Professional Documents
Culture Documents
roślin energetycznych
pod redakcją Aleksandra Lisowskiego
WYDAWNICTWO SGGW
Warszawa 2010
© Copyright by Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2010
Autorzy rozdziałów:
Jarosław Chlebowski: 4, 5, 6, 7
Jacek Klonowski: 4, 5, 6, 7
Aleksander Lisowski: 1, 4, 5, 6, 7, 10
Tomasz Nowakowski: 2, 3, 4, 5, 6, 7
Adam Strużyk: 4, 5, 6, 7, 8, 9
Michał Sypuła: 4, 5, 6, 7
ISBN 978-83-7583-222-8
Wydawnictwo SGGW
ul. Nowoursynowska 166, 02-787 Warszawa
tel. (22) 593 55 20 (-22; -25 – sprzedaż), fax (22) 593 55 21
e–mail: wydawnictwo@sggw.pl
www.wydawnictwosggw.pl
3
Ważniejsze oznaczenia stosowane w pracy
Symbol Znaczenie Jednostka
Af powierzchnia plantacji ha
bm szerokość robocza maszyny m
bp szerokość pakietu (wiązki) m
C1i, C2i, C3i współczynniki charakteryzujące podatność kół na poślizg –
d średnica próbki m
db średnica komory prasowania (beli) m
dp szerokość komory zwijania pakieciarki m
Ejt, Ejc, Ejg energia jednostkowa cięcia, ściskania, zginania J·m–2
fd, fp współczynnik oporu toczenia po drodze, polu –
Femp statystyka Fischera-Snedecora
Ft, Fc, Fg siła cięcia, ściskająca, zginająca (całkowita) N
Fte, Fce, Fge siła cięcia, ściskająca, zginająca (w zakresie sprężystości) N
g przyspieszenie ziemskie m∙s–2
genom nominalne zużycie paliwa g∙kW–1∙h–1
G ładowność t, m3
Gl udźwig t
I biegunowy moment bezwładności przekroju próbki m4
k0i współczynnik prędkości krytycznej m–1
lp odległość punktów podparcia próbki m
lb szerokość komory prasowania prasy zwijającej (długość beli) m
mb, mc, ml, masa beli, ciągnika; własna ładunku, maszyny, przyczepy, kg
mm, mp,mpa pakietu
n stała charakteryzująca materiał –
Pnom moc nominalna silnika W
q dopuszczalny strumień masy kg·s–1
Qt przepustowość maszyny t·h–1
Qw, plon roślin wilgotnych t·ha–1
Sc, St, Sg powierzchnia ściskania próbki, przekrój poprzeczny próbki m2
w miejscu jej cięcia, zginania
sdi, spi droga dojazdu z pola do miejsca składowania i powrotna m
sg standardowe odchylenie geometryczne (bezwymiarowe) –
temp statystyka t-Studenta
vki, vk(i+1) prędkość krytyczna dla i-tej, i +1 frakcji cząstek m·s–1
vkai,vkgi środkowe i średnie wartości geometryczne przedziałów m·s–1
klasowych prędkości krytycznych dla i oraz i +1 frakcji
cząstek
5
Technologie zbioru roślin energetycznych
6
Przedmowa
Tematem nadrzędnym monografii jest zagadnienie z zakresu odnawialnych źró-
deł energii, obejmujące problematykę technologii zbioru biomasy pozyskiwanej
z roślin energetycznych. Scharakteryzowano drzewa i krzewy krótkiej rotacji,
trawy i byliny, których uprawa jest ukierunkowana na potrzeby energetyczne.
Przeanalizowano stan wiedzy z zakresu dostępnych technologii zbioru oraz spe-
cyficzne cechy konstrukcyjne maszyn do ścinania roślin i rozdrabniania mate-
riału przeznaczanego do produkcji paliw formowanych.
Na tle światowej oferty maszyn do zbioru roślin energetycznych w pracy
zaprezentowano autorskie rozwiązanie konstrukcyjne ciągnikowej sieczkarni,
które zgłoszono do Urzędu Patentowego, wykonane w ramach projektu badaw-
czego zamawianego nr PBZ-MNiSW – 1/3/2006 pt. „Nowoczesne technologie
energetycznego wykorzystania biomasy i odpadów biodegradowalnych (BiOB) –
konwersja BiOB do energetycznych paliw gazowych”, realizując zadanie „Opra-
cowanie wielowariantowej technologii zbioru wierzby krzewiastej”, finansowane
przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w latach 2007–2010. Kierując
się zatem potrzebami spełnienia wymagań związanych z realizowanym grantem,
zaprezentowano modelowe technologie zbioru wierzby, które mogą być stosowa-
ne nie tylko w polskiej strukturze gospodarstw lub warunkach klimatycznych,
ale także na innych kontynentach. Ich konsekwencją było opracowanie modeli
matematycznych, zweryfikowanie w warunkach polowych oraz przedstawienie
wyników badań symulacyjnych dla różnych parametrów wejściowych. Zapre-
zentowane w pracy wyniki dotyczą badań teoretycznych i eksperymentalnych,
a odnoszą się do kosztów jednostkowych wytwarzania biomasy w postaci roz-
drobnionej oraz zużycia paliwa i pracochłonności odniesionej do 1 t suchej
substancji pozyskiwanej w sześciu analizowanych technologiach zbioru roślin
energetycznych. Energetyczny aspekt oceny technologii zbioru pociągał za sobą
potrzebę przedstawienia różnic we właściwościach fizycznych materiału z sied-
miu rodzajów roślin: wierzby wiciowej, róży wielokwiatowej, miskanta olbrzy-
miego, ślazowca pensylwańskiego, spartiny preriowej, słonecznika bulwiastego
i rdestowca sachalińskiego. Ograniczenia wynikające z celów zawartych w zada-
niu badawczym nie wyczerpują w pełni problematyki technologii zbioru roślin
energetycznych.
Z przedstawionego zakresu tematycznego wynika, że niniejsza publikacja
jest przeznaczona zarówno dla pracowników naukowych z dyscypliny inżynie-
ria rolnicza, jak i innych dyscyplin zajmujących się produkcją biomasy roślin-
nej i jej przetwarzaniem na cele energetyczne. Może być również wykorzystana
przez studentów kierunków rolniczych, technicznych, a także ekonomicznych
specjalizujących się w energetycznym wykorzystaniu biomasy roślinnej. Treści
zawarte w niej mogą być również inspiracją dla producentów maszyn rolniczych
oraz praktyków z rozwijającej się branży odnawialnych źródeł energii.
7
Technologie zbioru roślin energetycznych
Aleksander Lisowski
8
1. WSTĘP
9
2. ROŚLINY
ENERGETYCZNE
10
Rośliny energetyczne
11
Technologie zbioru roślin energetycznych
12
Rośliny energetyczne
13
Technologie zbioru roślin energetycznych
14
Rośliny energetyczne
15
Technologie zbioru roślin energetycznych
16
Rośliny energetyczne
17
Technologie zbioru roślin energetycznych
18
Rośliny energetyczne
19
Technologie zbioru roślin energetycznych
20
Rośliny energetyczne
21
Technologie zbioru roślin energetycznych
22
Rośliny energetyczne
23
Technologie zbioru roślin energetycznych
Wnioski i spostrzeżenia
1. Dla energetyki zawodowej najbardziej przydatne jest drewno krzewów
i drzew szybko rosnących, które po ścięciu łatwo odrastają; zalicza się do
nich wierzbę wiciową, topolę, robinię akacjową i różę wielokwiatową.
2. Mniej przydatna jest biomasa bylin wieloletnich: ślazowca pensylwańskie-
go i słonecznika bulwiastego (topinamburu), a najmniej traw wieloletnich,
wśród których rozważane są gatunki miskanta, prosa rózgowatego, palczat-
ki Gerarda, spartiny preriowej, wydmurzycy wydłużonej i mozgi trzcinowa-
tej.
3. Jest wiele gatunków roślin wieloletnich (trwałych), których biomasa może
być wykorzystana do celów energetycznych, ale ciągle są potrzebne badania
nad doskonaleniem ich cech morfologicznych, technologii uprawy, pielę-
gnacji, ochrony i zbioru.
24
3. WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE
MATERIAŁU ROŚLINNEGO
25
Technologie zbioru roślin energetycznych
26
Właściwości fizyczne materiału roślinnego
Tabela 3.1. Wilgotność materiału (w %) podczas wyznaczania modułu sprężystości i energii jed-
nostkowej przy cięciu, ściskaniu i zginaniu łodyg roślin energetycznych
Rdesto-
Róża Ślazowiec Słonecz-
Etapy pomiaru Wierzba Miskant Spartina wiec
wielo- pensyl- nik
wilgotności wiciowa olbrzymi preriowa sachaliń-
kwiatowa wański bulwiasty
ski
Podczas zbioru
47,00 40,50 49,30 36,80 25,90 26,46 65,80
(etap I)
Etap II 31,70 21,38 45,50 16,27 20,40 17,05 21,72
Etap III 16,61 2,05 19,20 2,43 8,16 9,70 10,27
Źródło: Opracowanie własne autorów.
27
Technologie zbioru roślin energetycznych
1 1 1
St ³ Sc ³ Sg ³
Energia jednostkowa E jt = Ft dx E jc = Fc dx E jg = Fg dx
Oznaczenia:
Et, Ec, Eg – moduł sprężystości przy cięciu, ściskaniu, zginaniu, MPa,
Fte, Fce, Fge – siła cięcia, ściskająca, zginająca (w zakresie sprężystości), N,
Ft, Fc, Fg – siła cięcia, ściskająca, zginająca (całkowita), N,
Ejt, Ejc, Ejg – energia jednostkowa cięcia, ściskania, zginania, J·m–2,
Δlt, Δlc – poprzeczna deformacja materiału roślinnego od siły cięcia, ściskającej, m,
d – średnica próbki przed jej obciążeniem w miejscu przyłożenia siły, w kierunku działania siły, m,
I – biegunowy moment bezwładności przekroju próbki, m4,
St, Sg – przekrój poprzeczny próbki w miejscu jej cięcia, zginania, m2,
Sc – powierzchnia, na którą działa obciążenie, jako iloczyn długości stempla ściskającego
(0,025 m) i średnicy próbki zmierzonej w płaszczyźnie prostopadłej do siły ściskającej m2,
lp – odległość punktów podparcia próbki (0,06 m), m,
y – odległość zewnętrznych włókien od osi obojętnej próbki, mm,
x – odkształcenie (skok noża, deformacja materiału roślinnego, ugięcie), m.
Źródło: Opracowanie własne autorów.
28
Właściwości fizyczne materiału roślinnego
29
Technologie zbioru roślin energetycznych
a) 3500 b)
3500
h=10 cm, w=8,16% B C h=10 cm, w=8,16%
3000 h=60 cm, w=8,16% 3000 h=10 cm, w=20,40%
h=110 cm, w=8,16% h=10 cm, w=25,90%
2500 2500
2000 2000
1500 1500
1000 1000
A
500 500
0 0
0 5 10 15 20 25 0 5 10 15 20 25
Odkształcenie Δlt , mm Odkształcenie Δlt, mm
Rysunek 3.2. Przykładowe krzywe siła–odkształcenie otrzymane podczas cięcia próbek łodyg dla:
a) różnych stref wysokości, b) różnej wilgotności łodyg; A – obszar ściskania, B – obszar ściskania
i cięcia, C – obszar cięcia
Źródło: Opracowanie własne autorów.
a) b)
600 600
h=10 cm, w=8,16%
h=10 cm, w=8,16%
500 h=60 cm, w=8,16% 500 h=10 cm, w=20,40%
h=110 cm, w=8,16%
Siła ściskająca Fc , N
Siła ściskająca Fc, N
300 300
200 200
100 100
0 0
0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 0 0,5 1 1,5 2 2,5 3
Odkształcenie Δlc, mm Odkształcenie Δlc , mm
Rysunek 3.3. Przykładowe krzywe siła – odkształcenie otrzymane podczas ściskania próbek łodyg
dla: a) różnych stref wysokości, b) różnej wilgotności łodyg
Źródło: Opracowanie własne autorów.
30
Właściwości fizyczne materiału roślinnego
a) b)
1000 1000
900 h=10 cm, w=8,16% 900 h=10 cm, w=8,16%
h=60 cm, w=8,16% h=10 cm, w=20,40%
800 h=110 cm, w=8,16% 800 h=10 cm, w=25,90%
Siła zginącjąca Fg , N
Siła zginająca Fg , N
700 700
600 600
500 500
400 400
300 300
200 200
100 100
0 0
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Odkształcenie Δlg , mm Odkształcenie Δlg , mm
Rysunek 3.4. Przykładowe krzywe siła – odkształcenie otrzymane podczas zginania próbek łodyg
dla: a) różnych stref wysokości, b) różnej wilgotności łodyg
Źródło: Opracowanie własne autorów.
ściskania, dla której zaleca się obliczenie modułu sprężystości, było dość trudno
wyodrębnić liniową zależność między siłą a odkształceniem. Kształt krzywych
wytrzymałościowych ściskania łodyg odbiega od teoretycznego wykresu siła
– odkształcenie dla sprężystych materiałów konstrukcyjnych, gdyż w odniesie-
niu do ślazowca pensylwańskiego mamy do czynienia z materiałem nieliniowo
sprężystym.
Z zaprezentowanych wykresów siła – odkształcenie dla zginania (rys. 3.4)
wynika, że przebieg zjawiska dla łodyg zginanych przy różnej wilgotności był
bardziej łagodny niż dla stref wysokości. Siły potrzebne do zgięcia próbek łodyg,
zarówno o mniejszej wilgotności, jak i pochodzące z niższych stref wysokości,
były największe. Charakterystyki sił potrzebnych do zgięcia łodyg miały prze-
bieg krzywoliniowy o degresywnym wzroście, co oznacza, że w początkowej fazie
trudniej było zgiąć łodygę, gdyż proces zachodził w zakresie większej sprężysto-
ści. Po przekroczeniu granicy sprężystości, gdy zaczęły się pęknięcia tkanek,
materiał łodygi był zdeformowany oraz coraz bardziej plastyczny i trzeba było
użyć mniejszych sił do dalszego zginania.
31
Technologie zbioru roślin energetycznych
Tabela 3.3. Wyniki analizy wariancji (osobno dla każdego rodzaju rośliny) modułu sprężystości
i energii jednostkowej cięcia, ściskania i zginania łodyg roślin energetycznych o różnej wilgotności
i dla trzech stref wysokości
Cięcie Ściskanie Zginanie
Parametr Cechy opisowe krytyczny krytyczny krytyczny
Femp poziom Femp poziom Femp poziom
istotności istotności istotności
Wierzba wiciowa
A: wilgotność 9,46 0,0005 6,76 0,0019 25,24 < 0,0001
Moduł
B: strefa wysokości 0,60 0,5530 0,36 0,7011 14,93 < 0,0001
sprężystości
Interakcja: A × B 0,84 0,5104 0,10 0,9833 0,52 0,7200
A: wilgotność 4,17 0,0243 11,96 < 0,0001 100,27 < 0,0001
Energia
B: strefa wysokości 5,08 0,0119 1,23 0,2989 19,19 < 0,0001
jednostkowa
Interakcja: A × B 0,52 0,7213 0,13 0,9718 11,80 < 0,0001
Róża wielokwiatowa
A: wilgotność 38,70 < 0,0001 4,98 0,0092 232,66 <0,0001
Moduł
B: strefa wysokości 4,74 0,0155 4,13 0,0197 16,95 < 0,0001
sprężystości
Interakcja: A × B 0,64 0,6388 0,85 0,4993 0,86 0,4929
A: wilgotność 2,74 0,0785 13,06 < 0,0001 65,86 < 0,0001
Energia
B: strefa wysokości 7,99 0,0014 2,52 0,0870 18,72 < 0,0001
jednostkowa
Interakcja: A × B 0,23 0,9177 1,89 0,1199 7,54 <0,0001
Miskant olbrzymi
A: wilgotność 28,82 < 0,0001 0,72 0,4929 22,71 < 0,0001
Moduł
B: strefa wysokości 6,02 0,0055 0,85 0,4322 1,31 0,2790
sprężystości
Interakcja: A × B 2,23 0,0849 0,54 0,7079 0,10 0,9815
A: wilgotność 1,13 0,3340 5,67 0,0054 3,66 0,0317
Energia
B: strefa wysokości 3,25 0,0502 1,29 0,2834 1,51 0,2302
jednostkowa
Interakcja: A × B 0,74 0,5729 1,12 0,3565 0,42 0,7945
Spartina preriowa
A: wilgotność 8,17 0,0015 65,02 < 0,0001 52,72 < 0,0001
Moduł
B: strefa wysokości 0,08 0,9230 1,10 0,3373 5,89 0,0041
sprężystości
Interakcja: A × B 1,30 0,2925 2,01 0,1019 3,54 0,0103
A: wilgotność 0,07 0,9364 2,37 0,1006 44,74 < 0,0001
Energia
B: strefa wysokości 3,66 0,0373 0,01 0,9906 2,52 0,0873
jednostkowa
Interakcja: A × B 1,88 0,1385 0,55 0,6979 1,07 0,3789
Ślazowiec pensylwański
A: wilgotność 3,12 0,0573 7,76 0,0012 25,91 < 0,0001
Moduł
B: strefa wysokości 1,26 0,2976 1,71 0,1910 22,48 < 0,0001
sprężystości
Interakcja: A × B 1,23 0,3171 1,73 0,1584 2,15 0,0853
A: wilgotność 3,37 0,0466 2,34 0,1065 15,67 < 0,0001
Energia
B: strefa wysokości 0,20 0,8216 3,39 0,0417 1,08 0,3446
jednostkowa
Interakcja: A × B 0,76 0,5618 0,63 0,6450 0,69 0,5983
Słonecznik bulwiasty (topinambur)
A: wilgotność 32,91 < 0,0001 6,23 0,0032 40,07 < 0,0001
Moduł
B: strefa wysokości 7,01 0,0025 1,49 0,2312 1,12 0,3324
sprężystości
Interakcja: A × B 3,56 0,0143 1,38 0,2486 0,78 0,5396
A: wilgotność 4,90 0,0129 6,51 0,0024 1,05 0,3562
Energia
B: strefa wysokości 15,37 < 0,0001 4,14 0,0194 6,77 0,0019
jednostkowa
Interakcja: A × B 3,08 0,0278 4,70 0,0019 0,79 0,5357
32
Właściwości fizyczne materiału roślinnego
33
Technologie zbioru roślin energetycznych
Tabela 3.4. Wartości średnie modułu sprężystości i energii jednostkowej oraz ich błędy standardowe
dla cięcia, ściskania i zginania łodyg roślin energetycznych o różnej wilgotności i na różnych wyso-
kościach
Parametr
Wilgotność (%) Strefa wysokości
wytrzymałościowy
Wierzba wiciowa
16,61% 31,70% 47,00% dół (D) środek (S) góra (G)
Moduł sprężystości
20,69 ±0,71 18,89 ±0,66 16,51 ±0,66 19,30 ±0,69 18,32 ±0,66 18,47 ±0,69a
b b a a a
przy cięciu Et, MPa
Energia jednostkowa
145,2 ±12,6b 104,7 ±11,4a 99,0 ±11,9a 148,0 ±12,6b 96,2 ±11,9a 104,6 ±11,4a
cięcia Ejt, J·mm–2
Moduł sprężystości
79,20 ±4,05b 69,35 ±4,05ab 57,75 ±4,20a 71,02 ±4,05a 66,17 ±4,12a 69,12 ±4,12a
przy ściskaniu Ec, MPa
Energia jednostkowa
8,29 ±0,77b 3,68 ±0,80a 3,58 ±0,79a 5,97 ±0,80a 5,33 ±0,78a 4,25 ±0,78a
ściskania Ejc, J·mm–2
Moduł sprężystości
589 ±28b 723 ±28c 456 ±25a 484 ±26a 591 ±26b 695 ±29c
przy zginaniu Eg, MPa
Energia jednostkowa
94,84 ±4,47c 35,75 ±4,39b 8,45 ±4,31a 67,45 ±4,47c 42,02 ±4,39b 29,56 ±4,31a
zginania Ejg, J·mm–2
Róża wielokwiatowa
2,05% 21,38% 40,50% dół (D) środek (S) góra (G)
Moduł sprężystości
52,67 ±2,71b 26,68 ±2,81a 21,50 ±2,60a 40,40 ±2,71b 30,68 ±2,71a 29,77 ±2,71a
przy cięciu Et, MPa
Energia jednostkowa
76,8 ±12,9a 117,8 ±13,4b 109,3 ±13,4ab 138,4 ±13,4b 62,8 ±13,4a 102,8 ±12,9b
cięcia Ejt, J·mm–2
Moduł sprężystości
89,49 ±7,69b 68,62 ±7,56ab 55,75 ±7,56a 88,16 ±7,56b 67,89 ±7,56ab 57,81 ±7,69a
przy ściskaniu Ec, MPa
Energia jednostkowa
2,84 ±0,36a 5,04 ±0,36b 2,74 ±0,35a 4,13 ±0,36b 3,51 ±0,35ab 2,98 ±0,36a
ściskania Ejc, J·mm–2
Moduł sprężystości
5624 ±155c 2260 ±146b 1387 ±130a 2557 ±143a 2979 ±142b 3736 ±146c
przy zginaniu Eg, MPa
Energia jednostkowa
17,08 ±3,33a 64,96 ±3,55b 17,16 ±2,87a 44,12 ±3,44b 37,77 ±3,21b 17,32 ±3,14a
zginania Ejg, J·mm–2
Miskant olbrzymi
19,20% 45,50% 49,30% dół (D) środek (S) góra (G)
Moduł sprężystości
14,93 ±0,81b 15,40 ±0,81b 7,66 ±0,81a 14,26 ±0,81b 13,29 ±0,81b 10,44 ±0,81a
przy cięciu Et, MPa
Energia jednostkowa
31,44 ±3,89a 31,56 ±3,89a 38,67 ±3,89a 41,24 ±3,89b 33,19 ±3,89ab 27,24 ±3,89a
cięcia Ejt, J·mm–2
Moduł sprężystości
47,41 ±4,08a 53,71 ±5,66a 45,40 ±4,15a 46,71 ±4,69a 46,00 ±4,69a 53,81 ±4,69a
przy ściskaniu Ec, MPa
Energia jednostkowa
0,43 ±0,05a 0,70 ±0,07b 0,52 ±0,05a 0,48 ±0,05a 0,58 ±0,05a 0,59 ±0,05a
ściskania Ejc, J·mm–2
Moduł sprężystości
1491 ±62b 1974 ±98c 1168 ±70a 1594 ±78a 1597 ±79a 1442 ±77a
przy zginaniu Eg, MPa
Energia jednostkowa
4,79 ±0,31b 4,75 ±0,45ab 3,64 ±0,33a 4,75 ±0,36a 4,53 ±0,39a 3,89 ±0,36a
zginania Ejg, J·mm–2
Spartina preriowa
2,43% 16,27% 36,80%dół (D) środek (S) góra (G)
Moduł sprężystości
12,83 ±1,34 9,45 ±1,09
b b
5,80 ±1,13 9,74 ±1,24 9,24 ±1,20 9,09 ±1,13a
a a a
przy cięciu Et, MPa
Energia jednostkowa
18,42 ±1,92a 18,93 ±1,63a 19,34 ±1,69a 22,71 ±1,76b 17,72 ±1,69a 16,27 ±1,80a
cięcia Ejt, J·mm–2
Moduł sprężystości
85,39 ±3,88c 25,07 ±3,61a 49,14 ±3,81b 53,76 ±3,74a 56,87 ±3,74a 48,97 ±3,82a
przy ściskaniu Ec, MPa
34
Właściwości fizyczne materiału roślinnego
35
Technologie zbioru roślin energetycznych
a b
25,00
21,69 strefa D 60,00 61,86 strefa D
20,37 19,87 strefa S strefa S
20,00 18,75 49,61
20,00 18,02 50,00 strefa G
strefa G
18,06 15,84
15,00 40,00 46,55 32,40
Et , MPa
Et , MPa
15,66
30,00 26,95
10,00 28,08
20,00 20,15
19,55 17,41
5,00
10,00
0,00 0,00
0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 70,00 0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 70,00
w, % w, %
c d
25,00 25,00
strefa D strefa D
19,64 strefa S strefa S
20,00 20,00
strefa G strefa G
15,91
15,00 15,48 15,00 13,56
Et , MPa
Et , MPa
15,38 13,37
13,41 10,95
10,00 11,17 8,56 10,00 8,57
11,55 9,80
7,66
7,61
5,00 6,75 5,00 4,91
3,91
0,00 0,00
0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 70,00 0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 70,00
w, % w, %
e f
25,00 25,00
strefa D strefa D
strefa S strefa S
20,00 20,00
strefa G strefa G
15,00 15,00
Et , MPa
Et , MPa
11,30
10,29 8,71
10,00 10,00 8,43
8,76 7,38 8,38 7,32
7,21 7,97
6,94 6,76 3,82
5,00 6,94 5,00 6,19 3,79
4,96
3,23
0,00 0,00
0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 70,00 0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 70,00
w, % w, %
g
25,00
strefa D
strefa S
20,00
strefa G
15,00
Et , MPa
11,29 10,22
10,00
6,39 6,21
6,90
6,89
5,00 5,77 6,17
4,97
0,00
0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 70,00
w, %
Rysunek 3.5. Interakcja wilgotności materiału ze strefami wysokości łodyg na moduł sprężystości
przy cięciu Et: a – wierzba wiciowa, b – róża wielokwiatowa, c – miskant olbrzymi, d – spartina pre-
riowa, e – ślazowiec pensylwański, f – słonecznik bulwiasty, g – rdestowiec sachaliński
Źródło: Opracowanie własne autorów.
36
Właściwości fizyczne materiału roślinnego
a b
200,00 200,00
180,00 193,30 strefa D 180,00 strefa D
164,28
strefa S strefa S
160,00 160,00
134,01 strefa G 143,01 strefa G
140,00 140,00 107,94
125,48 116,86
-2
-2
120,00 120,00
Ejt , J mm
Ejt , J mm
116,84 101,65 124,51
100,00 100,00 105,86
95,41
80,00 84,81 80,00 79,16
78,33 77,95
60,00 60,00
64,59
40,00 40,00 44,66
20,00 20,00
0,00 0,00
0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 70,00 0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 70,00
w, % w, %
c d
60,00 60,00
51,18 strefa D strefa D
50,00 strefa S 50,00 strefa S
strefa G strefa G
40,00 37,24 40,00
35,29
-2
-2
34,22
Ejt , J mm
Ejt , J mm
30,06 36,39 27,04
30,00 30,61 30,00 21,16
28,96
19,71 20,87 (G)
20,00 21,05 20,00 16,21 19,93 (D)
15,93 17,23 (S)
10,00 10,00 12,00
0,00 0,00
0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 70,00 0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 70,00
w, % w, %
e f
60,00 60,00
strefa D strefa D
50,00 45,19 strefa S 50,00 strefa S
strefa G strefa G
40,00 36,67 40,00
36,99
-2
-2
Ejt , J mm
Ejt , J mm
0,00 0,00
0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 70,00 0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 70,00
w, % w, %
g
60,00
strefa D
50,00 strefa S
strefa G
36,64
40,00
-2
34,64
Ejt , J mm
31,11
30,00 26,41
29,94
21,61 24,41
20,00
18,32
15,40
10,00
0,00
0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 70,00
w, %
Rysunek 3.6. Interakcja wilgotności materiału ze strefami wysokości łodyg na energię jednostkową
cięcia Ejt: a – wierzba wiciowa, b – róża wielokwiatowa, c – miskant olbrzymi, d – spartina preriowa,
e – ślazowiec pensylwański, f – słonecznik bulwiasty, g – rdestowiec sachaliński
Źródło: Opracowanie własne autorów.
37
Technologie zbioru roślin energetycznych
a b
strefa D 100,13 strefa D
100,00 100,00
strefa S 91,35 83,79 strefa S
82,66
80,00 77,67 70,19 (G) strefa G 80,00 80,57 strefa G
77,27 70,02 (D) 60,37 (D) 77,00
72,09
Ec , MPa
Ec , MPa
60,00 67,84 59,90 (G) 60,00
52,99 54,59
40,00 40,00 49,99
32,09
20,00 20,00
0,00 0,00
0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 70,00 0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 70,00
w, % w, %
c d
100,00 strefa D 100,00 92,08 strefa D
strefa S strefa S
87,34
80,00 strefa G 80,00 strefa G
62,05
Ec , MPa
Ec , MPa
60,00 60,00 76,76 58,24
54,41 48,02 50,28 52,97
45,99 44,97
40,00 41,82 51,06 40,00 30,29
40,94 36,20
26,28
20,00 20,00
18,64
0,00 0,00
0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 70,00 0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 70,00
w, % w, %
e f
40,00 40,00
strefa D strefa D
35,00 35,00
30,63 strefa S strefa S
30,00 28,86 strefa G 30,00 strefa G
27,85
25,00 26,45 25,00
Ec , MPa
Ec , MPa
g
40,00
strefa D
35,00
strefa S
30,00 strefa G
25,00
Ec , MPa
Rysunek 3.7. Interakcja wilgotności materiału ze strefami wysokości łodyg na moduł sprężystości
przy ściskaniu Ec: a – wierzba wiciowa, b – róża wielokwiatowa, c – miskant olbrzymi, d – spartina
preriowa, e – ślazowiec pensylwański, f – słonecznik bulwiasty, g – rdestowiec sachaliński
Źródło: Opracowanie własne autorów.
38
Właściwości fizyczne materiału roślinnego
a b
10,00 10,00
9,54 strefa D strefa D
9,00 9,00
8,52 strefa S strefa S
8,00 8,00
strefa G strefa G
7,00 6,81 7,00 6,18
-2
-2
6,00 6,00
Ejc , J mm
Ejc , J mm
5,00 4,44 5,00
3,94 5,47
4,00 3,61 3,87 4,00 3,20 3,50
3,00 2,94 3,00 3,48 2,45
2,99 2,71
2,00 2,00 2,62 2,27
1,00 1,00
0,00 0,00
0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 70,00 0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 70,00
w, % w, %
c d
5,00 5,00
4,50 strefa D 4,50 strefa D
strefa S strefa S
4,00 4,00
strefa G strefa G
3,50 3,50
-2
-2
3,00 3,00
Ejc , J mm
Ejc , J mm
2,50 2,50
2,00 2,00
1,50 1,50
0,77
1,00 0,51 0,68 1,00 0,30 (S) 0,39 (D) 0,46 (D)
0,62 0,26 (D) 0,35 (S)
0,50 0,42 0,50 0,37 (G)
0,36 0,65 0,57
0,37 0,37 (S)
0,00 0,00 0,22 (G) 0,29 (D)
0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 70,00 0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 70,00
w, % w, %
e f
5,00 5,00
4,50 strefa D 4,50 strefa D
strefa S strefa S
4,00 4,00
strefa G 3,72 strefa G
3,50 3,50
-2
-2
3,00 3,00
Ejc , J mm
Ejc , J mm
2,50 2,50
g
5,00
4,50 strefa D
strefa S
4,00
strefa G
3,50
-2
3,00
Ejc , J mm
2,50
2,00
1,50
0,49 0,50 (G) 0,46 (G)
1,00
0,39 0,47 (S) 0,45 (D)
0,50
0,33 0,45 (D)
0,00 0,23 (S)
0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 70,00
w, %
Rysunek 3.8. Interakcja wilgotności materiału ze strefami wysokości łodyg na energię jednostkową
ściskania Ejc: a – wierzba wiciowa, b – róża wielokwiatowa, c – miskant olbrzymi, d – spartina pre-
riowa, e – ślazowiec pensylwański, f – słonecznik bulwiasty, g – rdestowiec sachaliński
Źródło: Opracowanie własne autorów.
39
Technologie zbioru roślin energetycznych
a b
900 12000
827
strefa D strefa D
800
734 732 strefa S 10000 strefa S
700 strefa G strefa G
600 576 8000
612
Eg , MPa
Eg , MPa
500 526 6282
459 464 6000 5674
400 381
300 4000 3094
4918
200 2000
2000 1832
100 1688 1265
1065
0 0
0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 70,00 0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 70,00
w, % w, %
c d
12000 12000
strefa D 11583 strefa D
10000 strefa S 10000 11849 strefa S
strefa G strefa G
8000 8000
Eg , MPa
Eg , MPa
6207
6000 6000 4724
4615
4000 2031 (D) 1974 (S) 4000 2703
1554 (D) 3958
1268 (S) 2571
2000 1548 (S) 2000 2400
1197 (D)
1370 (G) 1917 (G) 1039 (G)
0 0
0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 70,00 0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 70,00
w, % w, %
e f
900 900
816 strefa D strefa D
800 800
strefa S strefa S
700 strefa G 700 strefa G
600 600
Eg , MPa
Eg , MPa
g
900
strefa D
800
strefa S
700 strefa G
600
Eg , MPa
500
400
300
200 53
89 42 15 108
100 36 49
0 17 21
0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 70,00
w, %
Rysunek 3.9. Interakcja wilgotności materiału ze strefami wysokości łodyg na moduł sprężystości
przy zginaniu Eg: a – wierzba wiciowa, b – róża wielokwiatowa, c – miskant olbrzymi, d – spartina
preriowa, e – ślazowiec pensylwański, f – słonecznik bulwiasty, g – rdestowiec sachaliński
Źródło: Opracowanie własne autorów.
40
Właściwości fizyczne materiału roślinnego
a b
140,00 142,45 strefa D 140,00 strefa D
strefa S strefa S
120,00 120,00
strefa G strefa G
100,00 94,32 100,00
-2
-2
83,06
Ejg , J mm
Ejg , J mm
80,00 80,00
60,00 60,00 82,66
52,88
47,74 26,11
40,00 29,66 40,00
11,29 (G) 16,11 23,18
20,00 24,72 7,04 (D) 20,00 29,15 14,54
7,02 (S) 9,03 13,77
0,00 0,00
0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 70,00 0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 70,00
w, % w, %
c d
12,00 12,00
strefa D strefa D
10,00 strefa S 10,00 strefa S
strefa G strefa G
8,00 8,00
-2
-2
Ejg , J mm
Ejg , J mm
5,00
6,00 5,11 4,62 6,00
4,82 4,14
4,26
4,00 4,43 4,00 4,16
4,13 3,05
4,62 1,95
4,02 2,55
2,00 2,63 2,00 1,89 2,05
1,14
0,00 0,00
0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 70,00 0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 70,00
w, % w, %
e f
12,00 12,00
10,25 strefa D strefa D
10,21 9,91
10,00 strefa S 10,00 strefa S
9,72 strefa G 7,76 strefa G
8,00 7,71 8,00
-2
-2
5,04
Ejg , J mm
Ejg , J mm
6,28
6,00 6,00 5,94 5,91
5,33 4,93
4,70
4,00 4,62 4,00 4,42
3,49
3,51 3,37
2,00 2,00
0,00 0,00
0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 70,00 0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 70,00
w, % w, %
g
12,00
strefa D
10,00 strefa S
strefa G
8,00
-2
Ejg , J mm
6,00
4,80
3,90
4,10 4,20
4,00
2,83 3,92
2,00 2,52 1,64
1,37
0,00
0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 70,00
w, %
Rysunek 3.10. Interakcja wilgotności materiału ze strefami wysokości łodyg na energię jednost-
kową zginania Ejg: a – wierzba wiciowa, b – róża wielokwiatowa, c – miskant olbrzymi, d – spartina
preriowa, e – ślazowiec pensylwański, f – słonecznik bulwiasty, g – rdestowiec sachaliński
Źródło: Opracowanie własne autorów.
41
Technologie zbioru roślin energetycznych
42
Właściwości fizyczne materiału roślinnego
43
Technologie zbioru roślin energetycznych
44
Właściwości fizyczne materiału roślinnego
45
Technologie zbioru roślin energetycznych
46
Właściwości fizyczne materiału roślinnego
47
Technologie zbioru roślin energetycznych
48
Właściwości fizyczne materiału roślinnego
49
Technologie zbioru roślin energetycznych
50
Właściwości fizyczne materiału roślinnego
51
Technologie zbioru roślin energetycznych
jaki stawia materiał tych roślin pod wpływem zewnętrznego wymuszenia przez
elementy robocze maszyny. Można sformułować wniosek podobny jak dla mo-
dułu sprężystości, iż materiał wierzby wiciowej i róży wielokwiatowej stawiał
największy opór podczas analizowanych deformacji łodyg. Wartości energii jed-
nostkowej cięcia dla pozostałych roślin był zbliżone. Podobne stwierdzenie moż-
na sformułować w odniesieniu do deformacji łodyg przez ściskanie i zginanie.
Charakterystyki zmian energii jednostkowej w zależności od wilgotności były
jednak bardziej zróżnicowane dla gatunków roślin energetycznych.
Przebieg zmian energii jednostkowej w zależności od wilgotności dla wierzby
wiciowej był zbliżony do hiperboli.
Charakterystykę energii jednostkowej dla spartiny preriowej można porów-
nać do paraboli zwykłej lub hiperboli, ale zmiany przy ściskaniu miały przebieg
liniowy.
Podobne niekonsekwencje odnotowano dla ślazowca pensylwańskiego, przy
czym dla tej rośliny zmiany energii jednostkowej ściskania i zginania w zależno-
ści od wilgotności można aproksymować zwykłą krzywą paraboliczną, a energii
jednostkowej cięcia – odwróconą parabolą.
Dla pozostałych roślin energetycznych przebiegi zmian energii jednostkowej
w zależności od wilgotności materiału przybierały kształt odwróconej paraboli.
Materiał roślinny pochodzący z dolnych odcinków łodyg charakteryzował się
na ogół większą sprężystością, ale stawiał również większy opór podczas jego
cięcia, ściskania i zginania.
52
Właściwości fizyczne materiału roślinnego
53
Technologie zbioru roślin energetycznych
54
Właściwości fizyczne materiału roślinnego
1 ª (ln x − ln x g )2 º
f (x ) = exp «− », (1)
x ln sg 2𠫬 2 ln2 sg »¼
Σmi (ln x si − ln x g )2
sg = log −1 , (3)
Σmi
gdzie: mi – masa sieczki na i-tym sicie, g,
xsi – średnia długość cząstek na i-tym sicie w mm, którą wyznaczono
ze wzoru:
x si = x i xi −1 , (4)
gdzie: xi – przekątna otworu i-tego sita, mm,
xi–1 – przekątna otworu sita znajdującego się powyżej i-tego sita, mm.
55
Technologie zbioru roślin energetycznych
Tabela 3.5. Wilgotność materiału roślinnego podczas zbioru i mielenia oraz podczas badania roz-
kładu wymiarów cząstek mieszaniny materiału rozdrobnionego i zmielonego
Rdestowiec Róża Ślazowiec
Wierzba Miskant Spartina Słonecznik
Faza sachaliń- wielokwia- pensylwań-
wiciowa olbrzymi preriowa bulwiasty
ski towa ski
Zbiór 51,0 ±0,9 46,4 ±0,6 40,4 ±0,5 52,2 ±0,8 43,7 ±0,6 22,6 ±0,3 23,3 ±0,3
Separacja
materiału 49,0 ±0,8 46,1 ±0,6 39,9 ±0,5 51,7 ±0,7 43,4 ±0,5 22,3 ±0,3 23,1 ±0,3
pociętego
Mielenie 6,2 ±0,2 5,6 ±0,1 6,0 ±0,1 6,5 ±0,1 7,3 ±0,2 5,6 ±0,1 6,1 ±0,1
Separacja
materiału 6,0 ±0,1 5,5 ±0,1 6,0 ±0,1 6,5 ±0,1 7,0 ±0,2 5,5 ±0,1 6,0 ±0,1
zmielonego
Źródło: Opracowanie własne autorów.
56
Właściwości fizyczne materiału roślinnego
70,00
Wierzba wiciowa
60,00 Miskant olbrzymi
zmielone
Spartina preriowa
50,00
Rdestowiec sachaliński
Róża wielokwiatowa
Udział masowy Y, %
40,00
Ślazowiec pensylwański
20,00
10,00
0,00
0,00 5,00 10,00 15,00 20,00 25,00 30,00 35,00
Wymiar cząstki x, mm
57
Technologie zbioru roślin energetycznych
Tabela 3.6. Parametry statystyczne rozkładów wymiarów cząstek pociętego i zmielonego materiału
roślinnego
Róża Ślazowiec
Wierzba Miskant Spartina Rdestowiec Słonecznik
Parametr wielokwia- pensylwań-
wiciowa olbrzymi preriowa sachalisnki bulwiasty
towa ski
Pocięty materiał roślinny
Skośność 3,34 5,53 3,26 4,21 3,45 4,16 4,35
Kurtoza 1,30 1,54 0,28 0,68 1,41 1,20 1,28
Zmielony materiał roślinny
Skośność 1,45 1,13 1,21 1,71 1,47 1,37 1,27
Kurtoza –0,33 –0,85 –1,29 –0,36 –0,63 –0,62 –1,34
Źródło: Opracowanie własne autorów.
58
Właściwości fizyczne materiału roślinnego
59
Technologie zbioru roślin energetycznych
60
Właściwości fizyczne materiału roślinnego
Tabela 3.9. Procentowy udział wagowy mieszaniny spełniającej wymagania wymiarów cząstek ma-
teriału roślinnego po cięciu i zmielonego stosowanego do produkcji peletów (3,2 mm) i brykietów
(8 mm)
Wymiar Róża Ślazowiec
Wierzba Miskant Spartina Rdestowiec Słonecznik
cząstek, wielokwia- pensylwań-
wiciowa olbrzymi preriowa sachaliński bulwiasty
mm towa ski
Pocięty materiał roślinny
3,2 13,2 13,3 18,0 20,9 20,8 14,7 25,9
8,0 46,2 44,6 52,0 61,1 59,0 52,0 64,5
Zmielony materiał roślinny
3,2 82,8 87,9 92,8 92,9 88,0 87,0 96,8
8,0 99,5 99,6 99,5 99,9 99,4 99,4 99,9
Źródło: Opracowanie własne autorów.
61
Technologie zbioru roślin energetycznych
8 mm, tab. 3.9), ale ich wymiary dochodziły do 20–30 mm. Dlatego w linii tech-
nologicznej wskazane jest zastosowanie rusztu do oddzielenia dużych cząstek
i skierowanie ich do ponownego rozdrobnienia.
Podobnie zastosowanie sita o wymiarze oczek 8 mm pozwoli na wydzielenie
pociętego materiału w ilości 44,6–64,5%, który spełnia wymagania wymiarowe
surowca przeznaczonego do produkcji brykietów (tab. 3.9).
Koncepcja oddzielenia części mieszaniny spełniającej wymagania zaleca-
nych wymiarów cząstek może pozwolić na zmniejszenie obciążeń energetycz-
nych kolejnych zespołów roboczych, zwłaszcza że drobniejsze frakcje zawierają
zanieczyszczenia w postaci piasku i pyłu, które niepotrzebnie uszkadzają ele-
menty robocze rozdrabniacza bijakowego lub innego urządzenia do mielenia
biomasy.
Ponieważ podczas zbioru roślin energetycznych sieczkarnią polową oraz
podczas mielenia materiału roślinnego na rozdrabniaczu bijakowym stosowano
te same parametry techniczne zespołów roboczych, dlatego można stwierdzić,
że właściwości fizyczne roślin w znacznym stopniu wpływały na średnie wymia-
ry cząstek materiału roślinnego. Zbiór roślin odbywał się przy zróżnicowanej
wilgotności (tab. 3.5), która mogła mieć wpływ na rozdrabnianie materiału, ale
mielenie materiału roślinnego odbywało się przy porównywalnej wilgotności,
dlatego o efekcie końcowym tego procesu decydowały wyłącznie cechy fizyczne
roślin. W procesach roboczych zachodzą złożone zjawiska związane z rozciera-
niem, rozrywaniem, zgniataniem i kruszeniem materiału roślinnego. O efekcie
rozdrabniania decydują współczynnik tarcia zewnętrznego i wewnętrznego,
wilgotność roślin i ich wymiary, twardość, zwięzłość, sztywność oraz budowa
rośliny zarówno odnosząca się do struktury zewnętrznej, jak i wewnętrznej
roślin. Brak udziału części miękkich (np. liści) w wierzbie i większa jej twar-
dość są podstawowymi czynnikami wpływającymi na znacznie większy udział
w mieszaninie cząstek dłuższych. Rośliny słonecznika bulwiastego i spartiny
preriowej są najbardziej podatne na rozdrabnianie. Cechy te mogą wpływać
na parametry pracy brykieciarki lub peleciarki oraz na zwięzłość i trwałość
brykietów lub peletów bądź na potrzebę zróżnicowania parametrów pracy
rozdrabniacza bijakowego. Jest to spójne z innym spostrzeżeniem (Paulraud
i Nilsson, 2004), że mieszanina materiału o różnym rozkładzie wymiarów czą-
stek wpływa na przebieg procesu spalania. Wymiary rozdrobnionego materiału
i ich równomierność zależą również od równomierności zasilania materiałem,
która zależy od jednorodności materiału wejściowego lub sposobu transportu
do zespołów roboczych. Wyniki badań stanowią podstawę do prowadzenia dal-
szych eksperymentów, które pozwolą na uzyskanie dokładniejszej interpretacji
stwierdzonych różnic między rodzajami roślin energetycznych oraz określenia
optymalnych parametrów pracy maszyn stosowanych do przygotowania su-
rowca i jego przetwarzania, np. w wyniku aglomeracji ciśnieniowej (Lisowski
i in. 2009c).
62
Właściwości fizyczne materiału roślinnego
63
Technologie zbioru roślin energetycznych
7
vki = V pi + 1 , (7)
60
gdzie: vki – prędkość krytyczna dla i-tej frakcji cząstek, m·s–1.
Vpi – natężenie strumienia powietrza dla i-tej frakcji cząstek, m3·s–1.
vki + vk (i +1)
vkai = , (8)
2
gdzie: vkai – środkowe wartości przedziałów klasowych prędkości krytycznych
dla i oraz i+1 frakcji cząstek, m·s–1,
vki – prędkość krytyczna dla i-tej frakcji cząstek, m·s–1,
vk(i + 1) – prędkość krytyczna dla i+1 frakcji cząstek, m·s–1.
¦m v
i =1
i kai
vka = n
, (9)
¦ mi
i =1
64
Właściwości fizyczne materiału roślinnego
g
k0i = , (10)
vkai
gdzie: k0i – współczynnik prędkości krytycznej, m–1,
g – przyspieszenie ziemskie, m∙s–2.
Otrzymane wyniki badań poddano analizie statystycznej, wykorzystując
w tym celu program statystyczny Statgraphics v.4.1.
Wilgotność roślin podczas zbioru była zróżnicowana (tab. 3.10) w zależności
od rodzaju i wynosiła 20,4–65,8%. Przechowywanie całych roślin pod zadasze-
niem, bez dosuszania, zmieniło ich wilgotność.
Tabela 3.10. Wartości wilgotności i jej odchylenia standardowe (w %) dla materiału roślinnego
podczas zbioru roślin oraz cięcia i wyznaczania prędkości krytycznej (z – liczba noży w toporowym
zespole rozdrabniającym)
Ślazowiec Słonecz- Róża Rdesto-
Wierzba Spartina Miskant
Faza z pensyl- nik wielo- wiec sa-
wiciowa preriowa olbrzymi
wański bulwiasty kwiatowa chaliński
Podczas
47,0 ±0,1 20,4 ±0,6 36,2 ±1,9 36,8 ±0,5 40,5 ±0,5 65,8 ±2,3 49,3 ±0,6
zbioru
10 46,2 ±0,3 29,9 ±0,3 40,4 ±0,3 47,7 ±0,7 35,6 ±1,0 55,6 ±2,8 49,7 ±0,4
Podczas
5 45,2 ±0,2 24,0 ±0,5 37,3 ±0,6 50,6 ±0,7 38,9 ±0,4 55,6 ±2,8 40,2 ±0,7
cięcia
2 46,5 ±0,8 28,0 ±1,6 37,1 ±0,1 45,9 ±0,5 40,7 ±0,5 50,0 ±1,8 45,9 ±0,5
Źródło: Opracowanie własne autorów.
65
Technologie zbioru roślin energetycznych
100
90
80
Skumulowana częstość mieszaniny W, %
70
60
50
40 Wierzba wiciowa
Róża wielokwiatowa
30
Rdestowiec sachaliński
Miskant olbrzymi
20
Ślazowiec pensylwański
10 Spartina preriowa
Słonecznik bulwiasty
0
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19
Rysunek 3.12. Skumulowana częstość mieszaniny wydzielona przy prędkości krytycznej cząstek
rozdrobnionego materiału roślin energetycznych podczas pracy zespołu rozdrabniającego z 10 no-
żami
Źródło: Opracowanie własne autorów.
66
Właściwości fizyczne materiału roślinnego
100
90
Skumulowana częstość mieszaniny W, %
80
70
60
50
40 Wierzba wiciowa
Róża wielokwiatowa
30 Rdestowiec sachaliński
Miskant olbrzymi
20
Ślazowiec pensylwański
10 Spartina preriowa
Słonecznik bulwiasty
0
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19
Rysunek 3.13. Skumulowana częstość mieszaniny wydzielona przy prędkości krytycznej cząstek
rozdrobnionego materiału roślin energetycznych podczas pracy zespołu rozdrabniającego z 5 no-
żami
Źródło: Opracowanie własne autorów.
100
90
80
Skumulowana częstość mieszaniny W, %
70
60
50
40 Wierzba wiciowa
Róża wielokwiatowa
30
Rdestowiec sachaliński
Miskant olbrzymi
20
Ślazowiec pensylwański
10 Spartina preriowa
Słonecznik bulwiasty
0
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19
Rysunek 3.14. Skumulowana częstość mieszaniny wydzielona przy prędkości krytycznej cząstek
rozdrobnionego materiału roślin energetycznych podczas pracy zespołu rozdrabniającego z 2 no-
żami
Źródło: Opracowanie własne autorów.
67
Technologie zbioru roślin energetycznych
i wynosiła 7,1 m·s–1 a najwyższa do materiału wierzby wiciowej – 12,5 m·s–1. Dla
takiego ustawienia zespołu rozdrabniającego stwierdzono również znaczne róż-
nice prędkości strumienia powietrza potrzebnego do wydzielania całego zakresu
wymiarów cząstek sieczki. Dotyczyło to zwłaszcza materiału z wierzby wiciowej
i róży wielokwiatowej.
Wartości średnie prędkości krytycznej materiału rozdrobnionego podczas
pracy zespołu tnącego z 5 nożami (rys. 3.15) zwiększały się w stosunku do
pracy z 10 nożami od 11,7% dla sieczki ślazowca pensylwańskiego do 43,5%
dla wierzby wiciowej. Dla układu pracy zespołu z 2 nożami najmniejszy przyrost
tej prędkości (w odniesieniu do z10) zanotowano dla rdestowca sachalińskiego
i słonecznika bulwiastego (22,4%), a największy (73,4%) dla zrębków wierzby.
Nieco inna kolejność w rankingu wartości średniej prędkości krytycznej
cząstek dla mieszanin otrzymanych podczas pracy zespołu rozdrabniającego
z 10 nożami niż z 5 lub 2 świadczy, że w tych warunkach oprócz cięcia łodyg
zachodziło również pękanie krótkich cząstek. Dotyczyło to zwłaszcza materiału
o zdrewniałych tkankach (wierzba wiciowa, róża wielokwiatowa). Współdziała-
nie pękania z cięciem materiału z wierzby wiciowej przyczyniło się prawdopo-
dobnie do największego wpływu na zmianę wartości średniej prędkości krytycz-
nej cząstek mieszanin otrzymanych podczas pracy zespołu tnącego przy różnej
liczbie noży.
12,85
12,35
14
kr , m·s -1
-1
12
10,63
11,52
krytycznavv kr,
9,25
10
9,41
PrĊdkoĞükrytyczna
8
8,72
8,37
7,41
8,7
6
7,84
7,47
4
7,56
Prędkość
6,87
7,2
2
6,45
5,86
0
6,75
6,15
a
5,21
w
io a z2
ic
5,88
w w
a to k i
zb ia
r kw i Ĕs i z5
ie lo al ym
W ie ch z i
w sa br sk Liczbanoży
noĪy,z,z -
a c ol aĔ
z10 Liczba
óĪ ie nt w a
R w a l w
to sk sy rio y
es i n e st
R
d M pe pr ia
c a w
ie ti n ul
ow ar ik
b
az Sp zn
Rodzaj roĞliny ĝl ec
on
Sá
Rysunek 3.15. Prędkość krytyczna cząstek materiału roślinnego vkr pociętego w toporowym zespole
rozdrabniającym pracującym z różną liczbą noży z
Źródło: Opracowanie własne autorów.
68
Właściwości fizyczne materiału roślinnego
69
Technologie zbioru roślin energetycznych
ªΣ(mi ln vkgi )º
vkg = ln−1 « », (12)
¬ Σmi ¼
gdzie: vkg – średnia ważona geometryczna prędkość krytyczna cząstek mie-
szaniny, m·s–1.
Na podstawie otrzymanych wyników rozdziałów cząstek na separatorze
pneumatycznym wyznaczono prędkości krytyczne cząstek dla poszczególnych
frakcji oraz średnie wartości dla mieszaniny. Wartości prędkości krytycznej
cząstek porównano z wartościami ich wymiarów. Prędkość krytyczną dla każ-
dej frakcji cząstek wyznaczono według metodyki opisanej w pracy Dąbrowskiej
i Lisowskiego (2010).
Na podstawie analizy statystycznej stwierdzono, że zarówno cząstki pocho-
dzące ze zmielonych materiałów różnych gatunków roślin, jak i frakcji sitowej
statystycznie istotnie różniły się prędkościami krytycznymi (tab. 3.12). Jedno-
znaczny wpływ tych czynników odnosił się do prędkości krytycznej obliczonej
według obu średnich ważonych, arytmetycznej i geometrycznej. Szczegółowa
analiza dla średnich, przeprowadzona testem Duncana, pozwala na stwierdze-
nie, że wartości średniej arytmetycznej prędkości krytycznej cząstek niemal
Tabela 3.12. Wyniki analizy wariancji dla średniej arytmetycznej i geometrycznej prędkości kry-
tycznej cząstek dla rodzaju rośliny i frakcji sitowej
Liczba Krytyczny
Prędkość Suma Średni
Cechy opisowe stopni Femp poziom
krytyczna kwadratów kwadrat
swobody istotności
rodzaj rośliny 15,5 6 2,6 265,51 < 0,0001
Arytmetyczna
frakcja sitowa 70,1 5 14,0 10,25 < 0,0001
rodzaj rośliny 13,5 6 2,2 271,19 < 0,0001
Geometryczna
frakcja sitowa 15,5 5 3,1 5,76 0,0001
Źródło: Opracowanie własne autorów.
70
Właściwości fizyczne materiału roślinnego
Tabela 3.13. Wyniki szczegółowej analizy statystycznej średniej prędkości krytycznej cząstek mie-
szanin z podziałem na grupy jednorodne według rodzaju rośliny i frakcji sitowej
Błąd
Średnia,
Poziom czynnika Liczebność standardowy, Grupa jednorodna
m∙s–1
m∙s–1
Średnia arytmetyczna prędkość krytyczna, rodzaj rośliny
Spartina preriowa 3 1,94 0,06 X
Ślazowiec pensylwański 3 2,41 0,06 X
Słonecznik bulwiasty 3 3,47 0,06 X
Róża wielokwiatowa 3 3,63 0,06 X X
Miskant olbrzymi 3 3,66 0,06 X
Wierzba wiciowa 3 4,08 0,06 X
Rdestowiec sachaliński 3 4,62 0,06 X
Średnia arytmetyczna prędkość krytyczna, frakcja sitowa
0,82 mm 21 1,87 0,25 X
36 mm 9 2,03 0,39 X X
22 mm 12 2,71 0,34 X X X
12,7 mm 21 2,80 0,25 X X
3,04 mm 21 3,26 0,25 X
7,1 mm 21 4,24 0,25 X
Średnia geometryczna prędkość krytyczna, rodzaj rośliny
Spartina preriowa 3 1,87 0,05 X
Ślazowiec pensylwański 3 2,25 0,05 X
Słonecznik bulwiasty 3 3,25 0,05 X
Róża wielokwiatowa 3 3,51 0,05 X
Miskant olbrzymi 3 3,51 0,05 X
Wierzba wiciowa 3 3,83 0,05 X
Rdestowiec sachaliński 3 4,31 0,05 X
Średnia geometryczna prędkość krytyczna, frakcja sitowa
0,82 mm 21 1,61 0,16 X
36 mm 9 1,66 0,24 X X
12,7 mm 21 2,12 0,16 X X
3,04 mm 21 2,24 0,16 X
22 mm 12 2,38 0,21 X X
7,1 mm 21 2,70 0,16 X
Źródło: Opracowanie własne autorów.
71
Technologie zbioru roślin energetycznych
72
Właściwości fizyczne materiału roślinnego
5,00 4,62
vka
vka 4,31
4,50 4,08 vkg
vkg
3,83
4,00 3,63 3,51 3,66
3,51
Prędkość krytyczna, m·s–1
3,473,25
3,50
3,00
2,41
2,50 2,25
1,94
1,87
2,00
1,50
1,00
0,50
0,00
Wierzba
wiciowa
Ślazowiec
pensylwański
Słonecznik
bulwiasty
Spartina
preriowa
Róża
Rdestowiec
sachaliński
wielokwiatowa
Miskant
olbrzymi
Rysunek 3.16. Średnie arytmetyczne vka i geometryczne vkg prędkości krytyczne cząstek dla mie-
szanin materiału rozdrobnionego roślin energetycznych
Źródło: Opracowanie własne autorów.
4,50 4,24
vka
4,00 vvkg
ka
vkg
3,50 3,26
Prędkość krytyczna, m·s–1
1,00
0,50
0,00
36 22 12,7 7,1 3,04 0,82
ĝrednia geometryczna wymiaru cząstek frakcji sitowej, mm
Rysunek 3.17. Średnie arytmetyczne vka i geometryczne vkg prędkości krytyczne cząstek dla frakcji
sitowej materiału rozdrobnionego roślin energetycznych
Źródło: Opracowanie własne autorów.
73
Technologie zbioru roślin energetycznych
5,00
2,00
1,50
1 50
1,00
0,50
0,00
0,00 1,00 2,00 3,00 4,00 5,00
Rysunek 3.18. Zależność między arytmetyczną vka a geometryczną vkg prędkością krytyczną cząstek
Źródło: Opracowanie własne autorów.
5,0
PrĊdkoĞĞü krytyczna cząstek vk, ms–1
vka
4,5 Rdestowiec vkg vka
4,0
vkg
3,5 Wierzba
3,0 Miskant RóĪa
Topinambur
2,5 vka
vkg
2,0
Spartina
1,5
, ĝlazowiec
1,0
0,5
0,0
0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5 4,0
ĝrednia geometryczna wymiaru cząstek xgm, mm
Rysunek 3.19. Zależność prędkości krytycznej arytmetycznej vka i geometrycznej vkg od średniej
geometrycznej wymiaru cząstek xgm zmielonego materiału roślin energetycznych (punktami zazna-
czono wyniki pomiarowe, a liniami regresje liniowe, których postacie zestawiono w tab. 3.14)
Źródło: Opracowanie własne autorów.
74
Właściwości fizyczne materiału roślinnego
Tabela 3.14. Wyniki analizy regresji liniowej dla prędkości krytycznej arytmetycznej lub geome-
trycznej od średniego wymiaru cząstek zmielonego materiału roślin energetycznych
Model dopasowania
Gatunek rośliny Postać równania R2 krytyczny Femp
zmienna temp poziom
istotności
Wierzba stała 12,14 < 0,0001
vka = 2,71 + 0,40x gm 67,8% 21,0
wiciowa xgm 4,59 0,0010
Róża wielokwiatowa stała 14,54 < 0,0001
Miskant vkg = 2,54 + 0,39x gm 76,5% xgm 5,70 0,0002 32,5
Słonecznik bulwiasty
Równanie jest słuszne dla: xgm ∈ (1,68; 3,37) mm
stała 2,51 0,0663
vka = 0,61 + 0,69x gm 91,4% 42,8
Ślazowiec pensylwański xgm 6,54 0,0028
Spartina preriowa stała 3,67 0,0213
vkg = 0,82 + 0,55x gm 88,8% 31,9
xgm 5,65 0,0048
Równanie jest słuszne dla: xgm ∈ (1,88; 2,68) mm
stała 12,14 0,0801
vka = 2,93 + 0,71x gm 55,3% 15,0
xgm 4,59 0,0110
Rdestowiec sachaliński
stała 14,54 0,0921
vkg = 2,80 + 0,64x gm 66,8% 17,5
xgm 5,70 0,0102
Równanie jest słuszne dla: xgm ∈ (2,30; 2,35) mm
Źródło: Opracowanie własne autorów.
75
Technologie zbioru roślin energetycznych
76
4. TECHNOLOGIE ZBIORU
77
Technologie zbioru roślin energetycznych
78
Technologie zbioru
zwiększyć ich trwałość, stosuje się hartowanie (Nieuwenhof 2003) lub wkładki
z węglików spiekanych. Ponadto, śnieg wymieszany ze zrębkami zwiększa ich
wilgotność i w konsekwencji prowadzi to do szybszych procesów gnilnych bio-
masy i jej strat. Obecnie piła tarczowa znalazła najszersze zastosowanie w me-
chanizmach ścinających maszyn do zbioru roślin energetycznych, zwłaszcza
do zbioru wierzby, topoli i innych krzewów i drzew. Z naszych doświadczeń
wynika, że piła tarczowa przy prędkości cięcia 100 m·s–1 może być wykorzy-
stana do zbioru bylin, a nawet traw wieloletnich. Piła tarczowa jest stosowana
w zespołach ścinających ciągnikowych maszyn zawieszanych i przyczepia-
nych. Może pracować w układach pojedynczych lub – częściej – podwójnych.
W maszynach samojezdnych jest stosowana najczęściej w układach podwój-
nych. Piła tarczowa jest również wyposażeniem ręcznych kos spalinowych lub
elektrycznych.
Piła łańcuchowa. Jest bardzo rozpowszechniona w pracach leśnych oraz
przydomowych i można ją znaleźć w różnych głowicach ręcznych urządzeń
technicznych z napędem spalinowym i elektrycznym stosowanych do ścinania
i obróbki drzew. Pilarki takie są wykorzystywane do zbioru wierzby wiciowej
lub topoli rosnących na małych plantacjach. Negatywne doświadczenia uzy-
skane podczas zbioru wierzby wiciowej wskazują, że pilarki łańcuchowe nie
powinny być używane do ścinania tych roślin, zwłaszcza w cyklach jedno-
rocznych. Piła łańcuchowa jest stosowana również w ciągnikowych maszynach
do zbioru wierzby wiciowej i mogłaby być wykorzystana do ścinania robinii
akacjowej. Najważniejszą cechą tego mechanizmu ścinającego jest ekonomicz-
ność, ale piła łańcuchowa wymaga większego zakresu obsługi niż piła tarczowa
lub tarcza ścinająca (Pellerin i in. 1999). W dotychczasowych rozwiązaniach
konstrukcyjnych maszyn do zbioru wierzby wiciowej długość piły dochodzi
do 2,4 m (Bender 6WG). Przy tej długości następuje jej szybkie luzowanie na
poszczególnych ogniwkach łańcucha, co wymaga korekcji jego napięcia. Z do-
tychczasowych doświadczeń wynika, że takie czynności wykonuje się co naj-
mniej dwa razy dziennie, co wpływa na zmniejszenie wydajności operacyjnej
zbioru. Ponadto, podczas zbioru muszą być stosowane mniejsze prędkości ru-
chu agregatu ciągnik-maszyna, co dodatkowo wpływa na obniżenie wydajno-
ści pracy. Zastosowanie piły łańcuchowej pozwala natomiast na zmniejszenie
masy maszyny i uproszczenie układu napędowego Pozytywną cechą stosowa-
nia piły łańcuchowej jest również to, że podczas zbioru wierzby w warunkach
zimowych, przy zalegającym śniegu, ilość jego wtrąceń do zbieranej biomasy,
w porównaniu do innych mechanizmów ścinających, jest minimalna. Unik-
nięcie obecności niepożądanej wilgoci jest ważne ze względu na poprawność
konserwacji i przechowywania zrębków (Boyd i in. 2000).
Tarcza nożowa. Jest ona mniej rozpowszechniona niż piła tarczowa i łań-
cuchowa. W Coppice Resources Ltd. (2000) zaprojektowano zespół ścinający
z tarczami nożowymi. Tarcze te były łatwe w obsłudze i można było je ostrzyć
79
Technologie zbioru roślin energetycznych
80
Technologie zbioru
81
Technologie zbioru roślin energetycznych
Tabela 4.1. Średnice oraz prędkości kątowe i obwodowe pił tarczowych stosowanych podczas ści-
nania roślin energetycznych
Średnica piły, Prędkość kątowa, Prędkość obwodowa,
Maszyna zbierająca
mm s–1 m·s–1
Lydum 450 523 118
SIPMA 500 400 100
Hvidsted 500 335 84
VPI/DOE 610 314 96
Hyd-Mech 600 209 63
Claas 860 1500 115 86
Austoft 7700 600 – –
CRL 1000 43 22
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: (Lechasseur i Savoie 2005, Lisowski i in. 2009c).
82
Technologie zbioru
83
Technologie zbioru roślin energetycznych
84
5. ZBIÓR WIERZBY I TOPOLI
W KRÓTKIEJ ROTACJI
Wentylacja
naturalna
Luzem na Luzem w W wiąz- W be-
pokosie pryzmach kach lach
Wentylacja Wentylacja
wymuszona wymuszona,
w gospodarstwie pryzmy w go- Zaáadunek i transport
spodarstwie áodyg luzem, wiązek lub bel
Rysunek 5.1. Technologie zbioru drzew w krótkiej rotacji o średnicy pędów poniżej 100 mm
Źródło: Opracowanie własne autorów.
85
Technologie zbioru roślin energetycznych
a b
86
Zbiór wierzby i topoli w krótkiej rotacji
87
Technologie zbioru roślin energetycznych
0,6
0,5
Wydajność zbioru, ha·h–1
0,4
0,3
0,2
0
0 50 100 150 200 250 300 350
Moc nominalna maszyny, kW
Rysunek 5.3. Zależność wydajności zbioru wierzby Wz od mocy maszyny Nnom
Źródło: Technical Note (1998).
88
Zbiór wierzby i topoli w krótkiej rotacji
89
Technologie zbioru roślin energetycznych
90
6. MASZYNY
DO ZBIORU WIERZBY
Wśród maszyn do zbioru wierzby można wyróżnić dwa podstawowe rodzaje roz-
wiązań: do ścinania biomasy wraz z jej rozdrabnianiem na zrębki oraz do zbioru
całych roślin. Jednoetapowy zbiór, którego zadaniem jest ścięcie i rozdrobnie-
nie pędów wierzby, może być przeprowadzony za pomocą zmodyfikowanych
maszyn. Pierwotnie takie maszyny były stosowane do zbioru innych roślin, np.
kukurydzy lub trzciny cukrowej. Modyfikacja dotyczyła głównie przystawki ści-
nającej rośliny.
Zbiór całych pędów w cyklach jednorocznych wykonuje się z użyciem takich
maszyn, jak: żniwiarki, snopowiązałki oraz specjalnie do tego celu skonstru-
owane maszyny zagregatowane z ciągnikiem.
W latach 90. XX wieku, gdy rozpoczęto uprawę roślin krótkiej rotacji na
skalę komercyjną, nie było odpowiednich maszyn do ich zbioru. Po pierwszych
próbach zastosowania dotychczasowych maszyn, które były przeznaczone do
zbioru innych roślin, rozpoczęto prace nad modyfikacjami maszyn lub proto-
typami, które spełnią wymagania użytkowników. Pionierami były firmy skan-
dynawskie oraz z Danii, Holandii, Wielkiej Brytanii, Włoch, Niemiec, Australii
i Kanady (tab. 6.1).
91
Technologie zbioru roślin energetycznych
W 1993 roku szwedzka firma Salix Maskiner AB, będąca częścią Salixphere,
wykonała dwa prototypy maszyn. Jedną z nich była maszyna Bundler przy-
czepiana do ciągnika (rys. 6.1), wyposażona w piłę łańcuchową i urządzenie
wiążące. Na czas operacji odcinania wiązki piłą tarczową agregat ciągnik-ma-
szyna musiał się zatrzymać, co zmniejszało wydajność zbioru. Drugą maszyną
była sieczkarnia Bender 1 zawieszana na TUZ ciągnika wyposażonego w układ
rewersyjny. Maszyna przechodziła kolejne modyfikacje i obecnie jest dostępna
wersja Bender 6WG (rys. 6.2). W 1996 roku firma Salix Maskiner AB wykonała
kolejny prototyp maszyny Rodster I przyczepianej do ciągnika. Maszyna ścina
pędy i przenośnikiem taśmowym transportuje w całości na skrzynię, integralnie
związaną z ramą maszyny. Zawartość skrzyni jest sukcesywnie rozładowywana
i łodygi są gromadzone na polu w małych pryzmach. Obecnie firma na stronie
internetowej oferuje model Rodster II (www.salix.se). Charakterystyczną cechą
Rysunek 6.2. Zawieszana sieczkarnia Bender 6WG z piłą łańcuchową firmy Salix Maskiner
Źródło: Fotografia firmowa Salixphere.
92
Maszyny do zbioru wierzby
93
Technologie zbioru roślin energetycznych
a b
Rysunek 6.6. Kombajn New Holland FR 9000: a – z przystawką firmy CRL, b – z przystawką 130FB
SRC Woody Crop Header
Źródło: www.google.pl., www.coppiceresources.co.uk
94
Maszyny do zbioru wierzby
a b
Rysunek 6.7. Samojezdna sieczkarnia Big X firmy Krone z przystawką firmy HTM: a – Woodcut
750, b – Woodcut 1500
Źródło: Fotografie Scholz, ATB.
95
Technologie zbioru roślin energetycznych
96
Maszyny do zbioru wierzby
a b
97
Technologie zbioru roślin energetycznych
98
Maszyny do zbioru wierzby
nieużytków lub dziko rosnących krzewów i drzew, gdyż jest specjalnie zaprojek-
towana do zbioru biomasy roślinnej i leśnej, rosnącej w trudnych warunkach
terenowych. Na rysunku 6.12 przedstawiono porównawczo karpę po ścięciu
wirnikiem młotkowym i piłą tarczową.
Pozostałe modele maszyn, specjalnie projektowanych do zbioru wierzby, lub
modyfikacje wykonane często przez samych użytkowników albo kończyły funk-
cjonowanie na próbach prototypu, albo są wykorzystywane w ograniczonym za-
kresie, bez ich upowszechnienia. Do przykładowych prototypów można zaliczyć
a b
Rysunek 6.12. Widok karpy po ścięciu pnia: a – wirnikiem młotkowym (frezem walcowym), b – piłą
tarczową
Źródło: Fotografia firmowa i własna autorów.
99
Technologie zbioru roślin energetycznych
samojezdną maszynę Empire 2000 (rys. 6.4), Fröebbesta (rys. 6.13), Nicholson,
Dansalix, Berni, Hvidsted (tab. 6.1, Lechasseur i Savoie 2005), a z nowszych
– przyczepiane sieczkarnie 1- i 2-rzędową Anbau-Mähhacker (rys. 6.14), przy-
stawki do samojezdnej sieczkarni Big X firmy Krone (rys. 6.7).
Podobne działania można zaob-
serwować na polskim rynku maszyn
do zbioru wierzby. Występuje zatem
charakterystyczna, początkowa faza
rozwoju tych maszyn. Poza wcześniej
wymienionymi narzędziami ręczny-
mi, do zbioru wierzby są stosowane
maszyny adaptowane, przystosowa-
ne przez użytkowników, konstrukcje
własne, a także są dostępne ma-
szyny proste wykonane przez małe
firmy. Do zbioru wierzby stosuje się
zatem kosiarki listwowe ciągnikowe,
polowe sieczkarnie bijakowe lub no-
żowe, kosiarki z piłami tarczowymi
(rys. 6.15), kosiarko-rębarki, wiązałki
(rys. 6.16). Wykonane przez samych
użytkowników lub małe firmy maszy-
ny są tanie, cechują się bardzo prostą
konstrukcją, ale nie spełniają nawet
Rysunek 6.14. Sieczkarnia Anbau-Mähhacker:
a – zawieszana 1-rzędowa, b – półzawieszana najmniejszych wymagań bezpieczeń-
2-rzędowa stwa i z tego względu nie mogą być
Źródło: Fotografie Scholz, ATB. polecane do zbioru roślin.
100
Maszyny do zbioru wierzby
Rysunek 6.17. Prototyp wiązałki wykonany w Zakładzie Mechanicznym Wikoma w Zbąszyniu (pro-
jekt PIMR)
Źródło: Fotografia F. Adamczyk.
101
Technologie zbioru roślin energetycznych
102
Maszyny do zbioru wierzby
d
Rysunek 6.19. Prototyp sieczkarni półzawieszanej z przystawką wyposażoną w 2 piły tarczowe
firmy SIPMA SA (koncepcja autorska, realizacja w ramach projektu): a – przystawka z zabierakami
palcowymi, b – przystawka z zabierakami ślimakowymi, c – widok maszyny z tyłu w położeniu
roboczym, d – widok maszyny w położeniu transportowym
Źródło: Fotografie autorów.
103
Technologie zbioru roślin energetycznych
104
a
105
Technologie zbioru roślin energetycznych
106
Maszyny do zbioru wierzby
107
Technologie zbioru roślin energetycznych
Tabela 6.2. Minimalna powierzchnia wykorzystania maszyn i narzędzi do zbioru drzew w krótkiej
rotacji, np. wierzby wiciowej
Minimalna
Parametry Moc
powierzchnia
Maszyny i urządzenia do uprawy, zbioru robocze ciągnika/
wykorzystania
i obróbki roślin energetycznych (liczba rzędów, /silnika,
WRN,
wydajność) kW
ha·rok–1
Wykaszarki spalinowe, pilarki łańcuchowe 2–3 1
Kosiarki z piłą tarczową 0,1–0,15 ha·h–1 25–40 1
1-rzędowe 40–50 3
Sieczkarnie do kukurydzy, ciągnikowe
2-rzędowe 90 5
Sieczkarnie samojezdne z przystawkami do 0,35–0,60 ha·h–1 250 70
wierzby 0,45–0,75 ha·h–1 350 100
90 35
Maszyny ciągnikowe do zbioru wierzby
120 50
Przyczepy objętościowe do transportu zrębków 5
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: (Muzalewski 2008).
108
Maszyny do zbioru wierzby
Tabela 6.4. Dane techniczne i eksploatacyjne maszyn do zbioru całych pędów wierzby
Fröbbesta ESM Seegerslätt Kosiarko-
Typ KWE-7 TJ 720
92 901 Empire 2000 wiązałka
Zakład Me- Zakłady
Tommy Sten
Bo Franzen, chaniczny Mechaniczne
Ericsson, Seegerslätt, Timberjack/
Producent Kolsa/ Wikoma „METAL-
Heby/ Billeberga/ /Finlandia
/Szwecja w Zbąszy- TECH” Sp.
/Szwecja /Szwecja
niu/Polska z o.o./Polska
Masa, kg 3 100 7 300 9 800 1 450 8 430 340
harwester
Baza maszyny ciągnik samojezdna samojezdna ciągnik ciągnik
grupujący
Moc, kW 80 74 140 35 105 61
Ładowność
– 7000 –
skrzyni, kg
nożycowo-
Liczba pił 2 2 2 2 –
-palcowy
109
Technologie zbioru roślin energetycznych
cd tabeli 6.4
Fröbbesta ESM Seegerslätt Kosiarko-
Typ KWE-7 TJ 720
92 901 Empire 2000 wiązałka
Średnica piły,
650 600 750 – –
mm
1,2 m –
Rozstaw rzędów,
0,75 + ≥ 1,5 0,75 + ≥ 1,25 0,75 + ≥ 1,25 szerokość 0,75–1,0 –
m
robocza
Średnica łodygi,
< 80 < 80 < 80 – < 70 < 200
mm
Plon, t∙ha–1 44,2 59,9 46 – – –
Prędkość jazdy,
2,8 2,5 8,9 3–5 – –
km∙h–1
Wydajność
20 31,5 26 – – 3–4
efektywna, t∙h–1
Wydajność
0,45 0,35 0,77 0,5 0,3 0,07–0,1
efektywna, ha∙h–1
Koszt zbioru, €∙t–1 7 10 – – – –
Cena, € 50 000 21 000 134 000 – 100 000 27 000
Źródło: www.smul.sachsen.de, www.metaltech.com.pl, Lisowski i in. 2010h.
110
7. ZBIÓR TRAW I BYLIN
Trawy i byliny można zbierać tymi samymi technikami, co rośliny zielone, z wy-
korzystaniem standardowych maszyn (rys. 7.1).
Zbiór roślin może być przeprowadzony kosiarkami rotacyjnymi lub siecz-
karniami polowymi (ciągnikowymi lub samojezdnymi). Sieczkarnie polowe,
zwłaszcza te z zespołami bezrzędowymi Kemper lub Krone, są obecnie stoso-
wane najczęściej. Rośliny te można również zbierać co roku kombajnami do
zbioru kukurydzy. Ścięte kosiarkami rotacyjnymi, dolnonapędowymi rośliny,
po zgrabieniu w wały mogą być zbierane prasami zwijającymi lub tłokowymi
wielkogabarytowymi. Zespoły ścinające maszyn zbierających powinny być usta-
wione na najmniejszej możliwej wysokości koszenia, aby uniknąć strat. Nie-
które maszyny firm Claas i Deutz-Fahr są specjalnie adaptowane do ścinania
roślin i ich wiązania.
Przetrząsanie
Zgrabianie
Prasowanie
Odwadnianie
Zaáadunek i transport
Przetwarzanie
Rysunek 7.1. Technologie zbioru traw (proso rózgowate, spartina preriowa, mozga trzcinowata,
palczatka Gerarda) lub bylin (ślazowiec pensylwański, słonecznik bulwiasty)
Źródło: Opracowanie własne autorów.
111
Technologie zbioru roślin energetycznych
112
Zbiór traw i bylin
Miskant
Suszenie na polu
Przetwarzanie
Rysunek 7.3. Technologie zbioru miskanta (mogą być zastosowane do zbioru innych roślin tra-
wiastych)
Źródło: Opracowanie własne autorów.
113
Technologie zbioru roślin energetycznych
114
Zbiór traw i bylin
Tabela 7.3. Minimalna powierzchnia wykorzystania maszyn do zbioru traw lub bylin
Minimalna
Parametry
Moc ciągnika/ powierzchnia
Maszyny i urządzenia do uprawy, zbioru robocze
/silnika, wykorzystania
i obróbki roślin energetycznych (liczba rzędów,
kW WRN,
wydajność)
ha·rok–1
Kosiarki rotacyjne ze spulchniaczem pokosu 45–50 2
Prasy zwijające 40–50 20
Prasy tłokowe wielkogabarytowe 75–90 40
1-rzędowe 40–50 5
Sieczkarnie do kukurydzy, ciągnikowe
2-rzędowe 90 10
150 50
Sieczkarnie samojezdne 250 90
300 100
Przyczepy objętościowe 5
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: (Muzalewski 2008).
115
8. MODELOWE TECHNOLOGIE
ZBIORU WIERZBY
116
Modelowe technologie zbioru wierzby
ciągnik:
C = {Pnom, mc, vt, vtp, genom, λg, ηm, ηo} (13)
gdzie: C – ciągnik,
Pnom – moc nominalna silnika, W,
mc – masa ciągnika, kg,
vt – prędkość teoretyczna przy nominalnej prędkości kątowej silnika,
m·s–1,
vtp – prędkość teoretyczna przy prędkości kątowej silnika, przy której
WOM osiąga nominalną prędkość kątową, m·s–1,
genom – nominalne zużycie paliwa, g∙kW–1∙h–1,
λg – rzeczywisty współczynnik obciążenia silnika,
ηm – sprawność mechaniczna,
ηo – sprawność ogólna;
M = {rm, mm, bm, db, lb, dp, bp, mb, mpa, Qt, q} (14)
gdzie: M – maszyna,
rm – rodzaj maszyny,
mm – masa własna, kg,
bm – szerokość robocza, m,
db – średnica komory prasowania (beli), m,
117
Technologie zbioru roślin energetycznych
przyczepa:
P = {rp, mp, Gt, Vp, ηp, ρ} (15)
gdzie: P – przyczepa,
rp – rodzaj maszyny,
mp – masa własna, kg,
G – ładowność, t, m3,
Vt – pojemność skrzyni, m3,
ηp – stopień wykorzystania pojemności, %,
ρ – gęstość ładunku, kg·m–3;
pole:
F = {Af, Qw, w, C1i, C2i, C3i, fp} (17)
gdzie: F – pole,
Af – powierzchnia, ha,
Qw – plon, t·ha–1,
w – wilgotność roślin, %,
C1i, C2i, C3i – współczynniki charakteryzujące podatność kół na poślizg,
fp – współczynnik oporu toczenia po polu;
droga:
D = {sdi, spi, C1i, C2i, C3i, fd} (18)
118
Modelowe technologie zbioru wierzby
gdzie: D – droga,
sdi – długość drogi dojazdu z pola do miejsca składowania, m,
spi – długość drogi powrotu z miejsca składowania na pole, m,
C1i, C2i, C3i – współczynniki charakteryzujące podatność kół na poślizg,
fd – współczynnik oporu toczenia po drodze;
miejsce składowania:
119
Technologie zbioru roślin energetycznych
Technologie zbioru
roĞlin energetycznych
RoĞliny:
- jednoroczne
- dwuletnie
- trzyletnie
ciągnik + sieczkarnia sieczkarnia ciągnik + maszyna ciągnik + maszyna ciągnik + maszyna ciągnik + maszyna
Zbiór
przyczepiana samojezdna Ğcinająca Ğcinająco-pryzmująca Ğcinająco-wiąĪąca Ğcinająco-prasująca
120
Modelowe technologie zbioru wierzby
121
Technologie zbioru roślin energetycznych
122
Modelowe technologie zbioru wierzby
123
Technologie zbioru roślin energetycznych
124
Modelowe technologie zbioru wierzby
125
9. KOSZTY ZBIORU ROŚLIN ENERGETYCZNYCH
W ŚWIETLE WYNIKÓW BADAŃ
126
Koszty zbioru roślin energetycznych w świetle wyników badań
ki wynosił 900 zł·ha–1. Koszt kombajnowego zbioru wierzby zwiększa i tak wy-
soką cenę „zielonej energii”. Przy średnim zbiorze wierzby w cyklu trzyletnim
40 t·ha–1 surowego materiału koszt zbioru powiększył koszt produkcji zrębów
o ponad 20 zł·t–1, przy rynkowej cenie zrębów surowych 100 zł·t–1. Pasyniuk
(2008) stwierdził jednak, że zbiór kombajnowy jest bardzo konkurencyjny wo-
bec zbioru ręcznego dwuetapowego, którego koszt przekracza 6000 zł·ha–1.
Szczukowski i in. (2006) zwrócili uwagę, że wartość energetyczna oraz skład
chemiczny drewna wierzby zmieniają się w zależności od cyklu zbioru i przy
obliczaniu kosztów należałoby ten fakt wziąć pod uwagę. Przy jednorocznym,
dwu- i trzyletnim cyklu zbioru wartość kaloryczna drewna wynosiła odpowied-
nio 18,56, 19,25 i 19,56 MJ·kgs.m.–1, zawartości wody oraz popiołu wyraźnie
się zmniejszały i wynosiły odpowiednio 53,15, 50,14 i 45,98% oraz 1,89, 1,37
i 1,28%. Zmieniała się również zawartość składników wpływających na dalszy
proces przetwarzania surowca. Wraz z cyklem okresu zbioru w największym
stopniu zwiększała się zawartość celulozy, która wynosiła odpowiednio 45,58,
48,02 i 55,94% s.m. Zawartość ligniny i hemicelulozy była dość stabilna i wyno-
siła odpowiednio 13,24 i 13,63% s.m. W obu przypadkach odnotowano zmniej-
szenie zawartości tych składników w pędach dwuletnich. Zwiększenie zawarto-
ści celulozy w pędach starszych oznacza, że materiał taki podczas mechanicz-
nego zagęszczania, np. podczas produkcji peletu, będzie wymagał zwiększenia
energii, gdyż temperatura rozkładu celulozy wynosi 240–350°C (Grzybek i in.
2004). Temperatura rozkładu hemicelulozy jest najmniejsza (200–260°C), a li-
gniny największa (280–500°C).
Efektywność energetyczna uprawy wierzby zależy również od cyklu zbioru
(Szczukowski i in. 2006). W cyklu jednorocznym, dwu- i trzyletnim, przy zwięk-
szających się plonach suchej substancji, odpowiednio do 14,8, 32,1 i 64,4 ts.
m.·ha , nakłady energetyczne na uprawę roślin wierzby były proporcjonalne
–1
127
Technologie zbioru roślin energetycznych
128
Koszty zbioru roślin energetycznych w świetle wyników badań
129
Technologie zbioru roślin energetycznych
130
Koszty zbioru roślin energetycznych w świetle wyników badań
131
10. PODSUMOWANIE
132
Podsumowanie
133
Literatura
1. ABRAHAMSON L.P., VOLK T.A., PRIEPKE E., POSSELIUS J., ANESHANSLEY D.J., SMART
L.B. 2008: Development of a willow biomass crop harvesting system in New York. Minneapolis,
ss. 21.
2. ADAMCZYK F., FRĄCKOWIAK P. 2009: Analiza parametrów technicznych maszyny do ko-
szenia i automatycznego wiązkowania wikliny plecionkarskiej. Technika Rolnicza Ogrodnicza
Leśna 3: 16–18.
3. ADAMUS L., LISOWSKI A. 2009: Właściwości wytrzymałościowe ślazowca pensylwańskiego.
[W:] Problemy inżynierii rolniczej i leśnej, Wydawnictwo SGGW, Warszawa: 7–12.
4. AHMED A.M., DRZYMAŁA J. 2005: Two-dimensional fractal linearization of distribution cu-
rves. Physicochemical Problems of Mineral Processing 39: 129–139.
5. ALAKANGAS E. 2005: Properties of wood fuels used in Finland. Technical Research Centre of Fin-
land, VVT Processes, Project report PRO2/P2030/05 (Project C5SU00800), Jyvaskyla, ss. 100.
6. ANNOUSSAMY M., RICHARD G., RECOUS S., GUERIF J. 2000: Change in mechanical propor-
ties of wheat straw to decomposition and moisture. Applied Engineering in Agriculture 16(6):
657–664.
7. ASAE S424.1 MAR98: Method of determining and expressing participle size of chopped forage
materials by screening. ASAE standard 1999, St. Joseph, MI, ASAE: 562–564.
8. ARNOLD P.C., ROBERTS A.W. 1969: Fundamental aspects of load-deformation behavier of
wheat grains. Transactions of the ASAE 12 (1): 104–108.
9. ASAE, S459. MAR92: Shear and three-point bending test of animal bone. ASAE standard
1993, St. Joseph, MI, ASAE: 581–583.
10. BITRA V.S., WOMAC A.R., CHEVANAN N., SOKHANSANJ S. 2008: Comminution properties
of biomass in hammer mill and its particle size characterization. Published by the American
Society of Agricultural and Biological Engineers, St. Joseph, Michigan, www.asabe.org, ss. 28.
11. BORKOWSKA H. 2005: Zmiany zawartości suchej masy w plonie biomasy wierzby krzewiastej
(wikliny) i ślazowca pensylwańskiego w zależności od terminu zbioru. Annales Universitatis
Marie Curie-Skłodowska 60: 155–161.
12. BORKOWSKA H. 2006: Pelety ze ślazowca pensylwańskiego na tle normy DIN 51731. Czysta
Energia 6 (55): 22–23.
13. BORKOWSKA H., STYK B. 2003: Ślazowiec pensylwański. [W:] Rośliny energetyczne, red Ko-
ścik B., Wydawnictwo AR w Lublinie, 79–95.
14. BORKOWSKA H., STYK B. 2006: Ślazowiec pensylwański (Sida hermaphrodita Rusby). Uprawa
i wykorzystanie. Wydawnictwo AR w Lublin, ss. 69.
15. BOYD J., CHRISTERSSON L., DINKELBACK L. 2000: Energy from willows. SAC, http://www1.
sac.ac.uk/envsci/external/willowpower/willow_s.pdf, ss. 36.
16. BYSZEWSKI W., HAMAN J. 1977: Gleba – maszyna – roślina. PWN, Warszawa, ss. 352.
17. CHATTOPADHYAY P.S., PANDEY K.P. 1999: Mechanical properties of sorghum stalk in rela-
tion to quasi-static deformation. Journal Agricultural Engineering Research 73: 199–206.
18. CHEN Y., GRATTON J.L., LIU J. 2004: Power requirements of hemp cutting and conditioning.
Biosystems Engineering nr 87(4), 417–424.
19. CHOŁUJ D., PODLASKI S. 2008: Kompleksowa ocena biologicznej przydatności 7 gatunków
roślin wykorzystywanych w uprawach energetycznych. [W:] Energia odnawialna, red. Gradzik
P., MODR, Płońsk, 61–76.
20. CICHOŃ M., LISOWSKI A., NOWAKOWSKI T., STRUŻYK A. 2009: Wykonanie prototypu przy-
stawek ścinających i zmodernizowanej sieczkarni. Raport z zadania nr I.6.4 projektu badaw-
czego zamawianego PBZ-MNiSW – 1/3/2006 (maszynopis). Katedra Maszyn Rolniczych i Leś-
nych SGGW, Warszawa, ss. 8.
21. CONRADO R., LINDEN K., MARTIN R., PINGE A. 2005: Switchgrass feedstock logistics sys-
tems. ENGS 190/290 Final Report, Winter 2005, Report number – 27, Thayer School of
Engineering at Darthmouth College, 8000 Cummings Hall, Hanover, NH 03755-8000.
22. Coppice Resources Ltd., 2000: Development of and SRC harvesting and chipping system.
http://www.dti.gov.uk/energy/renewavles/publications/pdfs/BW200640.pdf, ss. 33.
134
Literatura
23. CROOK M.J., ENNOS A.R. 1994: Stem and root characteristics associated what lodging resi-
stance in poor winter wheat cultivars. The Journal of Agricultural Science 126: 167–174.
24. DĄBROWSKA M., LISOWSKI A. 2008: Badanie rozkładu długości cząstek roślin energetycz-
nych przeznaczonych na brykiety. [W:] Problemy inżynierii rolniczej i leśnej, Wydawnictwo
SGGW, Warszawa, 40–47.
25. DĄBROWSKA M., LISOWSKI A. 2009: Badanie rozkładu długości cząstek roślin energetycz-
nych przeznaczonych na brykiety. [W:] Problemy inżynierii rolniczej i leśnej, Wydawnictwo
SGGW, Warszawa, 55–60.
26. DĄBROWSKA M., LISOWSKI A. 2010: Prędkość krytyczna cząstek zmielonego materiału roślin
energetycznych. [W:] Problemy inżynierii rolniczej i leśnej, Wydawnictwo SGGW, Warszawa,
78–87.
27. DAJDOK Z., KRZYSZTOFIAK A., KRZYSZTOFIAK L., ROMAŃSKI M., ŚLIWIŃSKI M. 2007: Ro-
śliny inwazyjne w Wigierskim Parku Narodowym, ss. 24.
28. DALOIS C. 1990: Manuel de sciage et d’Affűtage. CTFT, CIRAD, Montpellier, France, ss. 212.
29. DENISIUK W. 2006: Możliwości wykorzystania ślazowca pensylwańskiego w energetyce. Inży-
nieria Rolnicza 6: 105–113.
30. DOBRZAŃSKI B. 1998: Mechanizmy powstawania uszkodzeń nasion roślin strączkowych. Acta
Agrophysica 13: 13–20.
31. DOŁŻYCKI A., SMAGA M., LISOWSKI A., NOWAKOWSKI T., STRUŻYK A. 2008: Opracowanie
dokumentacji konstrukcyjnej przystawek ścinających. Raport z zadania nr I.6.2 projektu ba-
dawczego zamawianego PBZ-MNiSW – 1/3/2006 (maszynopis). Katedra Maszyn Rolniczych
i Leśnych SGGW, Warszawa, ss. 7, plus dokumentacja konstrukcyjna.
32. DRESZER K., MICHAŁEK R., ROSZKOWSKI A. 2003: Energia odnawialna – możliwości jej
pozyskiwania i wykorzystania w rolnictwie. Wydawnictwo PTIR, Kraków-Lublin-Warszawa, ss.
256.
33. DUBAS J. 2003: Wierzba. [W:] Rośliny energetyczne, red. Kościk B. Wydawnictwo AR w Lubli-
nie: 56–78.
34. DUBAS J.W., TOMCZYK A. 2005: Zakładanie, pielęgnacja i ochrona plantacji wierzb energe-
tycznych. Wydawnictwo SGGW, Warszawa, 29–30.
35. FABER A., KUŚ J. (red.), MATYKA M. 2009: Uprawa roślin na potrzeby energetyki. W&B Wie-
sław Krzewiński, ss. 30.
36. FELKER P., MCLAUCHLAN R., CONKEY A., BROWN S. 1999: Case study: development of a
swath harvester for small diameter (< 10 cm) woody vegetation. Biomass and Bioenergy 17:
1–17.
37. FRĄCZEK J., KACZOROWSKI J., ŚLIPEK Z., HORABIK J., MOLENDA M. 2003: Standaryzacja
metod pomiaru właściwości fizyczno-mechanicznych roślinnych materiałów ziarnistych. Roz-
prawy i Monografie 92. Wydawnictwo Instytutu Agrofizyki im. Bohdana Dobrzańskiego PAN,
Lublin, ss. 160.
38. GERA D., MATHUR M.P., FREEMAN M.C., ROBINSON A. 2002: Effect of large aspect ratio of
biomass particles on carbon burnout in a utility boiler. Energy & Fuels 16: 1523–1532.
39. GODET J.D. 2000: Przewodnik do rozpoznawania drzew i krzewów. Oficyna Wydawnicza „Del-
ta W–Z”, ss. 255.
40. GÓRAL S. 1996: Topinambur – słonecznik bulwiasty – Helianthus tuberosus L. Nowe rośli-
ny uprawne na cele spożywcze, przemysłowe i jako odnawialne źródła energii. Wydawnictwo
SGGW, Warszawa, 76–86.
41. GROCHOWICZ J. 1994: Maszyny do czyszczenia i sortowania nasion. Wydawnictwo AR w Lu-
blinie, ss. 317.
42. GROMADZKI J. 2009. Katalog cennik ciągników i maszyn rolniczych. PIMR, Poznań, ss. 160.
43. GRUNDAS S., HNILICA P. 1987: Typy endospermu ziarna pszenicy i jego właściwości mecha-
niczne. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych 320: 127–133.
44. GRZESIK M., ROMANOWSKA-DUDA Z.B. 2009: Technologia hydrokondyjnonowania nasion
ślazowca pensylwańskiego (Sida hermaphrodita) w aspekcie zmian klimatycznych. Produkcja
biomasy. Wybrane problemy. Wydawnictwo Wieś Jutra, Warszawa, 63–69.
45. GRZYBEK A. 2004: Potencjał biomasy możliwej do wykorzystania na produkcję pellet. Czysta
Energia 6 (56): 24–25.
135
Technologie zbioru roślin energetycznych
46. GUIDI W., PICCIONI E., GINANNI M., BONARI E. 2008: Bark content estimation in poplar
(Populus deltoides L.) short-rotation coppice in Central Italy. Biomass and Bioenergy 32, 518–
524.
47. GUIDI W., TOZZINI C., BONARI E. 2009: Estimation of chemical traits in poplar short-rotation
coppice at stand level. Biomass and Bioenergy 33, 1703–1709.
48. GUMENIUK A. 2006: Agrotechnika zbioru roślin energetycznych. Wiadomości Rolnicze Polska
1: 20.
49. GUTMAŃSKI I., PIKULIN R. 1994: Porównanie wartości użytkowej kilku biotopów topinamburu
(Helianthus tuberosus L.). Biuletyn IHAR 189: 91–100.
50. HALL G.E., BRAZEE R.D., HALL C.W. 1967: Relaxation characteristics of alfalfa stem sections.
ASAE Paper No. 670–671, ASAE, St. Joseph. Michigan 49085.
51. HALYK R.M., HURLBUT L.W. 1968. Tensile and shear strength characteristics of alfalfa stems.
Transactions of the American Society of Agricultural Engineers 11(2): 256–257.
52. HAMAN J., KONSTANKIEWICZ K. 1999: Procesy zniszczenia w komórkowym ośrodku roślin-
nym. Acta Agrophysica 24: 67–86.
53. HARDERS G. 2002: Harvest, loading and transporting of willow chips from agricultural land
– a system analysis. JTI Institut för Jordbruks – och miljö teknik. Raport JTI, ss. 294.
54. HEILMAN P.E., EKUAN G., FOGLE D. 1994. Above- and below-ground biomass and fine roots
of 4-year-old hybrids of Populus trichocarpa × Populus deltoides and parental species in short-
rotation culture. Canadian Journal of Forest Research 24: 1186–1192.
55. HILTON B. Arbre 2000: Harvesting experience and future requirements. http://test.netgates.
co.uk/nre/pdf/BarbaraHiltonPaper.doc.
56. HILTON B., GARSTANG J., GROVES S., KING J., METCALFE P., PEPPER T., MCRAE I. 2005:
ARBRE Monitoring The Fuel Supply Chain., DTI, UK. http://www.dti.gov.uk/renewables/pu-
blications _pdfs/bu1006260000.pdf.
57. IGATHINATHANE C., WOMAC A.R., SKOHANSANJ S., PORDESIMO L.O. 2006: Mass and mo-
isture distribution in aboveground components of standing corn plants. Transactions of the
American Society of Agricultural and Biological Engineers 49(1): 97–106.
58. İNCE A., UĞURLUAY S., GÜZEL E., ÖZEAN M.T. 2005: Bending and shearing characteristics
of sunflower stalk residue. Biosystems Engineering 92 (2): 175–181.
59. JANKOWSKI F. 1994: Miscanthus – the furure biommass crop for energy and industry. Bio-
mass for energy environment and industry, 8th E.C. Conference, Vienna, 372–379.
60. JASIULEWICZ M. 2009: Efektywność ekonomiczna uprawy wierzby na gruntach marginalnych
i możliwości wykorzystania biomasy w energetyce rozproszonej. Ekonomiczne uwarunkowania
stosowania odnawialnych źródeł energii. Wydawnictwo Wieś Jutra, Warszawa, 92–101.
61. JEŻOWSKI S. 2003: Rośliny energetyczne – produktywność oraz aspekt ekonomiczny, środo-
wiskowy i socjalny ich wykorzystania jako ekopaliwa. Postępy Nauk Rolniczych 3: 61–73.
62. KANAFOJSKI C. 1980: Teoria i konstrukcja maszyn rolniczych. Tom 2. Cz. I. PWRiL, Warsza-
wa, ss. 548.
63. KARWOWSKA E. 2008: Topole z plantacji jako surowiec energetyczny. Czysta energia 2:
28–31.
64. KASPEREK D., SMAGA M., CICHOŃ M., LISOWSKI A., NOWAKOWSKI T. 2008: Opracowanie
dokumentacji konstrukcyjnej zmodernizowanej sieczkarni. Raport z zadania nr I.6.3 projektu
badawczego zamawianego PBZ-MNiSW – 1/3/2006 (maszynopis). Katedra Maszyn Rolniczych
i Leśnych SGGW, Warszawa, ss. 7, plus dokumentacja konstrukcyjna.
65. KAUTER D.I., LEWANDOWSKI I., CLAUPEIN W. 2003: Quantity and quality of harvestable
biomass from Populus short rotation coppice for solid fuel use – a review of the physiological
basis and mangement influence. Biomass and Bioenergy 24, 411–427.
66. KOFMAN P.D. 2005: Establishment and harvesting of willow SRF in Denmark. http://www.
coford.ie/iopen24/pub/pub/Seminar/2005/Kofman.pdf.
67. KOLOWCA J. 1986: Wpływ obciążeń mechanicznych na odkształcenia i wartość biologiczną
ziarna pszenicy. Rozprawa habilitacyjna. AR w Krakowie.
68. KOPER R. 1980: Właściwości mechaniczne ziarna i źdźbła pszenicy wyznaczone metodą inter-
ferometrii holograficznej i elastooptyki. Rozprawa habilitacyjna. Wydawnictwo AR w Lublinie.
69. KOŚCIK B. (red.) 2003: Rośliny energetyczne. Wydawnictwo AR w Lublinie, ss. 146.
136
Literatura
70. KOŚCIK B., KOWALCZYK-JUŚKO A., KOŚCIK K. 2003: Uprawa miskanta cukrowego i spartiny
preriowej. Ogniwa paliwowe i biomasa lignocelulozowa szansą rozwoju wsi i miast. WSISiZ,
Warszawa, 51–54.
71. KOŚCIK B., KOWALCZYK-JUŚKO A., KOŚCIK K. 2004. Plantacje energetyczne traw wielolet-
nich. Wieś Jutra 3(68): 56–57.
72. KOWALCZYK-JUŚKO A. 2003: Topinambur. [W:] Rośliny energetyczne, red. Kościk B. Wydaw-
nictwo AR w Lublinie, 96–110.
73. KOWALCZYK-JUŚKO A. 2004: Nowa roślina energetyczna ślazowiec pensylwański. Kurier Rol-
niczy 8: 9–10.
74. KOWALCZYK-JUŚKO A. 2009: Przydatność wybranych gatunków roślin do energetycznego
wykorzystania. [W:] Biomasa jako źródło energii, red. Jackowska I., Wydawnictwo Wieś Jutra,
Warszawa, 39–50.
75. KOZAK M. 2006: Możliwości uprawy i wykorzystania miskanta olbrzymiego na cele energetycz-
ne w Polsce cz. I, Ekonatura 4(28): 18.
76. KOZAKIEWICZ P., WIKTORSKI T. 2007: Robinia akacjowa (Robinia pseudoacacia L.) – drewno
egzotyczne z Ameryki Północnej. Przemysł Drzewny 1: 25–28.
77. KRASZKIEWICZ A. 2008: Ocena ciepła spalania i wartości opałowej wybranych sortymentów
drewna robinii akacjowej na tle klas grubości. MOTROL 10: 67–72.
78. KRISTENSEN E.F. 2003: Harvesting and handling of miscanthus – Danish experiences
2003. Proc. 1st meeting of IEA-Bioenergy Task 30, Denmark, September 22–25, 2001. [W:]
Jørgensen U., Verwijst T. (red.), DIAS report – Plant Production 86: 41–46 (www.shortrota-
tioncrops.org).
79. KRÓL K. 2004: Wierzba wiciowa – cenna roślina energetyczna. Technika Rolnicza Ogrodnicza
Leśna 3: 18–22.
80. KUSTERMANN M.F., KUTZACH H.D. 1982: Younga’s modulus dependent on deformation ve-
locity. ASAE Paper, 82–3055.
81. KWAŚNIEWSKI D. 2007: Techniczno-ekonomiczne aspekty zbioru na plantacjach wierzby
energetycznej. Inżynieria Rolnicza 6: 129–135.
82. KWAŚNIEWSKI D., MUDRYK K., WRÓBEL M. 2006: Zbiór wierzby energetycznej z użyciem piły
łańcuchowej. Inżynieria Rolnicza 13: 271–277.
83. KWAŚNIEWSKI D., MUDRYK K., WRÓBEL M. 2008: Ocena zbioru wierzby energetycznej
z użyciem kosy spalinowej. Inżynieria Rolnicza 10: 159–165.
84. Laboratorium maszyn rolniczych. 2001: Praca zbiorowa. Wydawnictwo SGGW, Warszawa,
ss. 140.
85. LAVOIE F., D’AMOURS L., SAVOIE P. 2007: Development and field performance of a willow
cutter-shredder-baler. VDI BERICHTE, VOL 2001: 311–316.
86. LAVOIE F., SAVOIE P., D’AMOURS L., JOANNIS H. 2008: Development and field performance
of a willow cutter-shredder-baler. Applied Engineering in Agriculture 24(2): 165–172.
87. LECHASSEUR G., SAVOIE P. 2005: Cutting, bundling and chipping short rotation willow. The
Canadian society for engineering in agricultural, food, and biological systems. Paper 05-080,
ss. 12.
88. LISOWSKI A. (red.) 2009a: Efekty działania elementów wspomagających rozdrabnianie roślin
kukurydzy a jakość kiszonki. Wydawnictwo SGGW, Warszawa, ss. 300.
89. LISOWSKI A. 2006: Ścinanie i rozdrabnianie wierzby energetycznej. Technika Rolnicza Ogrod-
nicza Leśna 4: 8–11.
90. LISOWSKI A. 2009b: Zbiór energetycznych po polsku. Wiadomości Rolnicze Polska 10(62): 23.
91. LISOWSKI A., KLONOWSKI J., NOWAKOWSKI T., STRUŻYK A., CHLEBOWSKI J., KOTECKI
L. 2009a: Badania techniczno-funkcjonalne i energetyczne (stanowiskowe) przystawek ścina-
jących i innych zespołów roboczych sieczkarni. Raport z zadania nr I.6.5 projektu badawczego
zamawianego PBZ-MNiSW – 1/3/2006 (maszynopis). Katedra Maszyn Rolniczych i Leśnych
SGGW, Warszawa, ss. 13.
92. LISOWSKI A., KLONOWSKI J., STRUŻYK A., NOWAKOWSKI T., WASZKIEWICZ CZ. 2010a:
Technologie zbioru roślin energetycznych. [W:] Nowoczesne technologie pozyskiwania i energe-
tycznego wykorzystania biomasy, red. Rakowski J., Wydawnictwo Instytutu Energetyki, War-
szawa, 121–144.
137
Technologie zbioru roślin energetycznych
93. Lisowski A., Klonowski J., Sypuła M. 2009b: Zastosowanie modelu RRSB do predykcji wy-
dzielenia mieszaniny przeznaczonej do produkcji peletów i brykietów. Inżynieria Rolnicza
9(115): 169–176.
94. LISOWSKI A., KLONOWSKI J., SYPUŁA M. 2010b: Comminution properties of biomass in
forage harvester and beater mill and its particle size characterization. Agronomy Research 2:
459–464.
95. LISOWSKI A., KLONOWSKI J., WASZKIEWICZ CZ., NOWAKOWSKI T., STRUŻYK A., KOTEC-
KI L., DOŁŻYCKI A., SMAGA M. 2007: Opracowanie szczegółowych założeń technicznych
do konstrukcji prototypu przystawek ścinających oraz do modernizacji sieczkarni. Raport
z zadania nr I.6.1 projektu badawczego zamawianego PBZ–MNiSW – 1/3/2006 (maszynopis).
Katedra Maszyn Rolniczych i Leśnych SGGW, Warszawa, ss. 13.
96. LISOWSKI A., KLONOWSKI J., WASZKIEWICZ CZ., NOWAKOWSKI T., STRUŻYK A., GENDEK
A., KOTECKI L. 2008a: Budowa bazy danych do modeli matematycznych pracy sieczkarni
i technologii zbioru roślin energetycznych. Raport z zadania nr I.6.9 projektu badawczego
zamawianego PBZ-MNiSW – 1/3/2006 (maszynopis). Katedra Maszyn Rolniczych i Leśnych
SGGW, Warszawa, ss. 42.
97. LISOWSKI A., KOSTYRA K., KLONOWSKI J., KOTECKI L. 2009c: Hydrauliczne urządzenie do
formowania minisilosów. Technika Rolnicza Ogrodnicza Leśna 1: 13–15.
98. LISOWSKI A., NOWAKOWSKI T., CHLEBOWSKI J., ŚWIĄTEK K. 2008b: Opracowanie mode-
lu matematycznego pracy sieczkarni wyposażonej w przystawkę ścinającą. Raport z zadania
nr I.6.10 projektu badawczego zamawianego PBZ-MNiSW – 1/3/2006 (maszynopis). Katedra
Maszyn Rolniczych i Leśnych SGGW, Warszawa, ss. 98.
99. LISOWSKI A., NOWAKOWSKI T., KLONOWSKI J. 2009d: Właściwości mechaniczne ślazowca
pensylwańskiego. [W:] Biomasa jako źródło energii, red. Jackowska I., Wydawnictwo Wieś
Jutra, Warszawa, 59–69.
100. LISOWSKI A., NOWAKOWSKI T., KLONOWSKI J., SYPUŁA M., CHLEBOWSKI J. 2009e: Naprę-
żenia tnące i energia jednostkowa cięcia łodyg roślin energetycznych. [W:] Produkcja biomasy.
Wybrane zagadnienia, red. Skrobacki A., Wydawnictwo Wieś Jutra, Warszawa, 70–80.
101. LISOWSKI A., NOWAKOWSKI T., STRUŻYK A., KLONOWSKI J. 2010d: Design project of row-
independent harvesting machine for energetic plants. Agronomy Research. Biosystem Engi-
neering. Special issue 1, vol. 8, 149–154.
102. LISOWSKI A., NOWAKOWSKI T., STRUŻYK A., WASZKIEWICZ CZ., KLONOWSKI J., KASPE-
REK D., CICHOŃ M. 2010c: Projekt konstrukcyjny bezrzędowej maszyny do zbioru roślin
energetycznych. Inżynieria Rolnicza 2(120): 19–25.
103. LISOWSKI A., NOWAKOWSKI T., SYPUŁA M., CHOŁUJ D., WIŚNIEWSKI G., URBANOVIČO-
VÁ O. 2009f: Suppleness of energetic plants to chopping. Annals of Warsaw University of Life
Sciences – SGGW, Agriculture (Agricultural Engineering) 53: 33–40.
104. LISOWSKI A., PODLASKI S., DĄBROWSKA M., STRUŻYK A., KLONOWSKI J. 2008c: Ocena
rozkładu długości cząstek roślin energetycznych rozdrobnionych w rozdrabniaczu bijako-
wym. Problemy Inżynierii Rolniczej 4 (62): 77–84.
105. LISOWSKI A., SAR Ł., ŚWIĄTEK K., KOSTYRA K. 2008d: Separator sitowy do analizy rozkła-
du długości sieczki. Technika Rolnicza Ogrodnicza Leśna 2: 17–19.
106. LISOWSKI A., STRUŻYK A., KLONOWSKI J., NOWAKOWSKI T. 2010e: Badania laboratoryj-
no-polowe (energetyczne, jakościowe) przystawek ścinających i innych zespołów roboczych
sieczkarni w różnych warunkach użytkowania. Raport z zadania nr I.6.6 projektu badaw-
czego zamawianego PBZ-MNiSW – 1/3/2006 (maszynopis). Katedra Maszyn Rolniczych i Le-
śnych SGGW, Warszawa, ss. 12.
107. LISOWSKI A., STRUŻYK A., KLONOWSKI J., NOWAKOWSKI T. 2010f: Badania jakości
uzyskiwanego surowca. Raport z zadania nr I.6.7 projektu badawczego zamawianego PBZ-
MNiSW – 1/3/2006 (maszynopis). Katedra Maszyn Rolniczych i Leśnych SGGW, Warszawa,
ss. 23.
108. LISOWSKI A., STRUŻYK A., KLONOWSKI J., NOWAKOWSKI T. 2010g: Ocena badanych
zespołów roboczych i wnioski dotyczące wykorzystania wyników badań. Raport z zadania
nr I.6.8 projektu badawczego zamawianego PBZ-MNiSW – 1/3/2006 (maszynopis). Katedra
Maszyn Rolniczych i Leśnych SGGW, Warszawa, ss. 45.
138
Literatura
109. LISOWSKI A., STRUŻYK A., KLONOWSKI J., NOWAKOWSKI T. 2010h: Opracowanie ana-
lizy wielowariantowej technologii zbioru roślin energetycznych. Raport z zadania nr I.6.14
projektu badawczego zamawianego PBZ-MNiSW – 1/3/2006 (maszynopis). Katedra Maszyn
Rolniczych i Leśnych SGGW, Warszawa, ss. 16.
110. LISOWSKI A., STRUŻYK A., KLONOWSKI J., NOWAKOWSKI T. 2010i: Weryfikacja mode-
li matematycznych oraz wnioski dotyczące ich wykorzystania. Raport z zadania nr I.6.15
projektu badawczego zamawianego PBZ-MNiSW – 1/3/2006 (maszynopis). Katedra Maszyn
Rolniczych i Leśnych SGGW, Warszawa, ss. 14.
111. LISOWSKI A., STRUŻYK A., KLONOWSKI J., NOWAKOWSKI T., CHLEBOWSKI J., SYPUŁA
M., GACH S. 2010j: Ecological aspects of energetic plants harvesting. [W:] Selected problems
of soil tillage systems and operations, red. Borowski P., Klimkiewicz M., Powałka M. Wyd.
WEMA, Warszawa: 108–122.
112. LISOWSKI A., STRUŻYK A., KLONOWSKI J., NOWAKOWSKI T., GACH S. 2009g: Określenie
kosztów ponoszonych w technologiach zbioru roślin energetycznych. Raport z zadania nr
I.6.12 projektu badawczego zamawianego PBZ-MNiSW – 1/3/2006 (maszynopis). Katedra
Maszyn Rolniczych i Leśnych SGGW, Warszawa, ss. 20.
113. LISOWSKI A., STRUŻYK A., KLONOWSKI J., NOWAKOWSKI T., GACH S. 2010k: Wyzna-
czenie obciążeń energetycznych, wydajności pracy i kosztów w technologiach zbioru ro-
ślin energetycznych. Raport z zadania nr I.6.13 projektu badawczego zamawianego PBZ-
MNiSW – 1/3/2006 (maszynopis). Katedra Maszyn Rolniczych i Leśnych SGGW, Warsza-
wa, ss. 14.
114. LISOWSKI A., STRUŻYK A., KLONOWSKI J., NOWAKOWSKI T., SYPUŁA M., CHLEBOW-
SKI J., KOTECKI L., ŚWIĄTEK K., ŚWIĘTOCHOWSKI A., MACIAK M., SERGIEL L. 2009h:
Określenie obciążeń energetycznych i wydajności pracy w technologiach zbioru roślin
energetycznych. Raport z zadania nr I.6.11 projektu badawczego zamawianego PBZ-
MNiSW – 1/3/2006 (maszynopis). Katedra Maszyn Rolniczych i Leśnych SGGW, Warsza-
wa, ss. 48.
115. MAJTKOWSKA G., MAJTKOWSKI W. 2005: Trawy źródłem energii. [W:] Trawy i rośliny mo-
tylkowe. Wydawnictwo Biznes-Press Sp. z o.o. Warszawa, 94–97.
116. MAJTKOWSKI W. 2006: Bioróżnorodność upraw energetycznych podstawą zrównoważonego
rozwoju. Problemy Inżynierii Rolniczej 2: 25–36.
117. MAJTKOWSKI W., PODYMA W., GÓRAL S. 1996: Gatunki roślin do rekultywacji terenów
zdegradowanych przez przemysł i gospodarkę komunalną. [W:] Nowe rośliny uprawne na cele
spożywcze, przemysłowe i jako odnawialne źródła energii. Wydawnictwo SGGW, Warszawa,
136–148.
118. MANI S., TABIL L.G., SOKHANSANJ S. 2003: An overview of compaction of biomass
grand. Powder Handling and Processing 15(2): 160–168.
119. MARTYN W. 2003: Ogólne warunki przyrodnicze dla uprawy roślin energetycznych. Rośliny
energetyczne, red. Kościk B. Wydawnictwo AR w Lublinie, 28–44.
120. MATUSZKIEWICZ W. 2008: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Wydaw-
nictwo Naukowe PWN, Warszawa, ss. 538.
121. MCRANDAL D.M., MCNULTY P.B. 1980: Mechanical and physical properties of grasses.
Transactions of the American Society of Agricultural Engineers 23(2): 816–821.
122. MICHALAK D. 1997: Modelowe badania wytrzymałościowe ziarna zbóż na użytek projektowa-
nia maszyn rolniczych. Prace PIMR, 1: Poznań, 17–21.
123. MOHSENIN N. 1970: Physical properties of plant and animal materials, Vol. 1. Gordon and
Breach Science Publishing Cop., New York.
124. MOLAS R. 2007: Uprawa topoli i ślazowca na cele energetyczne. www.bni.com.pl, ss. 14.
125. MOLAS R. 2008: Topola czy ślazowiec – rośliny energetyczne. www.instalator.pl, ss. 4.
126. MOLA-YUDEGO B., PELKONEN P. 2008: The effects of policy incentives in the adoption of
willow short rotation coppice for bioenergy in Sweden. Energy Police 36(8): 3062–3068.
127. MOLENDOWSKI F. 2005: Wartość względnego modułu sprężystości rdzenia kolby kukury-
dzy. VII Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Teoretyczne i aplikacyjne problemy inżynie-
rii rolniczej”, 21–24 czerwca 2005: 80–82.
128. MURAT E. 1998: Hodowla lasu. Wydawnictwo Świat, Warszawa, ss. 122.
139
Technologie zbioru roślin energetycznych
140
Literatura
153. REES D.V. 1982: A discussion of the sources of dry matter loss during the process of hayma-
king. Journal of Agricultural Engineering Research 27: 469–479.
154. REMLEIN-STAROSTA D., NIJAK K. 2007: Ślazowiec pensylwański – wstępne wyniki badań
nad możliwościami ochrony przed agrofagami. Progress in Plant Protection/Postępy w Ochro-
nie Roślin 47 (4): 358–362.
155. ROSZEWSKI R. 1996: Miskant olbrzymi – Miscanthus sinensis giganteus. [W:] Nowe rośliny
uprawne na cele spożywcze, przemysłowe i jako odnawialne źródła energii. Wydawnictwo
SGGW, Warszawa, 123–135.
156. SAMSON R., MANI S., BODDEY R., SOKHANSANJ S., QUESADA D., URQUIAGA S., REIS
V., LEM C.H., CARPIO C. 2005: The potential of C4 perennial grasses for developing
a global bio-heat industry. Critical Reviews in Plant Sciences 24(5–6): 461–495.
157. SANDERSON M.A., EGG R.P., WISELOGEL A.E. 1997: Biomass losses during harvest and
storage of switchgrass. Biomass and Bioenergy 12(2): 107–114.
158. SAWICKI B., KOŚCIK K. 2003: Trawy i zbiorowiska trawiaste. [W:] Rośliny energetyczne, red.
Kościk B., Wydawnictwo AR w Lublinie, 111–135.
159. SCHWAB E.C., SHAVER R.D., SHINNERS K.J. LAUER J.G., COORS J.G. 2002: Processing
and chop length effects in brown-midrib corn silage on intake, digestion, and milk production
by dairy cows. Journal of Dairy Science 85: 613–623.
160. SHAW M.D., TABIL L.G. 2007: Compression, relaxation, and adhesion properties of select
biomass grinds. Agricultural Engineering International: the CIGR Ejournal. Manuscript PM
07 006, Vol. IX, ss. 16.
161. SHINNERS K.J., BINVERSIE B.N., SAVOIE P. 2003: Harvest and storage of wet and dry corn
stover as a biomass feedstock. ASAE Paper 03-6088.
162. SKUBISZ G. 2001: Development of studies on the mechanical properties of winter rape stems.
International Agrophysics 15: 197–200.
163. SKUBISZ G., RUDKO T., SALAMON Z. 2001: Determination of the mechanical properties of
blackcurrant shoots. International Agrophysics 15: 287–291.
164. ŚLIPEK Z., KACZOROWSKI J., FRĄCZEK J. 1999: Analiza teoretyczno-doświadczalna tarcia
materiałów roślinnych. PTIR, Kraków, ss. 188.
165. ŚLIWIŃSKI M. 2009: Rdestowce. Zielona planeta 2 (83): 10–13.
166. SOKHANSANJ S. 2006: Overview of the Integrated Biomass Supply Analysis and Logistic
(IBSAL). A special publication Oak Ridge National Laboratory, ORNL/TM, ss. 38.
167. SOKHANSANJ S., FENTON J. 2006: Cost benefit of biomass supply and pre-processing.
BIOCAP, Kanada, ss. 32.
168. SPINELLI R. 1999: A review of short-rotation forestry harvesting in Europe. http://www.
woodycrops.org/paducah/spinelli.html.
169. SPINELLI R. 2001: Report on the CRL Mk II SRC harvester. www.treepower.org/harve-
sting/crl.pdf, ss. 7.
170. SPINELLI R., KOFMAN P. 1996: A Review of Short-Rotation Forestry Harvesting in Europe,
First Conference of the Short Rotation Woody Crops Operations Working Group, Paducah,
KY, September 23–25.
171. SRIVASTAVA A.K., GOERING C.E., ROHRBACH R.P. 1993: Engineering principles of agricul-
tural machines. Transactions of the American Society of Agricultural Engineers Michigan, ss.
601.
172. STRUŻYK A., LISOWSKI A., NOWAKOWSKI T. 2009: Prędkość krytyczna rozdrobnionego ma-
teriału z wybranych roślin energetycznych. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych
543: 327–335.
173. STUART W.B. 1994: Mechanization of short rotation, intensive culture wood crops. http://
www.woodycrops.orga/mechconf/stuart.html, ss. 131.
174. STYK B., STYK W. 1994: Ślazowiec pensylwański – surowiec energetyczny. Annales Univer-
sitatis Mariae Curie-Skłodowska, Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie,
suppl. 49: 85–87.
175. STYLES D., THORNE F., JONES M.B. 2008: Energy crops in Ireland: An economic compari-
son of willow and Miscanthus production with conventional farming systems. Biomass and
Bioenergy 32(5): 407–421.
141
Technologie zbioru roślin energetycznych
176. SZCZUKOWSKI S., TWORKOWSKI J. 2000. Produktywność wierzb krzewiastych Salix sp. na
glebie organicznej. Inżynieria Ekologiczna 1: 138–144.
177. SZCZUKOWSKI S., TWORKOWSKI J. 2001: Produktywność oraz wartość energetyczna bio-
masy wierzb krzewiastych Salix sp. na różnych typach gleb w pradolinie Wisły. Postępy Nauk
Rolniczych 2: 39–38.
178. SZCZUKOWSKI S., TWORKOWSKI J. 2004: Plantacje energetyczne wierzby i innych roślin
wieloletnich. Wieś Jutra 3(68): 53–55.
179. SZCZUKOWSKI S., TWORKOWSKI J. 2009: Wybrane aspekty plonowania i wykorzystania
biomasy wierzby. Produkcja biomasy. Wybrane problemy. Wydawnictwo Wieś Jutra, Warsza-
wa, 15–23.
180. SZCZUKOWSKI S., TWORKOWSKI J., STOLARSKI M. 2006: Wierzba energetyczna. Wydaw-
nictwo Plantpress, Kraków, ss. 46.
181. SZYSZAK J., PIEKARSKI W., KRZACZEK P., BORKOWSKA H. 2006: Ocena wartości energe-
tycznych ślazowca pensylwańskiego dla różnych grubości pędów rośliny. Inżynieria Rolnicza
6: 311–318.
182. Technical Note, 1998: Harvesting and comminution of short rotation coppice. Forest Rese-
arch 8, ss. 12.
183. THARAKAN P.J., VOLK T.A., ABRAHAMSON L.P., WHITE E.H. 2003: Energy feedstock cha-
ractersitics of willow and hybrid poplar clones at harvester age. Biomass and Bioenergy 25,
571–580.
184. TOKARSKA-GUZIK B. 2005: Azjatyckie rdestowce – zagrożenie dla rodzimej szaty roślinnej.
Przyroda Górnego Śląska 41: 8–9.
185. WĘGOREK T. 2003: Drzewa. [W:] Rośliny energetyczne, red. Kościk B. Wydawnictwo AR
w Lublinie, 45–55.
186. WILKINSON J.M., EVANS E.J., BILSBORROW P.E., WRIGHT C., HEWISON W.O., PILBE-
AM D.J. 2007: Yield of willow cultivars at different planting densities in a commercial short
rotation coppice in the north of England. Biomass and Bioenergy 31(7): 469–474.
187. WIŚNIEWSKI G., PODLASKI S. 2008: Agrotechnika roślin uprawianych na cele energetyczne.
Energia odnawialna. Mazowiecki Ośrodek Doradztwa Rolniczego, Płońsk, 77–91.
188. WOLIŃSKI J., WOLIŃSKA J. 2007: Ocena właściwości mechanicznych łodyg gryki odmian
Hruszowska, Luba i Panda. Inżynieria Rolnicza 7: 243–247.
189. WOMAC A.R., YU M., IGATHINATHANCE C., HAYES D., NARAYAN S., SKOHANSANJ S.,
WRIGHT L. 2005: Shearing characteristics of biomass for size reduction. ASAE Paper
05-6058.
190. www.agrarweb.at.
191. www.coppiceresources.co.uk.
192. www.google.pl.
193. www.gtmachinerysales.com.au.
194. www.metaltech.com.pl.
195. www.salix.se.
196. www.smul.sachsen.de.
197. www.ze.strefa.pl.
198. YILJEP Y., MOHAMMED U. 2005: Effect of knife velocity on cutting energy and efficiency
during impact cutting of sorghum stalk. Agricultural Engineering International: the CIGR Ejo-
urnal. Manuscript PM 05 004, Vol. VII.
199. ZABIELSKI S. 1998: Plantacyjna uprawa drzew i krzewów szybko rosnących. Wydawnictwo
AR w Poznaniu.
200. ZAWADZKA D., SŁAWSKI M. 2007: Las. Wydawnictwo Multico, Warszawa, ss. 336.
201. ZHANG M. 2002: Design and evaluation of corn silage-making system with shredding. Praca
doktorska. The Pennsylvania State University College of Engineering. Pennsylvania, ss. 198.
202. ZOERB G.C., HALL C.W. 1960: Some mechanical and rheological properties of grains. Jour-
nal of Agricultural Engineering Research 5 (1): 83–93.
142
Streszczenie
Intensywne technologie produkcji rolniczej mogą przyczyniać się do degrada-
cji środowiska naturalnego. W związku z tym dużą uwagę należy kierować na
wszelkie działania proekologiczne, w tym związane z uzasadnionymi ekono-
micznie, nowymi technikami zbioru tych roślin. Dobór technologii zbioru roślin
energetycznych zależy od ich rodzaju. Rośliny te można zbierać jedno- lub dwu-
etapowo, w cyklach jednorocznych lub wieloletnich.
Zbiór jednoetapowy polega na jednoczesnym ścinaniu roślin i rozdrabnia-
niu, najczęściej przy zastosowaniu sieczkarni polowej, zarówno ciągnikowej,
jak i samojezdnej. Jest więc to równocześnie zbiór roślin w postaci zrębków
(drzewa, krzewy) lub sieczki (trawy, byliny). Zbiór dwuetapowy obejmuje dwie
niezależne fazy, które są realizowane przez oddzielne maszyny. W pierwszej fa-
zie rośliny są ścinane, a w drugiej rozdrabniane. Wyróżnienie tych faz wynika
z racji formy surowca lub produktu, jaki chcemy otrzymać. Między tymi fazami
może występować klika operacji, zależnie od rodzaju rośliny i formy ściętego
materiału. W przypadku roślin krótkiej rotacji w zbiorze dwuetapowym domi-
nuje zbiór w postaci całych roślin, a następnie po wysuszeniu materiału – jego
rozdrabnianie w warunkach stacjonarnych. Trawy i byliny, po ich ścięciu, są
zbierane prasami lub przyczepami zbierającymi. Ogólnie można stwierdzić, że
zbiór traw lub bylin można przeprowadzić za pomocą maszyn powszechnie sto-
sowanych do zbioru zielonek, siana lub słomy.
Dotychczasowe doświadczenia, jak i specyfika polskiego rolnictwa wskazu-
ją na konieczność wdrożenia maszyn, które będą dostępne dla właścicieli ma-
łych plantacji oraz pozwolą na terminowe i jakościowo właściwe wykonywanie
wszystkich zabiegów agrotechnicznych, a dość niski stopień ich wykorzystania
nie wpłynie znacząco na koszty produkcji biopaliwa stałego. Wnioski wynika-
jące z dotychczas przeprowadzonych badań są zróżnicowane i trudno jest jed-
noznacznie wskazać i zalecić do stosowania określoną technologię zbioru. Zale-
cane są różne technologie w zależności od wielkości uprawy, istniejących w go-
spodarstwie maszyn, prowadzenia innej produkcji, dysponowanymi środkami
transportowymi i innym zapleczem technicznym. Ogólnie można stwierdzić, że
technologia jednoetapowa jest zalecana na dużych plantacjach, a dwuetapowa
na małych.
W pracy zaprezentowano autorski projekt ciągnikowej sieczkarni do zbioru
roślin energetycznych wykonanej w ramach zadania PBZ-MNiSW–1/3/2006.
Przystawkę ścinającą z zespołami zabierającym i podnosząco-podającym za-
projektowano w dwóch wersjach. W jednym z rozwiązań w zespole podającym
zastosowano obrotowe zabieraki palcowe, a w drugim pionowe walce ślimako-
we. Rośliny są ścinane piłami tarczowymi o prędkości obwodowej 100 m·s–1.
Rozdrabnianie realizowane jest przez bębnowy zespół rozdrabniający, pozwa-
lający na cięcie łodyg o średnicy do 70 mm na zrębki o wymiarze 20–60 mm.
143
Technologie zbioru roślin energetycznych
144
Summary
Intensive of plant production processes could contribute to environmental
degradation. Therefore, great attention should be directed to any environ-
mentally friendly measures, including those related to reasonable cost, new
techniques and harvest these plants. Selection of a set of technologies for
energetic plants depends on the species. These plants can harvest in one or
two stages, in annual or multi–annual cycles.
Single-stage harvest consists of a set of simultaneous cutting and bre-
aking-up plants, mostly using a forage harvester, both of tractors and self-
propellers. So it is also a harvest of plants in the form of chips (willow,
poplar, shrubs) or chopped (grasses, perennials). A set of two-stage includes
two independent phases, which are performed by separate machines. In the
first phase of the plants are cut down and the other broken-up. Distinction
of these phases is apparent because the form of raw material or product,
what we get. In between these phases may be several operations, depending
on plant species and a truncated form of the material. In the case of short
rotation crops in the set is dominated by two-stage set in the form of entire
plants, and then after drying the material – its grinding in stationary condi-
tions. Grasses and perennials, after felling, are pick-up by balers or forage
trailers. Overall, the harvest of grasses and perennial plants can be done by
machines commonly used to harvest green fodder, hay or straw.
Past experience and the specifics of Polish agriculture pointing out to
necessity to implement the machines, which will be available to owners of
small plantations and allow for timely and proper quality carrying out of all
agricultural operations and a relatively low rate of utilization does not affect
significantly the production costs of solid biofuels. Conclusions from the
studies conducted so far are diverse and it is difficult to clearly identify and
recommend to use of the particular technology of harvesting. Various tech-
nologies are recommended depending on the size plantation, the existing
machines in the farm, currying out other production, having at disposal of
means of transport and other technical facilities. In general, however, that
the single–stage technology is recommended on large plantations, and two-
stages – small.
The prototype of harvest universal and non-row machine for harvesting of
energetic plants into chips and chaff forms was described. On cutter adapters,
which were done at two versions, the patent claim no. P 385 536 in the Patent
Office was made. At one version the feeding unit have elastic fingers and other
– spiral rolls. Machine has module of construction, which will provide its easily
modification, and hydraulic drive with electro hydraulic steering provide on
choosing working parameters of working elements and units for different field
conditions. The machine is able to cut of plants on high to 100 mm and shoot
145
Technologie zbioru roślin energetycznych
diameter to 70 mm and break up on particles with size 20–60 mm. Fed to the
cutting material is compressed and held during cutting by grooving rolls
of feeding-compression unit. Cut stalks are directed through the discharge
spout to means of transport.
Also includes the results of the simulation input costs in the developed
of willows harvesting technologies. The harvesting technology includes a set
of different solutions to the collection of material, transport and braking-up
plants. In order to facilitate comparison of methods assumes that each end
product of technology is broken-up material (chopped straw or wood chips).
The unit costs of producing biomass for energy purposes and fuel consump-
tion and labor-intensive reference was made to 1 t of dried substance abs-
tracted in these technologies.
146
WYDAWNICTWO SGGW