediği aşamasında onamından vazgeçebileceği ve 2) Ölçüt Geçerliği:
- Bunun ona bir zararının olmayacağı gibi - Test puanlarının ölçüt puanları ile ilişkili olması
→ Başlıkların yer alması uygun olacaktır. (Ersoy, 2015). a) Ölçüt aynı veya yakın bir zamanda ölçülmüşse:
→ Eş zaman/hâlihazır/uygunluk geçerliği
ERSOY’a göre: b) Ölçüt daha sonra ölçülmüşse → Yordama geçerliği
Araştırmacı riskleri - Ölçüt geçerliğinde mevcut araçtan elde edilen puanlarla
- Henüz araştırmaya başlamadan önce konu tartışılmalıdır. → Diğer araçlardan elde edilen puanlar arasındaki ilişki incelenir.
- İnsanlar için zararlarına göre gerekirse araştırmadan vazgeçmelidir.
3) Yapı Geçerliği:
Katılımcıları seçerken -Test puanları, testin ölçtüğünü varsaydığı kavramı/yapıyı ölçüyor mu?
- Seçen kişi kendi bakış açısına göre özel seçimler yapmamalıdır! - Test ölçtüğü özelliği nasıl bir yapısal model içinde ölçüyor?
→ Bu bireysel adaleti zedeler. -Yapı geçerliği
- Katılımcıların araştırma sürecinde ve sonrasında → Araç ile ölçülmek istenen psikolojik yapı ve özelliklerin doğasını ifade eder.
- Karşısına çıkan sıkıntıların veya yararların
→ Taraflarca eşit paylaşması sosyal adaleti sağlar. 4) Görünüş Geçerliği:
- Teste ilişkin bir teknik değildir!
3) Yayın etiği - Bir ölçme aracının ismi, açıklamaları ve sorularıyla
→ Ölçmeyi amaçladığı özelliği ölçüyor görünmesi durumudur.
TÜBİTAK’ın etik ihlallerine ilişkin listeleri vardır.
( Bu listeyi 1) Üniversitelerarası Kurulun (ÜAK) ve
Geçerliği Etkileyen Faktörler
2) HAMUTOĞLU, YILDIZ ve AKGÜN de belirtmiştir.)
1) Ölçme sonuçlarının güvenirliği 3) Puanlayıcı yanlılığı
TÜBİTAK’ın etik ihlallerine ilişkin listeleri:
2) Ölçme yöntemi ve madde sayısı 4) Uygulama koşulları
1) Olmayan verileri üretmek (uydurma)
2) Sonuçları, materyalleri değiştirmek (çarpıtma)
3) Başkasının ürünlerini atıf yapmadan kullanmak (aşırma) GÜVENİRLİK
4) Aynı çalışmaya başka başka yerlerde yayımlamak (dublikasyon)
00000
Güvenirlik→Aynı ölçme aracının bağımsız ölçümleri arasındaki tutarlılıktır.
5) Bütününü parça parça yayın hâline getirmek (dilimleme)
6) Araştırma desteğini belirtmemek Güvenirlik→Elde edilen puanların hatadan ne kadar uzak olduğunun göstergesidir
7) Yazarlarının isim sırasını değiştirmek Güvenirliğin yüksek olması:
8) Yazar olmayan birini göstermek → Elde edilen puanların hata düzeyinin düşük olduğu anlamına gelmektedir.
9) Yayınlanmamış başka birine ait çalışmayı kendine mal etmek.
Güvenirlik Katsayısının Hesaplanmasında Kullanılan Yöntemler:
Araştırma etiğini garanti altına almak için
- Başta vicdani sorumluluğu yerine getirmek ardından 1) Kuder Richardson (KR-20) Yöntemi:
- Etik komisyonlardan Bir test maddesine verilen cevaplar
- Araştırma yapılan kurumlardan - 1 (doğru) ve 0 (yanlış) ile puanlandığında veya
- Bireylerin kendilerinden - Evet/hayır gibi iki seçenekli olması durumunda kullanılır.
- Reşit olmayanların velilerinden izin almak gerekir. 2) Cronbach Alpha (α) Yöntemi:
- Test puanlarının güvenirliğinin bir alt kestiricisi olarak kullanılır.
VERİLERİN TOPLANMASI - Özellikle cevapların derecelendirme ölçeğinde elde edildiği durumlarda
00000 → Sıklıkla kullanılır.
TURGUT’a göre 3) Testi yarılama (eş değer yarılar) Yöntemi:
Ölçme birey ya da nesnelerin niteliklerinin uygun araçlar kullanılarak gözlenip - Testin iki eş (paralel) formundan elde edilen puanlar arasındaki
→ Gözlem sonuçlarının sembollerle gösterilmesidir. → Korelasyona dayalı olarak testin tümü için güvenirlik tahmini yapılmasıdır.
Ölçme Düzeyi (Ölçek Türü): 4) Eş Formlar Yöntemi:
Birey ya da nesnelerin ölçülen özelliklerine ilişkin elde edilen ölçme sonuçlarının Bir aracın iki farklı eş formu aynı gruba
→ Matematiksel nitelikleridir. - Aynı zaman diliminde veya kısa aralıklarla uygulanır.
- İki ölçümden elde edilen puanlar arasındaki
Ölçme Düzeyi (Ölçek Türü) Çeşitleri:
→ Hesaplanacak ilişki katsayısı yüksekse güvenirlik de yüksektir.
1) Sınıflama 2) Sıralama 3) Aralık 4) Oran
5) Test Tekrar Test Yöntemi
Araştırma kapsamında - Aynı aracın aynı gruba belli aralıklarla uygulanmasıdır.
- Deneklerden elde edilen her tür bilgi → Veri olarak tanımlanmaktadır. - Uygulama sonunda
Verilerin toplanmasında kullanılan farklı araçlar vardır: → İki ölçümden elde edilen puanlar arasındaki korelasyon hesaplanır.
1) Anket 2) Görüşme/gözlem formu 3) Testler 4) Derecelendirme ölçekleri → Bu işlemin amacı zamana bağlı değişmezliği göstermektir.
MODÜL 4 14-A Konu Anlatım MODÜL 4 14-B Konu Anlatım
---------------------------------------------------------------------------------------------------- ----------------------------------------------------------------------------------------------------
Değerlendirmeciler arası tutarlılık: Test/ölçek uyarlama Aşamaları
00000 00
Çok sayıda objenin belli bir özelliğe ne derece sahip olduğuna ilişkin
- İki veya daha fazla bağımsız gözlemcinin verdiği puanların
→ Güvenirliğini incelemede kullanılır.
Ölçmenin standart hatası:
Belli güven düzeyleri için testten alınan puanların
→ Gerçek puandan olan sapma miktarını hesaplamada kullanılır.
- Böylece belli olasılıklar dâhilinde gerçek puanların alabileceği
→Üst sınır değerleri bulunabilir.
- Hesaplanan alt ve üst sınır gerçek puanın güven aralığını gösterir

Güvenirliği Etkileyen Faktörler

Gözlem ve Görüşme
1) Ölçme aracına ilişkin faktörler:
00000 00
- Testin uzunluğu - Maddelerin homojenliği GÖZLEM
- Test uygulama yönergesi - Puanlamadaki nesnellik
00000 00
Gözlem: Araştırmada ihtiyaç duyulan verilerin belli hedeflere odaklanılarak
- Maddelerin ifadesi - Çıplak gözle ya da bir araç kullanılarak izlenmesi suretiyle toplanması sürecidir.
2) Testi alan birey ve gruba bağlı faktörler:
- Bireysel değişkenler Yapılandırılmamış gözlem:
- Normal dağılım gösteren heterojen grup - Gözlem öncesi yapılandırılmamış
- Gözlemciye bilgi toplamada ve kaydetmede özgürlük sağlayan
3) Uygulama koşulları: Sınav koşularının standart olması → Bir tür gözlem yöntemidir.
4) Zaman: Sınav süresinin az veya çok olması
Yapılandırılmış gözlem:
Madde analizi: Gözlenecek şeyle ilgili
- Madde özelliklerini incelemeye yönelik analizleri tanımlar. → Daha iyi bir yapılanma, yönelim ve sistematik bir yaklaşım kullanılmaktadır.

Madde güçlüğü: Gözlemcinin araştırma sürecinde gözlem sürecine ne kadar katılacağı önemlidir.
- Başarı ve yetenek testlerinde doğru cevaplama oranını ifade eder. Gözlemcinin rolü iki ayrı uç arasında yer almaktadır.
Madde ayırt ediciliği: Gözlemci Gözlem Sürecine Katılım Şekilleri:
- Her bir maddenin grupları birbirinden ne kadar ayırt ettiğini gösterir.
1) Gözleme bir grup üyesi gibi etkili ve tam olarak katılır. Veya
Araştırmacı ihtiyaç duyduğu verileri toplamak amacıyla 2) Hiçbir etkisi olmaksızın katılır.
→ Bulunduğu kültür içinde ölçme aracını kendisi geliştirebilir.
GÖRÜŞME
Bir diğer çözüm ise 00000 00
Aynı yapıyı kavramları ölçmek amacıyla En az iki kişi arasında sözlü olarak sürdürülen bir iletişim sürecidir.
- Farklı kültürlerde geliştirilen, geçerlik ve güvenirlik bakımından tatmin edici olan
→ Bir test uyarlanabilir. 1) Yapılandırılmış görüşme:
- Araştırmacının belirli bir sırayla önceden hazırlamış olduğu sorular vardır.
Bulunulan kültüre özgü ölçme aracının geliştirilmesi
2) Yapılandırılmamış görüşme:
→ Daha çok tercih edilen bir yöntemdir.
-Araştırmacıya konuyla ilgili olabilecek maddelerin sorulmasında
→ Büyük serbestlik sağlar.
Test / Ölçek Geliştirmenin Aşamaları - Sorular ve sıralamaları sabit değil→ Görüşme sırasında gelişebilir.
3) Yarı yapılandırılmış görüşme
- Hem sabit seçenekli cevaplamayı hem de
→ İlgili alanda derinlemesine gidebilmeyi birleştirir.
Bu tür görüşme → Diğer iki yöntemin avantajlarını ve dezavantajlarını içerir.
4) Etnografik görüşme:
5) Odak grup görüşmeleri:

Görüşme Öncesinde Hazırlık Aşaması

00000
Şekil 6. Test/ölçek geliştirme aşamaları
- Genel ve özel amaçlı sorulara karar verme
- Görüşme sorularını tasarlama
1) Testin kimlere (hedef kitle) uygulanacağı ile - Soruları sıralama
→ Test puanlarının hangi amaçlarla kullanılacağı kararlaştırılır. - Süreç ihtiyaçlarını düşünme
2) Tutum, kaygı, motivasyon, akademik başarı, öz yeterlik gibi - Giriş ve kapanışları hazırlama
→ Ölçülmesine odaklanılan kavramlar ve yapılar belirginleştirilir. - Görüşme kayıtları için hazırlanma
3) Ölçülecek özelliğe en uygun madde türleri seçilir ve - Görüşme formu için pilot test yapma
→ Literatüre, görüşmeye, gözleme ve uzmana dayalı maddeler yazılır.
Görüşme Sürecinde
4) Maddeler ölçülecek özelliği ölçmedeki yeterliklerine yönelik 00000
→ Teknik denetimden geçirilir.
- Öncelikle görüşme sürecini başlama
5) Uzman görüşü alınarak - Gerekli açıklamaları yapma (konuyu tanımlama)
- Test maddelerinin düzeltilmesi - yönergesi ve soruları ile birlikte - Bilgisinin olmasını sağlama
→ Ön deneme formu oluşturulur. - Görüşmeyi gerçekleştirme
6) Ön uygulama yapılır. - Görüşmeyi sonlandırma
7) Ön uygulamadan elde edilecek verilere dayalı olarak - Not tutma
- Test istatistikleri hesaplanır ve → Verilerinin analizinde ise sıklıkla içerik analizi kullanılmaktadır.
- Madde analizleri yapılır.
→ Bu süreç geçerlik ve güvenirlik analizlerini kapsar.
BİLİMSEL RAPORUN BÖLÜMLERİ
Bir testin/ölçeğin uyarlanması süreci
00000
00000 Araştırma sürecinde verilerimizi topladıktan sonra
→ Test geliştirme sürecinden bazı farklılıklar gösterir. - Uygun veri analizi yöntemleri kullanarak
→ Analizlerimizi yapar, bulgularımızı şekillendiririz.
Uyarlama sadece aracın maddelerinin değil
Artık sıra uzun soluklu çalışmaların sonucunu
→ Yönergelerinin ve madde cevap seçeneklerinin de uyarlanmasını içerir.
→Okuyucuyla buluşturmaya, raporlaştırmaya gelmiştir.
MODÜL 4 15-A
----------------------------------------------------------------------------------------------------
Raporlaştırma sürecinde
-Sosyal bilimler alanında ağırlıklı olarak
→ Amerikan Psikoloji Derneği’nin hazırladığı yazım kuralları kullanılmaktadır.
Bilimsel yazıların hazırlanmasında belli kuralların olması
- Okuyucular arasında ortak bir dilin oluşmasını
- İletişimin kurulmasını sağlar.
Bu kurallar
- Uzmanların sistematik çalışmalarının sonucu olarak ortaya çıkar.
- Yazıların birbiriyle aynı olmasını ve
- Aynı alanda çalışan insanlar için bilimsel raporun yazımında
→ Ortak bir dil oluşturmayı sağlar.
BÜYÜKÖZTÜRK’e göre
Çalışmalarda Kullanılan Ana Başlıklar:
1) Başlık:
kullanmanın temel amacı → Çalışma hakkında okuyucuya bilgi vermektir.
Başlık
- Aynı zamanda çalışmanın genel yapısını yansıtması açısından da önemlidir.
→ Bu nedenle başlıklarda kısaltma kullanılmamalıdır!
-Her çalışmada yazar/yazarların adı ve yazarlara ilişkin kurum bilgisi yer alır.
2) Yazar adı:
- Önce ilk adı, varsa ikinci adı ve soyadı yazılmalıdır.
- Yazarların isimlerini tüm yayınlarında aynı şekilde kullanmaları
→ Yazarların rahatlıkla takip edilmesini sağlar.
- Çalışmalarda Yazarların unvan bilgisi verilmemelidir.
Yazar adı
→Büyük küçük harfler kullanılarak ortalı ve başlığın bir alt satırına yazılır.
3) Özet bölümü:
- Kısa, ayrıntılı ve çok yönlü olmalıdır.
- Okuyucuların ilk incelediği bölümdür .
→ Çalışma hakkında fikir vermelidir.
Bu nedenle özet
- Bilgi yoğunluğu açısından yeterli olmalı
- Okunaklı, eksiksiz ve iyi düzenlenmiş olmalıdır.
Özet
- Araştırmanın amacını, içeriğini ve yöntemini yansıtmalıdır.
- 120 kelimeyi geçmemeli ve
- Özete en önemli olan bilgiyle başlanmalıdır.
- Özette çalışmanın en önemli dört veya beş bulgusu veya sonucu verilmelidir.
4) Giriş bölümü:
- Çalışmanın problemi sunulur, tanıtılır.
- Yeni bir sayfadan başlatılmalıdır.
- Giriş kısmında araştırmaya ilişkin alt yapı oluşturulur.
- Bu kısımda alanyazın(literatür) tartışılır ancak
→ Ayrıntılı bir tarihsel incelemeye gidilmemelidir!
- Önceki çalışmalarla mevcut çalışma arasındaki mantıksal ilişkiler kurulur.
5) Ardından problem
→ Okuyucuların anlayabilmesi için yeterince açık ve anlaşılır verilmelidir.
Çalışmaya ilişkin altyapı oluşturulduktan ve problem tanıtıldıktan sonra
→ Problemin çözümündeki yaklaşım ortaya konulmalıdır.
6) Problemin çözümündeki yaklaşım:
- Değişkenler tanımlanır ve
- Araştırmanın amacı, hipotezleri ve/veya soruları verilir.
7) Yöntem bölümü:
-Araştırmanın nasıl yürütüldüğüne ilişkin detaylar yer alır.
-Bu tanıtım okuyucuların, çalışmanın yönteminin ve sonuçların
→ Güvenirlik ve geçerliğinin uygunluğunu değerlendirebilmelerini sağlar.
Yöntem bölümünde
- Araştırmanın desenini
- Çalışma grubu/örneklemi
- Veri toplama araçları ve süreci
- Veri analizi ve uygulama süreci → Detaylı olarak açıklanır.
Çalışma detaylı ve karmaşık bir yapıya sahipse
→ Alt bölümlerin sayısı artırılabilir.
8) Bulgular bölümü:
-Toplanan verilerin analizine ilişkin istatistiksel sonuçlar özetlenir.
Bulgular
- Sonuç kısmını destekleyecek şekilde gereksiz ayrıntılara girmeden raporlanır.
(Çalışmanın hipotezlerine aykırı olan sonuçlar da dâhil olmak üzere)
→ Konuyla ilgili tüm bulgulardan söz edilir.
→ Bu bölümde bulguların yorumlanması ve tartışılması uygun değildir!
Konu Anlatım MODÜL 4 15-B Konu Anlatım
----------------------------------------------------------------------------------------------------
9) Tartışma bölümü:
- Özellikle çalışmanın soruları/hipotezleri ile ilgili
→Değerlendirme ve yorumlar yapılır.
- Bu bulguların kuramsal önemi ve sonuçların geçerliliği vurgulanır.
Tartışma bölümünün kısa ve açık olduğu durumda
- Bulgular ve tartışma bölümleri birleştirilebilir ve
- Bu durumda bölüm başlığı
→ “Bulgular ve Tartışma” ya da “Bulgular ve Sonuçlar” olarak değiştirilir.
Yapılan çalışmanın
-Bulguları ile diğer çalışmalar arasındaki benzerlikler ve farklılıklar
→ Çalışmanın sonuçlarını aydınlatır ve doğrular.
Tartışma bölümünün sonunda
→ Ortaya çıkan sonuçların önemi vurgulanır.
Burada okuyucular
→Aradıkları cevapları açık, ne olduğu belli ve doğrudan bulmalıdırlar.
10) Kaynaklar listesi:
-Çalışmada kullanılan kaynakların tamamı yer almalı ve
- Kaynaklar listesindeki kaynaklara da metin içinde atıf yapılmalıdır.
Kaynaklar listesi
- Az ve öz olmalı
- Yapılan araştırmayı destekleyen önemli kaynaklara yer verilmelidir.
Kaynaklar bölümü de→ Yeni bir sayfada başlatılır.
-Tüm kaynaklar çift satır aralığı ile yazılır.
Bazı tez yazım kurallarına göre kaynaklar tek satır aralığı yazılsa da
→ APA’ya göre hazırlanan çalışmalarda
Kaynaklar çift satır aralığına göre düzenlenir ve her bir kaynağın
- İlk satırı → Sola hizalı
- İkinci satırı → İçerden yazılacak şekilde düzenlenmelidir.
Kaynaklar listesinin oluşturulması ile ilgili detaylar
“Kaynak Gösterimi” bölümünde ayrıntılı işlenecektir.
11) Ekler:
- Bir materyalin çalışmanın
- Gövde kısmında detaylı olarak verilmesinin uygun olmayacağı ve
- Dikkati dağıtacağı durumlarda → Oldukça yararlıdır.
Ekler bölümü
-Okuyucuların çalışmayı anlamasında ve değerlendirmesinde
Gerçekten faydalı olacaksa → Eklenmelidir.
Ekler bölümü
- Ayrı sayfada başlamalı
- Her bir ek ayrı sayfalarda yer almalı ve
- Çift satır aralığı ile yazılmalıdır.
- Her bir ek büyük harflerle A, B şeklinde sıralanmalıdır.
- Metin içinde eklere gönderme yapılırken de bu sıralama kullanılmalıdır.
12) Yazar notu:
Her bir yazara ilişkin
- Kuramsal bilginin, finansal desteğin kaynağının belirtildiği
- Çalışmaya destek veren meslektaşların belirtildiği bölümdür.
YAZIM KURALLARI
BÜYÜKÖZTÜRK ve arkadaşları (2020)
-Bilimsel raporlar için yazım kurallarını
→ Bilimsel makaleleri göz önünde bulundurarak ele alırlar.
- Gerek tezler gerek bilimsel makalelerde genellikle
→ APA 6 veya APA 7 atıf stili kullanılır
(American Psychological Association → Amerikan Psikoloji Derneği )
1) Her bir sayfanın üst, alt, sağ ve solundan 2.54 cm boşluk bırakılmalıdır.
2) Kelimeler arasındaki boşluklar için kelime işlemcinin özellikleri kullanılır:
- İki yana yasla özelliği ile aradaki boşlukları kendiliğinden ayarlar.
- Belli bir boşluk bırakılmak istendiğinde tab tuşuna basılmalı
3) APA 6’ya göre 12 punto Times New Roman → Serif’li
(Serifli yazı karakteri, karakterlerin kenarlarındaki tırnağı ifade etmektedir.)
Örneğin bu yazı karakteri → Times New Roman ve seriflidir.
Bu yazı karakteri → Arial ( Tırnaksız yani sans serif )
Serifli veya sans serif yazı karakteri kullanımı → Kültürle ilişkilidir.)
MODÜL 4 16-A
----------------------------------------------------------------------------------------------------
4) APA 7 ile birlikte dijital ekranlarda kolay okunabilen
→ Sans serif yazı tipleri de kullanılabilir hâle gelmiştir:
- Arial 11 - Georgia 11
- Calibri 11 - Lucida Sans Unicode 10
- Computer Modern 10 - Times New Roman 12
- Sıkıştırılmış yazı karakterleri ya da
- Kelime ve harfler arasındaki boşluğu azaltan özellikler kullanılmamalıdır!
( Sıkıştırılmış yazı karakterleri ya da kelime ve harfler arasındaki boşluğu azaltan özellikler kullanılmamalıdır .)
5) Rakam olarak kullanılan “0” ile harf olan “o”
→ Birbirinin yerine kullanılmamalıdır!
→ Kelimeler satır sonunda kesinlikle bölünmemelidir.
6) Satır aralığı özelliklerini çift (tezlerde 1,5) olarak düzenlemek gerekir.
7) Yazılar sola hizalı olacak şekilde yazılmalı
- Sağ kenar girintili olarak bırakılmalı ve
- Kelimeler satır sonunda kesinlikle bölünmemelidir.
→ Tezler için iki yana yaslanmalıdır.
8) Sayfa kenar boşluklarını düzenlemek için Sayfa Düzeni menüsünden
- Makaleler için üst, alt, sağ ve solundan 2,54 cm boşluk bırakılmalıdır.
Ofis yazılımı Kelime İşlemci programı
- İngilizce ise → Ondalığı “.” (nokta)
- Türkçe ise → Ondalığı “,” (virgül) ile yazmamız gerekir.
→ Bilimsel raporumuz tez ise ilgili enstitünün kuralları geçerlidir.
Sayfa numarası → Sayfanın sağ üst köşesine yazılır.
Tezlerde ise → Sağ alt köşe veya alt ortaya yerleştirilmelidir.
9) Üstbilgi olarak eklenecek olan başlık
- Çalışmanın başlığının ilk iki veya üç kelimesinden oluşur ve
→ Üst bilgi olarak sağ üst köşeye, sayfa numarasından önceye yerleştirilir.
→ Tezlerde gerek yok!)
→ Dergilerde sayfa numarası ile üst bilgi olarak eklenen başlık arasına
- 5 karakterlik boşluk bırakmak gerekir.
10) Başlık düzeyleri bölümlerin hiyerarşik yapısını gösterdiğinden
→ Okuyucuların aradıkları bilgileri rahatlıkla bulmasını sağlar.
→ Başlıklar numara veya harf kullanılarak etiketlenmemelidir.
→ Dergi veya enstitünün belirlediği kurallara göre
- Başlık düzeyi sayısı belirlenebilir.
Başvurular menüsü altında→ Metin Ekle komutu→Başlık düzeyi kelime İşlemci
11) Sayfa düzenlemelerinde kesmelerden yararlanılabilir.
- Düzen menüsü altından → Kesmeler komutu ile ulaşılabilir.
12) APA stilinin genel kurallarına göre
- 10’un altındaki sayılar ise → Yazı ile ( Bir – iki – üç …. )
- 10 ve 10’unun üzerindeki sayılar → Rakam ile yazılır. ( 16 , 44 … )
→ Fakat bu kuralın uygulanmadığı bazı istisnai durumlar da vardır.
a. 10’un altındaki sayılar
- 10 ve üzerindeki sayılarla karşılaştırıldığında ve
- Diğer sayılarla aynı paragrafta yer aldığında → Sayılar rakamla gösterilir.
b. Sayı ölçme biriminden önce kullanılıyorsa → Rakamla gösterilir. (3 cm…)
c. İstatistiksel veya matematiksel fonksiyonlar
Kesir ya da ondalıklar, yüzdeler ve oranlar → Rakamla ile gösterilir.
d. Zaman, gün, yaş, örneklem veya
Nüfus büyüklüğü, katılımcıların miktarı, ölçek noktaları ve
Puanları, para miktarları ve sayı olarak kullanılan sayılar → Rakam ile …
e. Numaralandırılmış bir serideki özel bir yer, tablo ve kitap bölümleri ve
Dört veya daha fazla rakamın listelendiği her bir rakam→ Rakam ile …
f. APA 6’ya göre çalışmanın özet bölümündeki tüm sayılar → Rakam ile
APA 7’ye göre özet bölümünde de 10’un altındaki sayılar → Yazı ile
( Yukarıda belirtilen istisnai durumlar dikkate alınır.)
13) Matematiksel ifadeler metin içinde belirtilirken okunaklı olabilmesi için
→ Her bir ifadeden sonra boşluk bırakılmalıdır:
a + b = c’nin okunması → a+b=c’nin okunmasına göre daha kolaydır.
Ayrıca denklemler metin içinde verilirken
→ Metinlerle aynı hizada olacak şekilde düzenlenmelidir:
Örneğin;
a = [(1 + b) / x ]1/2 şeklinde yazılmalıdır. Aynı ifade, şeklinde
belirtildiğinde, metin içine bu ifadeyi yerleştirmek zor olacaktır!
Konu Anlatım MODÜL 4 16-B Konu Anlatım
----------------------------------------------------------------------------------------------------
14) Şekiller ve tablolar gerçekten gerekli ise kullanılmalıdır.
15) Şekilleri, görselleri eklerken
- Ne ifade etmek istediğimizi,
- Gerçekten şekle ihtiyaç olup olmadığı
- Ne tür bir şeklin ihtiyacımızı karşılayacağını belirlemeliyiz.
Şekil kullanmak → Bilgiyi sunmanın en etkili yoludur:
- Eğer şekil metni tamamlıyorsa ya da
- Metin içinde uzun bir tartışmayı engelliyorsa etkilidir.
Bir şekil düzenlenirken şunlar göz önünde bulundurulur:
a) Tüm şekiller çalışmanın yayımlanacağı derginin/tezin boyutlarına uygun olmalı.
b) Önem derecesi birbirine yakın olan şekillerin boyutları birbiriyle aynı olmalıdır.
c) Şekillerde kullanılan yazıların okunaklı olmalıdır. (Yazı büyüklüğü önemli)
ç) 8 puntodan küçük, 14 puntodan büyük olmamalıdır.
d) Şekillerdeki sembollere ilişkin yazılar
yalnızca ilk harfler büyük olacak şekilde düzenlenmelidir.
e) Şekil içindeki her bir eleman
önem durumuna göre vurgulanmalı ve yerleştirilmelidir.
Okuyucuya şekillerle etiketlerin bir bütün oluşturduğu hissini vermek gerekir.
Şekilleri etiketlendirmek için
- Şekli seçip farenin sağ tuşuna tıkladığımızda
- Açılan menüden Resim Yazısı Ekle komutunu kullanabiliriz.
Etiket numarasını
→ Kelime İşlemcinin şekil etiketlendirmeden resim yazısı ile eklemişsek
- Eklediğimiz şekiller sonrasında değişen şekil numaralarını
- Etiket üzerine geldiğimizde gri alana sağ tuş ile tıklayarak
- Açılan menüden Alanı Güncelleştir komutunu kullanarak güncelleştirebiliriz.
Etiketlerin şeklin / tablonun üzerinde/altında yerleştirilmesini ayarlayabiliriz.
- Şekil yerine görsel veya başka bir isimle etiketlendirmek isterseniz
- Ancak Kelime İşlemci yazılımınızda bu etiket yoksa
→ Farenin sağ tuşuna tıklayarak verdiğiniz Resim Yazısı Ekle komutu ile
- Açılan penceredeki Yeni Etiket ile istediğimiz etiket ismini ekleyebiliriz.
f) Metin içerisine etiketlendirdiğimiz görselleri, tabloları eklemek için
Başvurular Menüsünden → Çapraz Başvuru komutunu kullanabiliriz.
Açılan pencereden
→ Başvuru ekle kısmından Yalnızca Etiket ve Numara’yı seçmemiz yeterlidir.
Yine yeni ögeler eklediğimizde etiket numarasının güncellenmesi için
→ Çapraz başvurunun yanında yazan sayının üzerine gelinir
- Gri alan farenin sağ tuşu ile tıklanır
- Alanı Güncelleştir komutu seçilir
→ Şekil/tablo numaralarını Otomatik güncellenir.
g) Şekillerin başına tablolarda olduğu gibi
- Tanımlayıcı ve açıklayıcı kısa bir başlık eklenmelidir.
- Çift satır aralığı (tezlerde 1,5) boşluk bırakılmalıdır.
ğ) APA 6’ya göre şekillerin numarası ve başlığı
→ Şeklin altında, aynı satırda yazılır.
APA 7’ye göre ise şekil numarası ve başlığı
→ Şeklin üstünde verilir ayrıca
→ Şekil numarası yazıldıktan sonra başlık bir alt satıra geçilerek yazılır.
16) Sayfa düzenlemelerinde yeni bir başlığın/görselin/tablonun
- Yeni bir sayfadan başlaması için kesmelerden yararlanılabilir.
- Ctrl tuşu ile Enter tuşuna birlikte basılarak yeni sayfaya geçilebilir. (Ctrl +Enter)
Tamamen yeni bir bölüme geçmek için
Sayfa Düzeni Menüsü altından Kesmeler’e oradan da
→ Bölüm Sonuna tıklanabilir.
Sayfa için kesme konulup konulmadığı anlamak için
- Kelime İşlemci araç çubuğundan Giriş Sekmesindeki
→ Göster/Gizle komutundan yararlanabiliriz.
→ Gizle açıkken gördüğünüz işareti
- Enter’a basılıp basılmadığını anlayabiliriz.
- Başka bölüme geçildiğini sonraki sayfa( Sayfa sonu) görseli anlayabiliriz.
17) Şekiller için geçerli kurallar tablolar için de geçerlidir.
- Yalnızca tablo etiketlendirmeleri tablonun üzerinde verilir.
18 →
MODÜL 4 17-A Konu Anlatım
----------------------------------------------------------------------------------------------------
18) Tablolara metin içerinde tıpkı şekillerdeki gibi
- Çapraz Başvuru ile atıfta bulunulur.
- Aşağıdaki/Yukarıdaki/Sağdaki/Yandaki tablo gibi ifadelerden kaçınılmalı!
- Tabloları etiketlendirerek isim vermek gerekir.
- Tablo isimlerine sayı numarasından sonra a, b gibi ekler getirilmemelidir!
→ Şekiller için de aynı kurallar geçerlidir.
19) Tablo başlıkları
- APA 6’ya göre tablo numarası ile başlık aynı satırda
- APA 7’ye göre tablo numarası ilk satırda, bir alt satırda başlık şeklinde
→ Ayrı satırlarda yazılır.
İstatistiksel veriler tablolarda sunulurken
→ İstatistiksel terimlerin kısaltmaları verilebilir
-Örneğin, yüzde oranı yerine (%, S, F, χ2) için semboller kullanılabilir.
20) Tablo sütunlarına isim verilmelidir.
21) Tablolarda bazı hücrelere ilişkin bir veri olmadığında
-O hücre boş bırakılmalı ancak elde edilmemiş ya da rapor edilmeyen bir veri ise
→ Tire (-) işareti ile gösterilmelidir.
Korelasyon tablolarındaki tire işareti ise
- Her bir değişkenin kendisi ile olan ilişkisine ait değerin hesaplanmadığı
→ Anlamına gelmektedir.
22) Tablolar ile ilgili olarak aşağıdaki kontrol listesi kullanılabilir:
a) Tablo önemli mi?
b) Tablonun ismi, başlıkları ve notları tam mı ve
çift satır (duruma göre 1,5) aralığı mı?
c) Çalışmada kullanılan tabloların tamamı birbiri ile tutarlı mı?
ç) Tablo ismi kısa fakat açıklayıcı mı?
d) Her bir sütunun başlığı var mı?
e) Tüm kısaltmalar, italik yazı stilinin özel kullanım durumu, parantezler, çizgiler,
özel semboller açıklanmış mı?
f) Alfa gibi olasılık değerleri tanımlanmış ve
yıldız işaretleri uygun şekilde kullanılmış mı?
g) Tablo altına eklenen notlar, genel notlar, özel notlar ve
olasılık değerlerine ilişkin notlar şeklinde sıralanmış mı?
ğ) Tablo derginin/enstitünün sayfa genişliğine uygun şekilde düzenlenmiş mi?
h) Başka bir kaynaktan alınan ya da uyarlanan
tablolara ilişkin gerekli dipnot eklenmiş mi?
ı) Tabloya metin içinde gönderme/atıf yapılmış mı?
23) Başka bir çalışmadan iki türlü aktarma yapılabilir:
1) Dolaylı aktarma/alıntı:
- Araştırmacı bilgiyi diğer çalışmalardan kendi dilinde özetlemesi…
2) Doğrudan aktarma/alıntı:
- Diğer çalışmalardan herhangi bir değişiklik yapılmadan aktarılmasıdır.
- Alıntılanan metnin kelime sayısı 40’tan daha az ise
→Metin içerisinde çift tırnak işareti (“”) arasında gösterilir.
- 40 ve daha fazla kelimeli doğrudan alıntılar
→Yeni bir satırdan ve bloğun tamamı yazı alanının sol tarafında
1,3 (tezlerde 1,25 olabilir) cm boşluk bırakılarak düzenlenir.
- Alıntının tamamı çift satır aralığı (tezlerde 1,5) olacak şekilde düzenlenir.
24) Kanıt, açıklama veya kaynakları belirtmek amacıyla
- İçeriğe ilişkin dipnot veya telif hakkına dipnotlardan yararlanılabilir.
25) Okuyucuya detaylı bilgi (matematiksel kanıtlar, büyük tablolar, kelime
listeleri, anket örneği veya araştırmada kullanılan ölçme araçları, bilgisayar
programları, izinler, vb.) sunmak istediğimizde
→ Okuyucunun dikkatini dağıtmamak için bu bilgiler eklerde verilebilir.
- Ölçme araçları eklerde sunulsa dahi
→ Başka kaynaktan alınmış/uyarlanmışsa telif hakkı izni belirtilmelidir.
KAYNAK GÖSTERİMİ
Raporlaştırmada alanyazın (literatür) taraması sürecinde
- Ulaşılan ve çalışmada kullanılan kaynakların
- Hem metin içinde gösterilmesi
- Hem de tam künyelerini gösterir bir kaynak listesi → Sunulması gerekir.
→ Bu araştırmacının en temel sorumluluğudur.
(Etik bölümünde bu sorumluluğun önemli anlatılacaktır)
Bir yayının (makale, tez) sonunda yer alan kaynaklar listesi
→ Yayını belgeler ve
→ Her bir kaynağa ulaşmak için önemli bilgiler sağlar.
Yazarlar kaynakları gösterirken
-Sağduyulu olmalı ve yalnızca
- Yaptıkları araştırmada ve makalenin hazırlanmasında
→ Kullandıkları kaynakları göstermelidirler.
MODÜL 4 17-B Konu Anlatım
----------------------------------------------------------------------------------------------------
Kaynaklar listesi oluşturmanın amacı
- Okurların bu kaynaklara ulaşmasına ve kullanmasına imkân tanımak olduğu için
→ Bu listenin doğru ve eksiksiz olması gerekir.
Her bir kaynak genellikle
-Yazar, yayımlanma tarihi, başlık, yayımlanma yeri bilgilerini içerir.
Yazarlar kaynaklar listesinde bulunan tüm bilgilerden sorumludur.
Sosyal Bilimler alanında en sık kullanılan
- “Amerikan Psikoloji Derneği” tarafından belirlenen
kaynak gösterimi ile ilgili kurallara (APA6) yer verilmiştir.
Kaynakların Metin İçinde Gösterimi
1) Tek Yazarlı Bir Çalışma
“Kılıç (2006) iki farklı çoklu ortamı karşılaştırdığı çalışmada …………”
“Bu çalışmada iki farklı çoklu ortam karşılaştırılmış (Kılıç, 2006).”
2) İki yazarlı bir çalışma kaynak olarak gösterildiğinde
-Metin içinde her seferinde yazarların her ikisinin de soyadı belirtilir.
3) Üç, dört ya da beş yazarlı bir çalışma
[Metin içinde kaynağın ilk gösterildiği yerde yazarların tamamı verilir].
“Büyüköztürk, Akgün, Demirel, Karadeniz ve Kılıç (2022) çalışmalarında ….”
[Kaynağın ilk geçtiği yerden sonraki paragraflardaki aşağıdaki gibi verilir]
“ Büyüköztürk vd. (2006) çalışmalarında”
[Tekrar vurgulanması gerektiğinde tarih yinelenmez.]
“ Büyüköztürk vd. çalışmalarında ….”
4) Altı ya da daha fazla yazarlı bir çalışma kaynak olarak gösterildiğinde
- Metin içinde alıntının yapıldığı ilk yerde
→ Yalnızca ilk yazarın soyadı verildikten sonra “vd.” eklenir ve
→ Virgülden sonra çalışmanın yayın yılı verilir.
5) Grupların Yaptığı Yayınlar
- Alıntının yapıldığı ilk yerde: (Yükseköğretim Kurulu [YÖK], 2015)
- Sonraki alıntılarda: (YÖK, 2015)
6) Aynı Parantez İçinde İki ya da Daha Fazla Çalışmanın Kaynak Olarak
Gösterilmesi
- Aynı yazarın birden fazla çalışması → Aynı parantezde
- Kaynak olarak gösterileceğinde ise → Yıllara göre sıralama yapılır.
→ Baskıda olan yayınlar en sona eklenir.
“ (Kılıç Çakmak ve Karataş, 2020, 2021)”
“(Karataş, 2010, 2020, baskıda)”
- Aynı yazarın aynı yılda yayınlanmış birden fazla yayını
- Kaynak olarak gösterileceğinde
→Yayın yıllarının yanına sırasıyla a, b, c ve diğer harfler alfabetik eklenir.
“ (Kılıç Çakmak, 2004a, 2004b, 2004c; Kılıç, 2004, baskıda-a, baskıda-b)”
- Farklı yazarlara ait iki ya da daha fazla çalışma aynı parantez içinde
- Kaynak olarak gösterileceğinde
→ Yazarların soyadlarına göre alfabetik sırada verilir.
→ Kaynakların arasına noktalı virgül eklenir.
“ (Karataş, 2018; Kılıç, 2003; Kılıç Çakmak, 2020)”
Kaynaklar Listesinin Düzenlenmesi
- Kaynaklar ilk yazarın soyadına göre alfabetik sıraya konulur.
- Aynı yazarın farklı yıllarda tek başına yaptığı çalışmalar
→Yıl sırasına göre önce yapılan çalışmadan başlanarak düzenlenir.
-Aynı yazarın/yazarların aynı tarihli çalışmaları listelenirken
→ Çalışmanın adı alfabetik olarak sıralanır.
→ Yayın yılından sonra a, b, c … şeklinde alfabetik olarak
→ Küçük harfler yerleştirilir.
- Aynı soyadlı farklı yazarların çalışmaları
→ Yazarların isimleri dikkate alınarak alfabetik olarak sıralanır.
Süreli yayınlar:
- Yazar, A. A., Yazar, B. B. ve Yazar, C. C. (2004). Makalenin adı. Süreli Yayının
Adı, xx, xxx-xxx.
Süresiz yayınlar:
- Yazar, A. A.(2004). Çalışmanın adı. Yer: Yayınevi.
Kitap bölümü:
-Yazar, A. A. ve Yazar, B. B. (2004). Bölümün adı. A. Editör, B. Editör ve C. Editör.
(Ed.), Kitabın adı (s. xxx-xxx). Yer: Yayınevi.
Çevrim içi süreli yayınlar:
- Yazar, A. A., Yazar, B. B. ve Yazar, C. C. (2004). Makalenin adı. Süreli Yayının
Adı, xx, xxx-xxx. http:// xxxxxx.com adresinden alınmıştır.
Çevrim içi dokümanlar:
-Yazar, A. A. (2002). Çalışmanın adı. http:// xxxxxx.com adresinden alınmıştır.
MODÜL 4 18-A Konu Anlatım MODÜL 4 18-B Konu Anlatım
---------------------------------------------------------------------------------------------------- ----------------------------------------------------------------------------------------------------
Tablo 1. Kaynak Gösterimine İlişkin Örnekler Bu düşünce yapısının geliştirilmesi → Okul öncesi dönemi de kapsar.
Öğrencilerini girişimci olarak yetiştirmek isteyen bir öğretmenin
→ Kendisinin de öğrencilerine rol model olması gerekir.

Kendi öğretmenlerinde
- Girişimcilik becerilerini izleme şansına sahip bir öğretmenin
→ Bunu öğrencilerine yansıtması daha kolay olacaktır.
Öğretmenlerin öğrencilerinin (AKKAYA’ya göre)
- Yaratıcılıklarını
- Yenilik becerilerini ve
- Girişimcilik zihniyetlerini geliştirebilecek
→ Bazı öğrenme/öğretme yöntem/stratejileri:
- Deneyimsel öğrenme
- Yaratıcı problem çözümü
- Probleme dayalı öğrenme
- Proje temelli öğrenme
- Disiplinler arası öğrenme … vb. sıralanabilir.

Günümüzde
- Okulların içinde bulunduğu sorunlar ve
- Eğitime yönelik değişen beklentiler
→ Öğrencileri ve toplum için kaliteli hizmet sunacak
→ Yeniliklere öncülük etmeye istekli ve
→ Yetenekli öğretmenlere olan ihtiyacı artırmıştır.
GİRİŞİMCİLİK VE YENİLİKÇİLİK
Öğretmenler okullarda değer yaratacak değişimlerin aracıları olarak görülür.
GİRİŞİMCİLİK Öğretmenlerin
- Girişimci yetkinlik ve davranışlar kazanması ve
Girişimcilik ifadesine ilk kez - Bu kazanımlarını eğitim ortamlarında kullanmasının
→ Ekonomist RİCHARD CANTİLLON (1755) ile rastlıyoruz. → Bu ihtiyacı karşılayacağı düşünülmektedir.

Girişimci toplumun istek ve ihtiyaçlarını karşılamak için Öğretmenlerin girişimci davranışları: (AKKAYA’ya göre)
- Kaynakları bir araya getiren
1) Fırsatları tanıma (risk alma)
- Bu ihtiyaçları yerine getirirken risk alan
2) İnisiyatif alma ve risk yönetimi
- Yeni bir ürün veya hizmet üreten kişidir.
3) İnovasyon
Türk Dil Kurumuna (TDK) (2022) göre 4) Bir projeyi planlama ve yönetme yeteneği
Girişim: “Bir işi yapmak için harekete geçme”dir. 5) Dış kaynak arayışı
Girişimci: “Ticaret, endüstri vb. alanlarda sermaye koyarak girişimde bulunan”
Girişimcilik:“Girişimci olma durumu” Öğretmen girişimciliğine ilişkin bazı yetkinlik, davranış ve özellikler:
Girişimcilikte→ Sosyal ve ticari açıdan katma değer yaratmak vardır. 1) Sosyal motivasyon
2) Yenilikçilik
Girişimciliği farklı geçmişe sahip bireyler 3) İş birliklilik
- Örneğin ekonomistler, psikologlar, sosyologlar farklı farklı yorumlar. 4) Proaktif (başkalarını sınırlandıran engellerle kendini kısıtlamayan)
Girişimci bireyler 5) Fırsat odaklı (her zaman değer ve değişim yaratama potansiyelini arayan)
→ Diğer bireylerden farklı olarak farklı çabalar sarf eder. 6) İşinin farkında olan
→ Girişimciliğe konu olan yeniliği keşfeder. 7) Bilgili (yalnızca pedagojik ve alan bilgisi değil, girişimcilik bilgisi de olan)
( ürün veya hizmet veya kurumsallaşma yollarını …) 8) Özverili (sorumluluk duygusu ve kararlılık)
9) Becerikli (kaynak edinme, çeşitli kaynakları bulma)
Eğitimci bakış açısıyla yaklaşıldığında ( AKKAYA’a göre) 10) Risk toleranslı
- Öğretmenlerden 11) Vizyoner
- Yeni bir iş kurma beklentisinden daha çok öğretmenlerin 12) Kişisel gelişim odaklılık
→ Bu becerileri sergilemeleri
→ Bu zihniyeti yansıtmalarıyla ilgili olduğu düşünülmektedir
Ülkemizde girişimcilik için Neler Yapılabilir? ( ÖNEL’egöre)
Alanyazında farklı girişimcilik tanımları yapılmıştır. 1) Tüm eğitim kademelerinde girişimcilik eğitimi verilebilir.
- Örgütsel verimsizliğin azaltılması 2) Okullarda girişimci kültürün oluşturulmasına yönelik
- Kıt kaynakların koordinasyonu → Öncelikle okul yöneticileri eğitilebilir
- Kontrol edilen kaynakların ötesinde fırsat arayışı 3) Eğitim fakültelerinin tüm eğitim programlarında
- Risk alma → Öğretmen adaylarına girişimcilik eğitimi verilebilir.
- Yenilikleri yakalama 4) Girişimcilik konusunda hizmet içinde görev alan
- Dinamik bir vizyon değişimi …. gibi başlıklar dikkat çeken hususlardır. → Öğretmenlere yönelik eğitimler düzenlenebilir.
5) Girişimcilik eğitimi için
Girişimcilik ekollerinin Sınıflandırılması: - Okul müdürlerinin
- Öğretmenlerin
- Kişisel nitelikler olarak → Büyük insan olmayı - Öğrencilerin ve
- Psikolojik özellikler → Fırsatları tanımlamayı - İş dünyasının birbirleri ile fikir alışverişinde bulunabilecekleri
- Klasik, davranış ve yönetim bağlamında→ Yönetim ve liderliği → Öğrenme portalları veya sanal platformlar oluşturulabilir.
6) Okullar-iş dünyası arasındaki iş birliği teşvik edilebilir.
- Yeniden değerlendirme bağlamında →İç girişimcilik olarak sınıflandırılır.
Ülkemizde Girişimcilikle İlgili Şimdiye Kadar Neler Yapılmış?( ÖNEL’egöre)
Öğretmen Girişimciliğini üç başlıkta ele alabiliriz: 1) MEB
2) Talim Terbiye Kurulu (TTK)
1) Girişimcilik Eğitimi ve Pedagojisi 3) Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu (BTYK)
2) Girişimde Bulunma, İş Geliştirme ve Kurma 4) Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (BSTB)
3) Girişimci Yetkinlik ve Davranışlar 5) TÜBİTAK → çalışmalar yapmıştır.
1) Eylem Planı’nda (2014-2018)
1) Girişimcilik eğitimi:
2) MEB Stratejik Planı’nda (2010-2014)
Girişimciliğe ait beceri ve zihniyeti kazanıp eyleme dönüştürme için
3) Onuncu Kalkınma Planı'nda yer almıştır.
→ Yaratıcı fikirlerin işe koşulmasını sağlayacak bir eğitimdir.
Girişimcilikte ticari kaygı olmakla beraber girişimcilik eğitiminde KOSGEB tarafından
- Bu kaygıdan bağımsız olarak “Türkiye Girişimcilik Stratejisi ve Eylem Planı” (GİSEP) oluşturulmuş ve
→Girişimcilik ile ilgili düşünce yapısının her düzeyde geliştirilmesi hedeflenir. - Bu eylem planı 01/07/2015 tarih ve 29403 sayılı Resmî Gazete’de
→ Yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
MODÜL 4 19-A Konu Anlatım MODÜL 4 19-B Konu Anlatım
---------------------------------------------------------------------------------------------------- ----------------------------------------------------------------------------------------------------
YENİLİKÇİLİK (İNOVASYON) (ROGERS’a göre)
Yeniliğin kabulünde dört farklı insan bakış açısı vardır:
(BOZKURT ÇETİNKAYA’ya göre) Yenilikçiler (innovators)
Yenilikçilik → İnovasyon olarak sıklıkla kullanılır. 1) Çabuk benimseyenler (early adapters)
Yenilikçilik köken olarak 2) Erken çoğunluk (early majority)
- Latince innovatus, novare ve İngilizce innovation kelimelerinden gelir. 3) Geç çoğunluk (late majority)
4) Yavaş ilerleyenler (laggards).
Yenilikçilik
- Toplumsal, kültürel ve idari ortamda Yeniliğin kabul edilmesi için
→ Yeni yöntemlerin kullanılmaya başlanmasıdır. - Karmaşıklık düzeyinin mevcut bilgi ve becerilerle uyumlu olması
→ Yenileme, yenileşme, yenileşim ve ticat gibi terimlerle kullananlar vardır. - Benimsemeden önce deneme imkânının olması ve
- Sonuçlarının başkalarınca gözlemlenebilir olması beklenir.
-Yenileme, yenileşme, yenileşim (ilk üçü) → Yeni olma durumunu
-Ticat, ticari icat ve inovasyon ise yeni olarak tanımlanan şeylerin YENİLİKLERİN SINIFLANDIRILMASI
→ Toplumsal ve ekonomik olarak değer yaratması ile ilgilidir.
1) (OECD Oslo Manual - ELÇİ)
- Yeniliğin → Ekonomik veya sosyal yönünün olması beklenir. 1. Ürün 2. Süreç 3. Hizmet 4. Pazarlama 5. Organizasyonel yenilik
(ROGERS’a göre) 2) Teknolojik olan ve olmayan yenilik (UZKURT)
Her icat → Yenilik içermeyebilir! 3) 1. Yüksek/orta/düşük düzeyde yenilik içeren yenilik (GARCİA ve ROGER)
Her yenilik → İnovasyon içermeyebilir! ama 4) Radikal, artımsal ve yapısal yenilik (UZKURT)
Her inovasyon →Yenilik içerir.
5) Ürün, süreç, mesleki yöntem olarak yenilik (WAGNER ve HANSEN)
Yenilik:
- Bir birey, grup ya da toplum tarafından yeni olarak algılanan
→ Bir fikir, uygulama ya da nesnedir. Sürekli/kademeli yeniliğe → Otomobil endüstrisi
Dinamik sürekli yeniliğe → Elektrikli arabalar
(ZHOU, CHİ ve DAVİD’a göre) Süreksiz radikal yeniliğe → Faks makineleri ve Google örnek verilebilir.
- İlgili birim tarafından yeni olarak algılanan
→ Fikirlerin, süreçlerin, ürünlerin ve hizmetlerin üretilmesi ve/veya kabulüdür. UZKURT’a göre tüketici yeniliği:
1) Doğuştan gelen/genel/kişisel
2) Ürüne özgü (ürün temelli)
(DRUCKER’a göre)
-Yenilik bir fikri Müşterilerin davranışlarında önemli değişikliklere yol açan
→Yeni veya geliştirilmiş satılabilir bir ürün-mal ve hizmete dönüştürmektir. - Büyük ölçüde değişmiş ürünlerin ve/veya
-Yenilik bir fikrin buluş aşamasından başlar ve - Tamamen yeni ürün, hizmet ve yöntemlerin
→ Uygulama aşamasını sonuçlandırması beklenir. → Geliştirilmesi ve ekonomik faydaya dönüştürülmesi söz konusudur.
- Bunun dışında kalan inovasyonlar
→ Artırımsal inovasyon olarak değerlendirilir.
OECD’ye göre ( Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü)
Yenilik için tamamen yeni olma durumu zorunluluk değildir! WALTERS’a göre
- Ürün, hizmet veya sürecin kendisi de yeni olabilir veya Bir okulda inovasyonun varlığı şu başlıklarda aranmaktadır:
- Önemli ölçüde değiştirilebilir yeni bir pazarlama yönteminin ya da - Okul müdürünün desteği - Sinerji
- İş uygulamalarında, iş yeri organizasyonunda veya dış ilişkilerde - Yenilikçiliğin ödüllendirilmesi - Örgütsel merak
→ Yeni bir organizasyonel yöntemin uygulanması da olabilir. - Gerekli yatırımların yapılması - Veli desteği.
- Daha yakın ve iş birliğine açık bir yapı
Bir ülkede refahın ve istihdamın artması - Özel sektör ve Sivil Toplum Kuruluşları (STK) ile iş birliği
→ O ülkenin inovasyon yapma ve benimseme kapasitesine bağlıdır.
ÖZMUSUL’a göre Öğretmenlere yönelik
(GOLDSMİTH ve FOXALL’a göre) Yenilikçilik/inovasyon eğitiminde yararlanılabilecek materyaller:
1) Elektronik ürünler
Eğitim araştırmaları açısından yenilik
- Web sitesi - Bloglar, - Forumlar
- Belirli bir birey veya grup açısından yeni olan ve
- Elektronik ağlar - Filmler - Animasyon
→ Benimsenmesiyle/kullanılmasıyla birlikte değişime neden olan şey/ fikirdir.
- Simülasyonlar - Uzaktan eğitime özgü materyaller
(HASTİNGS’e göre) 2) Eğitim-Öğretim Dokümanları
- Kitapçık - Afiş
Yenilik→ Mükemmeli sunmak değildir!
- Ders ve kılavuz kitapları - SWOT analizleri - Proje çalışmaları
→Müşterilere aracılara, seçicilere yeni deneyimler sunmayı vaat eden bir terimdir
- Bilimsel, Sanatsal, Toplumsal, Kültürel ve Edebî Çalışmalar
(Senaryo, tiyatro, hikâye…)
YENİLİK İLE İLGİLİ ÖNEMLİ DİĞER BAKIŞ AÇILARI
(BOZKURT ÇETİNKAYA, İNCEKARA’a göre) DAMANPOUR
Bir okulun inovasyon göstergeleri için üç unsur:
- Bir süreç olabilir - Süreklidir 1) Yönetim desteği
- Kısa süre içinde algılanır - Farklı ve orijinaldir 2) Yenilikçi atmosfer
- Tek başına buluş veya Ar-Ge değildir! - Çevreye uyum sağlamadır 3) İnovasyon engelleri
- Çevreyle bütünleşmenin bir yoludur - Kültürle doğrudan ilintilidir
- Problem çözme sürecidir - Yayılmacıdır (BOZKURT ÇETİNKAYA’a göre)
- Kullanıldıkça yaşamda değişiklik yaratır - Rekabet aracıdır Temel İnovasyon Göstergeleri:
- Yaşam kalitesini ve refah düzeyini artıran bir araçtır
- Yenilik sayımları( Anketlerle) - Patentler
(KÖSE’e göre) - Patent başvuruları - Patent kullanım hakları satışı
Mohanty’nin işletmelere göre ele aldığı yeniliğin var olma durumunu - Bilimsel yayınlar - Ar-Ge harcamaları ve çalışmaları
- Okullara yorumlayacak olursak: - Araştırmacı sayılarıdır
1) Teknolojik yenilikler olmayan yeniliklere göre daha hızlı benimsenir.
2) Tamamen yeni/denenmemiş yenilikler olabileceği gibi PROJE YÖNETİMİ (1)
→ Sadece o okul için yeni olan yenilikler yapılabilir.
3) Okullarda gelişigüzel yenilik yapılmaz! PROJE NEDİR?
→ Okulun mevcut ve geçmiş olanakları dikkate alınır.
4) Yenilikler okulun içerisinde geliştirilebileceği gibi dışarıdan da alınabilir. Planlama: (AYANOĞLU, DÜZYOL, İLTER ve YILMAZ)
5) Yeniliğin kabullenilmesinde onun nitelikleri belirleyici olacaktır.
6) Yenilikler okul içinden çıkıyorsa→ Benimsenmesi daha kolay olacaktır. Bir ülke ya da bölgeye ait tüketim, yatırım, tasarruf, ihracat, ithalat ve
→ Çünkü kaynağına güvenmek kolay olacaktır. -Benzeri temel ve sosyal büyüklüklerdeki değişiklikleri
7) Okulun ekonomik koşulları ve iç politikaları yeniliği benimsemede etkilidir. - Belirli öncelikler gözetilerek önceden belirlenen akılcı hedefler doğrultusunda
8) Okulun yapısı ile çok uyumlu bir yeniliğin benimsenmesi çok kolaydır. - Belirli bir sürede etkilemek, yönlendirmek, kontrol etmek ve
9) Eğer okulun yenilik ya da teknoloji politikası çalışanların ilişkilerini - Uzun dönemli karar alma sürecini düzenlemek için harcanan bilinçli çabadır.
Bozma ihtimali varsa → Yeniliğin benimsenmesini zorlaştırır.
MODÜL 4 20-A Konu Anlatım MODÜL 4 20-B Konu Anlatım
---------------------------------------------------------------------------------------------------- ----------------------------------------------------------------------------------------------------
Program: (KARAHAN)
Ortak hedefe yönelik sonuçların elde edilmesi amacıyla
- Bir grup projenin düzenli olarak yürütülmesidir. Proje Yönetimi Sürecindeki Bilgi Sahaları

PROJE: (Project Management Institute [PMI]) A) Temel Bilgi Sahaları

Özgün bir ürün, hizmet veya sonucu yaratmak için yürütülen 1) Kapsam Yönetimi 4) Risk Yönetimi
→ Geçici bir girişimdir. 2) Zaman Yönetimi 5) Entegrasyon Yönetimi
3) Maliyet Yönetimi 6) İletişim Yönetimi
PROJE: (KARAHAN)
İnsan ihtiyaçlarını karşılayacak mal ve hizmetlerin üretimini sağlayacak
- Yeni birimlerin oluşturulması amacıyla B) Destekleyici Bilgi Sahaları
→ Kaynakların belli bir sistematik çerçevesinde harcanmasıdır. 1) İnsan Kaynakları Yönetimi 2) Kalite Yönetimi 3) Tedarik Yönetimi

Projeye Neden İhtiyaç Duyulur?

PROJE YAŞAM DÖNGÜSÜ
1) Birden çok işletmenin ve çok kişinin iş birliği yapması gereken durumlarda
2) Birbirinden farklı fakat birbiriyle ilişkili olan kişilerin görevlere ayrılmasında Proje Planlama Süreci:
3) İlk kez yapılacak olan işlerin planlama ve uygulamasında Projenin fikir olarak doğmasından
4) Belirli bir sürede bitirilmesi zorunlu işlerde - uygulamanın değerlendirilmesine ve
→ Projeye duyulan ihtiyaç artar ve proje önem kazanır. - Kapanışına kadar geçen süredir.

PROJENİN ÖZELLİKLERİ PROJE YÖNETİMİ (2)

1) Geçici → Tanımlanmış bir başlangıç ve bitişi vardır. Proje Yaşam Döngüsü

- Projenin süresi yalnızca bir hafta olabilir ya da yıllarca sürebilir ancak
→ Her projenin bir bitiş günü vardır. Proje yaşam döngüsü (Proje yönetimi süreci) beş aşamadan oluşur:
2) Girişim (Çaba) → Faaliyetlerin yürütülmesi için 1) Başlangıç 2) Planlama 3) Uygulama 4) Kontrol 5) Kapanış
- İnsan gücüne, kaynağa ve ekipmana ihtiyaç vardır.
- Girişim bir takım ya da kuruluş tarafından yürütüldüğü için 1) BAŞLANGIÇ: (KARAHAN)
→ Projeler amaçlı ve planlı olaylardır.
Proje yaşam döngüsü
3) Özgün ürün, hizmet → Projenin sonucu olarak elde edilen değer - Proje fikrinin ortaya atılarak
→ Sadece bir kere yaratılır. -Derlendiği, değerlendirildiği, ön elemeye tabi tutularak tartışıldığı, şekillendirildiği
4) Projeler faydalı mal ya da hizmet üretiminde kullanmak amacıyla → “Başlangıç” aşaması ile başlar.
→ Yeni ya da ek üretim kapasiteleri yaratır. - Proje fikirlerini belirlemek
5) Rutin yapılan işlerden farklı olması gerekir. - Maliyetlerini kabaca tahmin etmek ve
- Ön elemeye tabi tutmak başlangıç aşamasının en önemli bölümünü oluşturur.
Genel olarak projeler şu gruplara Ayrılabilir: Ön eleme:
1) Büyüklüklerine göre - Genelde kişi ya da kuruluşların ortaya koyduğu fikirleri
→ Biraz daha gözden geçirme ve netleştirme amacını taşır.
2) Yürütücülerine göre (özel, kamu)
- Ön bilgilere dayanan öznel bir değerlendirmedir.
3) Amaçlarına (kâr amacı güden- gütmeyen sosyal amaçlı alt yapı projeleri) - Olası fikirler içinden umut verenleri ön plana çıkarmayı hedeflemektedir.
4) Faydaları ölçülebilmesine göre
5) Üretime yaptıkları katkı biçimlerine göre Bu aşamada
- Alt yapı projeleri (karayolları, enerji, eğitim, sağlık) -Üst yönetim tarafından genel kapsam ve içeriğin onaylanması için
- Doğrudan üretken projeler →Projenin başlıca çıktılarını da kapsayan açıklamalı bir rapor hazırlanır.
- Hizmetin yer aldığı sektöre göre (eğitim, enerji, sanayi, turizm projeleri gibi)
2) PLANLAMA:
PROJE YÖNETİMİ - Proje Yaşam döngüsünün ikinci aşamasıdır.
- Planlama döngünün en önemli aşamalarından biridir.
PROJE YÖNETİMİ:
- Bu aşamada projeye ilişkin her tür planlama ayrıntılarıyla yapılır.
- Paydaşların beklentilerine ulaşmak veya daha fazlasını sağlayabilmek için
- Yürütülen faaliyetlere → Bilgi, beceri, araç ve tekniklerin uygulanmasıdır. -Başlangıç aşamasında belirlenen proje fikri detaylandırılır.
-Proje sürecinde
Proje Yönetiminin Faydaları: (KARAHAN) - Yapılması gereken tüm faaliyetler
- Bu faaliyetlerin zamanlanması
1) Amaç ve hedeflere ne zaman ve nasıl ulaşılacağını önceden gösterir. - Bütçelendirilmesi ve
2) Sürekli raporlama ihtiyacı minimuma iner. - Kaynakların belirlenmesi bu aşamada yapılır.
3) Zaman önceden belirlenir.
4) Maliyet önceden belirlenir. Planlamanın Önemi
5) Gerekli kaynaklar ortaya çıkar.
6) Kontrol sisteminin kurulmasını sağlar. 1) Projenin bütünü hakkında açık olarak fikir verir.
7) Görevlerin organizasyon şemasını gösterir. 2) Kaynakların ne zaman ve nasıl kullanılacağını gösterir.
8) Ekip üyelerinin proje süreci konusunda gelişmesini sağlar. 3) İşlerin birbiriyle ilişkisini gösterir.
4) Planlanan ve gerçekleştirilen faaliyetler arasında karşılaştırma yapma ve
Başarılı bir proje için (KARAHAN) - Gerekli düzeltme ve düzenlemeleri yapma imkânı tanır.
5) Proje sürecinde ihtiyaç duyulan kaynak, zaman ve maliyetin
- Paydaşları iyi belirlemek
- Ortaya çıkmasını sağlar.
- İhtiyaçlarını tanımlamak
- Bu ihtiyaçları etkili bir şekilde yönetmeye çalışmak gerekir.
Her projenin kısıtlı bir zamanı yani belli olan bir bitiş tarihi vardır.
PROJE YÖNETİCİSİ GÖREV VE SORUMLULUKLARI: (KARAHAN) Zaman: Bir ürün ya da hizmet ortaya çıkaran bir proje için
- Bir projeyi yönetmek üzere görevlendirilen kişidir. → Yönetilmesi gereken en önemli kısıtlamadır.
- Projeyi mümkün olan Maliyet: Neredeyse tüm projeler için bir kısıtlamadır.
→ En yüksek üretkenlik - Çok az sayıda proje düzeltme gerektirmeden bütçe dâhilinde bitebilir.
→ En düşük belirsizlik ve - Bunun için maliyet planlaması oldukça önemlidir.
→ En düşük risk ile yürütmekten sorumlu kişidir.
Proje Yöneticisi: Kapsam: İki yönlü değerlendirilmelidir:
- Proje ekibini kurmak ve proje sürecinde ekibi yönlendirmek
1) Ürün kapsamı:
- Ekibin hangi niteliklere sahip kişilerden oluşacağını belirlemek - Ürünün tasarlanan kalitesini, özellik ve işlevlerini açıklar.
- Ekip üyelerine görevlerini ve sorumluluklarını bildirmek → Müşteri ya da ürün kullanıcısı üzerine yoğunlaşır.
- Ekibin gerekli kaynaklara ulaşmasını ve gerekli eğitimleri almasını sağlamak 2) Proje kapsamı.:
- Ekibin proje ile ilgili görevlerini yerine getirmelerini sağlamaktan sorumludur. - Bir ürün ya da hizmetin tasarlanan ürün kapsamıyla
→ Teslim edilmesi için gereken çalışmayı açıklar.
Proje yöneticisinin proje yönetimi bilgi sahaları konusunda da → Çoğunlukla projeyi sürdürecek kişilere yoğunlaşır.
- Bilgi ve deneyime sahip olması sürecin sağlıklı yönetilmesi açısından önemlidir.
MODÜL 4 21-A Konu Anlatım MODÜL 4 21-B Konu Anlatım
---------------------------------------------------------------------------------------------------- ----------------------------------------------------------------------------------------------------
Projenin zaman, maliyet ve kapsam kısıtlamalarını dengelemek gerekir. ÇEVRİM İÇİ PROJE YÖNETİM ARAÇLARI
- Bunu yapacak olan da proje yöneticisidir.
Proje üçgeni: Gerek yurt içi gerek yurt dışı ile yapılacak proje çalışmalarında
- Kısıtlamaları dengeleme sürecini gösterir. Çünkü - Hem kendi kurumuzdan birden fazla kişi ile
→ Üçgenin bir kenarındaki değişiklik en az bir diğer kenarı etkiler. - Hem de diğer kurumlardan kişilerle ekipler oluşturmak gerekecektir.

Proje Yönetimi Sürecindeki Temel Faktörler: - Her büyüklükteki projeleri planlama, yürütme ve izleme için
1) Kapsam 2) Zaman 3) Bütçe → Çevrim içi proje yönetim araçları (yazılımları) kullanılabilir.

Bu faktörlere ilişkin ayrıntılar planlama aşamasında detaylı şekilde planlanır. Projeleri takip etmek, iş birliği yapmak ve herkesi döngüde tutmak için
→ Görev yönetimi uygulaması gereklidir.
Planlama aşamasında belirlenmiş olan kapsamı gerçekleştirmek için
→ Yapılması gereken işleri belirlemek gerekir.
- Bu işlerin net olarak ortaya konması ile birlikte her bir işe ilişkin PROJE YÖNETİCİSİ bu tür araçlar ile
→ Kaynak, zamanlama ve maliyet tahminleri yapılacaktır. - Kendi ekibindeki bireylere kolaylıkla görevler atayabilir ve
- Bu görevleri önceliklendirebilir.
- Faaliyetler belirlendikten sonra
- Bu faaliyetleri gerçekleştirebilmek için gerekli olan süreler belirlenir. - Proje zaman çizelgesini kilometre taşlarını ve
- Bunu her bir faaliyet bazında yapmak - Hangi görevin hangisine bağlı olduğunu işaretleyebilir.
→Projenin bitiş süresini tahmin etmek için oldukça önemlidir. Çünkü - Yine bu araçlar ile
→ Sürenin değişmesi ek kaynak ve maliyet gerektirebilir. - Çalışanların iş yükünü dengelemek için ilgili raporları inceleyebilir.

- Eğer projenin süresini belirlemek için faaliyetler baz alınamazsa PROJE YÜRÜTÜCÜLERİ bu yazılımlar ile benzer şekilde
- Daha önceden bu tür projelerde görev almış olan - Projenin bütçesini, harcama miktarına bağlı olarak raporlaştırıp inceleyebilir.
→ Tecrübeli kişilerden yardım almak gerekir ama bu da net bir sonuç vermez! - Harcama dokümanlarının dijital ve düzenli saklanmasına imkan tanır.
- Süreleri belirlenen faaliyetler takvime yerleştirilir.
- Böylece yapılacak olan faaliyetlerin sırası ve süreleri belirlenmiş olur. Proje yönetim araçları farklı zamanlarda başlayan ancak
- Eş zamanlı süren - farklı zamanlarda sona eren
-Bundan sonraki aşama ise bu faaliyetler için ilgili kaynakları belirlemektir. - İş paketlerinin yönetilme süreçlerini izleme, takip etme ve
“Kaynak” olarak tanımlanan faktör - Çıkacak sorunları önlemede başarılı bir araç olarak karşımıza çıkarlar.
- İnsan kaynağı olabileceği gibi
- Projede kullanılacak olan bir materyal de olabilir. Takvim uygulaması ile projeye bütüncül bakış atılması sağlanır.
-Ayrıca yaklaşan işler için
-Projenin başarılı olabilmesi için en önemli kriterlerden biri →Görevi üstlenen kişilere tanımlanan periyotlarla hatırlatmalar gönderilebilir.
→ Planlanan maliyetten sapmaların olmamasıdır.
- Bunun için maliyet tahminini yaparken dikkatli olmak gerekir. Çevrim içi proje yönetim araçları projeye ilişkin
→ Ne gereğinden fazla ne de az tahminler yapmamak gerekir. - Tüm dokümanların bir arada tutulmasını ve kolay erişimini sağlar.
- Bu dosyaların sürümlerinin takibi kolay olur.
-Proje sürecinde oluşabilecek bazı riskleri
- Planlama aşamasında görmek ve önlemek için Bu tür araçlar
→ Neler yapılması gerektiğinin de planlanması gerekir. - Ekibin üyelerinin ayrı zamanlı tartışma panolarında
-Projenin planlama aşamasında - Bir konuyu tartışmalarına imkan sağlarken
- Yapılması gereken tüm faaliyetler ve → Bir tartışma veya görev için ilgili ekip çalışanına ilgi tutmak da mümkündür.
- Süreleri ve faaliyetleri gerçekleştirecek olan kaynaklar
→ Atandıktan ve diğer planlamalar yapıldıktan sonra Birçok çevrim içi proje yönetim aracı vardır:
→Proje planı kapsamını gösteren bir rapor hazırlanmalıdır. 1) ClickUp 5) nTask Manager 8) Freedcamp
2) Wrike 6) Zoho Projects 9) ActiveCollab
3) UYGULAMA:
3) monday.com 7) MeisterTask 10) MsProject
Bu aşamada proje planının uygulanmasına odaklanılır. 4) Kissflow Project
Plan → İnsan ve tüm kaynakların koordine edilmesi ile gerçekleştirilir.
- Proje yöneticisi ve ekip üyeleri
→ Birçok teknik ve örgütsel düzenlemeleri yapar ve yönetir. Kurumlar ve proje yönetenler
→ Projenin performansı düzenli olarak yapılan işlerin performansı ile izlenir. -İlk başta projenin tüm bileşenlerinin
→ Çevrim içi proje yönetim aracına işlenmesini çok zahmetli bulurlar. Ancak
Bu süreçte ekip elemanları
- Başta çekilen bu zahmetin kıymeti
- Sürekli iletişim ve bilgi paylaşımı içinde bulunmalıdırlar.
- Zamanla özellikle uzun soluklu projelerde
Uygulama aşamasında - Veri kaybı önlenince ve
- Ekip olarak çalışacak kişiler bir araya gelir ve - Proje hafızasının saklanmasındaki zaman ve emek kazancında anlaşılır.
→ Projede verilen görevi yerine getirir.

4) KONTROL: TÜBİTAK DESTEKLERİ

Bu aşamada proje kapsamındaki ilerleme
→ Değişik izleme ve ölçüm yöntemleri ile düzenli olarak denetlenir. TÜBİTAK (Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu)
ARBİS (Araştırmacı Bilgi Sistemi)
Sapmaların belirlenmesi hâlinde
- Düzeltici önlemlerin alınması ve TÜBİTAK Projelerine başvurmadan önce
- Proje hedeflerinin bütçe çerçevesinde gerçekleştirilmesi sağlanır. - Proje yürütücüsü, araştırmacı ve danışmanların öz geçmişleri
Proje başarısı: - ARBİS bilgileri doğrultusunda
- Proje çıktılarının tanımlandığı şekilde → Sistem tarafından otomatik olarak oluşturulması beklenmektedir.
- Belirlenen zamanda ve
- Belirlenen plan çerçevesinde sağlanmasıdır. ARBİS
- Türkiye'nin güncel araştırmacı veri tabanını oluşturmak amacıyla
Proje sürecinde
- TÜBİTAK tarafından tasarlanan ve geliştirilen web tabanlı bir uygulamadır.
-Planlama ile uygulama arasındaki uyumun izlenmesi ve kontrolünde
→ Planlanan Maliyet ve yapılması gerekenler kontrol edilir. https://arbis.tubitak.gov.tr/ adresinden
→ ARBİS’e giriş düğmesine tıklayarak giriş yapabilir veya
5) KAPANIŞ: → Yeni Kullanıcı Kaydı ile kullanıcı kaydınızı oluşturabilirsiniz.
Projeye ilişkin - Araştırmacı Sorgula düğmesi ile
- Sözleşme ve idari kapsamdaki tüm işlemlerin sonuçlanmasını ifade eder. →Önceden kayıt yaptırmış araştırmacıları inceleyebilirsiniz.
İdari kapanış ile projenin sonuç ve başarılarının raporlaştırıldığı sunuşlar yapılır.
- Deneyim dokümante edilir ve proje için ayrılan tüm kaynaklar serbest bırakılır. TÜBİTAK’ın Öğretmenler için desteklerine erişmek için
https://www.tubitak.gov.tr/tr/ adresinden
Sözleşme kapanışı ile sözleşme tüm şartları ile gerçekleştirilmiştir ve - Destekler sekmesi ve sonrasında Bilim ve Toplum Başlığı seçilmelidir.
→ Ürün/hizmet devredilir. →
MODÜL 4 22-A Konu Anlatım MODÜL 4 22-B Konu Anlatım
---------------------------------------------------------------------------------------------------- ----------------------------------------------------------------------------------------------------
KOSGEB
TÜBİTAK’ın Öğretmenler için desteklerine erişmek için (Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı)
https://www.tubitak.gov.tr/tr/ adresinden
- Destekler sekmesi ve sonrasında Bilim ve Toplum Başlığı seçilmelidir.
Kamu kurumlarında çalışan araştırmacılar için
Açılan sayfada → Ulusal destek listelerini bulabilirsiniz. → TÜBİTAK’ın Ulusal Destek Programlarına bakılabilir.
Bunun için TÜBİTAK ana sayfasından
- Akademik sekmesine tıklayabilirsiniz.
- Bu destekler arasından 1001,1003, 3005 tercih edilebilir.

TÜBİTAK, alanında uzman bilim insanlarını özellikle dezavantajlı bölgelerdeki

öğrencilerle buluşturma ve öğrencilerin bilime ilgisini pekiştirme amacı ile “Bilim
Söyleşileri” adı altında etkinlikler dizisi başlatılmıştır.
https://bilimsoylesileri.tubitak.gov.tr/tr/hakkimizda adresinde ulaşılabilir.

TÜBİTAK destekleri dışında

-KOSGEB’in “Girişimcilik” eğitimlerinden ve
- AR-GE, Teknolojik Üretim ve Yerlileştirme Destekleri’nden yararlanılabilir.
- Ayrıca özellikle meslek liseleri için
- Alt yapı projeleri ile
Bu listedeki
- 26 farklı Kalkınma Ajanslarından destek bulunabilir.
4007 Bilim Şenlikleri Destekleme Programı için sadece katılımcı olabilirsiniz.

Öğretmenlerimizin başvurabileceği programlar: AVRUPA BİRLİĞİ DESTEKLERİ

4004 Doğa Eğitimi ve Bilim Okulları AB (Avrupa Birliği)
4006 TÜBİTAK Bilim Fuarları Destekleme Programı UA (Türkiye Ulusal Ajansı)
4008 Özel Gereksinimli Bireylere Yönelik Kapsayıcı Toplum Uygulamaları
Türkiye, AB topluluk programlarından→ 1999 yılından beri yararlanmaktadır.
Her bir programın detaylarında UA (Türkiye Ulusal Ajansı):
- Hangi tarihte başvurulacağı - 2002’den beri Avrupa Birliği Eğitim ve Gençlik Programları Dairesi altında
- Başvuru koşulları → Bu görevi üstelenmiş
- Değerlendirme ölçütlerinin neler olduğu gibi bilgilere ulaşılabilir. - 2003’te ise tüzel kişiliğe haiz Avrupa Birliği Bakanlığının
→İlgili kuruluşu hâline dönüşmüştür.
- Proje yürütücüleri elektronik imzaya sahip olmalıdır. - 2018’de Dışişleri Bakanlığının bağlı kuruluşu olan
- İlgili web sitesinden → Avrupa Birliği Başkanlığının ilgili kuruluşu olmuştur.
Her destek programının kendi değerlendirme ölçütlerine ulaşılabilir.
- Her bir destek programı için çağrı metnini okumak aydınlatıcı olur. Türkiye Ulusal Ajansı (UA)
- Başvurular genellikle çevrim içi gerçekleştirilmektedir. - Eğitim, gençlik ve spor alanlarındaki AB programlarını yürüterek
- Kurum ve kuruluşlar ile
Öğretmenlerimiz öğrencilerini de - Vatandaşlarımızın bu programlardan yararlanmasını sağlamayı amaçlar.
→ Çeşitli araştırma projeleri yarışmalarına yönlendirebilir. - https://www.ua.gov.tr/ adresinden ulaşılabilir.

Öğrenci Araştırma Proje Yarışmaları:

Ulusal Ajansın hâlihazırda 4 başlık altında sunduğu fırsatlar vardır:
2204-B Ortaokul Öğrencileri Araştırma Projeleri Yarışması
2204-A Lise Öğrencileri Araştırma Projeleri Yarışması
2204-C Lise Öğrencileri Kutup Araştırma Projeleri Yarışması
2204-D Lise Öğrencileri İklim Değişikliği Araştırma Projeleri Yarışması

- İlgili bağlantılara tıklanarak Proje Rehberlerinden gerekli bilgiler edinilebilir.

- Her bir yarışma için Çağrı Duyurusu incelenebilir.
- Bu tür yarışmalara öğrencilerin katılabilmesi için
→ Başvuran okulun öğrencisi olmak zorundadır.
- Bölgesel yarışmalardan sonra ülke genelinde finaller yapılmaktadır.

TÜBİTAK’ın öğrencilere bu etkinlere katılmalarını sağlamayı kolaylaştıran

→ Bazı destekleri de vardır:
UA Fırsatları
- Bu etkinlere nasıl katılacağımız
- Yolda nasıl ilerleyeceğimize dair sunulan bu destekler
UA Fırsatları için https://www.ua.gov.tr/anasayfa/ sayfası ziyaret edilebilir.
2237-A Bilimsel Eğitim Etkinlikleri Desteği altında sunulmaktadır.
https://www.tubitak.gov.tr/tr/destekler/bilimsel-etkinlik/etkinlik-duzenleme-
destekleri/icerik-2237-a-bilimsel-egitim-etkinlikleri-destegi Hibe: Geliştirdiğiniz projelere finansman sağlamak için ulusal ve uluslararası
→ Adresinden detaylara ulaşılabilir. kurum ve kuruluşlarının sağladığı geri ödemesi olmayan desteklere fon, bir diğer
adıyla hibe denir.
- Çevrim içi başvuru tarihleri
- Çevrim içi başvuru formu 1) Gençler/Gençlik Çalışanları için Fırsatlar:
- Değerlendirme kriterleri gibi bilgilere ilgili bağlantıdan erişilebilir.
Bu hibe programının amacı
- Eğitim, öğretim ve gençlik alanlarında
- Bilgi alışverişi ve yenilikçi politika geliştirme, politika diyaloğu ve
- Uygulaması için → İmkân sağlar.

Gençlik Diyalogları:
- Politika yapıcılarla gençleri bir araya getirir.
- Öğretmen ve öğrencilere ve gençlere ve hatta gençlik çalışanlarına
→ Bir başka ülkede eğitim ve öğrenim imkânı tanır.
- 18-30 yaş arası gençlere kendi ülkelerinde
→ Gönüllü faaliyetlerinde yer almalarını sağlar.

Bu fırsatın olanaklarına bakacak olursak

- Staj hareketliliği - Ulusal faaliyetler
- Öğrenme hareketliliği - Merkezi gençlik başvuruları
- Gönüllülük - Kısa süreli eğitim
MODÜL 4 23-A Konu Anlatım
----------------------------------------------------------------------------------------------------
Staj hareketliliği:
Yükseköğretim veya mesleki eğitim görenler için sunulan bir fırsattır.
Öğrenme Hareketliliği (https://www.ua.gov.tr/programlar/gruplar/gencler-
genclik-calisanlari-icin/ogrenme-hareketliligi/) adresinde
-“Yükseköğretim ve Gençlik Alanında Sanal Değişimler”
-“Programla İlişkili Olmayan Üçüncü Ülkelerde Yükseköğretim Öğrenci Öğrenim
Hareketliliği” gibi farklı destek türleri vardır.
- “Programla İlişkili Olmayan Üçüncü Ülkeler” ifadesi
→ “Ortaklıklar” başlığı altında ayrıca incelenecektir.
Bu desteklerden biri:
KA122-SCH Kısa ve Uzun Dönemli Öğrenci Hareketlilikleri (Okul Eğitimi)
- Okul öğrencilerine
- AB Üyesi ülkelerdeki okullarda
→ Ortak akran çalışmaları yapma/öğrenim alma fırsatıdır.
- Ana Eylem 1 altında yer alır.
- Öğretmen, öğrenciler, ilçe millî eğitim müdürlükleri, vb.ne yöneliktir.
- Ancak başvuru sırasında
→ Hedef kitlenin o okul ile doğrudan ilişkisi olması gerekir.
- Ortaklıklar başlığı altında detaylara ulaşılabilir.
Herhangi bir program fırsatından yararlanmak için
- Başvuru tarihleri ve program rehberinin kontrol edilmesi gerekir.
- Başvuru yaparken başvuru tarihinden bir iki gün öncesinde başvurulması
→ Sistemin kilitlenmesi gibi son dakika talihsizliklerinin önüne geçecektir.
Değerlendirme sürecinde başvuru
- Bağımsız dış uzmanlara atanır.
- Kalite ölçütleri çerçevesince dış uzmanlar tarafından incelenir.
AB projelerine başvurmadan önce
- Program rehberinden kalite ölçütleri kontrol edilerek
- Projemizin bu ölçütleri karşılayıp karşılamadığı kontrol edilmelidir.
Başvuran tüm projeler dış uzmanlarca kalite ölçütlerine göre puanlandıktan sonra
- Puan sırasına göre listelenir.
- En yüksek puanı alan projeden itibaren
→ Hibe miktarını karşılayacak kadar sayıdaki proje desteklenir.
- Bu fırsatların tamamını
→Ulusal Ajans’ın web sitesi olan ua.gov.tr adresinden inceleyebilirsiniz.
2) Eğitim Alanlar İçin Fırsatlar:
Bu fırsatların amacı
Öğrencilere, eğitmenlere, gençlere ve gençlik çalışanlarına
- Bir başka ülkede eğitim ve öğrenim görme imkânı yenilikçi politika geliştirme
- Politika diyalogu ve uygulamasının teşvik edilmesi
- Eğitim, öğretim ve gençlik alanlarında bilgi alışverişinin teşvik edilmesidir.
3) Eğitim Verenler İçin Fırsatlar:
Okul eğitimi, mesleki eğitim, yetişkin eğitimi ve yükseköğret personelinin
- Yurt dışında eğitmenlik ve öğretmenlik yaparak
- Mesleki becerilerini geliştirmelerinde
- Farklı hareketlilik ve görevlendirmeler için hibe sağlar.
4) Akreditasyon Desteği:
AB Projeleri için akreditasyon daha sonra yapılacak olan projeler için
→ Kurumunuzun tanınırlığını sağlamak üzere belgelendirilmesidir.
- Bu belgelendirme özellikle mesleki ve teknik orta öğretim kurumları için
→ Proje kabul edilebilirliği için artı değer olacaktır.
5) Ortaklıklar Desteği:
- Kurumsal başvurudur.
- Proje şahıs olarak başvurana değil kurumunuza ait olacaktır.
- Projeyi sunduğunuz andan sonra
- Projeyi başvurduğunuz kurumdan herhangi bir nedenle ayrılmanız durumunda
→ Projeyi, proje sahibi kurumda bir kişi devralmak zorundadır.
-Bu tür projeler 12 ay ile 36 ay arasında olabilir.
-Proje süresi yapılacak olan iş paketleri ile uyumlu olmalıdır.
Bu başlık altında okul eğitimi alanında iş birliği ortaklıkları olan
→ “Erasmus+ Ülke Merkezli Başvuru KA220-SCH” de vardır.
Her projenin altında yer alan sayfalarda
- Hangi dönemlerde kimler tarafından başvurulabileceği
- Ortakların kimler olabileceği
- Ortaklık sayısı ve değerlendirme ölçütleri yer almaktadır.
“Associated partner” ise
- Projenin yaygınlaştırma ve sürdürülebilirlik gibi
- Belirli faaliyetlerine destek olmak için
- “İlgili ortaklar” veya sessiz ortak olarak yer alır ancak hibe almazlar!
MODÜL 4 23-B Konu Anlatım
----------------------------------------------------------------------------------------------------
Tüm katılımcı kuruluşların yasal statülerini gösteren belgeler
→ Organisation Registration System'e yüklenmiş olmalıdır.
- Bunun için öncelikle bireysel kaydınızın olması gerekir.
- Kaydolma veya giriş yapma (log in) amacıyla
→ EU Login’den kullanıcı adı ve şifre oluşturulmalıdır.
https://webgate.ec.europa.eu/cas/eim/external/register.cgi adresi kullanılabilir.
Ardındın kuramsal betimleme (organizasyon kimlik) numarası (organizational
identification number-OID) alınması gerekir.
Bu numara “E” ile başlayan 8 rakamdan oluşan bir koddur.
→ Eskiden PIC numarası olarak bilinirdi.
Bunun için https://webgate.ec.europa.eu/erasmus-esc/index/ adresinden
- Organisation sekmesine ardından Register my Organisation alt menüsünden
→ Kurumu aratmanız bulamamanız durumunda kaydetmeniz gereklidir.
-Tüm başvurularda bu kod kullanılacaktır.
Gerek yürütücü gerek projenin asıl ve ilgili (associated) ortaklarının OID’leri
→ Proje başvuru sırasında sisteme işlenecektir.
Diğer kurumların OID’lerini önceden biliyor olsak bile
- Kurumları önceden haberdar etmeden
→ Proje ortağı olarak sisteme OID’lerini işlemek etik olmaz!
Ulusal Ajans
- Ortak veya ev sahibi kurum bulmak için
→ School Education Gateway ve eTwinning’i araçlarını önermektedir.
- Ne var ki her iki platform da
→ European School Education Platform’a (ESEP) taşınmıştır.
- Bundan sonra ortak bulmak için bu yeni platform ESEP kullanılabilir.
ESEP’e katılmak için EU Login kullanıcı ve şifresi kullanılabilir.
→ Ortak bulmak, ortak ağımızı geliştirmek için bu platformdan yararlanılabilir.
- Ortak seçerken dikkatli olmalıyız.
- Uyumlu çalışan ortakları bulmak için
→ Dolaylı olarak tanınan ortakları seçmek iyi bir yol olabilir.
- Ancak hiç tanımadığınız ortaklara şans vermek
→ Ortak ağımızı genişletmek için iyi bir yol olabilir.
Okul eğitimi alanında iş birliği programı olan KA220-SCH dışında
→ Erasmus+ Ülke Merkezli başvuruları:
- Okul eğitiminde küçük ölçekli ortaklıklar KA210-SCH
- Mesleki eğitim küçük ölçekli ortaklıklar KA210-VET ve
- Mesleki eğitim işbirliği ortaklıkları KA220-VET
→ Bu başvurular Öğretmenlerimize yöneliktir.
Özellikle küçük ölçekli ortaklıklar
-Daha önce proje başvuru deneyimi olmayanlar için uygun fırsatlardan olacaktır.
Bunların dışında https://www.ua.gov.tr/ adresinden
→ Brüksel merkezli diğer ortaklıklar ve hibe programları incelenebilir.
Teklif çağrılarına
https://www.ua.gov.tr/anasayfa/icerikler/teklif-cagrilari/ adresinden erişilebilir.
“KA” ile başlayan kodlar başvuru sırasında kullanılacağı için önemlidir.
Bir detay olarak ülke seçiminden bahsedilebilir.
- https://erasmus-plus.ec.europa.eu/programme-guide/part-a/eligible-countries
- adresinden incelenebileceği gibi üç farklı tür ülke vardır:
Biri Avrupa Birliği üyesi ülkeler
→ Bu programın doğrudan proje yürütücüsü veya ortağı olabilirler.
Bir diğeri bizim ülkemizin de yer aldığı 6 ülkeden oluşan
→ ‘Programla ilişkili üçüncü ülkeler’dir.
Son grup ise programla ilişkisi olmayan üçüncü ülkelerdir.
- 14 farklı bölgeye bölünmüştür.
- Ancak bazı özel durumlarda Rusya gibi bazı ülkelerin
→ Programa dâhil edilmeme durumları kontrol edilmelidir.
Ortak seçerken bölgesel çeşitlilik projenizin kabul oranını arttıracaktır.
Projenin kabul edilebilirliği için
→ Projenin en önemli kısımlardan biri de yaygınlaştırmadır.
Bu nedenle https://www.ua.gov.tr/anasayfa/icerikler/yayginlastirma-ve-
gorunurluk/ sayfası özenle incelenmelidir.
Tamamlanmış projelere ulaşmak için
https://ec.europa.eu/programmes/erasmus-plus/projects/ sayfası incelenebilir.
MODÜL 4 24-A
----------------------------------------------------------------------------------------------------
FİKRİ VE SINAİ HAKLAR
1) FİKRİ VE SINAİ HAKLAR
fikri mülkiyet:
-Telif hakları veya fikri haklar olarak da bilinir.
-Edebiyat, sanat, müzik, mimari vb. gibi eserler üzerinden
→ Sahip olunabilecek haklardır.
Fikri mülkiyet hakkı kişinin yaratıcı düşünme ürününü ortaya koyduğunda
→ Kendisine bazı yasal imkânlar sağlar.
“Fikri Mülkiyet Hakları” (2019)’a göre
- Fikri mülkiyet, kişiye/kuruluşa ait fikir ürünüdür.
- Bu kişi/kuruluş bu fikir ürününü dileği zaman
→ Bir şarta bağlı kalmaksızın paylaşmayı/kullanıma açmayı
→ Belirli biçimlerde kontrol etmeyi tercih edebilir.
TANRIVERDİ’ye göre
-Fikri mülkiyet ile ürün/düşüncenin ekonomik değer kazanması sağlanır.
Sınaî Mülkiyet YALÇINER’ye göre
- Sanayide ve tarımdaki
- Buluşların, yeniliklerin, yeni tasarımların ve özgün çalışmaların
- İlk uygulayıcıları ( Ticaret alanında üretilen ve satılan malların üzerlerindeki
üretici veya satıcısının ayırt edilmesini sağlayacak işaretlerin sahipleri) adına
- Tescil edilmesini ve böylece ilk uygulayıcıların ürünü üretme ve satma hakkına
- Belirli bir süre sahip olmalarını sağlayan gayri maddi bir haktır.
Fikri ve sınai mülkiyet haklarını, “Bir işletmenin ürünleri, yöntemleri (usulleri),
dokümanları, görselleri, kimlik unsurları, sanat eserleri, vb.'ne ilişkin tüm özgün
tasarımları ve gizli ya da açık bilgileri (gayri maddi varlıkları) ile ilgili sahip
olduğu, kullanma, ürüne dönüştürme, dağıtma, yayma, satma gibi çeşitli
mahiyetteki hakları olarak” da tanımlamak mümkündür.
FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI (3 başlıkta sınıflandırılabilir)
1) Fikri haklar (intellectual property rights)
2) Sınai haklar (industrial property rights)
3) Diğer haklar
Fikri ve sınai mülkiyet hakları:
- İlişkin tüm özgün tasarımların (ürünler, yöntem, doküman, eser, vb.) ve
- Bilgilerin (açık, örtük) kullanım, dağıtım, yayım ve satış gibi haklarıdır.
Fikri hakların içerisinde Telif hakları (copyrights) vardır: ( 4 kategori)
1) İlim ve edebiyat eserleri 3) Güzel sanat eserleri
2) Musiki eserleri 4) Sinema eserleri
Sınaî mülkiyet hakları:
- Patent, marka, faydalı model ve tasarım gibi hakları kapsar.
- Fikri ve sınai hakların her ikisi de sürelidir. ESİNOĞLU
- Her ikisinin ihlali durumunda hukiki işlem hakkı doğar.
- Her ikisinin de alınma, satılma devredilme hakları vardır.
- İzinsiz çoğatılması her iki hak için de suç unsurudur.
- Hakka tecavüz, haksız rekabet kabul edilmektedir.
- Her ikisinin gaspı durumunda
→ Hapis ve maddi ve manevi tazminat ödeme ile karşı karşıya kalınabilir.
İki hakkın farklılıklar: (ESİNOĞLU)
1) Fikri haklarda tescil edilmesine gerek yok!
Sınai haklarda tescil için başvuru yapılması gerekir.
Türkiye için Ankara’da “Türk Patent ve Marka Kurumu”
Yurt dışı için “PCT” (Patent Cooperation Treaty)
“EPC” (The European Patent Convention) gibi kuruluşlara…
2) Fikri hakların eser olma niteliği, estetik kaygısı var.
Sınai hakların sanayide kullanılabilir olma zorunluluğu vardır.
Konu Anlatım MODÜL 4 24-B Konu Anlatım
----------------------------------------------------------------------------------------------------
3) Fikri haklar için
Meslek birliklerinin (SESAM [Sinema Eserleri Birliği]
MESAM [Müzik Eseri Sanatçıları Birliği] gibi)
→İtiraz etme gibi özel hak ve imkânları vardır.
→Sınai haklar için bu durum geçerli değildir!
Patent: Sınai haklar içerisinde yer alır. SARAN
- Bir problemin teknik çözümü anlamına gelen buluş için
→ İstemler bazında gösteren teknik bir belgedir.
Buluş: TDK (Türk Dil Kurumu 2022) tarafından;
1) Bilinen bilgilerden yararlanarak
daha önce bilinmeyen yeni bir bulguya ulaşma veya yöntem geliştirme, icat.
2) Konu, duygu, düşünce ve hayalde başkalarının etkisinden sıyrılarak
→ Bunların işlenişinde yeni bir yol tutma olarak tanımlanmaktadır.
Patente konu olan buluş tanımı için TDK’nin ilk tanımı ele alınabilir.
Buluş bir soruna teknik bir çözüm yolu gösteren bir fikirdir.
Bu teknik çözümdeki teknik nitelik
- Fiziksel ve faaliyet niteliği ile teknik olmasa da
→ Faaliyetteki aracın teknik kullanımını ifade eder.
Buluş için yeni bir ürün, alet/cihaz, yöntem ve süreç/ yeni olabileceği gibi
→ Hâlihazırda bu bilinenlerin teknolojik ilerlemesi de olabilir.
Patent de bunları içerir → Buluşun içerisinde ilk olma özelliği vardır.
Ürün, ürün üretmek için aletler, ürün üretim metotları, ürünün kullanımı
→ Patent için uygundur.
TÜRK PATENT, 2022
Elle tutulur, gözle görülür niteliği olmayan herhangi bir şey → Buluş olmaz!
( Keşifler, bilimsel teoriler, matematiksel yöntemler, bilgisayar programları, estetik
niteliği bulunan mahsuller, edebiyat ve sanat eserleriyle bilim eserleri, bilginin
sunumu, insan ve hayvan vücuduna uygulanacak cerrahi ve tedavi usulleri ile
insan, hayvan vücudu ile ilgili teşhis usulleri, konusu kamu düzenine ve genel
ahlaka aykırı olan buluşlar, zihni, ticari ve oyun faaliyetlerine ilişkin plan ve kural)
Ülkemizden alınan patent ülkemiz için geçerlidir.
- Başka ülkelerden o ülkenin patent ile ilgili otorite kurumundan
→ Ayrıca patent başvurusu yapılabilir.
Patente başvurmadan önce ilgili veri tabanlarından
→ Daha önce patent konusu olup olmadığı incelenmelidir.
Türk Patent veri tabanı:
- https://portal.turkpatent.gov.tr/anonim/arastirma/patent/detayli ve
- Google Patents’e başvurulabilir.
Patent başvuruları → e-devlet üzerinden
→Türk Patent ve Marka Kurumuna yapılmaktadır.
Bir okul için patent başvurusunda bulunuluyorsa
- Okul yöneticisinin başvuru yapmak isteyen okul çalışanına
→ 1) Yetki devri belgesini onaylayarak yüklemesi gerekir.
-Sisteme yüklenecek diğer belgeler
→ 2) Tarifname 3) İstem 4) Özet
Tarifnamede buluşun konusu ne, ne hedefleniyor, buluş ile ilgili neler biliniyor
-Farklı ne yapılacağı anlatılır.
İstemde ise buluşa dair gerekirse bir görsel konup
→ Her bir adımın özelliği, içeriği, parçası, işlevi detaylı olarak sunulur.
Özette bu bilgiler özetlenir.
RÜÇHAN HAKKI başka bir ülkeden edinilen patente sahip olmanın belgesidir.
Bu belgeye sahip olmak→ Ülkemizden patent almayı kolaylaştırır.
Patent için → Belli bir ücret ödenecektir.
-Bu ücretin miktarı, patentin içeriğine bağlıdır.
- Meblağ yüksekse TÜBİTAK desteklerinden yararlanılabilir.
PATENTİN DÖRT ÖZELLİĞİ VARDIR: ESİNOĞLU
1) Yenilik 2) Buluş Basamağı 3) Sanayiye Uygulanabilirlik 4) Koruma Süresi
Ancak patente başvurmak ve patent almak meşakkatli bir iştir.
Buluş basamağının olmadığı veya
Tüzüner’in (2011) ifade ettiği gibi tekniğin bilinen durumunu aşması gibi
- Bir zorunluluk bulunmayan durumlarda
→ Faydalı model olarak değerlendirilebilir ve
→ Faydalı model belgesi alınabilir.
MODÜL 4 25-A Konu Anlatım MODÜL 4 25-B Konu Anlatım
----------------------------------------------------------------------------------------------------
Faydalı model → 10 yıl koruma hakkı sağlar. CREATİVE COMMONS LİSANS TÜRLERİ:
İncelemesiz patent → 7 yıl koruma sağlar.
Bununla beraber fikrî haklar
→ Üreten kişinin yaşamı üzerine 70 yıl olarak belirlenmiştir.
→Kimi ülkelerde bu artı yıl: 50’dir.

Tasarım: DELİGÖZ
Bir ürün, süreç vb. ile ilgili olarak buluşla ilgili veya buluş olmadan
- Sanayide kullanılabilir olmanın yanı sıra
- Ürünün görüntüsünün, tümünün veya bir kısmının
→ Süsleme, çizgi, şekil, renk, doku gibi özelliklerinin değiştirilmesi
→ Tasarım (Türk Patent, 2022) başlığı altında değerlendirilir.
Telif hakları:
- Fikir emeği üzerindeki hukuki haklardır ve
- Tescile gerek yoktur!
- Eser üretilince kendiliğinden doğar.
- Soyuttur.
- Maddi olmayan malları ifade eder.
- Ülkesellik ilkesi geçerlidir.
- Kişinin yaşamı +70 yılı kapsar.

2) YARATICI ORTAKLIK (CREATİVE COMMONS)

Creative Commons veya yaratıcı ortaklık

-Amerika Birleşik Devletleri’nde
- Dijital eserlere ilişkin telif hakkı yasasının
- Çok uzun soluklu olmasına karşın
- Açılan davanın kaybedilmesi sonucunda
→ Bu uzun sürelere tepki olarak kurulmuştur.
- Kâr amacı gütmeyen bir örgüttür.
- Kurulduktan sonra lisanslamada kendine yer edinmiştir. Şekil 14. Creative Commons lisans türleri

CC (Creative Commons) lisansları Creative Commons Türkiye, 2022 Creative commons mantığıyla hazırlanan açık ders içeriklerinin sunulduğu
- “Tüm hakları saklıdır.” Anlayışından https://www.oercommons.org sitesinden yararlanılabilir.
→ “Bazı hakları saklıdır.” anlayışına bir kaymadır.
Telif hakkı → Eserin doğması ile beraber ortaya çıkan bir haktır.
CC → Bu hakka itiraz etmez! Ancak
- Kullanılması, değiştirilmesi, karıştırılması veya
- Ticari olarak kullanılmasının hakkındaki kararı→ Eserin yaratıcısına bırakır.

Açık Lisanslar Topluluğu:

Eserlerin internet ortamındaki kullanım koşullarının
- Eser sahibi tarafından belirlenmesini sağlayan açık lisanslar topluluğudur.

CC lisansları
- Bir eserin kullanım koşullarının telif sahibince
- İnsan ve makine tarafından okunabilecek şekilde belirtilmesine aracı olurken
- Kullanıcının telif sahibi ile iletişime geçmeksizin
→ Eserin kullanım koşullarını öğrenmesine olanak sağlar.

CREATİVE COMMONS 2020’de Ortaya Konan Stratejiler:

1) Savunuculuk (Açık ekosistemi)
2) İnovasyon (Açık alt yapı)
3) Kapasite Geliştirme (Açık bilgi ve kültürel miras) olarak sıralanmıştır.

Creative commons ile lisanslama için

- Lisanslama türüne karar vermek ve
- Web sitesinde bunu paylaşmak yeterli olacaktır.
Bunun için web sitesinin kodları arasına
→ Aşağıdaki kod bloğunu eklemek yeterlidir.

Bir başkasının lisanslanmış ürününü kullanmak için

→ Onun kullandığı lisansları web sitenizde göstermeniz yeterli olacaktır.

MODÜL 4 İÇİN :
Detaylı bilgi için Creative Commons Türkiye web sitesini ziyaret edebilirsiniz.
https://creativecommons.org.tr/hakkinda/